Boek moet ogen om
verkocht te worden
Uitgeven zal altijd
wel een gok blijven
ilisiliëlRl
Jaap Jansen van uitgeverij Van Gennep:
Directeur Bloemena van Meulenhoff
Prijs van boek
steeg extra-snel
'Het publiek
koopt steeds
meer boeken'
derlandse uitgaven nieuwe nederlandse uitgaven nieuwe nederlandse
Proza. Nederlands en
vertaald
fllSlllSllI
Gedichten
Non-Fiction, interviews,
documentaires,
essays, studies
fllslllslll
Allerlei
mOLW/RWIAiRTTET VKUDAG 1 MAlAiRT 1974
BOEKEN Kl.l
AMSTERDAM Boeken worden
alsmaar duurder. Je bent al gauw 15,
20 gulden kwijt als je een boekhan
del binnenstapt. En als je een
cadeautje rond een tientje wilt
geven, hoef je niet aan een boek te
denken.
Waarom zijn boeken niet goedkoper?
Waarom kan het allemaal niet met wat
minder plaatjes, zonder een stevig geplas
tificeerde omslag in kleur, met meer let
ters op de bladzij en met slechter papier?
Je hoort dit soort klachten nogal eens en
niet alleen min of meer regelmatige boek-
kopers denken zorgelijk over de prijsstij
gingen na, ook de uitgevers. Als boeken
duurder worden, zullen minder mensen
boeken kopen. Dat betekent minder winst
en dus minder geld om nieuwe boeken te
produceren. Uitgevers zijn er bij gebaat
als veel mensen hun produkten kopen. De
kwestie van de stijgende prijzen laat ze
dus niet onberoerd. Je kunt dan als uitge
ver drie dingen doen. Middelen zoeken om
boeken zo goedkoop mogelijk te produce
ren, het lezerspubliek inzicht geven in de
financiën van de uitgeverij, of ervan uit
gaan dat de echte boekenliefhebber wel
aan de hogere prijzen went.
Van Gennep
Uitgeverij Van Gennep k:est voor voor-
lichtung aan het publiek. In het jaarver
slag '71 liet deze uitgeverij zien hoe de
prijs van een boek wordt opgebouwd, wat
de aanmaakkosten van een boek zijn en
hoe de uiteindelijke winkelprijs wordt be
rekend.
DRIE 'NORMALE 'CALCULATIES
a. Noam Chomsky/
De Aziatische oorlog (1971)
omvang: 262 pp.; oplage: 3000 ex.
Honoraria 2.400,
Zetten en drukken tekst 6.720,78
Drukken omslag 366,22
Papier binnenwerk 1.525,83
Papier omslag 90,82
Plastificeren omslag 169,80
Brocheren (binden) 1.629,75
13.123,20
kostprijs per ex. 4,38
4 x
Theoretische
winkelprijs 17,52
Werkelijke
prijs 14,50
Een paar toelichtingen. Wat betekent de
4x onder de kostprijs per ex.? De meeste
uitgevers komen tot de uiteindelijke win-
De laatste jaren is de gemiddelde prijs
van het Nederlandse boek sterker gestegen
dan de prijsindex. Van 1970-1972 stegen de
kosten van levensonderhoud met 16%. De
prijs van het boek (het gemiddelde boek.
schoolboeken niet meegerekend) steeg met
20-24%,. In 1970 kostte een boek gemiddeld
7,50, in 1972/1973 was dat 9,30.
Desondanks brachten de Nederlandse uit
gevers in 1972 bijna twaalfduizend titels
op de markt: vijfduizend herdrukken en
zevenduizend nieuwe uitgaven. En er werd
goed gekocht: bij elkaar kochten we 59
miljoen boeken (alweer: uitgezonderd
schoolboeken, kleurboeken etc.) en we ga
ven daar zo'n vijfhonderdmiljocn gulden
aan uit.
kelprijs van een boek door de echte aan
maakkosten met vier zes te vermenigvul
digen. In die vermenigvuldiging zitten de
volgende kosten: de salarissen voor het
uitgeverijpersoneel, de huren, verlichting
etc., het aantal kapotte boeken, niet ver
kochte boeken (daar moet je natuurlijk
wél van te voren rekening mee houden),
recensieëxemplaren, het honorarium van
de auteur en eventueel de vertaler, het
percentage dat de boekhandel krijgt (ge
middeld 38% van de prijs van een boek)
en de BTW (4%). Alles bij elkaar komt
dat neer op verviervoudiging of vervijf
voudiging van de oorspronkelijke kost
prijs.
BTW
Een heleboel van die kosten gaan buiten
de uitgeverij om. Hij kan niets doen aan
de BTW, en niet veel aan het percentage
voor de boekhandel. Uitgeverij Van Gen
nep in een ander jaarverslag: 'Zouden we
minder korting aan de boekhandel ver
strekken dan gebruikelijk is dan zou dat
de deur van de meeste boekhandels voor
ons sluiten of maar op een kier openla
ten'. En ook het geld dat auteur en/of
vertaler krijgen is een factor waar de uit
gever niet erg veel armslag bij heeft.
Waar hij wél wat aan kan doen zijn be-
drijfs- en produktiekosten. Hij kan kiezen
voor een sjieke behuizing, vorstelijke sala
rissen voor het personeel, veel winst voor
b.v. aandeelhouders of voor wat armoedi
ger bedrijfsomstandigheden. Zo'n keuze
heeft uiteraard invloed op de prijs
die de boeken moeten opbrengen.
Een andere, door de uitgever te beïnvloe
den factor, zijn de produktiekosten. Van
Genneps jaarverslag spreekt daar ook over.
Je kunt een boek tikken op een schrijfma
chine, afdrukken op krantepapier, een
simpele omslag geven en dan zal dat zeker
♦e merken zijn in de prijs. Maar aan de
andere kant zouden zulke vereenvoudigin
gen ook tot gevolg hebben dat de boeken
in de boekhandel niet meer zouden opval
len, en boekhandelaren en publiek zouden
het een minder aantrekkelijk 'artikel' vin
den. Jaap Jansen van uitgeverij Van Gen
nep: 'We hebben wel eens zitten uitreke
nen op wat voor verschillende manieren je
goedkoper zou kunnen werken. Meer let
ters op een bladzij scheelt in de boeken
prijs, maar 't wordt allemaal wel minder
leesbaar. En dan wordt zo'n boek minder
verkocht, zodat je er uiteindelijk niets op
vooruitgaat'.
Hogere oplage
Een grotere oplage drukt de kostprijs en
kan dus tot een lagere verkoopprijs leiden.
Maar dan moet zo'n hogere oplage ook
verkocht worden, anders maakt het nog
niets uit. Of lagere prijzen de mensen er
ook werkelijk toe zouden brengen meer
boeken te kopen is overigens de vraag.
Wel stelt de uitgever soms een verkoop
prijs vast die onder de prijs is. In het
voorbeeld van Chomsky was de verkoop
prijs van het boek lager dan de kosten die
de uitgever maakte. Daartegenover moet
dan een grote oplage staan, of moet de
uitgever andere boeken iets duurder ver
kopen dan echt zou hoeven.
Een uitgeverij als Van Gennep drukt
'moeilijke' boeken in prijs, maar kan dat
alleen doen door 'makkelijke' boeken iets
duurder te verkopen. Dat doet elke uitge
ver, en dat kan ook niet anders in een
maatschappij die boeken beschouwt als
handelswaar, net als brood, schoenen of
huizen. Het belangrijkste van een boek is
niet de inhoud van het boek, de kennis of
informatie die het overdraagt, maar de
economische waarde die het op de markt
vertegenwoordigt.
Rol van uitgever
Bij zo'n stand van zaken ligt het aan de
uitgever welke boeken verschijnen. De een
zal het noodzakelijk vinden ten koste van
een zwakke economische positie moeilijke
boeken toch op de markt te brengen. Een
ander vindt het belangrijk om literatuur
op de markt te brengen, al weet zo'n uit
gever dat poëzie b.v. moeilijk verkoopt.
En weer een ander zal voornamelijk winst
willen maken en boeken uitbrengen die
bij veel mensen in de smaak vallen. Maar
allemaal zullen ze wel eens een boek uit
geven waarvan ze aannemen dat het goed
zal verkopen om met die winst hun eigen
'hobby'-boeken te kunnen uitgeven.
Het collectief van Uitgeverij Van Gennep
Hoe duurder de 'aanmaak' van een
boek wordt, des te belangrijker
wordt de rol van de uitgever. Hij
zal aarzelend moeilijke boeken
uitgeven, omdat de risico's daarvan
te groot kunnen worden. De smaak
van bet publiek wordt een factor
waar hij terdege rekening mee moet
houden. En daar kim je optimis
tisch of pessimistisch over zijn.
Directeur D W. Bloemena van Meulenhoff
en Co B.V.: 'Ik zie dat de mensen hoe lan
ger hoe meer boeken kopen, en het valt
me erg mee wat ze kopen. Maar wie ben
ik? Ik ga natuurlijk een heel klein beetje
uit van mijn eigen opvatting van wat goed
is. Natuurlijk gaan we als uitgeverij niet
tegen onze eigen smaak in Het lezerspu
bliek heeft een smaak die tijdgebonden is.
Op het ogenblik is dat de nostalgie. Ik
ben daar wel een voorstander van. Als er
zo'n duidelijke voorkeur van het publiek
is voor nostalgische boeken, dan moet een
uitgever zeggen: Hé, wat is er aan de
hand? En als je er niet aan mee wilt
doen, dan moet je wel genoeg aanbod van
iets anders hebben'.
Lezers en Dun smaak
Bloemena vindt het erg moeilijk iets con
creets over lezers en hun smaak te zeggen.
'Ik heb 30 jaar ervaring als uitgever, en ik
heb nooit duidelijk gezien dat zaken als
opleidingsniveau iets te maken hebben
met de smaak. Ik weet eigenlijk helemaal
niet of dat er iets mee te maken heeft.
Het blijkt dat niet alleen Jan Wolkers en
de Zuid-Amerikaan Carcia Marquez, maar
ook anderen verkocht worden en we weten
niet waarheen. Dat hoeft ook niet en ik
vraag me af of ik door onderzoek meer
daarvan te weten zou komen'.
De individualiteit van de uitgever komt
om de hoek kijken als er over nieuwe uit
gaven beslist moet worden. 'Je let op ni
veau, op aanspreekbaarheid, op mode. De
uitgever méént dat hij het weet, dat hij
bepaalde boeken moet uitgeven. En dan
geeft hij ook moeilijke boeken als een ver
zenbundel uit, omdat hij die sympathiek
vindt. Als uitgever meen je dat een boek
wel of niet uitgegeven moet worden. En
dan vind je daar wel weggetjes voor, ook
als het moeilijk is'.
Papierschaarste
Zo'n moeilijke omstandigheid kan de pa
pierschaarste zijn waar de uitgeverij nu
mee te kampen heeft Directeur Bloemena
meent dat het niet zozeer cm de schaarste
van papier gaat, alswel om het duurder
worden van het produceren van papier.
En zoiets zal in de prijs van het boek tot
uitdrukking moeten komen. Hij is ervan
overtuigd dat het publiek desondanks boe
ken zal blijven kopen. Zoals hij ook vindt
dat uitgevers bóeken moeten blijven uitge
ven.
'Ik heb niets tegen een boek dat op kran
tepapier gedrukt wordt en ik vind het ini
tiatief van de Knippenbergs die in Utrecht
boeken in de vorm van kranten uitgeven
bewonderenswaardig. Maar Ik zit er niet
voor. Ik geef boeken uit, op helder pa
pier'. De rol van de uitgever is volgens
Bloemena alleen een 'filter'. Hij tracht
simpelweg boeken uit te geven die ergens
wel zouden kunnen aanspreken. En dat
doet hij dan, met meer of minder succes.
Het uitgeven van boeken is een gok en
dat zal het altijd blijven'.
Krantepublikaties
De prijs van een boek is niet allesbepa
lend, daar is Jansen van uitgeverij Van
Gennep het wel mee eens. 'Het hangt ook
van de distributie af, of er genoeg boek
handels zijn die jouw boeken willen ver
kopen; of jouw boeken in de etalages ko
men te liggen. De tendens dat steeds
meer boekhandels het eigendom worden
van uitgeverijen is voor een uitgeverij als
de onze erg ongunstig. Dan heb je te ma
ken met krantepublikaties die de verkoop
van boeken kunnen stimuleren. En de
maatschappelijke situatie is belangrijk. Be
paalde situaties in de maatschappij kun
nen de belangstelling voor je boeken ver
groten. Na 1968, provo, de studentenacties
kwam er belangstelling voor het soort boe
ken dat wij uitgeven. Als wij (en de SUN
in Nijmegen) er toen niet waren geweest,
waren er andere uitgeverijen gekomen die
aan die belangstelling van het publiek te
gemoet zouden zijn gekomen. Aan de an
dere kant: als die maatschappelijke bewe
ging er niet was geweest, dan hadden wij
het ook niet gered. Dan waren we niets of
anders geweest'.
Geen overschatting
Als uitgever speel je een rol, alleen al
door het simpele uitgeven. En het kan ook
belangrijk zijn dat een bepaalde uitgeverij
bepaalde boeken uitbrengt. Dat kan een
zekere invloed hebben. Maar die rol moet
ook niet overschat worden. Je kunt wel
iets oproepen, maar daar kun je niet ver
in gaan. Een uitgever als Van Oorschot
had een avantgarde-functie. Die gaf Ter
Braak-Du Perron uit toen het nog hele
maal niet in de mode was. Dat was een
gok die lukte, en het is een uitzondering.
Je kunt als uitgever bv invloed hebben
doordat je een bepaald tijdschrift opzet.
Dan stimuleer je misschien iets'.
Maar in het algemeen kan de uitgeverij
vergeleken worden met de antiekhandel.
Op een ogenblik komt Jugendstil in de
mode en daar spring je dan op in. Zo
springt de uitgeverij in op bepaalde pro
cessen die in de maatschappij leven. Jan
sen: 'Het is wel onbevredigend. Je hebt
weinig idee of wat je doet effectief is. So
ciaal is het oncontroleerbaar hoe het
werkt, "t Is vaak een natte vinger in de
lucht. En de routine noem je dan deskun
digheid'.
'Hogere prijzen'
In dat hele proces nemen de prijzen van
boeken geen belangrijke plaats in'. 'De
prijzen van papier, drukkers en binders
etc. vliegen omhoog, dat is waar. Of dat
op de lange duur ertoe zal leiden, dat er
aanzienlijk veel minder boeken zullen
worden uitgegeven, weet ik niet. Je raakt
toch wel boeken kwijt, omdat het publiek
wel went aan de hogere prijzen. Maar het
is zeker waar dat een uitgeverij voorzichti
ger zal worden om bepaalde boeken uit te
brengen'.
Willem van Malsen: Van hand tot
hand. Van Gennep 12.50. Louis
Paul Boon: Davids jonge dagen. Ar
beiderspers. 14.50. Anais Nin: Dag
boek 1934—1939. Bert Bakker 26.90.
De Sade: Juliette, of do voorspoed van
de ondeugd. Bert Bakker 22.50.
Ernst van Altena: Een gewone schoft.
Contact 17.50. Aldous Huxley: Non
nen aan de lunch. Contact 15.50.
Iris Murdoch: De Zwarte prins. Con
tact ƒ25,-. Muriel Spark: De broeikas
bij de rivier. Contact 12.50. Ankie
Peypers: Voor Job van Reemst. in
haast. Contact 17.50. Heinrich Büll:
Bleke Anna en andere verhalen. Else
vier 19.50. Heinrich Böll: De trein
had geen vertraging. Elsevier 8.50.
Hannes Mcinkema: De maaneter. Else
vier 11.50. Jan de Ilartog: Het uit
verkoren volk. Elsevier 17.90. Irwin
Shaw: God was hier. Elsevier 11.90.
Willem Brakman: Het zwart uit de
mond van Madame Bovery. Querido
15.90. Abel Ilertzberg: De memoires
van koning Herodes. Querido 29.90.
Hendrik Cramer: Vizioen en geboorte.
Meulenhoff 16.90. Gabriel Garcia
Marquez: Afval en dorre bladeren.
Meulenhoff 10.-. Andrej Platonow:
In deze prachtige, grimmige wereld.
Meulenhoff 25,-. Heinrich von
Klcist: Pcnthesilea. Meulenhoff 6.50.
Adolfo Bioy Casares: Ontsnapping van
Duivelseiland. Meulenhoff 15.50.
Gerbraiul Muller: Avond nacht mor
gen. Meulenhoff 14.50. Bertus Aaf-
jes: De laatste faun. Meulennorf
15.50. Guus Luljsters: De scherven
van de slijter. Tango 12.50. Frank
Herzen: De tuinen van de tijd. Tango
11,-. William D. Kuik: De held van
het potspel of het geheime huwelijk.
Arbeiderspers 23.50. Multatuli: De
roeping van de mens. Arbeiderspers
19.50. Michail Boelgakow: Verhalen
van een jonge arts. Arbeiderspers
12.50. Dirk Ayelt Kooiman: Souve
nirs. De Harmonie 14.50. Willem van
Malsen: De vreselijke avonturen ter
zee en te land van de onverschrokken
en ongetrouwde Kapitein Player. De
Harmonie 12.50. A. Morrien: Waar
om ik geen Dante-specialist ben ge
worden. De Bezige Bij 3.25. Mischa
de Vreede: Een hachelijk bestaan. Bezi
ge Bij 14 50. Hugo Racs: De Vlaam
se reus. Be/ige Bij 14.50. Mark
Brusse: Ik zit hier nu alweer langer
dan ik dacht. Bezige Bij ƒ14.50. Ja
mes Joyce: Ballingen. Bezige Bij
14 50. Judicus Verstegen: Een brui
ne ring om de ziel. Bezige Bij 23.50.
Frans Coenen: Onpersoonlijke herin
neringen. Bruna 12.50.
Ad Zuiderent: De afstand tot de aar
de. Arbeiderspers 12.50. J. P. Gué-
pln: Allemaal raadselen, eh? Arbeider
spers. 12.50. Berend Lasseur: Wie
wat bewaart heeft wat. Arbeiderspers
11.50. Peter Simpelaar: Verzamel de
wolken op je gemak. Arbeiderspers
13.50. Hans Warren: Herakles op de
tweesprong. Bert Bakker 9.90. Gas
ton Burssens: Verzamelde Dichtbun
dels. Bert Bakker 35,-. Ankie Pey
pers: Over derwisj en het nabije Wes
ten. Contact 10,-. Willem Brandt:
De gedichten van een vrijmetselaar.
Nijgh Van Ditmar 12.50. Willem
M. Roggeman: Sneeuwblindheid.
Nijgh Van Ditmar 12.50. Prof.
dr. Martien J. G. de Jong: Twee
sprong. Nijgh Van Ditmar 12.50.
Willem Jan Otten: ilet Keurslijf. Que
rido 5.25. Bertus Aafjes: Een voet
reis naar Rome. Meulenhoff ƒ25,-.
Arie Visser: Virtuele beelden. Tango.
12.50. I'ablo Neruda: Een kooi vol
liederen. Arbeiderspers 15.-. Jacob
Groot: Gedichten. De Harmonii
8.90. H. C. ten Berge: De dood is de
jager. De Bezige Bij 18.50. Tymen
Trolsky: Liederen van weemoed, wan
hoop en waanzin. Bezige Bij 9.50.
Gedicht II:, Tijdschrift onder redactie
van Remco Campert. Bezige Bij
7.50. Michel Dhondt: God in Vlaan
deren. Bezige Bij 5.50. Leyn Lcun-
se: Antwerpen. Bezige Bij 9.50.
Sjoerd Kuyper: Ik herinner mij Klaas
Kristiaan. Bezige Bij 12.50.
Bibeb, Veertien Vrouwen. Van Gen
nep 11.50. Gcrrit Komrij: Daar is
het gat van de deur. Arbeiderspers
17.50. Annie Romein-Verschoor: Ja
vader, nee vader. Arbeiderspers
47.50. Marie Dormoy: Het geheime
leven van Paul Léautaud. Arbeiders
pers ƒ18.50. Solzjenitsyn: De Goelag
Archipel. De Boekerij 20.-. C. J. E.
Dinaux: Herzien bestek. Contact
19.50. Ronald. J. Glasser: Zaal 402,
een kinderzaal in een ziekenhuis.
Contact 17.50. Will Gunnewegh en
Henk Uilenbroek: Spion van het ko
ninkrijk. Contact 17.90. Kay Okma:
Het dolhuis. Over het interneren van
mensen om gezondheidsredenen. Con
tact 13.50. J. J. Vriend: Links bou
wen, rechts bouwen. Aantekeningen
over architectuur en politiek. Contact
16.50. Prof. dr. G. P. Hoefnagels: De
straf, een oergevoel in de wijsvinger.
Contact 6.50. De pijnbank. Over mar
telingen als pressiemiddel op politie
ke gevangenen, reflecties van schrij
vers, juristen, artsen etc. op het Am
nesty International rapport 'Martelin
gen'. Contact 17.50. Betty van Gar-
rel: Schrijversportretten. Elsevier
9.90. Michel van der Plas: Een oog
je op Engeland. Elsevier 11.50. God
fried Bomans: Een mooie tijd, nagela
ten werk III. Elsevier 9.90. Drs. M.
J. F. F. Bijleveld e.a.: Hoeveel zijn er
nog over. Elsevier 22.50. Robert
Payne: Adolf Hitler, een leven voor
de dood. Elsevier 32.50. A. Samp
son: ITT, macht zonder grenzen. Else
vier 14.90. Albert Stol: Zwarte Sep
tember. Meulenhoff (Baarn) 14.90.
Jef Geeracrts: Confrontatie met Rus
land. Cuba en de Himalaya. Manteau
ƒ9.90. Leonard Mosley: De Petroleum-
oorlog in het Midden-Oosten van
1890 tot 1974. Manteau J 19.80. Andre
as Burnier: Poezie, jongens en het ge
zelschap van geleerde vrouwen. Queri
do 16.90. K. Schippers: Holland Da
da. Querido 35,-. Johanna Reiss: De
schuilplaats. Querido 14.90. Git van
Roon: Protestants Nederland en
Duitsland 19331941. Het Spectrum
24.50. Dee Brown: Vrouwen van het
Wilde Westen. Wetenschappelijke Uit
geverij 29.50. Herman Verhaar:
Franz Kafka of Schrijven uit on
macht. Wetenschappelijke Uitgeverij
24.50. Kees Brants: Journalistiek on-
dersteboven. Wetenschappelijke Uitg.
14.50. Jan Tromp: Gekonkel om de
kabel. Wetenschappelijke Uitgeverij
14.50. Jan Elburg: Praatjes kijken.
Meulenhoff 17.50. Ethel Portnoy:
De brandende bruid. Meulenhoff
12.50. Neel Doff: De avond dat Mina
mij meenam. Meulenhoff 14.50. Leo
pold de Buch: Revolutie in een indus
triestaat. Het falc van de tegencul
tuur door Rudy Kousbroek. Meulen
hoff 19.50. Franz Kafka: Dagboeken.
Querido 45,-. Wlm Zaal: Nooit van
gehoord. Arbeiderspers 16.50. Ben
van der Velden: De dood van prof.
drs. M. Arbeiderspers 16.50. Theodo-
rakis: Verzetsdagboek. De Bezige Bij
24.50. F. C. Terborgh-Slauerhoff:
Herinneringen en brieven. Bezige Bij
14.50. Wilhelm Reich: De seksuele
revolutie. Bezige Bij 24.50. A. van
Dantzig: Normaal is niet gewoon. Be
zige Bij 24.50. James Baldwin en
Nikki Giovanni. Bruna 5,-.
Jacob Olie, P. Oosterhuis, A. Jager
e.a.: De vroegste foto's van Amster
dam. Van Gennep 17.50. Octave Mir-
beau: De badkuur van een zenuwlij
der. Arbeiderspers. Simon Vin
kenoog: Niet niets. De kunst van het
sterven. Bert Bakker 13.90. Rie Cra
mer: Lentebloemen, nieuwe prentjes
en versjes. Van Goor J 5.50. Grimm:
De sprookjes van Grimm. Lemniscaat
42.50 (tot 25 maart 28.50). Hen
drik Conscience: De loteling. Manteau
6.90. Enno Develing: Het kantoor.
Manteau 10,-. Ach ja de jaren
vijftig. Wetenschappelijke Uitgeverij
25,-. Braak, herdruk van literair
tijdschrift uit 1950. De Harmonie
14.50. Na de Vries: Amsterdam om
streeks 1900. Bezige Bij 29.50. Mar
ten Toonder: Overhaalde landrotten.
Bezige Bij 10,-. Martien Caron: Het
groene boekje voor meisjes. Bruna
3,-.
