Ministers
gingen af op
historische
kaarten
Den Haag laat het witte stadje in midden-Limburg in de kou staan
Burgemeester: niet
alleen verleden,
maar ook heden
is belangrijk
jjoL'W/KWAKTET KIJI>A(. 25 JAM'iAKI 1974BI.YNB.NLA.ND T11/K13
1672), waarin hij schrijft dat hij 'de
abdij en hare bezittingen en grondge
bied in zijne bijzondere bescherming
neemt' en waarin hij het kleine vor
stendom allerlei eigen rechten geeft,
zoals een eigen rechtspraak, eigen
munt, eigen belastingen en eigen wet
geving. Daaruit kun je toch wel con
cluderen, dat het niet om een stelle
tje achtergebleven lieden ging, maar
om een plaats met een behoorlijk ont
wikkelde bevolking (voornamelijk rij
ke meisjes en vrouwen met een eigen
hofhouding, die als een soort leken
zusters bij de abdij behoorden). Vol
gens mij is het aan deze afkomst te
danken dat Thorn nog altijd meer
dan de omliggende gemeenten een
bloeiend cultureel leven kent. Er zijn
hier twee zeer goede harmonie-korp
sen, twee schuttersverenigingen, een
abdijkoor en nog enkele tientallen an
dere verenigingen', aldus de heer
Houben.
Volgens hem heeft Thorn als ne
derzetting daterend van ongeveer 985
dus zeker recht op de extra uitke
ring uit het gemeentefonds. Hoe
denkt hij zijn recht te krijgen?
Burgemeester Houben: 'Ja, we hebben
zeker recht op dit extra geld, zo'n
drie ton per jaar. De onkosten, die
wij moeten maken om onze plaats te
houden, zoals hij is, bedragen ook on
geveer drie ton per jaar. Dat zou dus
betekenen, dat wij er financieel mooi
THORN WIL
MOOI ZIJ
MAAR WIE
DAT
BETALEN?
een voorbeeld van een goed
staureerd huis, compleet met
ra(de gaslantaarn en de originele
ideieeuwse stoepen. door Cisca Dresselhuys
[10RN De bevolking van het kleine midden-Limburgse plaatsje Tliorn (2500 inwoners) is sinds
i paar weken erg boos op de regering in Den Haag en dan wel met name op twee ministers: die
i binnenlandse zaken en financiën. Deze twee, of liever hun staatssecretarissen namens hen, heb-
i een regeling in het leven geroepen, waarbij een aantal Nederlandse gemeenten, die een liisto-
lie stadskern te onderhouden hebben, extra geld krijgen.
I de door de twee ministeries
gestelde lijst van 133 gemeen-
komt echter de naam van
jorn niet voor en dat hoewel
gemeente voor een groot
B°jel op de monumentenlijst staat
een zogenaamd 'beschennd
[dsgezicht'.
ander» ministers, namelijk die
h CRM en volkshuisvesting en ruim-
jjke ordening hebben dat de ge-
nte net in oktober van het vo-
jaar laten weten,
verkeert Thorn nu in de moeilijke
jatie enerzijds door het besluit van
ministers van CRM en volkshuisves-
verplicht te zijn 'hun beschermde
sgezicht' zo goed mogelijk te on-
rhouden en anderzijds, door de be
ding van de ministers van finan-
en binnenlandse zaken, hiervoor
geld niet te hebben. Op de eigen
•oting, die al een nadelig saldo
86.000 gulden te zien geeft voor
4, is beslist geen plaats meer om
Ri ra geld vrij te maken voor de res-
'ln ratie van oude huizen, het onder-
iiden van de speciale bestrating en
lichting en wat er verder nog
ar komt kijken bij het in stand-
iden van een beschermd stadsge-
it.
nu toe hebben de bewoners van
Bwitte stadje' zoals Thorn vaak ge-
md wordt, zich heel wat offers ge-
Dst om het plaatsje in de histori-
e vorm te behouden. Elk voorjaar
kt men zelf alle huizen in het cen-
m van het stadje weer opnieuw
men besteedt veel geld aan de
tauratie van het eigen huis en men
ft in het verleden eigenlijk afge-
van allerlei normale en nodige
leenschapsvoorzieningen, waardoor
deel van het overheidsgeld ge-
ikt kon worden voor het in stand
den van het monumentale karak-
van de plaats.
nieuwe burgemeester van Thorn
jn G. B. Houben (43) hij is er se-
5u t oktober is in die korte tijd
al een vurig aanhanger van het
i.: aren van het historische karakter
het plaatsje geworden. Aan de an-
e kant wil hij niet zover gaan dat
ho gemeente, wanneer er geen extra
ragen van de rijksoverheid ko-
i, alles opzij zet om toch maar aan
r verplichtingen inzake de monu-
itenwet te kunnen voldoen. 'Kijk,
doen natuurlijk wat we kunnen,
ir ik vind, dat we niet langer door
[en gaan met allerlei offers van de
oners te vragen. We moeten het
en en de toekomst van Thorn nu
s sterker laten wegen dan het ver
in. De gemeenteraad is het hierin
omen met mij eens. Wij hebben
gend nieuwe accommodatie voor
eugd nodig. Verder is een groot
van onze wegen aan een onder-
Isbeurt toe en zo zijn er nog
dingen. Deze zaken moeten nu
rang hebben', zegt de heer Hou-
Overigens heeft hij er goede
op, dat Thorn alsnog in aanmer-
zal kunnen komen voor de nieu-
regeluig: een extra uitkering uit
gemeentefonds.
meente in de zin van de monumen
tenwet 'een beschermd stadsgezicht'
is?
Waarom komt Thorn, dat toch altijd
al 'het witte stadje' genoemd werd,
niet voor op deze kaarten met steden?
Burgemeester Houben: 'Ik weet het
niet precies. De stadsarchh'aris van
Roermond en de rijksarchivaris in
Maastricht zullen dat nu eens haarfijn
voor ons proberen uit te zoeken. Per
soonlijk heb ik het idee, dat Thorn
niet op deze kaarten voorkomt, omdat
onze gemeente en de omliggende ge
bieden vroeger een apart vorstendom
waren, dat tot de Franse invasie (in
(1794) onder het Duitse keizerrijk
hoorde. Wij waren toen dus eigenlijk
geen deel van Nederland. En verder
heeft Thorn nooit een militaire bete
kenis gehad. Dus uit dat oogpunt wa
ren we niet erg interessant voor de
carthografen.
Daarbij komt, dat we rustig kunnen
stellen dat noord-Nederland in die
tijd veel minder belangstelling had
voor de generaliteitslanden Noord-
Brabant en Limburg dan voor het
stuk Nederland dat boven de grote ri
vieren lag. Dat we in die tijd trou
wens heus wel wat betekenden blijkt
uit een brief van de Duitse keizer Le
opold I aan de abdis van Thorn (in
irora is Thom eigenlijk niet op de
geplaatst van gemeenten, die de-
speciale uitkering gedurende een
■te periode van vijf Jaar krijgen,
lal zij extra onkosten moeten ma-
I door het Instandhouden van his-
sche stadskernen?
gemeester Houben: 'De ministeries
bij het samenstellen van de lijst
adc gegaan bij een negental kaar
die zich in de Leidse universi-
ibibliotheek bevinden. Deze kaar
zijn in de periode van 1600 tot
I gemaakt door een aantal noord-
erlandse carthografen. De steden,
op deze kaarten voorkomen, zijn
W de ministers óp -de lijst ge-
■tst. Thorn komt op <lete kaarten
•rdaad niet voor. Maar moet dat
een reden zijn om onr'ook maar
■i geld te geven, terwijl twee anfl«-
ons net meegedeeld
9 dat het centrum
De oude abdijkerk (die een toren heeft van de 19-eeuwse architect P. J. H. Cuypers) met op de voorgrond
de speciale sierbestrating, die in patronen gelegd is. Er-n van de oude gaslantaarns op de hoek van de
De speciale bestrating, die erg veel onderhoud vergt, is schilderachtig om te zien, maar niet zo gemakkelijk om te bewandelen.
zouden uitspringen, wanneer we het
geld zouden krijgen. Wij zullen na
tuurlijk vooral onze plaats op de mo
numentenlijst in het geding brengen.
Verder biedt het besluit de mogelijk
heid tot een zeker beroep. Er staat
namelijk in artikel vier. dat de minis
ters op verzoek van B en W van een
gemeente op grond van 'betrouwbare'
en 'vergelijkbare' gegevens alsnog
kunnen besluiten een gemeente toe te
voegen aan de oorspronkelijke lijst.
Nou, betrouwbare gegevens hebben
we genoeg. Ik hoop alleen dat men
met de term 'vergelijkbare gegevens'
niet bedoelt, dat we alleen maar met
kaarten mogen komen aandragen,
want over dergelijke kaarten, waarop
Thorn als stad staat aangegeven, be
schikken we niet. Maar de archivaris
sen van Roermond en Maastricht zul
len de zaak wel eens goed uitzoeken.'
Uw gemeente is voor een deel door
de ministeries van CRM en volkshuis
vesting aangewezen als beschermd
stadsgezicht Staat daar vanwege dié
ministeries geen geld tegenover?
Burgemeester Houben: 'Nee, nog niet.
Er schijnt gewerkt te worden aan een
subsidieregeling, maar die is er nog
niet en als hij komt zal de bijdrage,
die wij daarvan krijgen, maar een
druppel op een gloeiende plaat zijn,
vrees ik. Op het ogenblik is het nog
zo, dat ze je wel een verplichting op
leggen, maar daar nog geen geld tegen
over stellen. Een rare zaak natuurlijk.'
lijk.'
Welke extra kosten heeft een gemeen
te als Thora?
Burgemeester Houben: Je kunt zeg
gen, dat de extra kosten, die wij moe
ten maken om Thorn te houden zoals
het is, voornamelijk liggen in de per
soneelssfeer. Wij hebben gewoon
meer mankracht nodig om alles hier
op peil te houden. Neem bijvoorbeeld
de speciale bestrating, die we hier
hebben: erg mooi, maar erg bewerke
lijk. Deze keibestrating vraagt dage
lijks onderhoud en is bijvoorbeeld
niet mechanisch te vegen. Zij moet
helemaal met de hand geveegd wor
den. Verder moet die bestrating om
de vier jaar herlegd worden, omdat ze
anders begint te 'golven'. We hebben
een speciale stratenmaker in dienst,
die daarvoor zorgt. Ook kost het veel
extra werk en daardoor extra geld om
aan de speciale soort keitjes te ko
men, die wij nodig hebben voor onze
straten. Mensen van onze dienst ge
meentewerken gaan hiervoor naar de
grintbrekerijen in Wessem om per
soonlijk de geschikte spullen uit te
zoeken. Verder hebben we hier de ou
de straatverlichting (gaslantaarns),
die het dubbele kost van gewone
straatverlichting. Deze verlichting
brandt de hele dag, ook nu, Ln tijden
van energiecrisis, omdat we anders
een speciale lantaarnopsteker zouden
moeten hebben die die lantaarns elke
dag aansteekt, dat zou nog meer geld
kosten.
Dan is er natuurlijk de restauratie
van de oude huizen. Dat kost ook ho
pen geld. Nu krijg je hiervoor wel
subsidie van rijk en provincie, maar
er blijft toch altijd een fiks percenta
ge over voor de eigenaar en de ge
meente. En wanneer de gemeente te
vens de eigenaar van het pand is,
wordt dat percentage voor de gemeen
te uiteraard nog hoger (bij restaura
tie van een pand, drt onder monu
mentenzorg valgt, krijgt men veertig
procent van de restauratiesom van het
rijk, tien procent van de provincie,
twintig procent van de gemeente en
blijft er dertig procent over voor de
eigenaar). Op het ogenblik hebben we
zo'n honderd monumenten, waarvan
het merendeel in handen van particu
lieren is. Een belangrijk deel daarvan
moet gerestaureerd of in ieder geval
bijgewerkt worden. De mensen heb
ben daar al veel offers voor gebracht,
maar dat kunnen ze niet blijven doen.
Verder eist het feit, dat een deel van
de gemeente tot historisch belangrijk
is verklaard, allerlei aparte regelingen
op het gebied van het verkeer bij
voorbeeld. Wij moeten de auto, die in
onze binnenstad beslist een oneigen
lijk element, een anachronisme, is," zo
veel mogelijk buiten de kern houden.
Dat betekent extra parkeergelegen
heid elders. Een bijkomend iets. dat
toch ook direct te maken heeft met
onze gemeentelijke situatie, is bijvoor
beeld het feit, dat de brandweerkazer
ne, die in het centrum van de plaats
staat, verplaatst moet worden. Aller
eerst om esthetische redenen: hij
past daar gewoonweg niet temidden
Burgemeester M. G. B. Houben
geen geld, geen restauratie
van de middeleeuwse gebouwen, maar
ten tweede uit veiligheidsoverwegin
gen. Wanneer hier in de zomer al die
toeristenbussen staan in het centrum,
kan de brandweer gewoon niet uitruk
ken, omdat de weg versperd is. Dat is
natuurlijk erg gevaarlijk, temeer daar
onze oude gemeentekern erg brandge
vaarlijk is.
Ook extra geld kost het aanpassen van
bepaalde plannen aan de stijl van het
centrum. Wij moesten een nieuw be
jaardenhuis hebben, maar dat moest
zó worden ontworpen, dat het precies
paste bij de rest van de dorpskern.
Nu is het tehuis gebouwd in de vorm
van een oude Limburgse hoeve. Maar
goed, dat zijn allemaal dingen, die ex
tra geld kosten en dat geld hebben
we gewoonweg niet.'
U had het net over toeristen. Brengt
het toerisme niet wat geld in het
laadje?
Burgemeester Houben: Natuurlijk
brengt het toerisme wel wat op, maar
niet voor de gemeente. Wij krijgen
hier namelijk alleen maar dagtoeris
ten, dus we hebben geen overnachtin
gen, waarop een eventuele toeristen
belasting geheven zou kunnen wor
den. De enigen, die profiteren van de
toeristen, zijn dus de middenstand en
de horeca. Verder krijgt onze oude
abdijkerk zo'n zestig tot tachtigduizend
betalende bezoekers per jaar, maar die
mag de opbrengst zelf houden, want
ook die kerk moet in stand gehouden
worden in de oude vorm en dat kost
natuurlijk ook geld. Wij als gemeente
worden dus niet veel wijzer van de
toeristen.'
Omdat de gemeente erg verontwaar
digd is over het feit, dat men buiten
de nieuwe regeling valt, is er dire kt
na ontvangst van het ministeriële be
sluit 'n spoedeisende raadsvergade
ring belegd, waarin 'n motie is aange
nomen. In deze motie wordt de diepe
teleurstelling uitgesproken over het
feit, dat Thom uitgesloten is van de
regeling en wordt gezegd, dat het de
gemeente ten gevolge van deze uit
sluiting niet meer mogelijk is een ver
antwoord beleid te voeren gericht op
het behoud van de historische stads
kern. Deze motie is verstuurd naar al
le betrokken ministeries, de Tweede
Kamer, de Vereniging voor Neder
landse Gemeenten en provinciale sta
ten en gedeputeerde staten van Lim
burg.
Men heeft al heel wat toezeggingen
binnen voor hulp. Zo hebben de om
liggende gemeenten hun medeleven
betoond, heeft het college van gedepu
teerde staten van Limburg besloten
een goede ruggesteun te verlenen in
de strijd om meer geld en zullen ook
zeker 'De Vrienden van Thorn'
een vereniging van niet in Thorn
wonende Nederlanders, die van me
ning zijn dat de gemeente bewaard
moet blijven, zoals zij is naar we
gen zoeken om hun geliefde Thorn te
helpen.
Bovendien hebben twee KVP-Kamer-
leden,. de heren Hutschemaekers en
Fiévez al vragen gesteld aan de minis
ters van financiën, binnenlandse za
ken en CRM, waarin gepleit wordt
Thom tóch voor een uitkering in aan
merking te laten komen.
Wanneer al deze pogingen ook die
van de burgemeester, die dezer dagen
in Den Haag gaat praten geen suc
ces zouden hebben, dan zullen er in
Thorn zelf zeker acties worden geor
ganiseerd. Met spandoeken naar het
Binnenhof? 'Nee, dat niet', zegt de
burgemeester, 'als er Iets gaat gebeu
ren, gaat het op typisch Thomse ma
nier: heel beschaafd en toch door
dringend.'
Door een middeleeuwse poort is dit goed gerestaureerde huis te zien,
dat door de bewoners elk voorjaar opnieuw wit gekalkt wordt.
