concert zonder orkest
Otrivin
Een dagje uit 19e-eeuws
kinderleven, bij DAT
fijn spottend gespeeld
Boeiend
Neem uzelf niet
bij de neus.
Neus verstopt?
Residentie Orkest
oogst groot succes
Eerlijke vertolking
Schumann door Foldes
'Ach lieve menschen schrikt dan niet
wanneer g'opstandige kindren ziet'
'Agon': balletwedstrijd tussen
de componist en de choreograaf
Stormachtige ovaties voor
de Philharmonia Hungarica
Bruinvis op Friese
kust aangespoeld
Gevaarlijke gevangene
.6 jtOUW/'lCmRfl'iKT .MiVVv.iVÜ II KKBR'L.lRl 1974
KUNST/BINNEN LA_\D T7/K7
door Adr. Hager
PEN HAAG De KeuzeconeertïO-ié door het Residentie Orkest,
mesemteerd in liet HOT-tliealer. mag men zonder meer een
"hucces noemen.
door Jac. Kort
AMSTERDAM De Hongaarse pia
nist. Andor Foldes, die vrijdagavond
in het Concertgebouw optrad in de se
rie Het Romantisch Pianoconcert, had
een bij uitstek romantisch werk te
vertolken: het onvolprezen (en soms
ook verguisde) concert voor piano en
orkest in A kleine terts van Robert
Schumann.
Dat dit werk bekendheid heeft gekre
gen, dankte de componist aan de ge
lukkige omstandigheid, dat zijn
vrouw, begaafde pianiste. Cara Wieck,
de compositie van haar echtgenoot
overal in Europa heeft vertolkt. Voor
haar toenmalige collega's bood het
stuk te weinig kansen tot virtuoze
schittering, iets waarop zij in die da
gen vooral uit waren.
Die op en top virtuoze stukken uit
het midden van de vorige eeuw zijn
nu voor het grootste deel volkomen
vergeten. Schumann's Concert boeit
de luisteraar anno 1974 nog altijd,
dank zij de warme muzikaliteit en de
rijke fantasie die de componist in de
gelukkigste en vruchtbaarste jaren
van zijn leven hebben bezield.
Andor Foldes gaf de solopartij in alle
opzichten wat zij vereist: brede pia-
nistiek, een goede dosis pathos en wat
lyriek, een en ander voortkomend uit
een eerlijk geloof in dit poëtische
werk, en steunend op een groot tech
nisch en artistiek vermogen.
Het Utrechts Symfonie Orkest zorgde
onder leiding van David Zinman voor
een begeleiding, die geheel in over
eenstemming was met de visie van
Andor Foldes en die ook technisch op
hoog peil stond.
Na de pauze dirigeerde Zinman Mah
ler's Vijfde Symfonie, een van de
minst problematische van 's meesters
symfonieën, waarbij men zich nu eens
zonder veel zorgen aan de zuiver mu
zikale ontroering kan overgeven.
Het orkest had er zich onder Zinmans
alerte en felle leiding klaarblijkelijk
terdege op voorbereid. De zeer uitge
breide. veeleisende partituur kwam
niet alleen gaaf. maar ook zeer over
tuigend tot klinken, hetgeen waarlijk
geen geringe prestatie is.
Werk van Balanchine en Strawinsky
door Hans W. Ledeboer
AMSTERDAM Het was zondagmiddag dati wel een concert in
de C-serie van liet Concertgebouworkest, maar van dit meer dan
honderdkoppige ensemble waren maar een paar musici aanwezig:
Brian Pollard (fagot). Piet Honing (klarinet) en Adriaan van
Woudenberg (hoorn) in hun functie als leden van bet Danzi
Kwintet, en verder de slagwerkers Jan Labordes, Niels le Large-
Ruud van den Brink, plus de fagottist Kees Olthuis.
Het laatste viertal vertolkte in dit
programma de Sonate voor twee pia
no's en slagwerk van Bartók, waarin
Olthuis en Van den Brink de piano
partijen voor hun rekening namen;
een fraai bewijs van veelzijdigheid.
Veelzijdigheid was trouwens ook het
kernmerk van het programma als zo
danig. Er was een zeer gelukkige com
binatie tot stand gebracht van muziek
uit de veertiende en vijftiende eeuw
met die van onze eigen tijd. Een com
binatie die kennelijk niet was gericht
op het wat commerciëel omlijsten van
hedendaagse muziek met aantrekkelij
ke meesterwerken van vertrouwde sig
natuur. Wat niet wegneemt dat een
groot aantal bezoekers in de goed ge
vulde zaal toch wel gekomen was voor
Kees Ottens Ensemble Syntagma Mu-
sicum, dat nu eenmaal terecht, be
faamd is om zijn joyeus-muzikale ver
tolkingen van oude muziek. Wat over
igens mutatis mutandis, ook geldt
voor Frans Vesters Danzi Kwintet op
het gebied van de eigentijdse muziek.
Maar vijf musici
Wat Otten met zijn uit maar vijf mu
sici bestaand vocaal-instrumentaal en
semble ditmaal in composities vari on
der meer Landini, Da Bologna, Dufay
en Obrecht liet horen, was als altijd
weer fascinerend door de spontane
muzikaliteit en de overtuigende stijl-
zuiverheid. Die niets te maken heeft
met het moeizaam en 'verantwoord'
academisch recontrueren van de oude
uitvoeringspraktijk dat bij vele van
dergelijke emsembles meestal op een
slaapverwekkende authenticiteit dood
loopt. Het waren naar mijn smaak de
ze middag vooral de vocale stukken
(waarin de contratenor René Jacobs
een belangrijke aanwinst voor het en
semble bleek te zijn) die bewezen hoe
Syntagma Musicum kerkelijke ei: we
reldse muzieken va.i zes eeuwen her,
in onze tijd als evenzovele uiteenlo
pende, ontroerende en boeiende ont
dekkingen weet te presenteren. Die
een fraai gevariëerd geheel vormen
met muziek als de 'Tien stukken voor
blaaskwintet' (1968) van György Lige-
ti, en 'Signs' van Ton Bruynel, een
van zijn sterkste stukken (1968/69),
voor blaaskwintet en geluidsbanden,
waarin het Danzi-Kwintet zijn partij
meesterlijk blies. En zelfs het puur
elektronische 'Omaggio a Joyce' van
Luciano Berio (1958) dat inmiddels
tot de 'klassieken' van deze tijd be
hoort, bleek naadloos in dit geheel te
passen. Het was een heel fijne mu-
ziekmiddag.
Otrivin helpt direkt.
Even druppelen en u kunt
weer vrij ademhalen.
Otrivin prikkelt niet en
werkt urenlang.
Gezwollen neusslijm-
vliezen slinken.
U hebt een fijne neus
voor Otrivin.
verkrijgbaar bij apotheker en drogist
als handige spray of druppelflacon.
Christine Kraft en Coen van Erkel in 'Ach lieve menschen
door Ber Huising
DAT, Dokumentair Aktueel Teater, gaf, vrijdagavond in Amsterdams museum Willet Holtliuysen-
met de eerste voorstellingen van 'Ach lieve menssen schrikt dan niet Wanneer g" opstandige kindren
ziet', een bijzonder aardig, fijntjes spottend, gespeeld dagje uit liet braaf betuttelende negentieiide-
eeuwse kinderleven, zoals dat volgens de belerende moraliserende, en daarmee onderdrukkende, op
voeders moest zijn.
AMSTERDAM Agon, waarmee Het Nationale Ballet donderdag
in de Stadsschouwburg in première kwam vrijdagavond in Eind
hoven, zaterdagavond in bet Circustheater in Scheveningen is
een van de drie 'Griekse' balletten, die zijn gemaakt door de
componist Igor Strawinsky en de choreograaf George Balanchine,
in heel nauwe samenwerking. De twee anderen zijn Orpheus, dat
over ruim een week iu première komt, en Apollo.
Fons Eickholt stelde de tekst samen
uit de liedjes, versjes en lesjes, die
Hieronymus van Alphen, Petronella
Moens, Francijntje de Boer. P. 't
Hoen en anderen, voor kinderen
schreven, en die stijf staan van
deugdzaamheid. plichtsbetrachting,
ijver, tucht en onderdanige dankbaar
heid voor al wat vader, meester en
God bestierde, ook als dat leidde tot
pijn en dood, armoe cn onrecht, ver
driet en verdrukking.
Vaders, meesters en bazen hadden al
tijd het Deste voor met kinderen,
knechten p.n meiden. Moeders waren
daar om het te bevestigen. En God
hadden zij altijd bij de hand om elke
twijfel weg te nemen.
Zodat de jongen in het spel naden
kend toch lot vragen komt zoals Mul-
tatuli ze bijvoorbeeld stelde in zijn
Gebed van de Onwetende.
Dokumentair is deze voorstelling door
het gebruik van de, knap aaneengere
gen, authentieke teksten; aktueel is
ze ook wel doordat die historische in
vloeden lang nawerken, tot aan he
den: en teater is het ook geworden.
Want wat die kinderen allemaal te
slikken kregen behoorde tot hun da
gelijkse leventje dat, zoals DAT be
wees. kostelijk is na te spelen.
In de kostuums en een dekortje, met
de dingen, van die tijd, verzorgd door
Paul Gallis en om het sfeertje hele
maal voelbaar te maken, een draaior
geltje en een clavecimbel, bespeeld
door Marijke Smit Sibinga.
Ontwaken, ontbijten
De kinderen ontwaken, ontbijten,
gaan naar school, spelen buiten, mo
gen naar de kermis ook met een mo
raal, spreken ernstig met moeder,
krijgen 's avonds een toverlantaren
vertoning en een leerzaam verhaaltje
voor het slapen gaan. Maar aan al wat
zij doen en beleven hangt een zeden
les; aan de onweersbui en het stok
paardje, het dode vogeltje en de drijf
tol (goed dat hij geslagen wordt), een
soldaatje spelen en het bedelkind.
om tureluurs van te worden.
Christine Kraft is het brave, soms
even ondeugende meisje; Coen van
Erkel is de jongen die met humor
wat verzet in zijn gehoorzaamheid
doet; Jeanneke Stam speelt de alles
goedpratende moeder alsof zij in de
vorige eeuw geboren is; Huub Schol
ten is de autoritaire, eigenwijze
schoolmeester en strenge vader met
enkele milde trekjes. En ook nog de
nar die het spel inleidt. Marina We-
melsfelder zingt en speelt de liedjes,
met een grappige ironie, en doet ook
nog een tante en een meid die zeer
tevreden is. dat zij dag en nacht mag
dienen.
Zij spelén hun spel, en de verveling,
en zeggen hun lesjes, zoals zij aanne
men dat het toen werd gedaan, zonder
een komische overdrijving dus, en dat
werkt uitstekend, want zo parodieëren
de teksten zichzelf. En daar heb ik
glimlachend van genoten. Museum
Willet Holthuysen is helemaal de
prachtige, ouderwetse omgeving voor
zo'n spel, maar de ruimte was er wel
bepurkt en dat waren de bewegings
mogelijkheden dus ook.
Agon is het oud-Griekse woord voor
wedstrijd, sportkamp, maar ook mar
teling en zelfs doodsstrijd. En dit bk^-
let is een wedstrijd tussen componist
en choreograaf, tussen muziek en
dans, maar dan een wedstrijd in ma
thematisch precisiewerk, in koele wis
kundige constructies, zoals een spel
van twee schaakgrootmeesters. Die
mathematiek leidt tot hoogst gecom-
pliceerde maavoeringen, waarin cho
reograaf en componist elkander als
'tegenstanders' pogen te verstrikken
en waarin voor de danser, die maar
moet zien hoe hij zich in die 'hogere
wiskunde' staande houdt, de marte
ling overblijft!
Want het is allemaal ontstellend
moeilijk te dansen en de benodigde
virtuositeit is bovendien voor de on
bevangen toeschouwer niet eens di
rect waar te nemen, omdat die gee»
doel in zichzelf is. maar middel in de
strijd.
Agon ontroert dan ook niet, heeft
niet de bedoeling te ontroeren, biedt
wel de spanning, welke een in een be
paalde tak van sport ingewijde lief
hebber kan beleven aan het bezien
van die eigen sporttak.
Waarmee meteen is gesteld, dat Agon
lang niet voor ieder aantrekkelijk is,
en dat het voor Het Nationale Ballet
in alle opzichten een waagstuk is. er
mee op de planken te komen.
Zowel Balanchine als de leiding van
Het Nationale Ballet hebben dat be
seft en Balanchine heeft dan ook zijn
eigen balletmeesteres Patricia Nearv
als gast afgestaan om Agon met Het
Nationale Ballet in te studeren. He
moet haar heel wat werk hebben ge
kost, de dansers van Het Nationale
Ballet geestelijk volslagen uit te kle
den, hen te ontdoen van ieder restje
dramatiek en romantiek en hun ten
slotte slechts de koele virtuositeit van
de compuer te laten.
He resultaat is zeker interessan. te
meer omdat de toeschouwer terdege
ervaart hoe - de toegepaste danstech-
niek academische of moderne dans
niet bepaalt of een werk klassiek
dan wel eigentijds is. Balanchine ge
bruikt de klassiek-academische tech
niek. Hij maakt er eigentijds werk
mee, juist gebruik makend van de vir
tuose mathematiek van dat klassiek-
academische ballet.
En de applausjes voor de afzonderlij
ke op het toneel getoonde 'tours' gol
den wellicht niet in de eerste plaats
de prestaties van de dansers, maar
vooral de 'zetten' van de twee 'schaak
grootmeesters' in hun spel.
Voor Het Nationale Ballet is Agon
een soort examenstuk. Dat ensemble
toont, te zijn opgewassen tegen de in
gewikkelde ritmen en de geëiste virtu
ositeit. Wat nog niet de belófe in
houd, dat Agon voor een groot pu
bliek een repertoirestuk wordt, daar
voor is het waarschijnlijk te koel, te
wiskundig.
(ADVERTENTIE)
i- De belangstelling van een voorname-
■n ]ijk jeugdig publiek en de mogelijk-
l« heid programma's uit te voeren die
doorgaans niet binnen het armbereik
al van een symfonie-orkest liggen, recht
vaardigen deze opzet, die zich afspeelt
buiten de eigenlijke concertzaal. Men
moge het op beleidsterrein niet im-
g. mer eens zijn met de leiding van het
Haagse ensemble, qua programmering
blijkt men een fijne neus te hebben
voor een diversiteit van mogelijkhe-
den. Het is aan de andere kant ono-
n- rerkomelijk dat men die neus ook
ld stoot, maar men kan ook wel eens
e. met de neus in de wind lopen, omdat
de opzet slaagt,
jt Zoals zaterdagavond bij een overwe-
e- gend 'hip' publiek voor wie de jaren
te rond 1910 volkomen voltooid verleden
d, lijd zijn. Het. einde van een tijdperk,
Ie het begin van een nieuw. Bilderdijk
jd zei dat reeds: In het verleden ligt het
n. heden en zonder Strawinski, Debussy
o. en Schönberg zou dat 'heden' er op
ri muzikaal gebied heel anders uitgezien
hebben. Zij waren schakels in een
groot geheel. Ook Charles Ives? Dat
blijft een vraag. Ook na de drie werk
jes, die de Italiaanse dirigent Marcel-
[e !o Panni neerzette, al dan niet met op
l„ de band opgenomen strijkers. Er
loopt bij Ives altijd iets door elkaar
- bij zijn muziek wel te verstaan
M al is dat op zich een vondst, een
repeterende vondst is stomvervelend.
Dorothy Dorow
s- Een Nederlands orkest, een Italiaanse
dirigent, Franse liederen en een En
gelse sopraan luisterend naar de naam
Dorothy Dorow. Haar vocale kwalitei
ten demonstrerend in de twee Bal-
mo'nt-liederen en in de drie Japanse^
liederen van een Strawinski, die nav
het schrijven van. deze liederen nog
zestig jaar lang zou componeren. De
zangeres wist meer te imponeren door
technische beheersing dan door vocale
schoonheid en dat maakte de keuze
toch wat dubieus.
Niet de drie bekende Biiitis-liederen,
maar de twaalf Chansons van dezelfde
naam, zijn door Debussy geschreven
voor récitant twee fluiten en twee
harpen. De gedichten van Pierre
Louys inspireerden Debussy tot een
werk waarin het kwintet slechts dient
tot het aangeven van de sfeer. Hij
doet dat met zoveel verfijning en in
houd dat men zou verwachten, dat .le
samenwerking met Louys langdurig
zou warden. Maar ook hier liep het in
het leven anders dan men verwachtte.
'Het is zeker geen eer voor een musi
cus een partituut niet te begrijpen,
maar een schande', aldus Schönberg
over zijn als Opus IX verschenen
Kammersymphonie. Zoiets laat het
Residentie Orkest niet op zich zitten.
En het was duidelijk dat dirigent
Panni en de vijftien solo-instrumenta
listen het krankzinnig moeilijke werk
begrepen hadden. De muziek rond
1910 stond centraal op dit concert en
na afloop kon men terecht zeggen:
1910, dat was me 't muzikale jaartje
wel!
l door Jac Kort
AMSTERDAM Degenen, die beweren dat er geen goede en
slechte orkesten bestaan, maar wel goede en minder goede dirigen
ten. hebben zich zaterdagmiddag triomfantelijk op eigen gelijk
kunnen beroemen.
k Philharmonia Hungarica. waarop
londer meer) mijn Rotterdamse colle-
:a verleden week in deze rubriek heel
reel aan te merken had, gaf in het
ider van de VARA-matinees een con-
>rt waar 'de stukken van afvlogen',
n concert dat uitliep op zo'n storm-
:htige ovatie, dat er een toegift
ivische Dans van Dworsjak) gege-
moest worden. Maar dit keer
tnd er dan ook een dirigent van we-
ildberoemdheid 'op de bok'. Antal
►rati, die niet alleen het gehele pro-
jamma uit zijn hoofd dirigeerde,
ar dit bovendien deed op die sug-
itieve, bijna had ik gezegd, dwin-
icie wijze, die grote dirigenten ken-
tkt en waar geen enkel orkestlid
[evoelig voor kan blijven. En dat
Horizontaal: 1. vernis. 4. behoeftig, 7.
bun, 8. maanstand, 10. zin, 13. alge
meen kiesrecht. 14. boom, 16. schort
je. 17. roofvogel, 19. Europeaan, 20.
scheik. element, 21. water in Fries
land, 22. hoofdbestuurder van de Re
publiek Venetië, 24. rondhout, 26. in-
sekt, 27. jong; schaap, 28. vertraging
stoestel.
Verticaal: 2. soort bijl, 3. huisdier, 4.
oertuig, 5. pers. voornaamw. 6. mu-
ekinstrument, 9. twist. 11, klein
ind, 12. plechtige gelofte. 15. tennis-
term, 17. papegaai. 18. dichter, 21.
landbouwwerktuig, 23. vreemde munt,
25. reeds, 26. lengtemaat (afk).
Oplossing van vrijdag: Hor en Vert: 1
telepaat; 2 elegie; 3 lepel 4 egel; 5 pil;
6A.E. 7 tentamen 8 en 12 nn; 9 en 11
vat; 10 para; 11 en 9 vadem; 12 en 8
narede.
er voortreffelijke musici in dit orkest
zitten, is deze middag op duidelijke
wijze gebleken, zowel bij het Strijkor
kest, bij de blazers, maar ook in Je
slagwerkgroep.
Hongaarse opstand
Van de Hongaren, die na het misluk
ken van de Hongaarse opstand in 1956
hun land verlieten en in Wenen een
nieuw orkest oprichtten, zijn er na
bijna twintig jaar niet zoveel meer
over. Hun plaats is ingenomen door
Duitsers en Oostenrijkers, maar Dor>
ti zelf van origine Hongaar is
dit emigrantenorkest altijd trouw ge
bleven, voorzover zijn internationale
verbintenissen hem dat mogelijk
maakten.
Welnu, die trouw is wederkerig. Men
hoefde slechts te luisteren naar de
prachtige vertolking van Haydns
symfonie 'La Reine', ditmaal niet in
een spichtige kamerorkestbezetting,
maar door een middelgrote strijkers-
groep. Dorat' is niet benauwd voor
felle accenten en een verzadigde or
kestklank in Haydn, maar alles blijft
transparant en lichtvoetig.
Buitengewoon kleurig en gedifferen
tieerd was ook de uitvoering van Bar-
toks Danssuite met als uitersten de
mystieke Oosterse dans en de nieuwe
boerse dans.
Na de pauze Dworsjaks Zesde Symfo
nie, de eerste waarmede de componist
internationale erkenning verwierf, cn
die hem dan ook tot groot symfonicus
stempelt. Een werk vol krachtige the
ma's, instrumentale vondsten,'kortom
een meesterwerk met een tot het laat
ste toe volgehouden spankracht.
De Hongaren, zogezegd op de punt
van hun stoel, gaven van deze symfo
nie een schitterende vertolking en
brachten het publiek too de extase,
waarover ik het in het begin van
mijn recensie al heb gehad.
door R. N. Degens
Van een verslaggever
LEEUWARDEN Aan de wadden-
kust bij het Friese Wirdum is een do
de bruinvis aangespoeld. Het is onge
ler twintig jaar geleden dat een der
gelijke vis op het wad werd gesigna
leerd. Het dier, dat ongeveer ander
halve meter groot is en nog in goede
conditie verkeerde, is naar de land
bouwhogeschool in Wageningen ver
boerd voor onderzoek. De bruinvis
komt oorspronkelijk voor in de noor
delijke zeeën.
GRONINGEN De 22-jarige gedeti
neerde O. C. A., die - naar eerst giste
ren bekend werd - eind vorige week
een twintigjarige verpleegster op haar
kamer in Zwolle heeft verkracht, is
nog steeds op vrije voeten.
Le man hoort thuis in het Van Mes
dagasiel te Groningen. Hij was don
derdagavond niet teruggekomen ran
stadsverlof. Bekend is dat hij in cate
gorie 1 is geplaatst. Dat wil zeggen
dat hij gevaarlijk geacht wordt voor
omgeving en in staat moet wor
den geacht mensen te doden. Kees Otten
