BIJ MAATSCHAPPIJLEER
KAN EN MAG ALLES
'HAEEX
Lerares in de rol
van aangeefster en
verkeersleidster
Veel onzekerheid over een nieuw schoolvak
Aardgas snel
veel duurder
...OPROEP CODE
WALTER JOST
TROUW/KTiMtTET MAANDAG 4 FEBRUARI 1974
BINNENLAND/RAIDIO ENr
MARY PERKINS
Dc Mammoetwet deed in 1968 niet alleen
met een aantal nieuwe schooltypen zijn in
trede maar ook met een paar nieuwe school
vakken. Maatschappijleer was zo'n vak; niet
helemaal nieuw, omdat bij het lager beroeps
onderwijs al lang een soortgelijk vak be
stond, maar wel nieuw op MAVO-, HAVO-
en VWO-scholen.
Wat is maatschappijleer voor een soort vak?
En wie geven maatschappijleer? Om iets te
weten te komen over dit schoolvak is onze
onderwijsredactie op een scholengemeen
schap en op een huishoudschool gaan kijken.
De conclusies uit deze bezoeken: over dit vak
bestaat veel onzekerheid en zolang niet
vaststaat wat de inhoud van dit vak is en wie
er leraar in mogen zijn, zal de onzekerheid
nog wel even duren. Alles kén en még nu,
en iedereen kan leraar maatschappijleer
zijn, omdat elke school een bepaald aantal
lesuren door onbevoegdheden mag laten
vervullen. Zolang maatschappijleer zo'n wa
zig vak is, komen die onbevoegde 'uren'
meestal bij die onbevoegden terecht.
V ZAL ROL
■I SP£L£V, BLUM.
MotT HÉM AUÊÊW
VAT HAPbÊft
MAKEN/
AMSTERDAM De derde klas
van een huishoudschool krijgt
maatschappijleer, 'maatschappe
lijk inzicht', zoals het op deze
school heet. Eén uur per week
wordt er gepraat over 'de maat
schappij', wat in de praktijk neer
komt op praten over sociale ver
zekeringen. wetgeving, vakbewe
ging. 'al die dingen waar deze
meisjes later, als ze in de arbei
dersmaatschappij terechtkomen
mee te maken krijgen', zoals de
lerares zegt.
Veertien meisjes praten over 'zorg
voor je medemens,: vandaag komen de
AOW, de AWW, bijstandsuitkeringen
enz. ter sprake. De meeste meisjes we
ten behoorlijk goed wat al die sociale
wetten betekenen. Ze hebben er vaak
mee te maken, nu al, omdat er thuis
over gepraat wordt, omdat familiele
den in de bijstandswet lopen, moei
lijkheden hebben met de ziektewet,
woonproblemen hebben. De televisie
blijkt bovendien een belangrijke rol
te spelen. De uitzending van de vori
ge avond komt ter sprake, en naar
aanleiding van zo'n uitzending wordt
dan weer gediscussieerd.
Het is een erg levendige les. Iedereen
praat, vaak door elkaar heen, iedereen
zegt haar mening, en de lerares
stuurt dan de gesprekken een beetje
bij.
De oliecrisis. 'Waarom gaan we niet
achter de Arabieren staan?' zegt een
leerling, 'zonder olie zijn we niets
waard en we moeten er straks toch
achter staan'. Er valt even een stilte
en dan beamen andere meisjes dit
standpunt. Tot de lerares de \'raag
stelt of dat wel een eerlijk standpunt
is. Dan barsten de tegenstemmen los.
Het lijkt er niet op dat iemand een
ander wil overtuigen, het gaat er
meer om dat iedereen haar zegje wil
doen. En dat gebeurt dan ook voort
durend.
'Daar in Koeweit zijn ze stinkend- rijk
en ze willen nog veel meer geld ver
dienen'. Een ander meisje is daar
heel nuchter over: 'Ach meid, ieder
een wil toch zeker geld verdienen, ie
dereen is toch egoïstisch? Als in jouw
tuin olie wordt gevonden, dan heb jij
toch zeker het recht om daar geld
voor te maken? Jij hebt het toch ze
ker gevonden?'
Lampen uit?
Nu gaat iedereen door elkaar heen-
schreeuwen. De bezuinigingen komen
ter sprake, alle lampen in de Tweede
Kamer passeren de revue (die moeten
eerst maar eens allemaal uit, vinden
ze), de feestverlichting met Kerstmis
('mogen we alsjeblieft voor die paar
dagen een beetje gezelligheid, nou
dan'), om dan plotseling om te zwen
ken naar ziekteverzekeringen. 'Bij die
volksverzekeringen zit je mooi in de
boot', vindt een meisje, 'als zij vinden
dat je met honderd gulden toekunt,
dan krijg je maar zo weinig. Maar
particuliere verzekeringen zijn hele
maal niks, want daar moet je veel te
veel voor betalen'.
Maatschappijleer is een praktisch vak
op deze school. De lerares vindt dan
ook dat het erom gaat dat de leerlin
gen te weten komen waarvoor ze later
allemaal betalen moeten als ze een
baan hebben. 'En ze ipoeten leren
hun mening onder woorden te bren-
•gen. Ze praten en kijken wel goed,
dat is opvallend. En het zijn flap-ui-
ten, zodat zo'n les eigenlijk wel leuk
is. Dat vinden ze zelf ook, ze praten
76. Linke Lowietje wist genoeg van
het zakenleven om het niet te laten
bij een doodenkel zakengesprekje. Na
dat hij de vele voorschotten had ge
teld, die de 'captains of Industry' hem
ter hand hadden gesteld, ging hij
over tot het consolideren van de
reeds veroverde positie. Het potje
stond nu op het vuur en diende lek
ker warm gehouden te worden. Hij
vond nu, dat hij dit warmhouden het
beste kon laten geschieden door aller
eerst een aantal lieden een geestrijk
borreltje aan te bieden. Voor dit
doel had de schelm zowel een dure
zaal als een fraai smokingcostuum ge-
FERDINAND
huurd en hij had alle belangrijke
bonzen van pers en industrie uitgeno
digd. Hij gaf daar nogmaals een uit
eenzetting van zijn plannen en hij
toonde zich een gulle gastheer. 'Drink
de boel maar op, jongens,' lachte Lo
wietje. 'Als alles op is, bestellen we
nog méér.' (Het wordt toch van
jullie eigen centen betaald, dacht de
schavuit erbij). Welnu de drinkpartij
werd een daverend succes, de geld en
persbonzen waren bij de flessen ge
woon niet weg te slaan en het eind
van het liedje was dus, dat de finan
ciële basis van de rally stevig op haar
pootjes stond. En de H.H. journalis
ten zorgden wel, dat alles in de krant
kwam, lekker opgemaakt en zo
Laat in de avond werd een van de
kranten moeizaam gespeld door Eelco
Eelkema, die zéér zorgelijk keek.
'Daar komen beslist moeilijkheden
van,' peinsde Eelco. Toch schenen
de maohinaties van Linke Lowietje
succes te hebben, want de volgende
ochtend bracht de post al een stapel
tje brieven in zijn bus. Daar waren
verzoeken bij om inlichtingen alsme
de aanmeldingen tot deelneming aan
de knetterrally. Wat kon er dus ei
genlijk nog fout gaan
het zijn flap-uiten, zodat zo'n les eigenlijk wel leuk is
graag en doen goed mee met de ge
sprekken die ik op gang breng. Het is
gelukkig ook maar een kleine groep,
zodat ik wel kan voorkomen dat som
migen de baasspelen over anderen'.
'Aangeven'
De rol van de lerares is voornamelijk
een aangeversrol; en als het onder
werp dat ze op tafel legt, aanslaat dan
moet ze verkeersleidster spelen, zor
gen dat iedereen iets kan zeggen en
spraakverwarring zien te voorkomen.
'Ze praten vaak al voordat ze denken,
maar ik ben al blij dat ze zich \oor
deze onderwerpen interesseren. Je
moet bedenken dat het nog betrekke
lijk kleine kinderen zijn met veel
vooroordelen. Die probeer ik dan een
beetje op te ruimen. Maar het is al
meegenomen als ze willen praten over
iets meer dan een jurk en een jon
gen'.
Maatschappijleer op een HAVO gaat
zin? Het is de bedoeling dat op grond
van de opmerkingen die de leerlingen
opschrijven een volgende keer gedis
cussieerd wordt over het onderwerp:
het gezin.
'Bespreekbaar maken'
De leraar: 'Het gaat er om onderwer
pen bespreekbaar te maken. Het gezin
is een ontzettend belangrijk onder
werp waar iedereen wel iets over
denkt. Het moeilijke is dat de leerlin
gen er niet zo gauw toe komen hun
eigen mening te zeggen. Ze zijn bang
dat ze uigelachen worden. Maar ik
vind het belangrijk dat ze weten dat
ze voor hun mening, uit moeten ko
men. Dit vak moet ze gevoel voor ei
genwaarde, een eigen inbreng, zelf
standig denken bijbrengen. Daar doet
het onderwijs niet zoveel aan en daar
om valt dit vak zo raar'.
Als er onderwerpen ter sprake komen
waarmee de leerlingen zelf ervaring
heel anders. Op deze school is het een
nieuw vak en een leraar heeft niet
veel materiaal om op terug te grijpen.
Twintig vijfdeklassers zitten het eer
ste uur een beetje duf bij elkaar. Ze
krijgen maar één uur maatschappij
leer, gedurende twee jaar; maatschap
pijleer is bovendien geen eindexamen
vak en dat stimuleert ook niet erg.
De leraar geeft grote witte vellen
door met een vraag. Daar onder moe
ten de leerlingen dan opmerkingen
zetten. Het zijn vragen als: wat is de
taak van de vrouw in het gezin?, en:
wat is de taak van een man in het ge-
hebben (drugs bijvoorbeeld), dan gaat
het wel goed, dan praten ze veel.
'Maar dat komt zo zelden voor, ons
schoolsysteem werkt te weinig met de
eigen ervaringen van de leerling'.
Niets ligt vast
De leraar heeft allerlei methoden uit-
gebrobeerd. Dat moet ook wel omdat
nergens vastligt wat en hoe je dit
nieuwe vak moet geven. 'Sommigen
geven staatsinrichting, ikzelf besteed
veel aandacht aan'sociale wetten en
zo. Je moet actueel zijn, maar ik ben
ervan afgestapt. Ik heb indertijd de
oorlog in Vietnam ter sprake ge
bracht, maar dat leverde niets op. De
meerderheid van de leerlingen is vrij
rechts en niet geneigd over een ander
standpunt na te denken. Dat komt
door thuis, daar doen ze hun menin
gen op. Ze weten heel weinig van de
werkelijkheid af, weten niets van ar
beiders en hun omstandigheden en
zijn ook niet geïnteresseerd'.
Is maatschappijleer een politiek vak?
'Nee, maatschappijleer betekent voor
mij: sociale vorming en sociale be
wustwording. Sommigen zeggen dan
dat dat politiek is, maar dat zeg ik
niet. Politiek komt er altijd bij te pas
en dan krijg je felle discussies tussen
de leerlingen. Maar ik probeer niet de
revolutie te maken, maar wil ze laten
zien dat je over dat soort onderwer
pen kunt prAten.'
Andere sfeer
De ervaring is dat de leerlingen niet
graag praten, zich niet bloot willen
geven. Dat kan aan allerlei factoren
liggen: de keuze van de onderwerpen,
de leeftijd, het soort school, het socia
le milieu waaruit ze komen. Maar het
komt zeker ook doordat maatschappij
leer zo'n ander soort vak is. 'Het is
een andere sfeer. Alleen de orde al:
ik stel daar heel andere eisen aan dan
mijn collega's in hun lessen. Dat vin
den de leerlingen moeilijk, maar de
aard van dit vak brengt dat met zich
mee.
Het moeilijkste is. dat er geen ver
wachtingspatroon bestaat Wat is dat
nou voor een vak. denken ze. En dat
geldt ook voor de leraren. Het komt
nogal eens voor dat leraren die paar
uur maatschappijleer 'erbij' geven.
Dat loopt vaak helemaal mis: niet al
leen gaat het fout tijdens maatschap
pijleer, maar ook hun eigen vak blijkt
ineens moeilijker te gaan. Het is ei
genlijk helemaal verkeerd dat leraren
maatschappijleer vaak via toevallighe
den in dit vak gevallen zijn. Dat er
geen specifieke eisen gesteld worden.'
Dat het geen eindexamenvak is, vindt,
deze leraar niet erg. 'Hoe zou je zo'n
vak moeten examineren? Je kunt niet
toetsen hoe het werkt'.
Radio vandaag
HILVERSUM I
VARA: 7.00 Nws. 7.11 Ochtendgymn. 7.20
(S> Spitsuur. (7.54 VPRO: Deze dag. 8.00
Nws. 8.11-8.23 Dingen v.d. Dag.) 9.15 (S)
Licht strijkork. 9.35 Waterst. 9 40 Schoolradl-
o. 9.50 (S) Muz. voor luisteraars. 11.00 Nws.
11.03 (S) Radio Filh. Ork. met solisten: mod.
muz. NOS: 12.00 Den Haag deze week.
VPRO: 12.15 VPRO-maandag: tussen-de-nud-
dag-magazine. 13.00 Nws. 13 11 Vandaag dit.
morgen dat. 13.20 (S) VPRO-maandag-muz.
AVRO: 14.45 Reg. zaken. 15.10 <S) Hedend.
orgelmuz. 15 35 (S) Mijn dochter Muriel.
16.00 Nws. 16.03 Radiojournaal. 16.05 Pople
pel: kinderen draaien hun eigen platen
16.30 (S) Mikadoo: kindermagazine. Over-
heidsvoorl.: 17.40 De politie nu. AVRO: 17.55
Med.
AVRO: 18.00 Nws. 18.11 Radiojournaal.
18.21 Gesproken brief. 18.25 (S) Jazz spec
trum. NOS: 19.00 (S) Harm, en fanf. in Ne-
derl. en Eur. 19.30 Muzibas: muz.onderw,
aan de basis. 20.00 (S) Vrijspraak: journalis
ten interviewen door hen zelf gekozen perso.
neri in Nederl. of daarbuiten. 21.50 Uitgebr,
rep. 22.15 Voer blinden en .slechtzienden
22.25 Ultz. v.d. Bond zonder Naam. NOS.
22.30 Nws. AVRO: 22.40 Radiojournaal. NOS:
22.50 (S) Hobbyscoop: popul. progr. over
electronica. 23.20 (S) NOS-Jazz - Jazz ln ak»
tie. 23.55-24.00 Nws.
HILVERSUM II
NCRV: 7.00 Nws. 7.02 Het levende woord.
7.0S (S) Preludium: klass. muz. 7.30 Nws.
7.41 (S) Hier en nu. 7.55 Aangestipt: pro.
gr.overz. 8.24 Op de man af: evangel, comm.
bij de tijd. 8.30 Nws. 8.36 Gymn. v.d.
huisvr. 8.45 (S) Plein publ. 11.00 (S) V.d.
kleuters. 11.15 (S) Zllverpraat. 11.55 Med.
12.00 (S) De Kllima Hawalians Show. 12.21
Voor boer en tuinder. 12.26 Med. t.b.v. land
en tulnb. 12.30 Nws. 12.41 (S) Hier en nu.
12.50 Makro: soc. econ. rubr. 13 00 (S) Ka.
pel v.d. Kon. Luchtm. 13.15 (S) Opera-aria's.
14 05 Schoolradio. 14.3o 'SI Nederl. kamer-
muz. 15.00 Geref. middagdst. 15.30 Nws.
15.33 SStudio 6: maandagmiddagmagazin#
met 16.30 (S) Hier en nu. 16.50 Pleister
plaats: toerisme en recreatie. 17.20 Over-
heidsvoorl.: Ontmoetingen met Rijksgenoten.
17 30 Nws. 17.32 (S) Hier en nu.
NCRV: 18.00 (S) NCRV Combo Corner.
18.19 Ultz. v.d. P.S.P. 18.30 Nws. 18.41 Toe-
lichting bij het nws. 18.48 (S) Met uw in
stemming: kerkliederen met toelicht. 19.00
(S) NCRV Vocaal Ensemble: oude,liederen.
19.30 (S) Literama: kron. over boeken,
schrijvers en toneel. 20.00 Nws. 20.05 Facet-
ton v.d. bevrijding (4). 20.20 (S) Mod. muz.
21.17 Dichten is luisteren naar licht: ge
sprek. 21.45 Orgel, twee violen, cello en con
trabas: oude muz. 22.00 (S) De komponlst
v.d. maand. 23.00 De opgestane en de aards#
Heer. 23.35 (S) De kompinist v.d. maand.
23.55-24.00 Nws.
lucht gegrepen. 11.03 (S) Verzoekpl. 12.03
(S) Van twaalf tot twee. met 13.03 'Raden
maar. TROS: 14.03 Van twee tot drie op III.
15.03 Hugo van Gelderen Show, inkl. natio
nale tlp-twlntig.
NOS: 18.02 Joost mag niet eten. AVRO:
19.02 (S) Nederland-non-stop. 20.02 Radio
journaal. 20.05 Take the 8-traln. 21.02 De r.è-
gen-uur-show. 22.02 (S) Superclean Dream-
machine. 22.55 Med. 23.02 (S) Vanavond
laat. 0.02 Radiojournaal. 0.05 Droora-tóp-llen,
1.02 Muz. met Me'.a. 2.02 Continu de nacht-
door. 5.02-7.00 Voor dag en dauw de mist
ln.
BELGIE 324 m NED.
12.00 Nws. med. en SOS-ber. 12.08 Landb.-
kron. 12.15 Lichte muz. <12.50 Buitenl. perso-
verz. 13.00 Nws, akt.. weerber. en toneela
genda.) 14.00 Nws. 14.03 Schoolradio. 15.00
Nws. 16.00 Nws en beursber. 16.10 Licht
klass. conc. 17.00 Nws en med. 17.10 Jeugd-
progr. 17.30 Big Band Battle. 17.55 Weeg
schaal.
18.00 Nws. 18.05 Ultz. v.d. soldaten. 18.45
Sport. 18.55 Taalwenken. 18.57 Ork. v.d.
week. 19.00 Nws, akt. en med. 19.30 Lichte
muz. (19.40 Keurig Engels.) 19.45 Openb.
kunstbezit. 20.00 Lichte muz. (20.30 Nws.)
20.35 Intermezzo. 20.45 Van muzen en men
sen. 20.50 Nieuwe opnamen. 21.00 Splln-
ternws. 21.10 Licht progr. 22.00 Nws. 22.05
Jeugdprogr. (23.00 Nws.) 23.05 Lichte muz.
23.40-23.45 Nws.
TV vandaag
NEDERLAND I
NOS NOT
11.10-12.00 Schooltelevisie
NOS
18.45 Ti-ta-tovenaar
18.55 Journaal
NCRV
19.05 In de Soete Suiker
bol
19.10 Beverly Hillbillies
19.30 Tweekamp
NOS
20.00 Journaal
NCRV
20.21 Muz. in uw straatje
21.10 Tussen salon en
souterrain
22.00 Hier en Nu
22.40 Geestelijke liede
ren
NOS
22.50 Journaal
NCRV
22.55 Ander Niéuws-Extra
NEDERLAND II
NOS
Oorlog en vrede
In plaats van, zoals gebruikelijk,
zoveel mogelijk probleemrubrieken
en praatprogramma's uit het aanbod
te lichten, heb ik me dit weekeinde
meer bepaald tot de onderdelen die
de meeste kijkers zullen hebben
uitgekozen. Ging het in Bellevue om
een gesprek over oorlog en vrede
tussen Henk Neuman en mr.
F. Kalfshoven, een meer primaire
vorm van oorlog en vrede was te
beleven in de film To Sir. with love,
een fascinerend verhaal met de
beroemde acteur Sidney Poitler in
een indrukwekkende creatie als
zwarte onderwijzer voor een
onbehouwen troep uit de Londense
sloppen.
Meer nog dan de acteerprestaties,
boeide de conflictsituatie, die
waarschijnlijk in meer scholen
voorkomt dan we vermoeden. En dan
is de school alleen maar dc plek,
waar een nog wijder vertakt
maatschappelijk probleem naar
buiten komt. Deze door de AVRO
vertoonde film was dan ook meer dan
een interessante tijdspassering. Voor
wie enig psychologisch en sociologisch
inzicht verlangde, was er van de
zwarte schoolmeester veel te leren.
Voor een theaterproduktie die uit
sluitend als amusement is bedoeld,
zorgde de VARA door zaterdagavond
een televisieregistratie van Arsenicum
en oude kant uit te zenden. Een
beproefde 'hit', die het altijd wel doet,
ook al zijn niet alle rollen optimaal
bezet Dat was ln deze voorstelling
eveneens het geval. Met dezelfde ver
taling van Joeki Broedelet meen ik
in 1966 een opvoering te hebben
gezien die dichter bij de door schrijver
Joseph Kesselring beoogde sfeer
stond. Sylvia de Leur en Mart Gevers
probeerden met grimassen en hou
terige bewegingen ouder te lijken dan
ze zijn, maar ze hadden te weinig van
de excentrieke, gifmengende tantetjes.
De hele voorstelling was trouwens
meer naar de kolder getrokken dan
naar het geraffineerde van de zwarte
humor. Er werd meer van het 'van
dik hout zaagt men planken' gewerkt,
dan met de fijne doorzichtigheid van
oude kant.
Van de jonge mensen op weg naar het
concertpodium zal waarschijnlijk de
Roemeense violist Serban Lupu de
meeste aandacht op zich hebben ge
vestigd door een razend moeilijke
polonaise van Wieniawsky met grote
virtuositeit uit te voeren. Hij bleek
in het praatje met Willem Duys ook
goed te zijn toegerust met humor en
snedigheid, wapens die musici prach
tig zouden kunnen gebruiken om de
afstand tussen podium en publiek te
verkleinen.
Ik moet toch eens informeren hoeveel
kijkers geboeid worden door de afle
veringen van Star Trek, die de NOS
zondagmiddag uitzendt. Zelf vind ik
het een interessante vorm van science
fiction, die je soms het gevoel geeft
dat er in de nabije toekomst heel wat
van zal uitkomen.
TON HYDRA
Van een verslaggever
GRONINGEN Het prijsvoordeel
dat aardgasverwarming op dit mo
ment oplevert, is niet meer dan een
fopspeen. Over niet al te lange tijd
zal men tóch weer een prijs moeten
betalen die normaal voor de olie moet
worden neergeteld. Dit is de mening
van dr. C. Krijgsman, hoofddirecteur
van de Nederlandse Gasunie.
Hij zei dit voor de Vereniging van
Handelaren Groningen in een causerie
over de problemen rond de toekomsti
ge energievoorziening.
9
'Shalom aleichum!' zeg ik tegen een
van de soldaten.
'Aleichum shalom', antwoordt hij en
grijnst breed. Hij geeft met een siga
ret en vuur.
'Schucran', zeg ik en daarmee is mijn
Arabisch nagenoeg uitgeput Ik zou
willen weten waar we zijn. 'Koeweit9'
vraag ik, maar ik krijg geen antwoord
meer. Dc soldaat is in de menigte
verdwenen en andere soldaten duiken
op. Zij deler, landingskaarten onder
ons uit, zoals je die doorgaans op °en
luchthaven moet invullen.
'U bent op een revolutionair vliegveld
van het Volksfront tot bevrijding van
Palestina', adresseert een kleine, ge
zette man met een snor ons. 'Er zal u
niets gebeuren. Vul de kaarten waar
heidsgetrouw in en geef ons uw pas'.
Veel passagiers hebben het moeilijk
om uit de Engelse en Arabische vra
gen wijs te worden. Een oudere
vrouw weigert haar identiteitspapie
ren af te geven. 'Ik geef u mijn pas
niet. Wat moet ik zonder pas begin
nen?'
'Wij hebben al tweeëntwintig jaar
geen pas en we leven nog steeds',
merkt de Palestijn op.
Ook mijn pas wordt afgenomen, mijn
diplomatenpss met het Amerikaanse
visum, dat ik nu voor de tweede maal
gebruik. Het internationale inentings-
bewijs houd ik bij me. Ze hebben er
niet uitdrukkelijk om gevraagd. Zou
die pas me de das om kunnen doen?
gaat het door mijn hoofd. Misschien
zal men mij voor een belangrijk per
soon houden en me als gijzelaar w-
bruiken.
Men beveelt ons weer in het vliegtuig
te gaan zitten. Vaag steekt de lucht
reus in het donker tegen de nachthe
mel af. De lichten zijn gedoofd. Op
een afstandje zie ik het silhouet van
een ander verkeersvliegtuig. Wij zijn
dus niet alleen hier.
Voor het vliegtuig staat een jeep. Te
gen de laadbrug wordt een ladder ge
zet, die nauwelijks tot aan de deur
Uitgave Centrl Press. Bussum
van het vliegtuig reikt. Over deze lad
der moeten we om beurten omhoog
klauren. Ongeveer vier meter is net
van de ingang naar de grond. On
danks mijn bagage, die ik niet wil
achterlaten, lukt het me omhoog *e
klimmen. Boven word ik door krachti
ge handen vastgepakt en naarbinen
getrokken. En geleid door het schijn
sel van zaklantaarns bereik ik weer
mijn plaats op rij 24, waar mijn blon
de reisgenote al heeft plaatsgenomen.
De plaats aan mijn echterzijde is nog
leeg. Waar is het Amerikaanse meis
je? Ik hoor, dat ze zich bij een Ame
rikaanse familie heeft aangesloten. Jn
haar plaats krijg ik een jonge Ameri
kaan als buurman. Hij komt uit een
Zwitsers geslacht dat aan het begin
van deze eeuw naar Amerika emi
greerde en nu heeft hij zijn vakantie
doorgebracht in het land van zijn
voorvaderen. Achtetr ons is de Oosten
rijkse met het hondje Whisky ook
gaan zitten.
Niet alle passagiers hebben het vlieg
tuig verlaten. Na de eerste schrik
stelde men vast, dat er helemaal geen
brand was uitgebroken. Het waren
slechts de vleugellichten, die helrood
opvlamden en de vermeende rook
bleek het fijne zandstof te zijn, dat
door de motoren was ingezogen en via
de airconditioning door het vliegtuig
interieur was gewerveld. Slechts één
passagier was gewond: een vrouw, die
bij haar sprong omlaag een arm had
gebroken.
Ons vliegtuig had de landing dus
overleefd. Maar er is geen elektrici
teit meer. We zitten in het donker.
De airconditioning en de waterspoe
ling in de toiletten zijn afgezet. Door
het vliegtuig patrouilleren guerilla-
strijders met machinepistolen over de
schouder. Iedere passagier wordt nog
maals onder de loep genomen. Op
nieuw moet iedereen een kaart invul
len, waarop speciaal naar de gods
dienst wordt geïnformeerd. Wij wor
den geteld en weer naar onze passen
gevraagd. De Palestijnen willen blijk
baar vaststellen of er onder de passa
giers Israëlische staatsburgers of ande
re passagiers van joodse afkomst zijn.
Eindelijk is de rust teruggekeerd. De
stewardessen brengen appels en si
naasappels rond. Later krijgt iedereen
nog een beker heet water. En nu be
gint de nacht. De langste nacht ln
mijn leven, lijkt het me toe. Ik weet
nog steeds niet waar we zijn. Nie
mand heeft ons tot nu toe verteld wat
er met ons gaat gebeuren. Slechts
stukje bij beetje cn voor een deel pas
na mijn thuiskomst heb ik me een
volledig beeld van de kaping kunnen
vormen.
Om 12.39 uur verhief zich de 90 ton
zware HB-IDD 'Nidwalden' van baan
34 van de luchthaven Zürich-Kloten
met als reisdoel Kennedy Airport m
New York. De vlucht voerde over de
Rijn bij Bazel naar Frankrijk. Nadat
de vlucht enkele minuten oud was,
kort voor de Franse stad Luxeuil, op
ongeveer 8000 meter hoogte, hoorde
captaiji Fritz Schreiber plotseling ru
moer achter zich. Hij draaide zich om
en keek naar de deuropening van ae
cockpit, waar stewardess Ursula Gyger
door een onbekende man bij de hals
werd gegrepen. De man had een re
volver bij zich en een handgranaat.
Kaping! ging het captain Schreiber
bliksemsnel door het hoofd. Zoiets zat
er in, sinds het begin van het jaar al
47 vliegtuigen gekaapt waren en de
Swissair al enkele dreigementen had
gekregen. Het volgende ogenblik
kwam een tweede persoon de cockpit
binnen: een jonge vrouw in een ele
gant marineblauw met rood afgezet
mantelpakje, zwarte lakschoenen en
een knalrode zeilmuts. Zij was naar
schatting 24 jaar, ongeveer 1.65 m
groot en mollig van gestalte. Zij om
klemde in beide handen een handgra
naat. In de linker een geribbelde
zwarte en rechts een vergulde.
'Van nu af aan ben ik de captain. U
moet mijn bevelen gehoorzamen. Keer
om, richting Zürich en stijg tot 29.000
voet vlieghoogte., Met deze woorden
stelde zij zich aan captain Schreiber
voor en gaf duidelijk te verstaan, dat
ze geen tegenstand duldde. Captain
Schreiber dacht aan de voorschriften:
geen tegenstand bieden en proberen
de situatie wat te ontspannen. Geen
enkele beweging maken, die als verde
diging kan worden opgevat.
18.45 Ti-ta-tovenaar
18.55 Journaal
AVRO
19.05 Toppop
19.30 Tips voor je toe.
komst
NOS
20.00 Journaal
AVRO
20.21 Een mens van goede
wil (6)
21.10 Televizier
Magazine
21.55 Cannon
NOS
22.45 Journaal
TELEAC
22.50 Ondernemer - les 10
DUITSLAND I
10.00 Journaal. 10.05 Journaal van gistera-
vond. 10.20 Akt. 10.45 Natuurfilm. 11.30
Showprogr. 12.15 Akt. 12.40 Persoverz. 12.50- I
13.20 Wereldspiegel. 16.15 Journaal. 16.20 i
Voor oudere kijkers. 17.05 Kinderprogr.
17.55-18.00 Journaal.
(Reg. progr.: NDR: 9.30-10.00 Sesamstrasse.
18.00 Dlo Zwel v.d. Dienststelle. 18.30 Akt. i
18.45 Zandmann. 18 55 Sportjournaal. 19.26
Inf. progr. 19.59 Progr.overz. WDR: 8.20-9.20
Schooltelevisie. 9.30-10.00 Sesamstrasse. 10.30-
12.10 Schooltelevisie. 18.00 Reg. nws. 18.u5
Kinderprogr. 18.15 Drei im Morgenland.
(18.40-19.20 Akt.) 19.45 Intermezzo.) 20.00
Journaal en weerber. 20.15 Akt. 21.00 Spel-
progr. 21.45 Dok. progr. 22.30 Journaal,
komm. en weeroverz. 22.50 Wetensch. progr.
23.35 Journaal.
DUITSLAND II
17.00 Journaal. 17.10 Engadlner Bilderdo-
gen. 17.45 Akt. en muz.
18.25 Der rosarote Panther. 19.00 JUR- i
NAAL. 19.30 Film: Zwischenstatlonen. Ende
elner Freundschaft. 20.15 Medische rubr.
21.00 Journaal. 21.15 Ein Haufen toiler Hun-
de. 23.15 Journaal.
DUITSLAND III NDR
8.05-13.15 en 16.30 Schooltelevisie en kur-
sussen.
18.00 Sesamstrasse. 18.30 Kursusprogr.
18.45 Gymn. 19.00 Kursusprogr. 19.30 Kursus
progr. 20.00 Journaal en weerber. 20.15-22.30
Berl. Werkstatt: 20.15 Dok. progr.: 21.00 Zol-
tan KodalyMuslk ist fur alle da... 21.45
Einmal wirst auch du mlch lieben.
DUITSLAND III WDR
8.20-11.45 Schooltelevisie. 16.00 Sesame
Street. 17.00 Schooltelevisie. 17.30 TV-cur-
sus.
18.00 Sesamstrasse. 18.30 Engelse taalcur
sus. 19.00 Zandmann. 19.05 Progr. voor Itali
aanse werkn. 19.15 Prisma v.h. westen. 19.45
Nws 'uit Noordr.-Westf. 19.55 Komm. 20.00
Journaal en weerber. 20.15 Dok. serie. 21.45
Journaal. 22.05-22.50 Cursusprogr.
BELGIE NEDERLANDS
14.00-16.00 Schooltelevisie. 17.00-18.00
Schooltelevisie.
18 00 Colargol. 18.05 Partridge Family.
18.30 Tekenfilm 18.35 Veilig verkeer. 18.40
Volksuniversiteit. 19.10 Sporttribune. 19.33
Kortweg. 19.38 Weerber. 19.45 Journaal.
20 15 Quiz-show. 21.55 Literair progr. 22.30
Wetensch. gespreksprogr. 23.20 Journaal.
BELGIE FRANS
14.00 t.e.m. 15.00 Schooltelevisie.
18.10 V.d. kindoren. 13.30 Magazine v.
vrouw. 19.00 R.K. godsd. uitz. 19.30 Spor-
tultz. 19.45 Journaal en weerber. 20.15 Fla-
mengo-festlva:. 21.05 La voie lactee. 23.05
Wordt vervolgd Journaal.
