HARDE WAPEN
WEDLOOP WACHT
ALS SALT 2
BLIJFT SLEPEN
Echtscheidingswet houdt Italië verdeeld
Amerika wil
strategische
raketten
anders
richten
lOUW/KWAUfTET ZATERDAG 2 FEBRUARI 1974
BUITENLAND TU/K13
|[et Amerikaanse weekblad 'US News and World
report' heeft in vraag en antwoord-vonn een
antal nieuwe opvattingen over de Amerikaanse
;ernstrategie weergegeven die met alle vak-
flioterie die eraan kleeft een aardig beeld
jeven van het stadium waarin de beide nucleaire
leuzen zich bevinden. Het zijn uitsluitend ex-
lerts uit de NAVO uit wier visies dit vraag en
(ntwoordspel is opgebouwd een beperking
faarvan de lezer zich wel bewust van zal willen
zijn. Dat komt bijvoorbeeld tot uiting in de on
voldoende gestaafde vrees dat de Russen reeds
aan het vermogen toe zouden zijn om in één klap
bijna alle Amerikaanse kernwapenopstellingen te
vernietigen. Dat kan immers nog steeds niet zo
lang die zich óók op snel wisselende plaatsen
onder de zeespiegel bevinden de met kern
wapens uitgeruste onderzeeërs. Overigens geeft
het een actueel beeld van de bekommernissen die
wij industriële naties, on6 nog steeds permitteren.
Wat zijn de VS nu precies
aan het doen?
jen aantal Amerikaanse raketten
rordt 'opnieuw gericht', zodat zij
leerkomen op militaire doelen in de
(owjet-Unie inplaats van op de ste
en, zodra zich ooit de noodzaak van
ctie zou voordoen.
Waarom is dit een nieuwe
strategie?
rot nu toe heeft het Pentagon, het
Amerikaanse ministerie van defensie,
ijn kernwapens bijna uitsluitend ge-
icht op Russische steden plus enkele
ailitaire doelen. Het erachter liggen-
e idee was: als de Russen kernraket-
Bn op de VS zouden afschieten dan
buden Amerikaanse kernwapens als
ergelding worden afgeschoten van
hderzeeboten en ondergrondse silo's
n zouden de belangrijkste steden in
le Sow jet-Unie onmiddellijk vernie
tigd worden. De wetenschap dat de
jfê hiertoe in staat zijn zou volgens
eze redenering Moskou van elke aan-
'al weerhouden. Nu zullen veel meer
lussische militaire doelen zoals ra-
(etlanceerplaatsen, vliegvelden en
roepenconcentraties in aanmer-
ling komen als doelwit voor kernra-
ietten.
In welk opzicht verbetert
deze verandering de defensie
van de VS?
Jij geeft de president meer mogelijk-
leden. De president is de enige func
tionaris die bevoegd is bevel te geven
tot het gebruik van kernwapens. Bij
voorbeeld: als de grote Amerikaanse
marinebasis in Norfolk in de staat
Virginia door Russ'ische raketten zou
worden geraakt dan zou de nieuwe
strategie de president toestaan als
vergelding een soortgelijk militair
doel in de Sow jet-Unie met een kern
wapen te bestoken, in plaats van Mos
kou of een anderè stad te vernietigen.
Na een 'uitwisseling' van raketten op
betrekkelijk kleine doelen zouden, al
dus de theorie, de twee supermogend-
heden een kans hebben te onderhan
delen voordat de hel volledig los
breekt.
Is de nieuwe aanpak niet be
ter dan de plannen miljoe
nen burgers in steden af te
slachten? Waarom is deze
strategie niet eerder aan
vaard?
Een van de redenen was dat de Ame
rikaanse kernraketten niet nauwkeu
rig genoeg waren om militaire doelen
te raken, die verspreid over de Sow-
jet-Unie liggen. Het Pentagon stelt nu
voor grote bedragen te besteden aan
de verbetering van de nauwkeurig
heid. Strategen hebben bovendien be
weerd dat het richten van raketten op
militaire bases en steden in feite de
bewapeningswedloop zou opvoeren.
Volgens deze redenering heeft de su
permogendheid die in staat is de kern
arsenalen te vernietigen van de an
der voordat deze in staat is tot vergel
ding over te gaan, het vermogen de
'eerste klap' te bezorgen. Op dit ogen
blik zijn noch de VS noch de Sowjet-
Unie tot de 'eerste klap' in staat. Een
aantal kritici op de nieuwe strategie
van Schlesinger beweert dat deze door
de Sowjet-Unie zal worden opgevat als
een bereiken van bet vermogen de
'eerste klap' uit te delen.
Waarom hebben de VS beslo
ten tot deze stap als dit ge
vaar zou dreigen?
Defensiefunctionarissen in Washing
ton ontkennen elke poging een 'ver
mogen tot de eerste klap' te verwer
ven. Zij zeggen dat het in de jaren 70
voor de VS steeds noodzakelijker is
geworden een andere mogelijkheid te
hebben dan die van massale vergel
ding. President Nixon heeft hierover
gesproken in zijn jaarrede over de
buitenlandse situatie van 1970 en in
andere jaren. Minister Schlesinger
omschrijft de behoefte aan een twee
de mogelijkheid als volgt: 'Het is on
vermijdelijk, of nagenoeg onvermijde
lijk, dat het gebruik van wapens te
gen de steden van de tegenpartij door
de éne partij bij een totale aanval on
middellijk zal leiden tot een tegenaan
val op onze eigen steden. Daardoor
zijn de mogelijkheden voor een totale
aanval op de steden van de tegenpar
tij veel ongunstiger geworden en men
zou wensen dat men een andere keuze
had dan een zelfmoord aanval op de
steden van de tegenpartij'. Sommigd
Europeanen hebben hier ook op gewe
zen: de gewijzigde strategie zou het
Amerikaanse afschrikkingswapen ge
loofwaardiger maken voor de bondge
noten van de VS. Veel Europeanen en
Japanners twijfelen er ernstig aan of
de VS hun kernwapens tegen de Sow
jet-Unie gebruiken als de prijs die
daarvoor betaald moest worden de
vernietiging van Amerikaanse steden
zou zijn. Maar recente ontwikkelingen
in de Sowjet-Unie hebben een veel
belangrijker rol gespeeld in de veran
dering van de Amerikaanse tactiek.
Wat hebben de Russen ge
daan?
Het gaat er hierbij om wat de Sowjet-
Unie wel en wat zij niet heeft gedaan.
Tijdens de eerste ronde van de onder
handelingen over beperking van stra
tegische kernwapens (SALT 1) zijn
de VS en de Sowjet-Unie een plafond
overeengekomen voor de omvang van
het arsenaal lange-afstandsraketten.
dat gedurende een interim-periode
van vijf jaar zou worden gehandhaafd.
De Russen werd een overwicht toege
staan in aantal raketten en 'draagver
mogen' de lading die een raket van
het éne naar het andere continent
kan vervoeren. President Nixon en de
Russische leider Breznjew tekenden
dit akkoord in 1972.
Een tweede ronde in de SALT-bespre-
kingen, die nu in Genève aan de gang
Dp. Titan 2uit de hoogte bezien.
zijn, was bedoeld te proberen perma
nente plafonds vast te stellen. Deze
maxima zouden ook een beknotting
omvatten van het aantal offensieve
strategische wapens. President Nixon
had gehoopt later dit jaar, tijdens een
afgesproken bezoek aan Moskou, een
nieuw SALT-akkoord te kunnen teke
nen. Op dit ogenblik bevindt het
SALT-II overleg zich in een impasse,
die hoofdzakelijk is veroorzaakt door
de Russische weigering over conces
sies te spreken. Daar komt echter bij
dat de Russen bezig zijn met de ont
wikkeling van vier nieuwe, van het
land te lanceren, raketsystemen en
van een nieuwe kernraket-duikboot.
En de Russen schijnen van plan te
zijn hun hogere aantal en zwaardere
raketten uit te rusten met de MIRV's,
een kernkop, die is samengesteld uit
meer dan één losse kernlading, die
elk afzonderlijk naar een eigen doel
wit kunnen worden getransporteerd,
zodra de grote raket het doelgebied is
genaderd. Washington vreest nu dat
Moskou met deze combinatie van wa
pens de zogeheten 'counterforce optie'
zal verwerven: de mogelijkheid een
groot deel, zo niet het totaal, van de
Amerikaanse kernarsenalen op het
vasteland te vernietigen.
Hoe zal de nieuwe doelwit-
strategie van de VS de ge
dragslijn van de Sowjet-Unie
kunnen veranderen?
Niemand is er zeker van of dit zal ge
beuren. Maar de maatregel is in West-
Europa en in de VS opgevat als een
duidelijk signaal aan het Kremlin.
Dat signaal is: als SALT II geen be
vredigend akkoord oplevert over een
plafond voor offensieve raketten, dan
zijn dé VS klaar, bereid en in staat
een nieuwe, belangrijke opbouw van
strategische wapens te lanceren. Mi
nister Schlesinger is volgens defensie
experts aan het proberen de Russische
leiders duidelijk te maken dat de re-
gering-Nixon vastbesloten is de Rus
sen te beletten een potentieel belan
grijk strategisch voordeel in de wacht
te slepen terwijl zij de SALT II sle
pende houden.
Welke andere maatregelen
hebben de VS naast de doel-
witveranderingen in petto?
De mate waarin meer veranderingen
worden aangebracht hangt af van wat
de Sowjet-Unie doet. In elk geval wil
het ministerie van defensie dat het
Congres geld beschikbaar stelt om re
search naar nieuwe wapens te doen.
Daarbij inbegrepen: de mogelijke ont
wikkeling van een van het land af te
vuren raket, die groter is dan de Mi-
nuteman-raketten, een 'cruise' raket,
die in staat is op geringe hoogte en
met een lage snelheid naar doelen te
vliegen, plus het werken aan verbete
ring van de nauwkeurigheid en verho
ging van de vernietigingskracht van
de bestaande wapens.
Verwacht wordt dat president Nixon
maandag deze plannen zal onthullen
in zijn begroting voor het belasting
jaar 1975, dat op 1 juli van start gaat.
De bestedingen voor de defensie wer
den deze week al op ongeveer 88
miljard dollar geschat. Deskundigen
geloven dat er ook nog andere Ameri
kaanse maatregelen zullen kotnen als
de Russen de SALT-besprekingen blij
ven dwarsbomen. De VS zouden bij
voorbeeld de bouw kunnen versnellen
van Trident-onderzeeboten di ebe-
stemd zijn voor het transport van 24
raketten met een reikwijdte van 4000
mijl of meer (ruim zesduizend km.)
Ontwikkelingen van nieuwe wapensy
stemen, zoals de B-l supersonische
bommenwerper, zouden versneld kun
nen worden.
Zal het Congres toestaan dat
miljarden dollars in nieuwe
wapens worden gestoken?
Tekenen in het Congres duiden op
een hard gevecht over deze kwestie.
In de afgelopen jaren is de kritiek op
omvangrijke defensie-uitgaven ge
groeid. Kritici in en buiten het Con
gres hebben al vragen gesteld over
het richten van Amerikaanse raketten
op nieuwe doelen in de Sowjet-Unie,
omdat dit een maatregel zou kunnen
zijn die de wapenwedloop aanwakkert.
Aangenomen wordt dat zij zich zeker
tegen dergelijke voorstellen zullen
verzetten. Zelfs sommige regerings
ambtenaren vragen zich af hoever het
Witte Huis bereid is tot wijzigingen
over te gaan in de strategie (zoals het
Pentagon wenst). Zij betwijfelen of
alle bureaucratische schermutselingen
over de jongste plannen al volledig
zijn afgelopen en of het besluit al
vast ligt. Functionarissen geloven dat
veel van wat het Congres zal doen zal
afhangen vn het Russische optreden
in de komende weken. Er wordt op
gewezen dat hoewel vorig jaar
krqchtige pogingen zijn gedaan om de
defensiebegroting te kortwieken het
Congres tenslotte toch bijna alles
heeft goedgekeurd, wat Nixon had ge
vraagd. Dit wordt opgevat als een
aanwijzing dat het Congres in 1974
hetzelfde zou doen als de Sowjet-Unie
bij SALT-II niet tot zaken zou komen.
Op dit punt, zo geloven veel strate
gen, zou het Russische opperbevel
voor deze duidelijke keuze komen te
staan: een snel akkoord sluiten over
beperking van strategische kernwa
pens of geconfronteerd worden met
een verhevigde bewapeningswedloop
met de VS, die op technologisch ge
bied een startvoorsprong heeft en een
economie, die tweemaal zo groot is
als die van de Sowjet-Unie.
door Jaap den Boef
Het verbreden van de regerings
coalitie in Italië heeft niet de
gunstige uitwerking gehad, die
men er in Rome van had ver
wacht. Het leven is er gewoon
doorgegaan. Dat betekent dat er
nog volop wordt gestaakt, dat de
economische achteruitgang niet
tot staan wordt gebracht, dat ex
treem rechts en uiterst links
voortgaan, van de verwarring te
profiteren en dat geruchten de
ronde blijven doen over een mi
litaire staatsgreep.
Wat dit laatste betreft: er is in Ita
lië geen werkelijk gevaar van 'links'
te bespeuren, waartegen zo'n staats
greep zich volgens extreem rechtse
groeperingen zou moeten richten.
Uiterst links mag dan wel veel la
waai maken met name als er be
togingen worden gehouden en de
monstratieve stakingen worden geor
ganiseerd maar het aantal aan
hangers is gering. Zij schitteren in
beide huizen van het parlement
door afwezigheid en al valt hun in
vloed zeker niet te verwaarlozen,
meer dan storende elementen zijn
de onderling verdeelde soms
anarchistische —groepen niet.
Tekenend voor de situatie in Italië
is zelfs, dat deze groeperingen zich
het felst afzetten tegen de PCI, de
communistische partij die de groot
ste van de niet-communistische lan
den is. Deze PCI onder leiding van
Enrico Berlinguer, zoekt nl. steeds
openlijker toenadering tot de Demo-
crazia Cristiana, de partij der chris
ten-democraten, die de grootste van
het land is en sinds het eind van de
tweede wereldoorlog de belangrijk
ste regeringspartner was.
Enkele maanden geleden riep het
centrale comité van de PCI de De-
mocrazia Christiane nog op tot een
historisch compromis tussen de anti
fascistische en democratische krach
ten', sindsdien bekend als het 'grote
compromis'. Deze oproep werd ge
daan, nadat in Chili de marxistische
president Salvador Allende door mi-
litaire interventie ten val was' ge
bracht en er een eind was gekomen
aan het experiment van het 'volks
front'. Opvallend was, dat Berlingu
er de vorming van een dergelijk
'front' in Italië van de hand wees,
ook al zou het 51 procent van de
stemmen op zich verenigen.
Wat de PCI beschouwt als een 'his
torisch compromis' tussen de anti-fas
cistische en democratische krach
ten' in Italië, blijkt uit de verkla
ring van de PCI 'dat een heel ande
re meerderheid dan die van een
volksfront nodig is om Italië te re
geren en een volledige ontwikkeling
van de democratie mogelijk te ma
ken'. De communistische partij wil
samen met de Democrazia Cristiana
regeren, maar haar aanbod wordt
van alle kanten om overigens ge
heel verschillende redenen van
de hand gewezen.
Bijzonder pijnlijk was voor de Itali
aanse communistische leiders het
verloop van de anti-fascistische be
toging, welke zij hadden georgani
seerd op 12 december. Die liep vol
komen uit de hand, nadat ultra-link
se jongeren de leiding hadden over
genomen. Vooral in Milaan deden
zich ernstige incidenten voor tussen
fanatieke aanhangers van de rode
secten in die Noorditaliaanse stad,
die zich niet tegen de schijnbare
herleving van het fascisme keerden,
maar vooral tegen de PCI, die tot
deelneming aan de demonstratie had
opgeroepen.
Teleurgesteld moest het blad van de
PCI, l'Unita, concluderen dat alle
demonstraties een gemeenschappelij
ke noemer hadden, nl. die van een
haatcampagne tegen de communisti
sche partij. Het blad beklaagde zich
er over, dat partijleider Berlinguer
uitgemaakt werd voor 'revisionist',
'lakei van de bourgeoisie' en 'hoe-
renzoon', waarvan met name de laat
ste kreet één van de ergste beledi
gingen is die men iemand in Italië
kan toevoegen. Groot was de vreug
de in het kamp van de neo-fascisten,
die Berlinguer een 'mislukte ratten
vanger' noemden.
De PCI is echter consequent ge
weest, sinds Palmiro Togliatti onge
veer 20 jaar geleden de eerste stap
zette om zijn partij aanvaardbaar te
maken als regeringspartner. Zij
neemt de nadelen die aan dit stre
ven verbonden zijn op de koop toe
en blijft ultralinkse activiteiten ver
oordelen, keert zich tegen ingrijpen
de voorstellen op het gebied van de
abortuswetgeving en tracht het cen
trum-linkse kabinet van de christen
democraat Mariano Rumor te steu
nen door een beroep te doen op 'het
verantwoordelijkheidsgevoel' van de
middenstandsorganisaties, een eind
te maken aan de naar Chileens voor
beeld georganiseerde stakingen van
particuliere vervoersondernemingen!
Averechts
Paradoxaal genoeg heeft de coöpera
tieve instelling van de PCI op talrij
ke Italianen een averechtse uitwer
king. Dat is niet alleen het geval bij
ultralinks, maar vooral ook bij een
grcot deel van de aanhang van de
Democrazia Cristiana. De grote publi
citeit, die aan de communistische
toenaderingspogingen wordt gegeven
en de dagelijks terugkerende waar
schuwingen, die het propaganda-ap-
paraat van de neo-fascisten tegen
een 'monsterverbond* tussen chris
ten-democraten en communisten de
wereld in sturen, hebben de be
zorgdheid in burgerlijke kringen op
nieuw doen toenemen. Een gevolg
daarvan is, dat de leiders van de De
mocrazia Cristiana elke vorm van sa
menwerking met de PCI van de
hand wijzen.
Er bestaat zelfs weer een mogelijk
heid dat christen-democraten en
communisten in Italië binnen af
zienbare tijd fel tegenover elkaar
komen te staan als vroeger het geval
was. Of het zo ver zal komen hangt
af van de vraag, of dit jaar (uiter
lijk op 15 juni) een referendum zal
worden gehouden over de in decem
ber 1970 tegen de wens van de De
mocrazia Cristiana aanvaarde wet
die voor het eerst echtscheiding mo
gelijk maakt. Al heel lang hangt er
als ccn zwaard van Damocles een
volksreferendum over deze wet bo
ven Italië. Dat wordt grondwettig
mogelijk als 500.000 Italianen erom
hebben verzocht en dat hebben er al
meer dan 1,3 miljoen gedaan. De
enige manier om dat referendum
nog af te wenden zou zijn: die wet
enigszins te veranderen. Maar daar
aan wil de Democrazia Cristiana
niet meewerken, hoe afkerig ook zij
van het referendum is.
Bittere strijd
De PCI neemt het de christen-demo
cratische leiders, die besloten heb
ben niets tegen het referendum te
zullen ondernemen, bijzonder kwa
lijk dat zij het op een 'godsdienst
oorlog' laten aankomen. In een offi
ciële verklaring heeft de partij aan
gekondigd dat er een 'bittere strijd'
zal uitbreken, als het referendum
doorgang vindt. Deze strijd zal, zo
zegt de PCI, ernstige gevolgen heb
ben voor de betrekkingen tussen de
verschillende politieke krachten in
het land. Alleen in het neo-fascisti-
sche kamp zou men hiervan kunnen
profiteren.
In de Democrazia Cristiana weet
men dit, maar men beseft er ook,
dat de nec-fascisten nog meer profijt
zouden trekken van officiële mede
werking van de DC aan wijziging
van de echtscheidingswet die maar
al te duidelijk zou zijn bedoeld om
een referendum te voorkomen. Zelfs
een door de linkse socialistische PSI
gesuggereerde wijziging, volgens
welke echtscheidingsaanvragen reeds
Referendum kan
veel schade doen
geweigerd kunnen worden, als één
der betrokken partijen bezwaren
heeft op grond van een godsdiensti
ge overtuiging, kon geen genade
vinden in de ogen van Amintore
Fanfani, de machtige secretaris-gene
raal van de DC, die bepaald niet tot
de conservatieven in deze partij ge
rekend kan worden.
Twee jaar geleden zou het door een
initiatief uit het parlement nog mo
gelijk geweest zijn een wijziging in
de echtscheidingswet er met meer
derheid van stemmen door te krij
gen: De regering zou' zich er
evenals bij de aanvaarding van de
echtscheidingswet waarvan zij zelf
het ontwerp niet had ingediend
achteraf bij kunnen neerleggen. Het
referendum hing toen al in de
lucht. Dat er van die wijziging niets
kwam had tot oorzaak de vervroegde
verkiezingen, waardoor ook het refe
rendum op de lange baan werd ge
schoven.
Het is de vraag of er met de nieuwe
zetelverdeling in het parlement een
meerderheid kan worden gevonden
voor een wetswijziging, als niet eens
alle regeringspartijen eraan willen
meewerken. Met de winst die de neo
fascisten behaalden, hebben de par
tijen die in 1970 tegen de ontwerp-
echtscheidingswet stemden nu in to
taal 326 afgevaardigden in de 630 ze
tels tellende Kamer en 166 in de Se
naat, waarin 315 gekozen afgevaar
digden zitting hebben. Slechts wan
neer voldoende parlementsleden die
tot de linkervleugel van de Demo
crazia Cristiana behoren hun stem
geven aan een initiatief-voorstel,
kan de echtscheidingswet worden ge
wijzigd en een referendum worden
voorkomen.
Wil men de wetswijziging nog op
tijd door het parlement slepen, dan
zal die in de komende weken in
gang gezet moeten worden. Totdus-
ver zijn er echter geen aanwijzin
gen, dat dit laatste zal gebeuren en
het heeft er dan ook veel van weg.
dat het referendum doorgang zal
vinden, met alle kwalijke gevolgen,
die het voor de politieke situatie in
Italië kan hebben.
Ook ministers die niet tot de Demo
crazia Cristiana behoren, zijn al be
gonnen de Italianen er van te over
tuigen dat er belangrijker dingen
zijn om zich druk over te maken,
dan het echtscheidings-refenrendum:
'Het is niet het eind van de wereld',
aldus de sociaal-democratische mi
nister van transport, Luigi Preti.
Gaat het referendum door, dan
wordt de vraag interessant, of een
meerderheid zich tegen de wet zal
uitspreken. Uit het feit dat de par
tijen die meer dan drie jaar geleden
er vóór hebben gestemd zich zo fel
tegen deze volksraadpleging hebben
verzet, blijkt niet alleen dat zij een
'godsdienst-oorlog' willen voorko
men, maar tevens dat zij bevreesd
zijn voor verwerping van de omstre
den wet
De voor Europese begrippen zeer ge
matigde echtscheidingswet maakte
een eind aan de onhoudbare situtie,
die in Italië heeft bestaan sinds de
val van Napoleon Bonaparte. Door
de jaren heen gingen steeds meer
Italianen in concubinaat leven. In
een groot aantal gevallen is hieraan
in de afgelopen jaren een eind ge
maakt en de mogelijkheid is niet
uitgesleten, dat het verzet tegen de
wet geringer is geworden, naarmate
zij in de praktijk heeft bewezen, de
minste van twee kwaden' te zijn. De
traditionele opvatting, dat het huwe
lijk een sacrament is, zal echter tal
rijke Italianen en met name de
vrouwen in gewetensnood bren
gen.
Hoe de eehtscheidingswetgeving de gemoederen in Italië verhit is bij tijden op straat te zien.
