0KT0BER-00RL0G BRENGT WENDING
IN GESPREK
OVER ISRAËL
fllslllaill
Theologisch beraad over het Midden-Oosten
Vandaag
M
Nieuwe boeken
Trouw
K wartet
TROUW/KWARTET AT VWD YG 4 FEBRUARI 1974
KERK/BINNENLAND T2/K2
TI
door dr. E. Flesseman-van Leer
Als een dertigtal theologen uit het Westen en uit het Midden-Oos
ten bijeen gebracht worden om samen te overleggen, welk licht de
bijbel werpt op de vraag van Israël en het conflict in het Midden-
Oosten, is het te verwachten dat het er fel zal toegaan. Dat was dan
ook inderdaad het geval op het beraad, dat door de Wereldraad
van Kerken van 21 tot 25 januari in Cartigny bij Genève was be-
- i i r i-i S
legd. In september van het vorige jaar heeft een soortgelijke, zij ;v
het niet door de wereldraad georganiseerde bijeenkomst in Libanon jptfyl
- s'
3^w5»:^ass|sis
plaatsgehad, waaraan bijna de helft van de in Cartigny aanwezige
theologen had deelgenomen. Het verschil tussen beide bijeenkom
sten was aanzienlijk.
Dat lag natuurlijk in de eerste plaats
aan de veranderde politieke toestand.
Tussen toen en nu ligt de oktoberoor-
log, die eindelijk de kans op vrede in
het Midden-Oosten meer nabij heeft
gebracht. In september waren alle
Arabieren die wij ontmoet hebben
overtuigd van het grote militaire
overwicht van de Israëlische vijand,
en zoals een zeer vooraanstaande 'ei-
der van de Palestijnen in een gesprek
met ons ze': van de partij die onder
ligt kun je geen concessies verwach
ten. De afgelopen oorlog heeft echter
laten zien dat de Israëli geen onover
winnelijke supermensen zijn en is het
machtsevenwicht groter geworden.
Daardoor bleken nu in Cartigny de
Arabische christenen minder onver
zoenlijk te zijn en verklaarden zij
zich zelfs bereid, althans in gesprek
ken onder vier ogen, een onafhanxe-
lijke joodse staat te erkennen iets
wat vier maanden geleden nog on
denkbaar had geschenen. Toch lag het
verschil tussen beide conferenties niet
alleen aan de gewijzigde politieke toe
stand. Zij die elkaar al eerder ont
moet hadden, wisten een beetje beter
wat zij aan elkaar hadden; zij hadden
voor elkaar een gezicht gekregen.
Daardoor was de hele stemming in
Cartigny meer ontspannen en was het Gasten
gemakkelijker met elkaar te spreken
deze te diep in hun traditie verwor-
teld. De protestantse kerken uit het
Westen, en voceal de calvinistische,
hebben altijd waarde gehecht aan net
Oude Testament en aan de geschiede
nis, en daardoor is het joodse volk a's
het oude verbondsvolk nooit helemaal
uit hun gezichtsveld verdwenen. De
oosterse kerken daarentegen, met hun
veel statischer theologische denken,
hebben alle nadruk laten vallen op de
eeuwigheid waarin de verhoogie
Christus heerst; in die visie was geen
plaats voor de geschiedenis en het
joodse volk, en werd het Oude Testa
ment vergeestelijkt en verdrongen.
Bovendien bemoeilijkten de politieke
consequenties van onze theologische
opvattingen de mogelijkheid elkaar
nader te komen. In een van de eerste
gesprekken verweet de oosters-ortho-
doxe metropoliet van Libanon de wes
terlingen dat hun theologie alleen ui
ting en dekmantel is van westers tri
omfalisme en kolonialisme. Na een
felle reaktie van prof. Berkhof is die
beschuldiging later niet meer her
haald. Dat zij echter gemaakt kon
worden is een teken van het dieoe
wantrouwen, dat de arabieren tegen
het Westen koesteren.
Ongewoon beeld uit de, wat genoemd wordt, de oktober-oorlog: op een woestijnweg lopen een Israëlisch
en een Egyptische officier rustig met elkaar te praten in afwachting van wat vredesbesprekingen zullen
opleveren.
wezigen als een teken van hoop ge
zien en noemden zij zelf een soort
mijlpaal. Vooral het meisje maakte
diepe indruk. Hoewel zij het bestaans
recht van Israël geen ogenblik in
twijfel trok, oefende zij wel scherpe
kritiek uit op de politieke koers van
haar land en pleitte zij voor samen
werking en volle erkenning van de
rechten van de Palestijnen. Zij is van
oorsprong een Marokkaanse, spreekt
daardoor ook Arabisch, en heeft een
duidelijk oriëntaals uiterlijk. Zij
weersprak niet alleen in haar woor
den, maar ook in haar uiterlijk zozeer
de geijkte voorstelling, die de Arabie
ren zich var de Israëliërs als aggres-
sieve westerlingen gemaakt hebben,
dat de Libanese metropoliet verklaar
de, dat hij met haar oneindig veel ge-
Voornaamste
Het voornaamste theologische ge
sprekspunt was de verhouding tussen
Oud en Nieuw Testament, en met na
me het gewicht dat aan het Oude Tes
tament moet toegekend worden. De
meerderheid van de westerse theolo
gen beriep zich immers voor hun ge
loof in de blijvende bijzondere plaats
van het joodse volk en de blijvende
band tussen die volk en zijn land
vooral op het Oude Testament. Het
overgrote deel van de oosterse christe
nen daarentegen beschouwde het Ou
de Testament alleen als een heenwij
zing naar Christus en als in hem ge
heel vervuld. Op grond daarvan wezen
zij iedere mogelijkheid van een nog
uitstaande belofte voor het joodse
volk af. Sinds de komst van Christus
is dit Volk gelijk aan alle andere-vol
keren geworden en heeft het geen bij
zondere rol of tjak meer. Hierin wer
den zij trouwens bijgevallen door
twee politiek links georiënteerde wes-
teuropese theologen, al gebruikten die
daarvoor marxistische argumenten,
die tot een denkwereld behoren waar
van de oosterse kerken wel heel ver
af staan.
Welke plaats?
De vragen naar de plaats van Israël
en de interp~etatie van de bijbel spe
len in de wereld-aad al sinds zijn op
richting in 1948 ondergronds een be
langrijke rol. Het is daarom een
winstpunt dat zij nu eindelijk in Car
tigny openlrik aan de orde zijn ge
steld. Toen zijn ze daar niet dichter
tot een oplossing gebracht. Daarvoor
is de tegenstelling tussen de westerse
en de oosterse kerken te groot en ligt
Aanvankelijk leek het alsof de ge
sprekken in Cartigny de diepe kloof
tussen de christenen van het Westen
en van het Oosten alleen maar zouden
bevestigen pn zelfs verdiepen. Later is
men echter op een andere lijn van
denken overgegaan. Die omslag is me
de veroorzaakt door het bezoek van
twee gasten. De ene was een israë-
lisch meisje, leidster van het politieke
bureau van de wereldbond van joodse
studenten, de andere een Palestijns
moslim, die in Genève was als de min
of meer officiële vertegenwoordiger
van de PLO, de Palestijnse bevrij
dingsorganisatie. Het feit dat zij uit
tegengestelde kampen samen aan één
tafel wilden zitten werd door alle aan-
Mevrouw dr. E. Flesseman-van
Leer (foto), hervormd theologe,
bezocht het door de wereldraad
van kerken georganiseerde beraad,
in Cartigny (Zwitserland) over de
'bijbelse interpretatie en haar be
tekenis voor de houding van de
christenen inzake de situatie sn
het Midden-Oosten'.
Het beraad kwam tot de conclusie
dat er voor alle volken recht moet
zijn, onafhankelijk van religie, ras
of cultuur. Dit betekent dat er ge
lijke rechten moeten zijn voor alle
volken in het Midden-Oosten. De
toepassing tan deze rechten van
Israëli en Palestijnen moet echter
voor geen van beide volken tot
nog meer onrecht leiden.
Teneinde een begin te maken met
het herstel van het onrecht dat de
Palestijnen is aangedaan, dient
hun op zijn minst op alle niveaus
de gelegenheid worden gegeven
hun identiteit in termen ran poli
tieke zelfbeschikking uit te druk
ken
makkelijker kon praten dan met zijn
westerse medechristenen.
Andere wending
Ik geloof dat het bovenal die opmer
king is geweest die ertoe heeft bijge
dragen dat de gesprekken een andere
wending hebben genomen. Want daar
door werden wij westerlingen- ons er
van bewust dat de nadruk, die wij op
het Oude Testament en de bijzonder
heid van het joodse volk leggen meer
tussen ons en onze arabische gespreks
partners instonden, dan onze politie
ke inzichten. Zor.is in persoonlijke ge
sprekken gebleken was, zijn zij im
mers thans bereid om evenals wij hat
bestaansrecht van de staat Israël te
aanvaarden, al zijn hun motieven
daartoe geheel andere dan de onze.
En wij waren het met hen eens dat
de Palestijnen het kind van de reke
ning zijn geworden en dat het hoogst
noodzakelijk is dat hun recht gedaan
wordt. En zo besloten wij gezamenlijk
om de vragen over de uitleg van de
bijbel en de verkiezing van het joodse
volk te laten rusten en ons te concen
treren op de vraag naar recht en ge
rechtigheid in het Midden-Oosten, in
het licht van de bijbel.
recht was het vrijwel onmogelijk cm
gemeenschappelijke woorden te vin
den om onze inzichten op papier ie
zetten. Ik geloof nog altijd dat wij in
de grond van de zaak dicht bij elkaar
stonden, maar het werd hoe langer
hoe duidelijker dat de accenten ver
schillend gelegd werden. Daardoor
konden wij maar niet het juiste even
wicht tussen de rechtmatige aanspra
ken van de Palestijnen en de erken
ning van de joodse staat vinden. Dit
lag voornamelijk aan een verschillen
de beoordeling van de politieke situa
tie. Op een gegeven ogenblik riep een
van de Arabische gesprekspartners
uit: 'Als iemand in de Verenigde Sta
ten opkomt voor de rechten van de
negers, gaat hij toch ook niet eerst
uitdrukkelijk de rechten van de blan
ken erkennen.' Deze vergelijking is
tekenend. Want terwijl de meeste the
ologen uit het Westen Israël in t'e
grote Arabische wereld als de bedreig
de partij zagen, beschouwden de Ara
bische theologen Israël als de bedrei
ger en konden zij niet geloven dat jo
den in Israël en daarbuiten zich nog
altijd niet werkelijk veilig voelen.
Het is ditzelfde verschil in beoordeling
waardoor de joden zich vaak door uit
spraken van de wereldraad in de
steek gelaten voelen en de arabieren
ervan overtuigd zijn dat de wereld
raad eenzijdig pro-Israël is.
Winst
Zij, die gehoopt hadden dat in Car
tigny de theologische vragen die tus
sen de kerken van het Westen
en van het Midden-Oosten in
staan diepgaand behandeld zouden
worden, zul'en deze bijeenkomst -ils
een mislukking beschouwen. Anderen
daarentegen zullen de concentratie op
de vraag naar de bijbelse gerechtig
heid in verband met de problemen
van het Midden-Oosten juist als winst
beschouwen. Zelf ben ik van mening
dat de erkenning van het heilsgeheim
van het joodse volk en zijn band mot
het land van furdamenteel belang is
voor het christelijke geloof en dat wij
terwille van de eenheid van de ker
ken daarover nog diepgaand van ge
dachten zullen moeten wisselen met
onze mede-christenen uit de Arabi
sche landen Ma?r ik ben er ook van
overtuigd geraakt dat dit gesprek op
het ogenblik nog niet gevoerd kan
worden. Want zolang het orfrecht en
het lijden van de Palestijnen nog
voortduurt, zullen onze Arabische ge
sprekspartners onze woorden onver
mijdelijk blijven misverstaan.
ACHTER DE WOLKKOLOM
We zijn aan het eind van boek Gene-
sis. De laatste woorden resten ons O'
nog. Ze melden ons de naar Egypti-!
sche maatstaven (en ook de onze) ho-:,-,
ge leeftijd van honderd en tien jaarl-L"
iets over zijn nageslacht en tenslottejEi
de eed die hij zijn broers laat zweren
om zijn beenderen te zijner tijd te]a
brengen naar het land dat God aan je
Abraham, Izak en Jakob gezworen
heeft. Dan sterft hij en de allerlaatste re
woorden munten bijna uit door hunL.,
prozaïsche aard (in de St. Vert) 'en
mijn leide hem in eene kist in Egyp-
te'. Ik heb er in mijn jeugd eens een
dominee over horen preken. Dat]
deed men vroeger graag: de laatste!
woorden van een bijbelboek. En niet
ten onrechte. Als we maar niet verge-
ten dat het verhaal doorgaat. Daarvan
moet Jozef volgens de schrijver ook
getuigd hebben toen hij zijn broers
de eed liet zweren onder de begelei- rE
ding van niet minder dan een profe-
tie: God zal zeker naar u omzien en
uit dit land voeren naar het land dat CT
Hij Abraham, Izak en Jakob onder
g'
ede beloofd heeft. Zo'n stille kist
heeft iets engs. Daar ligt de vrij zeker
gemummificeerde Jozef in. En die'_~.
kist heeft daar een hele tijd gestaan.!
Je bent benieuwd, waar? Hebben de;
Hebreeën er langs gelopen en hebben1 w
ze later in de uren van hun grootste V(
onderdrukking naar die kist gekeken,] r(
met grote bange vragen in hun hart,! .j
zoiets van: God vergeet ons toch niet,
daar staat die kist nog. Die kist diej n
naar KanaSn moet. Of hebben ze zich! s)
ermee getroost en die doodskist als; p
een teken van leven en hoop be-i y
schouwd? Dan zou het een heel bij-] 0
belse gedachte zijn. De kist spreekt d
voor wie 't niet gelooft van de dood, v
meer niet. Daar ligt een mummie in.j s
Maar ,wie er weet van heeft ziet iets
anders, hoort iets anders, die weet dat; v
er iets aan verbonden is, een toezeg- v
ging die niet op de aarde valt, een be- 0
lofte die zo zeker zal ingelost worden' g
als God God is. Zo moesten ze die ja
ren door komen. Met de dood voor!
hun kinderen en de dreiging en de
zweep achter hen. En ze kwamen er
door. En later lezen we dat de kist]
meegaat. Achter de wolkkolom gaat] r
dit vreemde levensteken mee. Wanti j
er is altijd meer van ons reizen en]
trekken door dit leven te zeggen dan r
wij denken. (Genesis 50, 22-26). n
Bedreiger
Inhoudelijk is ook daar niet zo heel
veel uitgekomen. Wel werd voorop ge
steld dat recht in bijbelse zin steeds
gepaard gaat met liefde, dat het ge
lijkheid van de mensen inhoudt en
dat het in de eerste plaats niet recht-
voor-mij maar recht-voor-mijn naaste
is. Maar toen wij probeerden deze al
gemene uitspraken in de politieke ïe-
aliteit van het Midden-Oosten te ver
taler., bleken wij niet veel anders te
kunnen zeggen dan wat door anderen
al met meer politieke kennis van za
ken naar voren is gebracht. En eerst
De vraag naar het wonder; Joh. D.
Bosch: De vraag naar het wonder.
Uitg. Bigot en Van Rossum BV, Blari-
cum, 116 pag., prijs ƒ11,50.
Een enkel citaat kan wellicht het
geestelijk klimaat van dit met heldere
intelligentie en toewijding geschreven
boek verduidelijken. 'Het wonder van
Jona is een beeld van de wederge
boorte'. 'Het boek Job is alleen zinvol
wanneer men kan het zien kan als be
schrijving van de zeer pijnlijke weeën
van een wedergeboorte'. 'Christus en
duivel staan niet voor moreel-goed
enerzijds en voor moreel-kwaad ander
zijds, maar voor tweeheid-met. Een in
tegenstelling tot tweeheid in conflict'.
In verband met Romeinen 5:28 wordt
gezegd, dat 'Jezus de mens kon verlos
sen van het door het reflexief bewust
zijn veroorzaakt lijden'.
De schrijfster wil bijbelse grondwoor
den weergeven in 'termen, die ont-i
leend zijn aan de hedendaagse diepte-
psychologie'. Dat klinkt eenvoudiger
dan het is. In werkelijkheid gaat het
om termen, die ontleend zijn aan de
wereldbeschouwlijke achtergrond van'
één bepaalde diepte-psychologie, nl.
die van de oudere Jung.
Gaat men op dit punt eenmaal met de
schrijfster mee, dan kan men alleen
maar bewondering hebben voor haar
prestatie.
Dat zij niet afrekent met Bubers
'Godsverduistering' wat vanuit
haar keuze voor Jung toch wel nood
zakelijk moet zijn lijkt me een
kort. Overigens is het voor de door de
schrijfster niet-overtuigden, tot wie ik
behoor, een boeiende en vruchtbare
zaak de verschuivingen na te gaan,
van alle bijbelse grondwoorden ten
gevolge van het uitgangspunt van de
schrijfster.
S.J.P.
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer
Hoofdredactie:
J, Tammlnga.
Hoofdkantoor ri.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
Adam. Postbus 859.
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.fliro
X 500.
Van Ruller (8 en slot)
Van Ruller wil niet tegen zondags-
sport zitten aan te hikken. Hij ziet de
zondag niet als eer instelling van
God. Mensen die zoiets beweren, kan
ik met de beste wil ter wereld geen
gave gereformeerden noemen. Dat
moet u wel goed weten, heer Klei.
Verder viel het mij op dat bij Van
Ruller thuis moeder de vrouw na
het eten uit de bijbel voorleest. Goe
de gereformeerde zede is, dat de man
en vader zulks doet.
lste Exloërroond
J. Tipker Kzn
(discussie gesloten, red.).
Middenstand
Met veel pijn en verbazing kijk ik
naar het optreden van de midden
standsorganisaties. Ruim 30 jaar heb
ben wij een winkel gehad. Door diver
se omstandigheden moesten wij de
zaak sluiten. Tegen de supergroten
'bijv. is niet op te boksen. Daar komt
nog bij dat de regering Biesheuvel
het goed vond dat de huur van de
winkel met 300 pet de hoogte inging.
Duizenden kleine winkeliers hebben
hun zaak al moeten sluiten. Dat was
niet de schuld van de regering Den
Uyl. Nu plotseling komen er felle ak-
ties van de organisaties, organisaties
die alleen maar het belang van de
groten zien. Volgens mij wordt er een
slecht rechts politiek spelletje ge
speeld.
Amsterdam
C. de Groot
Steenkool
Op elk terrein des levens treft men
mensen aan die gezegend zijn met een
geniale blik. Zelden echter op dat van
de politiek. Een typerend voorbeeld
hiervan is de huidige minister-presi
dent van Nederland. Als minister van
economische zaken in het kabinet-Cals
presteerde drs. Den Uyl het op voor
schrift van de EEG tot sluiting van
onze kolenmijnen over te gaan. Het b-
langrijkste argument was dat steen
kool als brand- en grondstof voor de
industrie had afgedaan. Thans in een
tijd dat het ghele politieke en econo
mische leven in ons land beheerst
wordt door een oliecrisis, beleeft Ne
derland het onvoorstelbare schandaal
dat ook de laatste van de drie nog
overgbleven Limburgs mijnen de
Emma haar produktie heeft ge
staakt. In West-Duitsland wordt met
subsidie van de andere EEG-landen
ook van Nederland! de mijnbouw
sterk opgevoerd, evenals trouwens in
Amerika.
Rotterdam
Av Smit
Verpleegkundigen
In het artikel 'ontslagen verpleegkun
digen' in Tr-Kw van 25.1.'74 zegt dr
De Haan over de salariëring: (zijn dit
overigens niet de bruto cijfers? Wat
blijft er schoon over?) 'Een salaris,
waarmee menig student het zou wil
len doen.Dit is een verdraaide
voorstelling van de zaak. Een ver
pleegkundige behoort eerder tot de
werkende jongeren dan een student.
Na het behalen van dit diploma (als
hij of zij niet wordt ontslagen tenmin
ste), na een zware werk-studie tijd
van 4 jaar verdient men nog steeds
maar een klein gedeelte van wat een
academicus verdient. Bovendien ont
vangen de ouders van vele studenten
aftrek, de ouders van een verpleeg
kundige niet. Normaal, dat dit in een
salaris wel mag zijn terug te vinden.
Nog enkele getallen 5 jaar geleden
verdiende ik als verpleegkundige A
netto (oude opleiding in Groningen)
825,- incl. onregelmatigheidstoeslag.
Mijn vriendin verdient dit. als wijk
verpleegster na 2-jarige dagopleiding
extra en 4 dienstjaren in deze funk-
tie. nog in 1974.
Huizen
W. v. d. Helde-v. d. Berg
Middenstand (2)
De regering schijnt bezield met een
gruttersmentaliteit door de kleine ne
ringdoenden te willen aanpakken. De
prijsstijgingen zouden heel wat min
der zijn, als de consumenten niet te
lui waren om op de kleintjes te let
ten. Wie bereid is om 1,25 neer te
tellen voor een dwarsgebakken brood,
terwijl een goed brood ook voor
0,78 te koop is, heeft geen reden tot
klagen. De margarinefabrikanten, die
menen dat re hun gestegen grondstof
kosten volledig moeten doorberekenen
aan de consument, zouden gemakke
lijk tot andere gedachten te brengen
zijn, wanneer iedereen wat minder
van dit smeermiddel tot zich nam. Ik
zie geen enkele reden tot regeringsin-
grijpen, daar wij zelf in staat zijn de
prijsopdrijvers te straffen.
Arnhem
Kees Mijderwljk
Middenstand (3)
De kleine zelfstandige dreigt de dupe
te worden van het overigens terechte
streven van de regering, het inflatie
percentage zo laag mogelijk te hou
den, door een strak prijsbeleid en
jeugdige werknemers een rechtvaardig
deel van de welvaart te garanderen.
Staat u achter deze beide beleidspun
ten van de regering en bent u met
ons van mening dat de kleine midden
stand moet blijven? Dan geldt ook
voor u: de hoop van Joop is bij de
kleine middenstand te koop!
Amsterdam
Ria en Hans Liefhebber en Chris On
derstal
Vogelmoord (3)
Veel mensen zijn gelukkig erg ge
schrokken van Huib Goudriaans arti
kel over de trekvogelmoord in Italië
van 11 jan., maar toch zijn er nog
veel te veel mensen die er onverschil
lig tegenover staan. Zij beseffen niet,
wat voor ramp de mensheid binnen
enkele jaren bedreigd, als die moord
op onze nuttige insekteneters daar
doorgaat, afgezien van het treurige
lot. dat de vogels zelf, vooral de gefol
terde lokvogeltjes, treft. Elk jaar wor
den er minstens 250.000.000 vogels
neergeknald, die in één maand tijd
40.000 ton insekten kunnen verdelgen.
Laat toch iedereen wakker worden en
niet meer naar Italië met vakantie
gaan. Als onderwijzeres ben ik een
aktie begonnen op school. De leerlin
gen gaan met handtekeningenlijsten
rond. Laten overal de scholen zo'n ak
tie ondernemen. Wilt u meer inlich
tingen? Bel of schrijf naar Stichting
Mondiaal Alternatief, de Ruyterstraat
94 in Zandvoort, tel. 02507-4210.
Alkmaar
Mej. E. de Boer
Vogelmoord (4)
De eerste oproepen in Tr.-Kw. om
massaal te protesteren tegen de vogel
moord in Italië nam ut niet zo serieus.
De eerste oproep tot een toeristenboy
cot van Italië vatte ik op als een
grapje. Het grote artikel van 30.1.'74
maakte me echter duidelijk dat er
weer iets verbijsterends aan de gang
is. Vooral die uitspraak van die domi
nee doet de deur dicht; 'Aan onze
houding tegenover het dier wordt af
gelezen in hoeverre we mens zijn'.
Dit hoort thuis in het rijtje van:
het bedrag dat aan honde- en katte-
brood wordt uitgegeven is 3 tot 4
maal zo hoog als het bedrag voor ont
wikkelingshulp, de dieTenbescher-
mingsakties in gebieden waar mensen
als ratten sterven de bezorgdheid
over de Amazonas als zuurstof leve
rancier terwijl de indianenstammen ge
decimeerd worden. Aan dit rijtje is
nu toegevoegd: Toeristenboycot
wegens vogeltjesmoord van het enige
(buiten Joegoslavië) grote toeristen-
land aan de Middellandse Zee waar
nog niet een fascistische dictatuur het
volk onderdrukt.
Amsterdam
H. Pulte
Liedboek (slot)
Helaas heb ik weer gemerkt dat men
bij het verschijnen van het Liedboek
voor de Kerken alleen maar een blik
werpt in de index; en mist men dan
de woorden Ere zij God, botweg zegt:
Het staat er niet in. Wel, mevr. L. A.
Kroon-Bouman uit Zuidbroek, het
staat er wel degelijk in en wel gezang
134, sterk van tekst en mooi van me
lodie.
Amsterdam
H. A. Spekkers
Ster-geld
De redactie van Trouw-Kwartet heeft
wel gélijk, als ze stelt dat de extra
steun die enkele dagbladen zullen
krijgen, niet uit de zak van de belas
tingbetaler komt, maar uit de STER-
opbrengst. In wezen komt het dan
van de kijk- en luistergelden, want als
de kranten geen steun kregen uit de
STER-pot, zouden die kijk- en luister
bijdragen lager kunnen zijn.
Emmeloord
L. de Bonte
Verschraling (4)
Natuurlijk kan bij het veranderen der
tijden het onderwijs niet blijven zoals
het in de dagen van ouders en groot
ouders was. Als er toen een teveel
was aan dril, aan kennisoverlading
éls dan moet dat veranderen.
Maar moet dat dan in het andere ui
terste overslaan? En dat komt naar
mijn ervaring op sommige scholen
voor. Als ouders en grootouders na
schooltijd en in de vakantie aan de
gang moeten om bij te spijkeren wat
een leerling (met een all-round mooi
rapport) onder schooltijd (op een
school met niet onvermaarde naam)
niet of te weinig kreeg, dan is er in
dat nieuwe iets mis. Een 5e klasser
moet dan buiten schooltijd de hoofd
steden van de Nederlandse provincies
en van de staten van Europa nog le
ren. Een gymnasiumleerling loopt
vast met Duits en Latijn, doordat ont
leden en naamvallen voor hem op de
basisschool onontdekt terrein waren.
Wie dat ervaart, die begint te vrezen,
dat het onderwijs, wat basiskennis be
treft, hier en daar toch wel verschrik
kelijk aan het vermageren is.
Doetichem
G. Blankensteijn
Protocollen
In Tr.-Kw, van 30 jan. staat, dat ko
ning Feisal van Saoedi-Arabië aan de
Franse minister Jobert tijdens diens
bezoek aan Riadh o.a. een exemplaar
van de 'beroemde' Protocollen van de
Wijzen van Zion aanbood, een uiter
mate antisemitisch geschrift. Het
woord 'beroemd' is blijkbaar een ver
schrijving van berucht. Het is nl. een
beruchte falsificatie, oorspronkelijk
ten behoeve van de antisemitische
propaganda in het tsaristische Rus
land op het éinde van de vorige eeuw
geschreven door de Russisch-ortho-
doxe monnik Nilus.
Amsterdam
dr. Henriette Boas
Eenzijdig positief
Er zijn de afgelopen weken zoveel
eenzijdige negatieve geluiden over
Den Uyl en den olie geventileerd, dat
een eenzijdig positief geluid best
kan..x Ik vind nl. dat al zijn er
fouten gemaakt het kabinet het
nog niet zo gek gedaan heeft. In aller
lei commentaren lijkt het wel alsof
zo'n beetje iedereen het slachtoffer is
van de maatregelen van het kabinet,
behalve het kabinet zelf. En dat is na
tuurlijk onzin. De populariteit van
Den Uyl c.s. is er niet beter op ge
worden. En dan de enorme financiële
consequenties; wie ambitieuze plannen
heeft, heeft geld nodig, handen vol
geld en een beperking van het benzi
neverbruik aanvankelijk 30-40 pet.
betekent dan idem zoveel procent
minder aan belastingen en accijnzen
en dat is nog maar het topje van de
olie ijsberg die dit schip van de staat
bedreigt.
Den Haag
Bert Aalbers
Rundvlees (1)
Belijdenis
De redactie behoudt zich het recht
voor haar ter opname in deze rubriek
toegezonden meningsuitingen verkort
weer te geven. Bij publikatie wordt
met de naam van de inzender onder
tekend. Brieven kunnen worden ge
stuurd aan het secretariaat hoofdre
dactie Trouw/Kwartet, postbus 859.
Amsterdam.
Een bericht op de voorpagina van 24
januari heeft nog eens bewezen, dat
de EEG. alleen in het belang is van
de producenten. Naast een boterberg
van 400.000 ton nu een eerste aanzet
van 40.000 ton voor een rundvlees-
beg. Alleen om de consumenten
prijs hoog of nog hoger te houden.
Voor de consument is er maar een
weg: aansluiten bij een consumenten
organisatie, daarna propageren van
een kopers-staking.
Groningen
J. J. Hindriks
De nieuwe belijdenis der geref. ker
ken is in opdracht van de synode een
knieval voor Kuitert. Van een eenpa
rig geloofsgetuigenis is dan ook geen
sprake. De synode moet niet aan de
bijbel of belijdenisgeschriften dokte
ren, maar aan de kerken. Onze tijd
wil democratie en wereldvrede. Niet
alleen maatschappelijk, maar ook ker
kelijk. Geen medezeggenschap der le
den leidt tot vrijzinnigheid en onker
kelijkheid. Alleen democratie kan de
kerken hun plaats in de samenleving
weer doen innemen.
Rotterdam
P. C. van Wijk
