Ook de islam heeft
z'n Abraham Kuyper
Mis!
Vandaag
Guinee Bissau, afwasteil en synode
Sow jets willen
VN-erkenning
van atheïsme
Dr. Buskes vijftig
jaar predikant
Misbezoek blijft
thans op peil
Tegenpaus Gemens
veroordeeld
Trouw
K wartet
Alie uwe bo eke
TROUW/KjWARTET WOENSDAG 27 FEBRUlARI 1974
KERK /BINNENLAND tT2bo
door Herre A. Halbertsma
De islamitische wereldconferentie in Lahore, Pakistan, heeft duidelijk gemaakt
dat de islamitische landen een blok willen vormen dat kan optreden als een
spreekbuis van de derde wereld.
Een aantal eisen van de Arabische
landen is overgenomen door de in La
hore verenigde politieke leiders, die
samen ongeveer zeshonderd miljoen
mensen vertegenwoordigen; het Arabi
sche blok maakt daarin slechts een
minderheid van ongeveer honderd
miljoen mensen uit. Sinds de oliecri
sis vertegenwoordigt het islamitische
blok niet alleen een groot deel van de
oppervlakte en van het inwonertal
van de derde wereld, maar ook een
belangrijk stuk economische macht.
Economen nemen tegenwoordig alge
meen aan, dat over een jaar of tien
een belangrijk deel, zo niet het groot
ste deel, van de wereldvoorraad aan
deviezen en goud zich zal bevinden in
de schatkisten van een aantal islamiti
sche olielanden en in de safes van
een aantal banken en particulieren in
de islamitische wereld, respektievelijk
door deze landen, banken en particu
lieren zal zijn uigeleend buiten de is
lamitische wereld. De kloof tussen ar
me en rijke landen, die steeds groter
leek te worden, is opeens gedeeltelijk
overbrugd. Al deze ontwikkelingen
zijn samen reden genoeg om ons af te
vragen: wat is de islam eigenlijk?
Leer en leven
Net als bij het christendom moet men
bij een bespreking van de islam on
derscheid maken tussen de leer zelf,
de verschillende interpretaties daar
van in de loop der eeuwen en tenslot
te de praktische toepassing in het da
gelijks leven.
Kenmerkend voor de islam is dat dit
geloof, net als het christendom, een
wereldgodsdienst is. niet gebonden
aan één bepaald volk. Het grote aan
tal politieke leiders uit verschillende
landen dat in Lahore verenigd was.
bewijst dat al. De koran, het heilige
boek van de islam, is geschreven in
het arabisch, de taal van de profeet
Mohammed, maar de Arabieren vor
men al sinds eeuwen een minderheid
onder de aanhangers van dit geloof.
Volgens de laatste schattingen vindt
men de grootste aantallen moslims
binnen hetzelfde land in Indonesië
(110 miljoen), India (60 miljoen),
Bangladesj (55 miljoen), Pakistan (50
miljoen), China 40 miljoen, Turkije
en Egypte (elk 35 miljoen. Hiervan
is alleen Egypte een Arabisch-spre-
kend land.
Er bestaat op veel punten een sterke
overeenkomst tussen de islam, het
christendom en het joodse geloof. Dat
is niet toevallig, omdat alle drie in
hetzelfde gebied het Midden-Oosten
zijn ontstaan. Ook bij de moslims
leeft dit gevoel van verwantschap heel
sterk. Zij zien de islam als een 'oecu
menisch' geloof dat is gebaseerd op
de openbaringen die zijn ontvangen
door een rij van profeten, van wie
Abraham, Mozes, Jezus en Mohammed
de belangrijksten zijn. Daarmee komen
we meteen op het verschil tussen
christendom en islam: de moslims
zien Christus niet als Gods Zoon maar
als een profeet zij het een heel bij
zondere en zij erkennen Moham-
ontstonden over een aantal fundamen
tele geloofspunten. Het pleit was toen
op alle fronten gewonnen door de
'westelijke' richting, vertegenwoor
digd door de grieks en latijn spreken
de theologen die waren opgeleid aan
scholen die het erfgoed van de hel-
leense beschaving doorgaven. De ter
minologie die zij gebruikten corres
pondeerde in vele opzichten niet met
de manier waarop theologen van de
'oostelijke' richting, die in een Semiti
sche denkwereld waren opgegroeid,
hun geloofsvoorstellingen onder woor
den probeerden te brengen. Ongeluk
kige vertalingen maakten de zaak nog
erger, bepaalde redeneringen waren
ook haast niet te vertalen.
Afsplitsingen
Moeammar Khaddafi
med die door christenen niet als een
ware profeet wordt beschouwd.
Onverkort
Wat het eerste verschilpunt betreft,
de moslims willen onverkort blijven
vasthouden aan het idee van één al
machtige God en zien de christelijke
interpretatie van de positie van Jezus
als een aantasting van die almacht.
We moeten er rekening mee houden
dat allerlei nuances bij vertaling in of
uit een Semitische taal als het ara
bisch verloren gaan, zodat men over
en weer vaak slechts een gesimplifi
ceerde voorstelling van eikaars opvat
tingen heeft
Een punt dat de moslims telkens
weer stoot is bij voorbeeld dat men
hen in het westen vaak 'mohammeda
nen' noemt Zij maken daar bezwaar
tegen omdat de positie van Moham
med in de islam een geheel andere is
dan die van Christus in het christelij
ke geloof. Centraal staat bij hen niet
de persoon van Mohammed maar de
in de Koran gegeven leer. Die leer
heet islam, het arabische woord voor
onderwerping aan een overeenkomst
(het verwante woord 6alam betekent
vrede). Een aanhanger van de islam
heet moslim, dat wil zeggen iemand
die een overeenkomst heeft gesloten
met God en zich aan de regels van
die overeenkomst onderwerpt. Als de
moslims hun zin krijgen moeten dus
ook de woorden 'mohammedaans1 en
'mohammedanisme' uit het westerse
vocabulaire verdwijnen'.
Natuurlijk zijn er meer verschilpun
ten tussen islam en christendom. De
snelle opkomst van de door Moham
med verkondigde leer in de zevende
en achtste eeuw na Christus moet
worden gezien tegen de achtergrond
van felle theologische discussies die
daarvoor in de jonge christelijke kerk
De 'oostelijke' riahting ging tenslotte
onder in een groot aantal afsplitsings
bewegingen die in de handboeken van
de officiële christelijke kerkgeschiede
nis als evenzovele 'ketterijen' staan
genoteerd. De studie van die afsplit
singsbewegingen staat nog maar in de
kinderschoenen en is ook buitenge
woon moeilijk, omdat een groot deel
van de bronnen is verdwenen, terwijl
de bewaarde bronnen vaak alleen
maar het standpunt van de bestrijders
van die ketterijen goed doen uitko
men. Zeker is echter dat een deel van
die zogenaamde ketterse ideeën terug
te vinden is in <fe islam.
De vroeger in het westen vaak ge
hoorde redenering dat Mohammed het
joodse en het christelijke geloof niet
goed heeft begrepen en van zijn 'ei
gen' godsdienst maar een potje heeft
gemaakt, gaat dan ook niet helemaal
op. Eerder moeten we aannemen dat
in de formuleringen van de islam een
aantal oude tradities is verwerkt die
hun oorsprong vinden in de Semiti
sche cultuur van het Midden-Oosten,
maar niet dn (het christelijke geloof
zijn opgenomen of daar later uit zijn
verwijderd.
Dit brengt ons op een interessant
punt, namelijk in plaats van de pro
feet van de islam als religieus leider,
respectievelijk volgens christelijke en
volgens islamitische opvattingen. Van- VömiöUWinCI
uit christelijk perspectief gezien was
Mohammed tot nu toe iemand die uit
gebrekkig overgekomen voorstellingen
van het joodse en het christelijke ge
loof een weinig geslaagd mengsel fa
briceerde en dat onder zijn eigen
naam uitgaf als een 'nieuw geloof
al dan niet met de beste bedoelingen,
daarover waren de westerse geleerden
het oneens.
Moskee in Cairo.
tenen die hij in Mekka of Medina of
op een van zijn reizen tegenkwam,
zou hem als een bewuste of onbewus
te oplichter kwalificeren. Het overne
men van ideeën van joden en christe
nen zou, volgens moslims, hoogstens
kunnen opgaan voor de interpretaties
die Mohammed desgevraagd van die
openbaringen gaf (maar die staan niet
in de Koran zelf maar in andere boe
ken).
Voor christelijke theologen is de op
vatting dat Mohammed echt openba
ringen ontving van dezelfde God die
zij vereren natuurlijk een 'hot potato'
die een echte samenspraak in de weg
blijft staan. Voorzover er een dialoog
tussen christendom en islam op gang
komt, beperkt die zich dus vooral tot
detailpunten, die echter vaak boeiend
genoeg zijn. Er zijn precedenten om
dat vóór de tijd van de inquisitie ook
regelmatig tussen christelijke en isla
mitische theologen en filosofen werd
gediscussieerd en gedebatteerd. Verta
lmgen van arabische geschriften in
het latijn of in het hebreeuws circu
leerden al in de middeleeuwen in Eu
ropa en werden ook geciteerd, tot ver
volgingen daar een eind aan maakten.
Onaanvaardbaar
Voor moslims is dit standpunt na
tuurlijk onaanvaardbaar als verkla
ring voor het ontstaan van hun ge
loof. Zij menen dat de koran letterlijk
de tekst bevat van een aantal bood
schappen die God (Allah) in de loop
van een aantal jaren via de engel Ga-
briël aan Mohammed deed toekomen.
Het idee dat de koran verzonnen is
door Mohammed naar aanleiding van
wat hij zo hoorde van joden en chris-
Net als in het christendom bestaat in
de islam tegenwoordig een beweging
die wil I komen tot een vernieuwing
van de vormen waarin het geloof zich
uit. Die wens tot aanpassing aan de
geestelijke noden van deze tijd gaat
ook in de islam vaak gepaard met een
volgen van het spoor terug, tot de
bronnen, van het geloof. Dat laatste
leidt soms tot opvattingen waar niet
iedereen enthousiast over kan zijn.
Bekend zijn in dit opzicht de proble
men van de Libische leider Khaddaffi,
die in bepaalde opzichten wel iets
lijkt op een islamitische Abraham
Kuyper'.
Tijdens een debat met vooraanstaande
Egyptische persoonlijkheden verweet
een van de aanwezigen hem dat het
baseren van de grondwet van een isla
mitisch land op de koran zou beteke
nen dat straffen, zoals het afhakken
van een hand vftor diefstal weer zou
den worden ingevoerd.
Khaddaffi antwoordde daarop dat die
straf zeker niet van toepassing zou
zijn op een arme die uit nood iets
steelt, omdat volgens dezelfde koran
de gelovigen voor elkaar verantwoor
delijk zijn en en een welgestelde zelfs
verplicht is jaarlijks een deel van zijn
rijkdom af te staan aan de minder
met aardse goederen bedeelden. Met
andere woorden, aldus Khaddaffi, als
een hongerige een brood steelt dan
neemt hij alleen waar hij recht op
heeft maar wat een rijke hem weigert
te overhandigen. Hij voegde eraan toe
dat de in de koran genoemde straf
voor diefstal hem wel zeer toepasse
lijk leek voor overheidsdienaren die
zich ten koste van de gemeenschap
verrijken, en die zouden dan nog blij
moeten zijn dat ze niet hun kop maar
alleen hun hand kwijtraakten.
Deze woorden van de Libische leider
vielen niet goed bij zijn gehoor, dat
voor een belangrijk deel uit hoge
ambtenaren bestond; maar de Egypti
sche volksmassa, die ambtenaren bijna
per definitie als corrupt beschouwt,
denkt daar misschien anders over
De Libische versie van de islam bete
kent bij export en Libië heeft de
sterkste kortegolfzenders van de derde
wereld in Tripoli laten installeren
een stuk politiek dynamiet dat een
aantal feodale regimes in de islamiti
sche wereld kan doen exploderen.
Een uitstekende inleiding tot de is
lam is het boekje DE KORAN door
prof. dr. D. S. Attema, hoogleraar aan
de Vrije Universiteit te Amsterdam,
als pocket uitgegeven door J. II. Kok
in Kampen. In het Engels (Penguin-
serie) verscheen dezer dagen MO
HAMMED van Maxime Rodinson, een
Franse marxist van joodse afkomst en
een van de grootste kenners van het
Midden-Oosten. Wie een boek van een
moslim over zijn geloof wil lezen ver
wijzen we naar ISLAM: ITS MEA
NING FOR MODERN MAN door Mu
hammad Zafrulla Khan, die vorig jaar
aftetreden president van het internati
onaal gerechtshof te Den Haag; zijn
boek verscheen in 1962 bij Harper
Row in New York.
NEW YORK (KNA) De vertegen
woordigers van de Sowjet-Unie en
Bulgarije hebben in de commissie
voor de rechten van de mens van de
Verenigde Naties gepleit voor opne
ming van de 'vrijheid van atheïstische
levensbeschouwing' in de nog uit te
geven verklaring van de V.N. tegen de
godsdienstige intolerantie. De Bulgaar
Patroff noemde de godsdienst een
'bron van onverdraagzaamheid' en
meende dat in de verklaring duidelijk
gesteld moet worden dat men evenveel
recht heeft om te getuigen van zijn
atheïstische levensbeschouwing als van
zijn godsdienstig geloof.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Zaterdag 9 maart
zal het vijftig jaar geleden zijn dat
dr. J. J. Buskes te Amsterdam beves
tigd werd als predikant. Omdat on
langs mevruw Buskes is overleden
vindt op verzoek van de jubilaris
geen speciale huldiging plaats. Wel
hoopt dr. Buskes zondagmorgen 10
maart in de Amsterdamse Westerkerk
een herdenkingspreek te houden. Dr.
Buskes verzoekt deder die hem wil ge
lukwensen, dit te doen door een bij
drage te storten voor de proceskosten
van dr. Beyers Naudé. 'Men zal be
grijpen', zo zei dr. Buskes ons', dat ik
nu liever geen bloemen of cadeaus
krijg, maar ik zal het fijn vinden als
ik straks een behoorlijk bedrag kan
overmaken ten bate van het werk van
dr. Beyers Naudé'. Adres en gironum
mer van dr. Buskes zijn: Roosevelt-
laan 228, Amsterdam-Zuid;- gironr.
11.32.11.
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG De snelle daling, die
het weekendmisbezoek de laatste ja
ren heeft gekenmerkt, is in de perio
de januari 1973 januari 1974 duide
lijk afgezwakt.
Deze conclusie .trekt het katholiek so
ciaal kerkelijk instituut (Kaski) uit
de resultaten van de jaarlijkse misbe
zoektelling in een representatieve
steekproef van alle rooms-katholieke
parochies in Nederland.
Het percentage rooms-katholieken, dat
naar de miis gaat, daalde in 1973
slechts van 37,5 tot 36,0, een aanzien
lijk geringere daling dan in de jaren
daarvoor. In januari 1967 was het per
centage misbezoekers nog 63,3.
VENETIë De Franse tegenpaus Cle
mens V loopt de kans, als hij weer
in Italië komt, voor twee jaaar in een
psychiatrische inrichting te verdwij
nen.
Dit heeft een rechtbank in Venetië
beslist, waar Clemens terecht moest
staan wegens belediging van zijn col
lega Paulus VI. Clemens heeft vorig
jaar maart in Venetië en andere Itali
aanse steden pamfletten uitgedeeld,
die beledigend voor paus Paulus wer
den geacht.
Clemens, eigenlijk de 58-jarige Michel
Collin, proclameerde zichzelf in 1951
op grond van hemelse openbaringen
tot paus. In datzelfde jaar werd hij
door het Vaticaan van priester terug
gebracht tot de lekestand.
Motie Van Dijk
Als men Bert de Jong (Tr-Kw 21.2)
mag geloven, dankt de motie van de
heer Van Dijk haar ontstaan aan
diens echtgenote, die nog te dom was
om de uitzending van Ton Planken te
begrijpen. Of het alleen mevrouw Van
Dijk is die het betweterige toontje
van de heer Planken niet kan waar
deren, waag ik te betwijfelen. De
schampere opmerkingen waarmede hij
personen tot wier kniehoogte hij zelf
nog niet reikt probeert af te doen,
hebben Luns en Biesheuvel ook niet
erg gelegen. Wellicht is er toch nog
een deel van de luisteraars dat zich
zelf voldoende mondig acht om uit
het voorgedragen nieuws zelf zijn con
clusies te trekken zonder deze onge
vraagd voorgeschoteld te krijgen en dit
zeker niet door iemand die zich daar
bij gedraagt als een pedante eerste
jaars student.
Amsterdam
R. Lindhout
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
J. Tammlnga.
Hoofdkantoor B.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020 - 22 03 83.
Postgiro: 26 9274. Bank:
Ned. Mldd. Bank (rek.nr.
69 73 60768). Gem.giro
X 500.
De redactie behoudt zich het recht
voor haar ter opname in deze rubriek
toegezonden meningsuitingen verkort
weer te geven. Bij publikatie wordt
met de naam van de inzender onder
tekend. Brieven kunnen worden ge
stuurd aan het secretariaat hoofdre
dactie Trouw/Kwartet, postbus 859.
Amsterdam.
Emigratie Zuid-Afrika (2)
Ik stel het op prijs langs deze weg de
Raad voor Overheid en Samenleving
(ROS) van de Ned. Herv. Kerk geluk
te wensen met het onthaal, dat haar
voorstel tot emigratie naar Zuid-
Afrika ten sterkste te ontraden, op de
synode van deze maand ten deel is ge
vallen. Op de synode van november
vorig jaar is een motie aangenomen
om in sterke mate druk uit te oefe
nen op het buitenlandse bedrijfsleven
in Z.-Afrika zijn investeringen aldaar
dienstbaar te doen zijn aan de econo
mische en politieke emancipatie der
Afrikanen. De wet, waarbij verschil
lende betrekkingen voor blanken zijn
gereserveerd, wordt steeds moeilijker
te handhaven. Er zijn sectoren, waar
in 80 pet van de Afrikaanse werkne
mers arbeid verrichten, waartoe ze
volgens de wet gerechtigd zijn. Het
buitenlandse bedrijfsleven kan indi
rect en moet m.i. ook direct dit pro
ces zo versterken, dat althans de
apartheid in de arbeidsverhoudingen
als een eerste stap wordt opgeheven.
In dit proces past echter niet de emi
gratie van blanken naar Z.-Afrika, om
dat deze juist het doorbreken van de
economische 'colour-bar1 door de Afri
kanen als gevolg van het tekort aan
blank (semi)- geschoold personeel
tegengaat De hervormde synode
blijkt ta.v. Z.-Afrika een lofwaardig
consistent beleid te voeren in de
geest van de vreedzame revolutie.
Heerde
dr. J. P. Feddema
NS en PTT
Deze beide semi-overheidsbedrijven
hebben gemeen dat ze een dienstver
lenend karakter hebben. Wat ze o.a.
niet gemeen hebben, is dat de NS een
verliesgevend resultaat te zien geeft
terwijl het staatsbedrijf de PTT in
haar totaliteit een winstgevend be
drijf genoemd kan worden. Wat m.i.
vreemd aandoet, is dat een verliesge
vend bedrijf zijn personeelsleden en
hun gezinsleden niet onbelangrijk
tegemoet komt in de kosten van bin
nenlandse en buitenlandse reizen
(naar ik meen ook na het bereiken
van de pensioengerechtigde leeftijd).
Een soortgelijke regeling bestaat bij
het winstgevend staatsbedrijf der PTT
niet. Het is stellig niet zo, dat
PTT-ers de NS-ers een en ander mis
gunnen, doch het is voor velen een
onbegrijpelijke zaak dat een verliesge
vend bedrijf zijn personeel mee laat
profiteren hetgeen bij een winstge
vend bedrijf blijkbaar niet mogelijk
is.
Utrecht
A. H. Kerst
Kentekenbewijs
Dat ANWB, KNAC. RAI en BOVAG
akkoord gaan met de nieuwe auto
kentekenregistratie, is mij een raad
sel. Wat is het wezenlijk nut van deze
maatregel? M.i. is er geen enkele po
sitieve kant aan. Behalve dan de
30.000.000 bruto welke het rijk per
jaar denkt te ontvangen. Bij de invoe
ring van de benzinedistributie bleek
er in Nederland een ontstellend groot
aantal 'zwart rijders' te zijn. Heeft
men nu, met de nieuwe maatregel,
enige grip op de niet-betalers? Ik
dacht van niet, men kan het kente
kenbewijs elk jaar betalen en de stic
ker op de ruit van de auto plakken.
Maar.geeft dat enige zekerheid dat
ook de belasting betaald is? Dat zou
wel mogelijk zijn als, i.p.v. bij het
kentekenbewijs, bij de betaling der
motorrijtuigenbelasting een sticker
zou worden verstrekt. Dan heeft de
maatregel tenminste ook nog enige
praktisch nut.
Badhoevedorp
II. ter Borg
Dr. A. H. van den Heuvel, de scriba
van de hervormde synode, schijft ons:
Vele hervormden zullen de afgelopen
zaterdag instemmend geknikt hebben,
toen zij in Trouw/Kwartet de medita
tie lazen, die A. J. Klei boven de af
wasteil hield: geen Guinee Bissau op
de synode, alleen zaken die 'van onde
ren op' op tafel worden gelegd. Maar
deze zaak is niet 'van boven af', zoals
Klei suggereert, maar docr vertegen
woordigers van drie classicale verga
deringen aangereikt.
De drie classicale vertegenwoordigers
meenden niet, dat de erkenning van
het kleine republiekje in Midden Af
rika op de agenda van de synode
mocht ontbreken, omdat zij er een di
rect kerkelijke problematiek in her
kenden. En wel om de volgende rede
nen:
in de eerste plaats was er een delega
tie van de nieuwe republiek bij de
Nederlandse kerken geweest. Keurig
in de vergadering van de sectie voor
internationale zaken van de raad van
kerken. Daar stonden ze op de stoep,
omdat ze de steun van de kerken
zochten voor hun zaak. Bij de Neder
landse regering hadden ze namelijk
net wel een sympathiek oor gevonden,
maar ze waren bang dat er toch weer
niets zou gebeuren. In Afrika wisten
ze de kerken namelijk solidair met
hun worsteling voor vrijheid, die nu
al elf jaar in een bloedige strijd
woedt in hun land. Maar van de Eu
ropese kerken waren ze minder zeker.
De Rooms-Katholieke Kerk heeft nu
eenmaal een concordaat met Portugal
en dat plaatst die geloofsgemeenschap
vaak zwijgend of zwak protesterend
aan de kant van het koloniale gezag.
Er zijn maar weinig protestanten en
velen van hen zuchten in Portugese
gevangenissen, overigens niet zelden
hun cel delend met katholieke pries
ters die, in openlijk conflict met hun
bischoppen, de zijde van de onafhan
kelijkheidsbeweging hadden gekozen.
In de bevrijde gebieden van Guinee-
Bissau - en dat beslaat volgens de
Portugezen het grootste deel van het
platteland -is geen enkele geestelijke
verzorging meer. De drie synodeleden
die Guinee-Bissau op de synode wil
den bespreken, meenden dat deze fei
ten alleen al voldoende waren om
hier van een duidelijke kerkelijke
problematiek te spreken. Andere
synodeleden deden daar nog een
Dr. A. H. van den Heuvel
schep bovenop; had de Nederlandse
Hervormde Kerk niet sinds de oorlog
het kolonialisme afgewezen? Behoren
de mensenrechten niet op de kerkelij
ke agenda? En is de boodschap van
de bevrijding zonder consequenties in
het vlak van de samenleving van de
volkeren? Dat was de zaak. Een ant
woord op een bezoek over een pro
bleem waar het over de kerk ging.
over oorlog, over mensenrechten, over
de vrijheid.
De synode aarzelde in eerste instan
tie. Moesten de kerken zich bemoeien
met een zaak, die blijkbaar de actieve
aandacht van de regering had? Had
de synode wel voldoende gegevens?
Wist men wel waar men het over
had? De diepste aarzelingen waren
die van Klei: lag dit wel op de weg
van de kerk? Van het Angolacomité
maakt geen synodelid deel uit, maar
behoort dit niet in de partijen? Bo
vendien aarzelde de synode, omdat ze
wist dat in vele gemeenten grote irri
tatie ontstaat, wanneer synodale pro
blematiek al te ver afraakt van de
vaatwasbak van A. J. Klei.
De drie synodeleden vroegen de Raad
voor de zaken van overheid en samen
leving om hulp. Waar heb je anders
organen van bijstand voor? Die legde
teld
Dat de banken bij de algemene
verhogingen van de laatste tijdXVti
den willen (kunnen) achterbli£ak,
zal wel niemand gedroomd helode
De krant meldt dat de kranten Jeel
zorgen maken over het steeds
wordende gat tussen de vergoejeel
die de bank ontvangt voor hetjën
richten van bepaalde diensten en
ten die daaraan verbonden zijn.
om wordt bekeken welke maatreaet
(lees: prijsverhogingen) nodig zijijebr
hier aan iets te doen.'
Terecht stelt de redactie dat mi
gelen wel weer zullen uitlopei
prijsverhogingen, maar het tl
haakjes plaatsen van dit laatste
een lichte twijfel of dit de wegbor
iad
Niet altijd hebben de banken inM
verleden voor alle dienstverleniipa1
aan de cliënten kosten in rekenin#*
bracht. Die kosten zijn de laatste.,
tot een belachelijke hoogte opgevo
Een telefonische overmaking kost! j-i
menteel negeneneenhalve gulH
Moet dat verder de lucht in? Betajvi
men vroeger die kosten uit de r
sten? Waarom nu dan niet? TeuEI
daar in hetzelfde bericht te ljn
staat dat de winst in 1973 (u vAl
wel: dat moeilijke jaar met zoibo
zuchten) steeg met 15,8 pet Of ijng
ten eerst al die nieuwe bijkante lat
soms van de verschillende bankei ei:
een rijtje, afbetaald worden, zo »e
dig mogelijk voor een gulden ojéci
balans? j't
Men kan zich afvragen waar lieene
gaan met deze ontwikkeling van r
bankwezen. Wordt het niet tijd
stig te gaan nadenken over meer -
ciëntie doordat de banken meer ld
meenschapsbezit worden? De luxef1
banken bij de inrichting van hun ee
toren ten toon spreiden (de vL,
verhalen daaromheen nog niet me
rekend), doet bepaald niet vert
wenwekkend aan. wanneer men V
gaat aandringen op verhoging vai
onkosten voor dienstverlening. Aa L
zien het ministerie voor economi
zaken hiervoor toestemming zal i_
ten verlenen, mogen we misscfV
enig vertrouwen hebben dat niet.,
nieuw de man die voor zijn kleine
talingen van de bank gebruik mrl
de dupe wordt. Merkwaardig dat j
die instanties die nu niet bepaald
armoedige indruk maken, zich me
storten op de portemonnee van
publiek.
!e
binnen een dag een zeer goed stuk
met informatie op tafel. Daarop be
sloot .de synode het verzoek om steun
van *de delegate uit Guinee-Bissau
over te nemen: regering, erken Gui
nee-Bissau! Uit de krant was echter al
bekend, dat de Nederlandse regering
liever samen met andere landen druk
zou willen uitoefenen op Portugal.
Welnee, zei de synode, noém ons in
dat geval een termijn voor uw bespre
kingen met die andere landen: en als
binnen die termijn geen resultaat
wordt geboekt, dan moet u terstond
daarna tot erkenning overgaan.
Of het synodale woord een grote in
druk heeft gemaakt op de regering?
Dat weet ik niet. Ik zou me kunnen
voorstellen, dat de regering iets posi
tiever reageerde dan Klei over de af
was, omdat althans blijkt dat een ker
kelijke vergadering met spanning
volgt wat er nu gaat gebéuren. De re
gering is ook slim genoeg om te we
ten, dat zo'n synodebesluit vele chris
tenen h la Kled erg irriteert, dat op
die irritatie moet worden geantwoord
en dat zo een meningsvormingsproces
op gang komt via kerken dat langs
andere kanalen vaak trager verloopt.
77 landen hebben Guinee-Bissau er
kend. Het Noord-Atlantische gebied
nog niet. De delegatie uit het oorlogs
gebied vond Nederland belangrijk
genoeg om er een delegatie heen te
sturen. Ze zagen ook, dat in Neder
land kerken een zekere invloed kunnen
hebben cp de mentaliteit van het
electoraat. Daarom belden ze daar
aan, in de hoop dat die kerken een
bredere interesse zouden hebben dan
voor hun eigen vaat.
(Van redactiewege iets bekort).
NASCHRIFT. Ik schreef niet dat
de kerk zich verre moet houden van
Gulnee-Bissau. Maar de kerk bestaat
voor mij niet uit een synodaal gezel
schap, maar uit gemeenteleden. En ik
constateer dat de meesten van hen,
wanneer zij de noden der wereld
voorgeschoteld krijgen (bijv. via het
IKOR), niet vragen: hoe komt dat, en
wat kan ik er aan doen?, maar liever
hun conversatie en hun kerkblad vul
len met klaagzangen over te linkse
IKOR-programma's. A. J. KLEI.
NED. HERV. KERK
Beroepen te Reeuwijk: C. van Bar
Putten.
Aangenomen naar Den Haag: A
Wilzing te Boxmeer. n
Bedankt voor Huizen: E. F. Vergi
te Capelle a/d IJssel; voor Gouda*,
Schukken te Beesd; voor Kootwijk n
Wielman te Alblasserdam.
Toegelaten tot de evangeiiebediei
en beroepbaar: J. W. Beks, Kostv<
renstraat 109 A, Zandvoort; J.
stra, Geawei te Augustinusga; mejT
Methorst, Brinklanderweg 12, E|!
veen; H. C. v. d. Meulen, Tjaerda 1
20, Rinsumageest; J. Raatjes, Abel j
tenstraat 125, Appingedam; P. J
Stolp, 't Huis 'Tijdverblijf', Kerkst
9, Zuidhoorn; H. Talsma, Niei,(
gracht 74, Utrecht; C. Trouwborst,
lianastraat 32, Waarder-Woerden;
Wisméijer, Mechelenstraat 16. Bre
GEREF KERKEN
Beroepen te Midwolda (Gr.): kand"Vi
Baars te Bennekom; te Oostvoo
Tinte: E. Hoogerwerf, voorheen n'
dingspred. te Indonesië; te Anna J r
ba-Polder: drs. J. v. d. Meulen
Raalte, die voor de helft van de
is afgestaan aan het psych. ziekenV
'Vrederust' te Halsteren. Hij heeft
beroep aangenomen. S
Aangenomen naar Middelburg: J.
Eijk te Steenwijk. J
GEREF KERKEN (VRIJG)
Bedankt voor Groningen-O: P. Sc
ling te Middelburg.
GEREF GEMEENTEN V'
Beroepen te Apeldoorn: A. Bregi
te Rijssen. 5
Bedankt voor Groningen: G. A. Zij< i
veld tc Middelburg; voor Nijkerk: r
Hegeman te Tholen; voor St. Ai^r;
land: Ch. v. d. Poel te Yerseke.
REMONSTR BROEDERSCHAP f
Beroepen te Eindhoven: D. Tjalsmi
Arnhem.
ij
Aantekeningen bij de helleniser
van het christendom door dr. A.
van der Aalst. Uitg. Van Gorcum,
sen, 200 pag., prijs 27.50. De aut
is lector in de oosterse theologie
Nijmegen en hij biedt hier het re
taat van zijn onderzoek naar de
houding tussen christendom en S
sche en Griekse denkwereld.
Noem mij bij mijn diepste naam d
H. H. C. Wartena-Bos. Uitg. Voorl
ve, Den Haag, 77 pag., prijs 8.90.
schrijfster van 'De touwladder* wil
dit gevoelige boekje eraan herinne
dat de mens niet van God of m<
mens vervreemd hoeft te zijn.
Bij de stichting IVIO te Lelystac
AO-boekje no. 1501 verschenen. Ti
Prijzen geschreven door M. Rai
Prijs per deeltje 1.25. 20 blz. en
1502: Zomertijd, geschreven door J
van Twisk (20 blz.).
Yoga voor vrouwen door N. Phe
en M. Volin. Uitg. Wereldbibliothe
Amsterdam. 126 blz.
De Bron. door L. Flara. Uitg. Ac
Leuven. 312 blz. 26,De n<
slag van 'bezinning over het falen
de mislukking, over leven en do
over de schrijver en de lezer', opg<
kend door een hoogleraar in de w
begeerte aan de Vrije Universiteit
Brussel, tevens voorzitter van
Vlaamse Vereniging voor Wijsbege
