Family in Heaven:
'n machteloos stuk
deVeluwti
Stampvolle zalen voor
Cage en Stockhausen
Magnifiek concert
Northern Sinfonia
'Zevende' werkte
onweerstaanbaar
VORM EN KLEUI
Ontruiming paviljoens
zal niets oplossen
'Clubtrainers
bij zwemmen
meer zelfbewust'
Lodewijk de Boer vergreep zich
.124.90 Verkrijgbaar in de boekhandel
Wat vindt u van het GETUIGENIS.
TROUW/KTOAlRTUr MAlANDAG 18 1974
KÜNST/BIXNENLAND T6/S
door Jac. Kort
AMSTERDAM Er bestond gistera
vond gelegenheid om kennis te maken
met de Northern Sinfonia of England,
een sinds twaalf jaar bestaand orkest
van 27 (zoals het programma terecht
zei) 'voortreffelijke instrumentalisten'
en bovendien met de 31-jarige Israëli
sche dirigent, Yoav Talmi, die met in
gang van september 1974 tot artistiek
directeur en dirigent van het Gelders
Orkest te Arnhem is benoemd.
Van de werken die het orkest deze
avond vertolkte Watermusic van
HSndel,Symfonie nr 83 (La Poule)
van Haydn en Verklarte Nacht van
Schönberg is vooral het laatste uit
nemend geschikt om orkest (in dit ge
val alleen de strijkers) en dirigent op
hun artistieke en technische vermo
gens te toetsen, want de componist
heeft waarlijk alles in het werk ge
steld om de poëtisch-mystieke sfeer
van Richard Dehmels gedicht in een
sensitieve muziek, vol klankschakerin
gen en veelkleurige orkesttinten te
'vertalen'.
De manier, waarop de Northern Sin
fonia of England 'VerklSrte Nacht'
vertolkte, kan niet anders dan magni
fiek genoemd worden. Iedere nuance
kwam tot haar recht, elk detail had
zijn plaats en de spanning verslapte
geen seconde en dat in een werk, dat
zonder onderbreking een half uur
duurt.
Het is duidelijk, dat dirigent Yoav
Talmi, die het werk zonder partituur
leidde, in deze prachtige uitvoering
een belangrijk aandeel had, door zijn
rustige, maar uiterst doelbewuste di
rectie. Wat dit betreft, mag men in
Arnhem hoge verwachtingen van deze
jonge kunstenaar koesteren.
De Franse pianiste, Michèle Boegner
trad als soliste op in het Pianoconcert
in A grote terts (K.V. 488) van Mo
zart Zij deed dat in een vertolking,
die eerder ferm dan week genoemd
kan worden, die in de Finale zelfs
enigszins stoer aandeed, maar waarin
toch in het Adagio een grote rust kon
worden waargenomen en die getuigde
van een persoonlijk inzicht
Het orkest nu aangevuld met enige
zeer goede blazers, zorgde voor een
uitstekende in het klankgemiddelde
passende begeleiding.
door Piet Visser
AMSTERDAM Moet muziek
altijd maar als probleem-materie
de zalen ingeslingerd worden?
PvdA-KamerUd bij demonstratie:
UTRECHT De PvdA is tegen ontruiming van de paviljoens v
Dennendal. Het zal een grote druk op de pupillen leggen en ni
oplossen, integendeeloverplaatsing van de pupillen naar eb11
verstrekt alleen maar de tegenstellingen en schept nieuwe
blemen.
Aldus het PvdA Kamerlid J. C. van
der Doef, na afloop van de demonstra
tie voor het behoud van Dennendal
zaterdagmifdag in de Utrechtse bin
nenstad. De heer Van der Doef, die
partijbestuur en Tweede Kamer-frac
tie vertegenwoordigde, sprak zich uit
voor de commissie-Langmeijer, die
deze week door staatssecretaris Hen
driks van volksgezondheid is be
noemd.
Hij betoogde dat naar zijn mening de-
commissieleden niet uitsluitend tech
nische uitvoerders zijn van de op
dracht van de staatssecretaris en dat
ze ook zelf zullen moeten bezien of
ontruiming van de paviljoens nog no
dig is.
Aan de demonsttratie namen tussen de er.
700 en 800 mensen deel, onder wier
halve het Kamerlid Van der Doef,
het Kamerlid Drentth (PvdA), C|
Muller, de meeste van de zeven I
slagen stafleden, personeelsleden 1
de Willem Arntszstichting en vele
den van politieke en maatschappeli,
organisaties, die de vernieuwingen
het gebied van de zwakzinnigena
in Dennendal steunen. De demons
tie had een uiterst rustig verloop
duurde ongeveer drie kwartier.
Na afloop van de demonstratie zeil
van de ontslagen stafleden, JanT
der, te verwachten dat de voorf
men evacuatie van drie Dennendl
viljoens niet door zal gaan, omdaL
rekende cp het gezond verstand!
de leden van de commissie LangeiJ
Hans Kox wordt
artistiek leider
Concertgebouworkest
HAARLEM De 43-jarige componist-
dirigent Hans Kox is benoemd tot ar
tistiek leider van het Concertgebouw
orkest als opvolger van dr. Marius
Flothuis. De benoeming van Hans
Kox gaat officiëel in op 1 september
a.s. de vertrekdatum van dr. Flot
huis, mar hij zal wel geruime tijd
eerder in dienst treden in verband
met de taakoverdracht.
Hans Kox die sinds anderhalf jaar
een dergelijke functie, maar dan als
part-time job, bij het Noordhollands
Philharmonisch Orkest heeft, werd op
19 mei 1930 in Arnhem geboren. Hij
kreeg zijn opleiding bij Jaap Spaan
derman (piano) en Henk Badings
(compositie). Hij werd voornamelijk
bekend als componist; van zijn al ta
melijk omvangrijk oeuvre worden re
gelmatig werken in binnen- en bui
tenland uitgevoerd. Als dirigent
treedt hij meestal op bij uitvoering
van eigen composities. Desgevraagd
deelde hij ons mede dat bij een veel
omvattende functie als die in Amster
dam van eigen creatief werk tot zijn
spijt niet zo veel meer zal komen. De
aangeboden werkkring was echter zo
aanlokkelijk dat hij meende dit offer
wel te moeten brengen.
UTRECHT (ANP) 'De clubtrainers
moeten meer zelfbewust worden. Wan
neer ik zeg, dat we bij de Europese
kampioenschappen tien medailles kun
nen halen, dan wordt er gelachen.
Maar waarom zou Nederland dat niet
kunnen? Daaraan moeten we allemaal
meewerken.' KNZB-bondsadviseur Bert
Sitters heeft dit tijdens een zwem-
discussiedag verklaard. Sitters, die zijn
taak tweeledig zag: als bondscoach,
waarbij de prestatiesport centraal
staat, en als bondsadviseur (het leiden
van cursussen, contact onderhouden
met de clubtrainers en research),
pleitte daarbij ook voor een groter
aanzien van de clubtrainers en tevens
voor een grotere betrokkenheid bij het
bondswerk, door hen bijv. mee te ne
men naar internationale wedstrijden,
wat overigens reeds op beperkte
schaal geschiedt, opdat zij ervaring
kunnen opdoen. 'Door de clubtrainers
uit de schaduw te halen kan dit het
zwempeil in zijn totaliteit ten goede
komen,' zo betoogde Sitters, die voor
de zwemmers en zwemsters mental
training als een noodzaak zag, welke
niet losgekoppeld kan worden van de
iwemtraining. 'We weten er eigenlijk
nog te weinig van. Een onderzoek
hiernaar vraagt geld, maar helaas, dat
ls er niet'
Voor ons hoeft dat niet. Ook niet
in de Grote Zaal, evenmin door
het Concertgebouw-Orkest.
En dan ls er nog een ruim veld tus
sen de pop-muziek en de Zevende van
Beethoven om een variatie van ont
spannende kunst voor te schotelen
zonder dadelijk bij een al te lichte
muze terecht te moeten komen. Er
w&s inderdaad zaterdagavond (èn zon
dagmiddag weer) die fantastische,
vreugdevolle 'Zevende'.
Terwijl ik dit schrijf hoor ik de men
sen in de zaal (via de radio dan) dit
stuk uit-applaudiseren en jubelend
Haitink bedankén voor zijn laaiende
uitvoering van dit onverwoestbare
werk. Als altijd onderga je het op een
onweerstaanbare manier en het sleept
je mee boven alle eigen laten we
zeggen: 'aardse' gedachten en ge
voelens; het opent ondenkbare verten
van licht. In het begin klonk alles
wat ruig en hard, elders werd het
mild en sereen; maar altijd met een
leidende beheersing die niets aan het
toeval overliet. Dit alles was mijn in
druk van nè de pauze.
Het concert was geopend met als
Concertegbouw-orkest-noviteit de
tienjarige 'Piccola musica concertata'
die Lex van Delden indertijd als een
opdracht voor het Kunstmaand-orkest
had geschreven. Het is een prettig
stuk picturale muziek met bijna-ro-
mantische, toch wel expressieve melo
dieën, verrukkelijk en perfect gebla
zen door de drie trombones van Kees
Blokker, Jackues Banens en Henk van
Bergen, begeleid door drie pauken
en het strijkorkest.
Ter afwisseling volgde Debussy's 'Pré
lude l'après-midi d'un faune, dat na
80 jaar nog steeds boeit door zijn fa
scinerende kleuren en golvende melo
dieën; om vóór de pauze te slui
ten met vijf aria's van Mozart. Drie
ervan alweer noviteiten op dit podi
um, in een fraaie techniek en leuke
voordracht daar vroegen de teksten
om! gezongen door Dietrich Fi-
scher-Diéskau. Door deze bekwame
zangtechniek en de volledig aangepas
te begeleiding werd dit programma-
nummer een stuk ouderwetse vrolijk
heid van integere en hoge kwaliteit.
En daarna die 'Zevende* vol vreugde!
Wat wil men meer!
Roelant Radier, Paula Petri en Henk Votel in Familly in Heaven.
AMSTERDAM Vrijdagavond ging in Amsterdams Brakke Grond de eerste voorstelling van Family
in Heaven. Lodewijk de Boer die de theatrale 'family' in doel vier liet uitroeien was voor een, over
bodig, vervolg aangewezen op een soort hiernamaals. Dat verleidde hem tot uitzinnig trappen tegen
het povere beetje (rooms) geloof, dat hem toch niet werd bijgebracht.
met voortreffelijks foto'
door JAC. GAZENBEEK
Een van de beste kenners van de Velui
legt dit luisterrijke land tussen Randmejè
en Rijn in al zijn schoonheid en rijkda
voor u open.
Dit boek van Gazenbeek is het resula
van een leven lang verkeren temidden v
de natuur en de mensen van zijn geb<
testreek, van talloze zwerftochten
noord naar zuid, van oost naar west, I
van veelvuldig speuren in de historie.
Een rijk gevarieerd beeld van alfl
wat de Veluwe te bieden heeft
Men kan en moet soms kritiek hebben
op wat sommige mensen van het ge
loof niaken, of hoe zij het misbrui
ken, maar Lodewijk de Boer gaat te
keer tegen wat hij er zelf van maakt.
En dat moet ik hier wel even weerge-
ven. De 'heaven' (hemel) van De
Boer is een huiskamertje met ouder
wetse meubels en thee op het lichtje.
Het mannetje (Henk Votel) dat daar
de baas, de vader, speelt is een krui
sing van Charley Chaplin, Hitler, Dra-
cula, en een bij buien machteloos
schreeuwende krankzinnige.' Wat dan
klopt. Wie zo voor god denkt te spe
len moet gek zijn. De zoon (Roelant
Radier), Jezus dus, is een apathische
slungel, die niets meer wil dan, ver
geefs, masturberen op de divan, waar
van hij telkens epileptische aanvallen
krijgt. De moeder (Paula Petri) loopt
sensueel te zeuren over ene Elsje, die
zij nog hoopt te krijgen. Cocki Boon
stra komt af en toe als een moeder
overste denkbeeldige internaatmeisjes
toespreken. De twee broers van de 'fa
mily1 Huib Broos en Cees Linnebank,
die er binnen rollen, begrijpen er te
recht niets van en raken gaandeweg
al hun praats kwijt. Hun zusje, Marti-
ne Crefcoeur, daarentegen begint voor
het eerst te praten. En Paps, Wim
Kouwenhoven, is na zijn dood nog de
zelfde schijnheilige schurk.
Er wordt in de 'heaven' nog altijd bar
gevloekt en geraasd, niet alleen door
de 'family* die nu eenmaal a-sociaal
was, maar ook door de anderen. In
het platste Nederlands. Een woord als
scheet bijvoorbeeld vliegt grif uit alle
monden. Er wordt gescholden en ge-
voohten en er is er niet één vrij van
hysterische buien. Het is bekend dat
Lodewijk de Boer als regisseur zijn
spelers heel -'er krijgt in die hevighe
den. Daarbij gebruikt hij allerlei the
atereffecten: goede eigen, op de altvi
ool gespeelde, muziek die te hard
wordt versterkt; toneeldonder en -
bliksem, wind, rook, licht- en geluids
spelletjesde hele hocus-pocus,
waarbij bijvoorbeeld ouderwets diabo
lisch doende illusionisten meisjes
doorzaagden of lieten zweven.
Het valt niet te ontkennen dat De
Boer en zijn medewerkers hiermee tot
opvallende brokjes heftig theater ko
men, maar niet te slikken is de hoog
moedige pretentie van een warhoofd,
die zijn uitvoerige toelichting begint
met 'Family in Heaven' is een poging
om een multi-interpretabel Kristelijk
Godsbeeld naar aarde te halen' en
daarmee neerhalen bedoelde. Maar hij
kon er niet bij. Hij smeet in het Wil
de weg, en grof, met onbegrepen uit
spraken, onverteerde stukjes geschie
denis, ondoordachte filosofietjes over
dood en eeuwigheid, en willekeurige
verzinsels. Hij doordacht niet en be
toogde niet Hij schreeuwde maar
wat. Hij begreep te weinig en ver
greep zich. En eindigde machteloos
met een verzuchting, dat er niets ver
andert en alles weer opnieuw begint.
Als je dan ziet en hoort wat hij alle
maal overhoop haalde om het wat te
doen lijken denk je, onwillekeurig in
De Boers idioom: hij belazert de
kluit.
Waarbij het sterk lijkt op een moed
willig onvolwassen aansturen op sen
satie, een rel, een schandaal. Als het
daartoe kwam zou het niet verstandig
zijn. Want treffend symbolisch voor
De Boers vertoning lijken mij de ver
woede machteloze pogingen tot zelfbe
vrediging (van de zoon in het stuk).
Beschouwingen van:
Het Getuigenis, het geschrift dat een
aantal vooraanstaande figuren uit
de Nederlandse Hervormde Kerk
publiceerde, nader bezien.
Prof. Dr. J. N. Bakhuizen van den Brink
Dr. Qkke Jager
Drs. H. de Jong
Drs. A Noordegraaf
Ds. J. Overduln
Ds. J. H. Velema
Ds. W. W. Verhoef
Prof. Dr. J. Verkuyl
Met de volledige tekst van het Getuigenis Paperback f 9.90f
uU ZOMER KEUNING -WAGENINGEN
Verkrijgbaar in de boekhandel
HET ACTIVEREN VAN CREATIEVE EXPRESSE
door
AB.DEBROUWER
door R. N. Degens
AMSTERDAM John Cage en Karlheinz Stockhausen hebben dit weekeinde een groot aantal lief
hebbers van eigentijdse muziek op de been gebracht. In Nijmegen, Middelburg. Utrecht, Amster
dam, Den Haag en Groningen heeft de zangeres Ueana Melita met een groep spelers een bewerking
van de 'Songbooks' van John Cage ten tonele gebracht, en in Amsterdam, Den Haag en Utrecht
was Karlheinz Stockhausen zelf, met een aantal getrouwen en een indrukwekkende hoeveelheid ap
paratuur, aanwezig voor de uitvoering van een drietal van zijn werken.
In Amsterdam waren er stoelen te
weinig om alle belangstellenden in de
kleine concertgebouwzaal (vrijdag. Ga
ge) en de Bachzaal (zaterdag, Stock
hausen) een zitplaats te geven.
Ueana JJelita en Mark Furneaux had
den de negentig onderdelen van de
twee Songbooks van Cage volgens de
zeer veel vrijheid latende aanwijzin
gen van de componist uitgewerkt tot
een voorstelling van 'Vijf kwartier
zang, dans, muziek, mime, show, gags'
zoals was aangekondigd. Waarbij ver
geten was te vermelden dat het 'la
chen, gieren, brullen' moest worden.
Want dat was duidelijk de teneur van
deze vertoning, waarin vooral na de
pauze parodie en persiflage de boven
toon voerden. Hoeveel echte Cage er
in het Melita-filter was achtergeble
ven valt moeilijk te beoordelen; het
aftreksel was vooral in het begin erg
waterig; maar ook de onversnede nCa-
ge is niet ieders smaak. Het zou dus
best kunnen dat de minst pittige pas
sages het meest authentiek-Cage wa
ren. In elk geval hebben Ileana Meli
ta, Mark Furneaux, Simone Schouten,
Dorien Baerend, Galia Gil, Garmt
Knollema, Marianne Hile» Mieke Lod
der, Theo Bles en Susy met ken
nelijk plezier, in gekke costuums mu
sicerend en acterend een kolderièke
vertoning gegeven waarvan in kort
bestek geen beschrijving te geven
valt. Misschien wel een bewijs dat het
echt goed gek was; geheel volgens
plan. Want meer was er kennelijk
niet mee bedoeld.
Dat is a!£^3 heel anders bij Karlheinz
Stockhausen. Die begon dan zaterda
gavond in de Bachzaal wel met een
luchtige mondelinge toelichting, waar
in zelfs een anecdote over een Franse
filmactrice die hij eens contactmicro
foons op het fraaie naakte lichaam ge
drukt zou hebben, teneinde haar op
gewonden reacties hoorbaar te maken;
maar het werd toch, zoals te verwach
ten was, een dood-ernstige, lange
avond. Begonnen met een stuk uit
1964 'Mikrofonie I' waarin inplaats
van een filmster, een tam-tam van on
geveer twee meter middellijn door
vier mannen met de meest uiteenlo
pende voorwerpen geslagen, gekitteld
en gestreeld wordt, terwijl de reacties
door een contactmicrofoon worden op
genomen en via een imposante regel-
apparatuur door vier luidsprekers
(rondom opgesteld) hoorbaar worden
gemaakt Stockhausen wilde daarmee
destijds (en nu kennelijk nog) nog
nooit gehoorde geluiden tot een com
positie verwerken. Hoewel er hier en
daar wel wat van te horen is dat je
niet direct kan thuisbrengen, zijn de
meeste geluiden zeer associatief en na
vijf minuten, vanwege hun algemeen
galm-karakter, niet meer zó boeiend.
Zodat iedereen in de zaal na vijftien
minuten onrustig wordt en de 33 mi
nuten die het stuk duurt wel drie
uren lijken.
SCIENCE FICTION
Puur geluidslaboratorium werd na de
pauze gepresenteerd met 'Pole' uit
1970. Als twee figuren uit een scien
cefictionverhaal die onbeweeglijk en
onaandoenlijk wereldrampen veroorza
ken, zitten daarbij twee spelers van
het ensemble aan een electrochord en
een electronium, bijzonder onheilspel
lend uitziende apparaten uit het arse
naal van Stockhausen. De gil- en kras-
geluiden zijn dienovereenkomstig.
En tot slot was er van de veelzijdig
beperkte klankfan tast Stockhausen
een stuk 'intuïtieve muziek', getiteld
'Ceylon', een onderdeel van een 17-de-
lige 'Zyklus filr kommende Zeiten'.
Met de meester zelf aan de twee-velli-
ge trom, en verder met o.a. piano,
Karlheinz Stockhausen
tam-tam, bellen en electronische appa
ratuur werd dit toch nog het boeiend
ste want ook kortste stuk van
een programma waaraan nog mee
werkten Peter Eötvös. Joachim Krist,
Aloys Kontarsky, Tim Souster en Ha-
ral d Bojé. Zij behoren tot de secte-
achtige groep waarmee Karlheinz
sinds enkele jaren de wereld via on
telbare concerten en grammofoonop
namen zijn muzikale heil brengt,
want hij meent dat (zijn) nieuwe
klanken de mens zichzelf beter zullen
doen leren kennen. Stockhausen zelf
is daar kennelijk immuun voor; hij
weet niet meer van opihouden.
Handenarbeid op een nieuwe manier. Van a tot z gericht o j
ontwikkeling van de persoonlijke originaliteit.
Ab de Brouwer maakt u vertrouwd met tal van aantrekki s
technieken en leert u gebruik te maken van vele soorten n u
riaai. Zijn aanwijzingen zijn glashelder. En de tekeninga i
foto's, waarvan vele in kleur, iaten u prachtige voorbeeldei pi
„vrije expressie" zien. Een rijke overvloed van stimuler a
ideeën. Vaak ongelóóflijk goed.
Met dit boek als hulpmiddel en inspiratiebron komt i
moeeliikheden e'9en flaa'e- artistieke werkstukken die u voldoening en e
vreugde schenken.
232 groot-formaat bladzijden, met 165 tekeningei»
foto's in zwart/wit en in kleur f 39.90
„Vorm en kleur" is verkrijgbaar In de boekhandel"
EEN BOEK VAN ZOMER KEUNING - WAGENING
Een wereld
van creatieve
