DE KATER VAN DE OLIECRISIS
1
Kabinet niet
eens over de
Eerste Kamer
Restaurant Polen en hotel
Terminus sluiten hun deuren
Algemeen solidariteitsgevoel snel verdwenen
door
dr. Bas de
Gaay Fortman
Regering èn
parlement
schoten tekort
Rotterdams Philharmonisch
met bijzonder programma
'Inpakker' Christo in Rome
Orgelconcours Haarlem wijzigt koers
Muziekfestival
tijdens zeereis
TROUW KWARTET ZAHBRlCiAG 2 FEBRUARI 1074
BINNENLAND T9/K11
Nu het vuurtje van de benzinedistributie langzaam is uitgedoofd en de oliecrisis op zijn einde loopt,
zitten we met de kiaiter. öe grote groep die zich over de steeds maar toenemende industrialisatie nooit
zorgen maakte, heeft het gevoel even erin gelopen te zijn. Was het wel nodig zo zuinig te zijn met
elektriciteit en de auto geregeld thuis te laten.
Maar enfin, het zit er nu op en het
oude leventje kan weer z'n gangetje
gaan. De woorden van Den Uyl over
de tijd van vóór de oliecrisis die
nooit meer zou terugkeren, bleken
een slag in de lucht te wezen. Het
enige gevolg was, dat heel wat men
sen flink geschaad werden in hun be
langen. Denk maar aan een deel van
de horeca en de pomphouders.
De kleine minderheid die al erg be
zorgd was over de nadelen van onze
economische groei, heeft óók een ka
ter. De mensen gebruiken weer net zo
vaak hun auto als vroeger, gaan weer
net zo hard rijden en doen of er
nooit een energiecrisis geweest is.
Moeten er eerst dan mensen sterven
van de kou voor de ernst van de stiu-
atie tot het volk is doorgedrongen?
De laatste reactie is te vergelijken
met de teleurstelling die de vernieu
wers van de partijpolitiek na de twee
de wereldoorlog ervoeren. Kon die
vooroorlogse politieke situatie dan zo
maar terugkeren? Natuurlijk, de ge
schiedenis voltrekt zich nu eenmaal
zelden in grote schokken. Zo was het
ook te verwachten, dat na de oliecri
sis het leven van voor de olieboycot
in grote trekken zou doorgaan. Toch
is wel degelijk iets gebeurd dat blij
vende invloed zal hebben.
PPR-fractieleider
in de Tweede Kamer
Pluspunten
Op het gebied van milieubeheer, ver
voersbeleid en energiepolitiek hebben
een aantal gebeurtenissen plaatsgevon
den die men niet zomaar zal vergeten.
Door de autovrije zondagen gingen
velen beseffen dat aan het terugdrin
gen van de rol van de auto in onze
samenleving ook voordelen zijn ver
bonden. De vrijwillige maximum-snel
heid van honderd kilometer beteken
de een experiment dat tot voor kort
ondenkbaar was. (Nog geen jaar gele
den verwierp de Tweede Kamer een
motie-Van Huiten op dit gebied). De
autovrije zondagen en de maximum
snelheid hadden tot gevolg dat er
veel minder verkeersslachtoffers vie
len, en dus minder verdriet van nabe
staanden van de doden en minder
pijn en leed van de gewonden. De
maximum-snelheid wordt binnenkort
verplicht en het li.ikt niet waarschijn
lijk dat ze na volledige beëindiging
van de olieschaarste weer zal worden
opgeheven. Een ander positief gevolg
van de oliecrisis is, dat de groep men
sen die een zo grote mate van macht
in handen van de nauwelijks te con
troleren oliemaatschappijen geen goe
de zaak vindt, zal zijn toegenomen.
Toch heb ik niet de illusie, dat met
of de ander wel voldoende rekening
houdt met het gemeenschapsbelang.
Maar als vermoed wordt dat de
schaarste gering is, dan wordt het een
sport de rantsoenering te ontduiken.
Distributie kan daarom alleen maar
werken bij een duidelijk voelbare
schaarste.
Niet voelbaar
De laatste tijd was de schaarste niet
meer voelbaar. Er waren zelfs pomp
houders, die. in plaats van bonnen te
vragen van hun klanten, zelf bonnen
aanboden 'voor de plakboeken van uw
kinderen'. Hoe ontstond die plotselin
ge verandering in de situatie?
Daar was in de eerste plaats het weer.
Om een voorbeeld te noemen: bij
vorst moeten de elektriciteitscentrales
olie gaan gebruiken, maar in deze
kwakkelwinter heeft men uitsluitend
met aardgas kunnen volstaan. Ook het
benzineverbruik van auto's ligt bij
koude veel hoger.
Naast het weer riepen ook de tellin
gen van de heer 's Gravenmade in de
Rotterdamse haven en andere geruch
ten over de olieaanvoer de vraag op:
of er wel een crisis was. Het is vooral
aan de oliemaatschappijen te wijten,
dat die twijfel niet kon worden weg
genomen. Er bleek bijvoorbeeld niets
van enige pressie in Duitsland en Bel
gië om daar een zóne van ongeveer
dertig kilometer langs de grens in te
stellen waarbinnen auto's met Neder
landse nummerborden niet mochten
tanken. Men leek het belangrijker te
vinden dat in Duitsland de benzine
prijs aanzienlijk verhoogd kon wor
den.
Eigen verzuim
een schets van deze pluspunten het
katterige gevoel helemaal kan worden
weggenomen. Hoe is het mogelijk, dat
een algemeen gevoel van solidariteit
zoals je in december vorig jaar kon
waarnemen, zo snel weer kan omslaan
naar het 'ieder voor zich'? Er blijkt
een uiterst smalle grens te lopen tus
sen het allemaal willen meewerken en
het allemaal willen meepikken. Uit de
wijze waarop die overgang zich de af
gelopen weken voltrok, zijn nog wel
enkele belangrijke lessen te leren.
Bureaucratie
Een eerste factor die een rol heeft ge
speeld is de mate van bureaucratie.
Bij de autovrije zondagen was er
maar een beperkt aantal ontheffingen
dat door de overheid behandeld moest
worden. Het distributiesysteen daaren
tegen bracht iedere burger voor het
loket. Bovendien heeft een distribu
tiestelsel iets innerlijk tegenstrijdigs.
Het wordt ingevoerd om een recht
vaardige verdeling van een schaars
goed te bereiken. Maar het leidt on
herroepelijk tot dubbele prijzen. (Al
leen met een haast onmogelijk bu
reaucratische controle is de zwarte
handel te vermijden). Dat geeft het
gevoel dat de rijken toch wel aan hun
trekken komen. 'Waarom zou ik dan
ook niet proberen zoveel mogelijk
bonnen te krijgen?'.
Een tweede factor die meespeelde was
de indruk die bestond over de werke
lijke schaarste. Als men denkt dat de
schaarste groot is, gaat de sociale con
trole een grote rol spelen. Mensen
houden elkaar in de gaten om te zien
Toch zou het onjuist zijn alle schuld
op de oliemaatschappijen te schuiven.
In tenminste twee opzichten zijn ook
wijzelf tekort geschoten. (Met 'wij'
bedoel ik nu de regering en het parle
ment). In de eerste plaats hebben we
te laat onderkend, dat niet iedereen
tegelijk en in dezelfde mate in zijn
belangen werd aangetast, maar tel
kens een andere groep. Bij de auto
vrije zondag was dat vooral de horeca.
Toen dat eenmaal goed tot ons door
drong, gingen we snel naar een ande
re oplossing zoeken. Daarop kwamen
de pomphouders, met name in de
grensgebieden. We wekten de indruk
niet goed te weten hoe te handelen
als er een groep ernstige schade leed.
Het is in feite onrealistisch net te
doen alsof belangen als die van de ho
reca er niet zijn. (Nog dwazer is het
natuurlijk om, zoals Hans Wiegel
deed, het hele probleem te negeren
en op het hoogtepunt van de crisis
nog rustig over belastingverlaging te
spreken). Waar mensen onevenredig
zwaar worden getroffen moet samen
met hen naar een oplossing worden
gezocht. In het geval van de horeca
waren andere oplossingen denkbaar
dan de overgang van de autovrije zon
dag op benzinedistributie (waar overi
gens in december vorig jaar de hele
Kamer om vroeg). Wat we hebben
kunnen leren, is dat bij plotseling op
tredende schaarste erg goed gelet
moet worden op de wijze waarop die
allerlei belangengroepen treft. Als
daar niet tijdig mee rekening wordt
gehouden, ontaardt de crisispolitiek
in één grote belangenstrijd. Bij de
crisis van de laatste maanden is die
belangenstrijd nogal aangewakkerd
door een voortdurend olie op elk
vuurtje gooiende oppositie.
Een tweede verzuim was het tekort
aan voorlichting over de milieuaspec
ten van de crisis. Zuinig omgaan met
de energie is goed, ook al is er geen
acute schaarste. Hetzelfde geldt voor
beperking van het autorijden. De zo
snelle terugkeer tot de oude voet van
leven, is wellicht mede te wijten aan
de eenzijdige belichting van de crisis
als een toevallige economische gebeur
tenis.
Kerkterrein vol
Het is goed dat we weer met beide
benen op de grond staan. We zien
thans in, dat een plotselinge manifes
tatie van solidariteit nog niet bete
kent dat de politieke bewustwording
over de gevaren van economische
groei opeens is toegenomen. Nu moet
alles worden gedaan om te zorgen dat
de oproep van de regering om vrijwil
lig het energiegebruik te beperken,
wordt opgevolgd. Het spreekt vanzelf
dat het succes van die oproep niet al
leen afhangt van de politici. Ik vond
het bijvoorbeeld nogal teleurstellend,
op de eerste de beste zondag waarop
de auto weer gebruikt mocht worden,
het kerkterrein weer volgeparkeerd te
zien.
In de tijd van de oliecrisis kwamen
de kerken vooral in het nieuws door
het aanvragen van ontheffingen voor
predikanten en kerkgangers. Moeten
we nu niet laten blijken dat ook de
fundamentele kant van de energiecri
sis ons raakt? Christenen zijn wel de
laatsten die voorbij mogen gaan aan de
voortdurende roofbouw die we op de
schepping plegen.
V li
,v.
door P. VEENSTRA
ROTTERDAM Donderdagavond speelde het Rotterdams Philhar
monisch Orkest tijdens het abonnementsconcert in de serie (een
reeks concerten met min of meer afwijkende programma's) werken
van Bach, Ginastera en Schönberg. Het concert werd geleid door de
in Rotterdam zeer bekende Duitse dirigent Michael Gielen, terwijl
solistische medewerking werd verleend door de pianiste Carla Hübner
en de fluitist Raymond Delnoye. De grote Doelenzaal was iets meer
dan half vol.
De Bulgaarse beeldhouwer Christo, de grootste inpakker
onder de hedendaagse beeldende kunstenaars, weet al
sinds jaren steeds weer de aandacht te trekken door het
omhullen van grote gebouwen, monumenten of zelfs rots
punten. Hij doet het met enorme lappen plastic die met
dikke touwen worden vastgesjord.
De nieuwste prestatie van deze pakmeester is in Rome te
zien, waar hij 200 meter muur met doorgangspoorten bij
de Via Veneto met plastic bedekte. Een heel karwei dat
met veel mankracht en technische hulpmiddelen werd op
geknapt Als het er straks af moet geeft dat weer heel
wat stagnatie In het drukke Romeinse straatverkeer. En
dat is dan misschien het 'leukste' van het hele project.
HAARLEM Mede naar aanleiding
van het teleurstellende niveau waarop
de deelnemers aan de Haarlemse or
gel-improvisatiewedstrijd zich de laat
ste jaren van hun taak kweten, heeft 't
besuur >an de Scenting Internatio
naal Orgelconcours Haarlem een ande
re procedure voor de aanmeld,ng van
kandidaten ingesteld. Van het begin
af da: was ,n 1951 werden de
deelnemers in binnen- en buitenland
door he'. bestuur uitgenodigd.
Bij een 'open aanmelding' zo schrijft
thans het bestuur, is immers de mo
gelijkheid niet uitgesloten dat één of
meer van de deelnemende organisten
Door Piet Veenstra
ver beneden de maat zou zijn. Daar
om werd bij elke uitnodiging van bui
tenlandse deelnemers contact opgeno
men met relaties in de betreffende
landen, om van de capaciteiten van de
adspirant-deelnemers op de hoogte te
komen.
Om de voordelen van dit systeem
werd de hantering daarvan 'in de be
ginsituatie' noodzakelijk geacht. Nu,
na 23 jaar, heeft het bestuur besloten
voor de improvisatiewedstrijd 1974 de
mogelijkheid te openen dat iedere or
ganist die zichzelf geschikt acht, zich
aanmeldt. Daarbij moeten studie, exa
menresultaten en referenties worden
opgegeven. Uit de aanmeldingen zul
len vier organisten worden gekozen.
Organisten die worden uitgenodigd
om aan de improvisatiewedstrijd deel
te nemen ontvangen een honorarium
van 400,- alsmede een vergoeding
van reis- en verblijfkosten. Aanmel
den kan men zich vóór 1 maart 1974
(de wedstrijd vindt begin juli plaats)
bij de Stichting Internationaal Orgel
concours. Stadhuis. Haarlem.
Het op bijzondere wijze samengestelde
programma werd omlijst met composi
ties van Bach: (als opening 'Ricercare
a 6' uit ,Ein musikaliches Opfer' en
ter afsluiting de bekende Tweede Sui
te voor fluit, strijkers en basso conti
nuo.
Bachs Ricercare klonk eerst ui een als
authentiek te beschouwen versie voor
orgel-solo, door de bekende Doelenor
ganist Arie Keijzer stijlvol en contrast
rijk vertolkt, en vervolgens in de in
teressante orkestratie, met 'eigen in
breng' van Anton Webern. Deze lezing
voor fluit, Engelse hoorn, klarinet,
basklarinet, fagot, hoorn, trompet,
trombone, pauken, harp en strijkers,
werd op een enkel minder geslaagd
detail na, met veel zin voor klank
kleur ten gehore gebracht onder een
attent leidende Gielen.
De Chileense pianiste Carla Hübner,
was hierna de technisch voortreffelijk
toegeruste soliste in het Eerste pia
noconcert van de Argentijn Alberto
Ginastera; een in de beide hoekdelen
overwegend motorisch gericht werk,
dat evenwel in het 'scherzo allucinan-
te' en in het 'adagissimo' een goede
sfeerwerking bezit. Dat de pianiste
somtijds niet tegen het volumineuze
orkestgeluid op kon tornen, lag naar
ons gevoel minder aan haar dan aan
de componist, want de pianiste bleek
haar partij feilloos te beheersen.
De 'funf Orchesterstücke' uit 1909 van
Schönberg, waarmee het gedeelte van
na de pauze inzette, waren blijkens
het -gehoorde boeiende resultaat uit-
NEW YORK Voor mensen met
veel geld die cultureel willen doen
zelfs als -e op een snoepreisje zijn,
heeft de Holland Amerika Lijn een
'muziekfestival op zee' bedacht. Op
een tocht van 12 dagen die van New
York voert naar Puerto Rico, St.
Maarten, St. Lucia, Martinique en St.
Thomas, zullen vermaarde kunste
naars optreden zoals de zeventigjarige
zanger Jan Peerce, de pianist Eugene
Istomin en de violist Ruggiero Ricci.
Er zijn ook een cellist en een violist
uit Zuid-Korea bij. De artiesten zullen
tweemaal per dag optreden. De reis
begint op april en er gaan duizend
mensen mee. De duurste passage is
2000 dollar per persoon.
stekend ingestudeerd, en de tot slot
gespelde Tweede Suite van Bach
vormde een waardige bekroning van
deze avond, niet in het minst door de
natuurlijke en ontspannen wijze van
vertolken door de orkestmusdd onder
de geconcentreerd leidende Gielen.
Fluitist Delnoye excelleerde in de so
li, en het publiek toonde zich buiten
gewoon dankbaar voor het gebodene.
Den Uyl en Glastra ran Loon vóór
afschaffing, De Gaay Fortman tégen
Van onze Haagse redactie
DEN HiAiAjG In liet kabinet bestaat verschil van mening
over liet voortbestaan van de Eerste Kamer. Premier Den Uyl
en staatssecretaris Glastra van Loon (justitie) menen dat een
voorstel tot afschaffing van de senaat in overweging moet wor
den genomen. In een nota over de grondwetswijziging, gisteren
verstuurd naar de ministerraad, zegt minister De Gaay Fort
man (binnenlandse zaken), grote bezwaren tegen afschaffing
te hebben en daarom een afschaffingsvoorstel niet voor zijn
rekening te willen nemen.
De minister van binnenlandse za
ken, die de eerste verantwoordelij
ke voor de grondswetsherziening
is, deelt de bezwaren wel tegen de
huidige werkwijze van de senaat
die als een doublure van de Twee
de Kamer veel extra tijd en moei
te kost, maar hij meent dat door
verandering van de taak van de se
naat er geen sterke argumenten
meer over zijn die voor afschaffing
pleiten.
De Eerste Kamer, die dan direct en
gelijktijdig met de Tweede Kamer
gekozen moet worden, zou zich in
de toekomst moeten toeleggen op
het heroverwegen van wetsontwer
pen die door de Tweede Kamer
zijn aanvaard, meent De Gaay
Fortman.
De ministerraad zal de nota over
de grondswetsherziening half fe
bruari gaan bespreken. Het werd
gisteren in politiek Den Haag wei
nig waarschijnlijk geacht dat het
meningsverschil over de Eerste
Kamer een politieke halszaak zal
worden. Desgevraagd zei staatsse
cretaris Glastra van Loon welis
waar een lichte voorkeur voor af
schaffing van de senaat te hebben,
maar er toch ook weinig bezwaren
tegen te hebben indien de Eerste
Kamer met een gewijzigde taak
zou blijven voortbestaan.
Volgens hem zou het niet zoveel
problemen opleveren indien het
kabinet in deze zin zou afwijken
van de in het progressieve pro
gram Keerpunt bepleite afschaf
fing.
Geen meerderheid
Dezelfde mening had de PPR-frac
tieleider in de tweede kamer, dr.
De Gaay Fortman. 'Het zou voor
Den Uyl ook weinig zin hebben,
die afschaffing er in het kabinet
Den Uyl: senaat wég.
De Gaay Fortman sr.: senaat hou
den, met andere taak
door te drijven, want voor de af
schafing bestaan toch geen meer
derheid in de Tweede Kamer.
KVP, AR, en CHU hebben zioh te
gen afschaffing en vóór taakwijzi-
ging van de Senaat uitgesproken
en je kan dan beter maar direct
gaan bekijken hoe je de werkwijze
het best kan veranderen' zei hij.
De ministerraad zal zich voorts
moeten beraden op andere in de
nota van De Gaay Fortman opge
nomen belangrijke grondwetswijzi
gingen, zoals de invoering van een
beperkt districtenstelsel en de ge
kozen kabinetsformateur. Over dit
laatste punt bestaan ook menings
verschillen tussen minister De
Gaay Fortman en staatssecretaris
Van Loon.
Twee stemmen
De minister volgt op dit punt het
advies van de staatscommissie Cals-
Donner voor de grondwetsherzie
ning dat inhoudt dat de kiezer
twee afzonderlijke stemmen kan
uitbrengen. Een voor de Tweede
Kamer en een op de gewenste ka
binetsformateur. De kiezer kan
dan bijvoorbeeld voor de tweede
kamer op de AR stemmen en tege
lijkertijd de voorkeur geven aan
een PvdA-kabinetsformateur.
De heer Glastra van Loon ziet
hierbij als belangrijk nadeel dat er
een kabinetsformateur kan worden
gekozen die niet behoort tot het
blok van partijen dat in de Kamer
de meerderheid vormt. Prof. De
Gaay Fortman acht dit probleem
echter wel overkomenlijk. Wan
neer er in het kabinet overeen-
steming is bereikt over de nota
grondwetsherziening, zal het stuk
ter goedkeuring naar de Raad van
State en daarna naar de Tweede
Kamer worden gestuurd.
Amsterdam en Den Haag verliezen horeca-gele genheden
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM/DEN HAiAG Het befaamde café-restaurant Polen in de Amsterdamse Kalverstraat
en het niet minder bekende Haagse Grand Hotel Terminus tegenover het station Hollands Spoor,
zullen de deuren sluiten. Polen, dat deel uitmaakt van de Krasnapolsky-groep gaat dicht op 1 okto
ber en Terminus op 1 augustus.
De NV Krasnapolsky maakte gisteren
bekend, dat de voortdurend stijgende
kosten en dc daarmee gepaard gaande
moeilijkheden om een rendabele ex
ploitatie te handhaven de oorzaken
zijn van de sluiting van restaurant
Polen. Door deze maatregel wordt het
voortbestaan van hotel Polen veiligge
steld. Het vrijkomende personeel
krijgt passende functies elders in het
bedrijf. Het gebouw is overgedragen
aan een beleggingsmaatschappij, die
aan de Kalverstraat een winkelgalerij
wil bouwen. De bodega van Polen,
aan de Rokinzijde, blijft in gebruik.
De BV Hotel Exploitatie Maatschappij
Terminus maakte bekend tot sluiting
van het Grand Hotel Terminus tegen
over Hollands Spoor te zulen over
gaan. Ook in dit geval werden sterk
stijgende kosten stijgende grond-
stoffenprijzen, hogere loonkosten, ho
gere sociale lasten, kortere arbeidstij
den als oorzaak genoemd. Een gro
te rol speelde de verschuiving van
een aanzienlijk deel van het treinrei-
zigersverkeer naar het nieuwe station
Den Haag Centraal. De teruglopende
belangstelling door de oliecrisis (tij
dens de autovrije zondagen ging de
directie over tot weekendsluiting) gaf
het 223 bedden tellende hotel-restau
rant de genadeslag.
Financiële positie van de zestig perso
neelsleden is tot de dag van de slui
ting, 1 augustus, veilig gesteld. Voor
tien mensen, die al bijzonder lang bij
het bedrijf in dienst zijn, wordt ver
vangende werkgelegenheid gezocht.
Een ingrijpende reorganisatie of ver
bouwing van het hotel zou, aldus het
bestuur, te veel geld gaan kosten, ter
wijl het maar de vraag is of deze in
vesteringen, met de daarbij behorende
rentelasten in de toekomst gedragen
zouden kunnen worden.
NIEUW HOTEL
Bovendien ziet men door de gewijzig
de functie van hét station Hollands
spoor (het Centraal station, dat enke
le maanden geleden in gebruik geno
men werd, zal in de toekomst het
leeuwendeel van het interlokale ver
voer voor zijn rekening nemen) geen
toekomst meer voor een gemoderni
seerd stationshotel op deze plaats. Er
komt echter wel een geheel nieuw ho
tel. dat in opdracht van de bv hotel
exploitatie maatschappij Terminus,
door het Haagse bouwbedrijf MAB ge
bouwd zal worden naast het nieuwe
Centraal Station. Het zal nog echter
tweeëneenhalf jaar duren voordat dit
nieuwe driehonderd bedden tellende
hotel gereed is. De bouw begint in
augustus, ongeveer tegelijk met de
sluiting van Terminus. Het wordt
onderdeel van 'n groot complex waar
in zich ook kantoren en winkels zul
len bevinden. Het is echtor nog onze
ker of ook dat nieuwe hotel de naam
'Terminus' krijgt. De maatschappij ex
ploiteert in Groningen nog het motel
Terminus Noord en in Utrecht het
hotel Pays Bas, die beide goed draai
en, zodat voor de voortgang van deze
bedrijven niet gevreesd hoeft te wor
den.
Hotel Terminus aan het Haagse Stati
onsplein is het vijfde topklasse hotel
in Den Haag en omgeving dat het de
laatste jaren niet meer kon bolwer
ken. Eerst verdwenen Grand Hotel en
Kurhaus in Scheveningen, vervolgens
sloot het vermaarde hotel De Witte-
brug, enkele weken geleden werd de
sluiting van het kasteel-hotel Oud
Wassenaar aangekondigd, terwijl nu
Terminus het loodje legt. Het be
roemde hotel Des Indes aan het Lan
ge Voorhout kondigde ruim een jaar
geleden sluiting aan, maar draait nu
in een gewijzigde exploitatieopzet als
vanouds. Het bestand aan hotelbedden
in Den Haag en omgeving is de laat
ste jaren door deze ontwikkelingen
met ongeveer duizend bedden terugge
lopen.
