'GARAGE'
1IEUWERSLUIS:
EEN
steen
Er viel een
schade van
vier-en-een-
half miljoen
mmandant A.D. Bos vindt kritiek onverdiend
BINNENLAND T17 K17
/KWARTET ZATERDAG 19 JANUARI 1974
EUSEBIUS-RAMP
SCHOKT ARNHEM
Wat is er precies geconstateerd, daar
in Arnhem? Nadat de steen op een
zondagnacht gevallen was, weinige
uren na een kerkdienst en een orgel
concert, heeft het architectenbureau
Cramer, Riemersma en Godthelp te
Arnhem een voorlopig onderzoek in
gesteld. Met het blote oog wat op die
manier te observeren was, met een
kijker wat daarvoor te veraf zat. Op
vele plaatsen heeft men dus niet
dichtbij het ongerief kunnen komen.
Desondanks zijn er verschrikkelijke
dingen geconstateerd, en waarvan de
restauratiekosten vier en een half
miljoen gulden worden begroot
Volgens de neer J. W. van üen Oever.
hoofd kerkelijk bureau en "algemeen
secretaris van de kerkvoogdij, was het
door het architectenbureau uitge
bracht rapport ronduit 'schokkend'.
Ook om de aard van de gebreken. Er
waren in de muren scheuren 'door en
door' geconstateerd. Over de oorzaak
daarvan bestaan verschillende theo
rieën, men mag ook zeggen hypothe
sen. Men heeft destijds afgezien van
het gebruik van trekstangen. Was dat
juist? Na het gereed komen van de
kerk is de toren hersteld. Heeft die
naderhand een te grote druk gegeven?
Heeft het zware verkeer, dat langs de
kerk dendert, er misschien iets mee
te maker.? Of het heien ten behoeve
van het er tegenover gelegen Paleis
van Justitie? Of de verlaging van de
grondwaterstand door de komst van
talrijke 'ndustrieën rondom de kerk?
Is er sprake van een samenspel van
factoren?
Bijkomende vervelende dingen zijn:
lekkages door te grote dakleien me»
te kleine overlappingen, onvoldoende
afvoermogelijkheden voor het hemel
water. naar buiten bolstaande ramen
omdat de windroeden van binnen zijn
bevestigd, aantasting van de elektri
sche leidingen.
De heer Van den Oever: 'Er is enige
aarzeling te bespeuren ten aanzien
van de schuldvraag. Ik zou bijna zeg
gen: het is een gemeenschappelijke
verantwoordelijkheid. Maar tenslotte
is het onder supervisie van Monumen
tenzorg gebeurd. En daarom zouden
wij als hervormde gemeente graag
zien. dat het rijk de totale kosten
gaat dragen Bij de vorige restauratie
hebben we zelf omdat het een
kwestie van oorlogsschade was
voor 'slechts' vijf procent behoeven
te zorgen. Maar dat was op vijf mil
joen gulden altijd nog 250.000 gulden.
We zien geen kans nogmaal een be
roep op onze mensen te doen. De fi
nanciële positie van de hervormde ge
meente in Arnhem is ook al niet
rooskleurig'.
Rijksbijdrage
Minister Van Doorn van CRM heeft
laten weten, behalve geschokt, in
principe ook bereid te zijn tot een
bijdrage van het rijk. Over het per
centage liet hij zich niet uit. Daar
voor is nader overleg nodig. Op 12 fe
bruari komen alle betrokken instan
ties hiervoor bijeen.
Ook hoopt de heer Van den Oever dat
de restauratie niet vier, vijf jaar gaat
duren. De hervormde gemeente is erg
gehandicapt nu er 's zondags geen
diensten meer in de Eusebius kunnen
worden gehouden. Ook is Arnhem in
ander opzicht gedupeerd door het
sluiten van de kerk. Zij ging steeds
meer meespelen in het culturele le
ven, voorzover dat in overeenstem
ming was met het karakter van het
gebouw. De Rijnstreek-orgeldagen bij
voorbeeld. En juist even voordat de
steen viel, had de oratoriumvereni
ging Toonkunst de kerk op haar
akoestiek beoordeeld. Die was niet zo
best: een nagalm van zo'n twaalf k
dertien seconden. Door het aanbren
gen van akoestische tegels was die tot
zeven k acht seconden teruggebracht.
Toonkunst had al besloten de Mat-
theüs Passion er uit te voeren. Alles
was geregeld, de programma's lagen
bij de drukker. IJlings moest alles
worden afgebeld.
Kunnen rampen als die rond de Arn
hemse Eusebius zich meer voordoen?
Een vraag, die niet onbelangrijk is.
En vanwege die calamiteiten op zich
zelf èn methet oog op de gemeen
schapsgelden, die er in worden gesto
ken. Immers, restaureren is een ui
terst kostbare zaak, vooral ook omdat
het een zo arbeidsintensieve aangele
genheid is. Wat zal Nederland na de
oorlog al aan restauratie van alleen
nog maar kerken hebben uitgegeven?
Bij CRM kon men het totaalcijfer
niet een-twee-drie opduiken, maar er
een heel grote slag naar slaand, dach
ten we dat men toch al gauw aan een
honderd miljoen gulden komt.
Het geval-Arnhem staat betrekkelijk
op zichzelf. Niet helemaal. Bij de Cu-
nera te Rhenen is een restauratie van
de restauratie' aan de gang, zoals
prof. dr. ir. C. L. Temminck Groll
van de TH te Delft het noemt. De pas
in gebruik genomen Martin us te
Doesburg wordt ook niet helemaal
vertrouwd. Restaureren van door oor
logsschade getroffen kerken blijft een
moeilijke zaak. In enkele gevallen
heeft men zich dan ook afgevraagd:
gaan we wel herbouwen?
Prof. Temminck Groll, hoogleraar in
de techniek van de restauratie, die
voorheen aan de Rijksdienst voor Mo
numentenzorg verbonden is geweest,
zegt de indruk te hebben dat er des
tijds bij de Eusebius in Arnhem dege
lijk te werk is gegaan. Er is ook in
dit geval over gepiekerd haar af te
breken. Een vernielde kerk, een opge
blazen toren, blijft uitzonderlijk.
Toen de toren instortte, ging de
grond omhoog. Later is de grond
weer gaan zakken. Met de mogelijk
heid van scheurvorming is van stonde
aan rekening gehouden, en er zijn
ook voorzieningen voor getroffen.
'Er moest', zegt prof. Temminck
Groll, 'gebouwd worden op stompen.
Datgene wat was blijven staan, is ern
stig op stevigte beproefd. Ook de ver
schillende 'zettingen' zijn in de be
schouwing betrokken, maar misschien
hebben ze toch nog een grotere rol
gespeeld dan toen gedacht werd. Aan
de invloed van het toegenomen ver
keer geloof ik niet zo. Het heien voor
het Paleis van Justitie zou invloed ge-
hd künnen hebben. Maar vrijwel ze
ker is dat de verlaagde grondwater
stand gevolg van de grote Indus
trieën er van invloed op is geweest.
Het is ook de reden waarom de laat
ste jaren op de Veluwe bij de stor
men zoveel bomen het niet konden
redden'.
(VVDM) wordt melding gemaakt van
een gestrafte marine-officier die vrije
lijk over het kazerneterrein mocht
rondlopen. Kapitein Schreuders zegt
slechts dat de leiding wel wat onder
neemt als de eenzame opsluiting
psychische moeilijkheden veroorzaakt.
Legervoorllchter majoói Hans van der
Putten geeft te kennen dat hij in elk
geval tegen de muren, zou opklaute
ren. als hij een paar maanden in zo'n
kamer moest zitten.
Dwangbuis
Psychische moeilijkheden bij soldaten
kunnen leiden tot een gang naar een
van de zes isolatiecellen die zich on
dergronds in de modernste barak be
vinden. Van die zes cellen zijn er
twee in gebruik. De vijf luchtmacht
artsen laakten in hun brief onder
meer de psychiatrische hulp die de
gevangenen wordt geboden. Zij ge
waagden daarbij van het gebruik van
dwangbuizen.
Commandant Bos toont zich daarover
uitermate verbaasd. Als die lucht
machtartsen niet over dwangbuizen
begonnen waren, bekent hij, zou hij
er nu nog onkundig van zijn geweest
dat in Nieuwersluis inderdaad één
dwangsbuis te vinden is 'Ik heb nooit
geweten', zegt hij triomfantelijk, 'dat
ik hier zo'n ding had. Ik heb het ook
nooit meegemaakt dat die dwangbuis
gebruikt is. Ja, het is één keer ge
beurd, dat was viereneenhalf jaar ge
leden, maar toen was ik net met va
kantie'. Het is hem bij zijn terug
komst ook niet gerapporteerd: 'Nee,
dat is me niet verteid. Waarom ook?
Nou ja, het is me misschien wel een
keer verteld, maar ik wist het werke
lijk niet'.
Op de medische hulp in het algemeen
en de psychiatrische hulp in het bij
zonder in Nieuwersluis valt niets aan
te merken, meent de heer Bos. De ka
zerne krijgt elke dag bezoek van een
huisarts uit Loenen, die vroeger mari-
ne-ai;ts is geweest. Elke donderdag
morgen houdt de psychiater kolonel
A. C. Somers spreekuur in Nieuwer
sluis. Wie op een andere dag psychia
trische hulp nodig heeft, wordt naar
het militair hospitaal aan de Spring
weg in Utrecht gebracht
Het door de luchtmachtartsen ver
spreide gerucht als zou zo iemand tot
donderdag moeten wachten, spreekt
de heer Bos tegen. Luchtmachtarts
Frans Verheij zegt: 'Toen wij in Nieu
wersluis waren, is er wel gezegd dat
iemand die op vrijdag gek werd, tot
donderdag moest wachten. Stemerdink
heeft dat ook ontkend. Je weet na
tuurlijk niet wat de waarheid is. Die
zal wel in het midden liggen'.
De vijf artsen zouden ook pas tijdens
hun gesprek met de staatssecretaris
hebben gehoord dat Nieuwersluis ge
moderniseerd zal worden. Overste Bos
verwijst eveneens naar verbouwings
plannen, als de kleine cellen ter
sprake komen. Die plannen, zegt hij,
worden gerealiseerd, maar ook de ver
slaggever dient te weten hoeveel tijd
daarmee gemoeid kan zijn.
Pijpsleutel
Jaarlijks verdwijnen een 600 militai
ren achter de denkbeeldige tralies van
Nieuwersluis. De kazerne is berekend
op 105 gedetineerden, maar gemiddeld
verblijven er zo'n 30 tot 50 mensen,
een volgens overste Bos ideale bezet
tingsgraad. De gemiddelde verblijfs
duur bedraagt slechts vijftien dagen.
De image van Nieuwersluis die over
ste Bos nastreeft, is waarschijnlijk die
van een garage. De zich joviaal voor
doende commandant, die zijn betoog
graag met Amerikaanse termen en
knetterende krachttermen kruidt, en
de aan zijn zorgen toevertrouwde mi
litairen bij voorkeur als 'knullen' be
stempelt, blijkt de gedetineerden te
beschouwen als .'auto's' en zijn zestig
personeelsleden als 'Bovag-monteurs'.
Wat kun je, vraagt hij op de man af,
met auto's doen? Zelf het antwoord
gevend, zegt hij, dat je die kunt stal
len of kunt repareren. Welnu, hij
geeft de voorkeur aan reparatie. 'Het
moet', verklaart hij nader, 'wel heel
gek zijn, als we hier niet ergens een
pijpsleutel hebben liggen die op zó'n
binnengelopen auto past. We hebben
er al een heleboel gehad die hier
gammel binnenkwamen en zoemend
de poort weer zijn uitgegaan'.
Specialistische kennis hoeven zijn
'monteurs' beslist niet te hebben. 'Ik
moet', zegt de commandant kort en
bondig, 'kerels hebben met manhand
ling'. Zelf ten slotte ook niet opgeleid
tot gevangenisdirecteur (wat hij na
tuurlijk wel is), zegt de heer Bos het
'verschrikkelijk onbelangrijk' te vin
den dat zijn 'kerels* niet weten wat
nou artikel 310 precies inhoudt, daar
mee antwoord gevend op de vraag of
hij het niet, laten we zeggen, merk
waardig vindt dat slechts in het
krijgsbedrijf geschoolden een functie
in het gevangeniswezen vervullen. En
dan: 'Ik hoef beroepsonderofficieren
toch niet te vertellen hoe ze met min
deren moeten omgaan?'
Van de onderofficieren is ongeveer de
helft vrijwillig in Nieuwersluis ko
men werken: bij onvrij willige tewerk
stelling wordt een wederzijdse proef
periode van twee maanden in acht ge
nomen. Van het kader is ongeveer
tien procent dienstplichtig, omdat het
Interieur van een cel voor soldaten en korporaals in een van de oude
barakken.
aanbod uit de gelederen van de be
roepsmilitairen niet groot genoeg is.
De personeelsleden vormen volgens
hun commandant een uitgelezen gezel
schap, waarvan hij niet moe wordt de
lof te zingen.
Korea-akkoord
De sergeant-majoor die zich ten over
staan van de academisch gevormde of
ficieren zo onheus over Jehova's ge
tuigen heeft uitgelaten, noemt hij een
van zijn allerbeste onderofficieren,
die het, beladen met onderscheidin
gen (waaronder het zogenaamde Korea-
koord), niet verdient te 'hangen'.
De sergeant-majoor, zo verklaart over
ste Bos de opmerkelijke misstap (die
hij niet ontkent en waarover hij zijn
ondergeschikte duchtig onderhouden
heeft), is tot zijn uitspraak gekomen,
nadat hij door de jonge officieren 'ge
pest' was. Bovendien, zo weet de ho^r
Bos, is de uitlating uit z'n verband
gerukt, net v&ls. licht hij toe. Jeho
va's getuigen dat altijd met bijbeltek
sten doen.
Met lede ogen moet luitenant-kolonel
Bos aanzien dat er nog steeds lieden
zijn die zich beijveren Nieuwersluis,
hoe 'open' ook, een slechte naam te
bezorgen. Hij vindt dat 'triest en jam
mer*: ,lWe verdienen het niet dat we
steeds maar weer een haal over de
neus krijgen. We zijn hier alleen
maar bezig de jongelui recht de poort
uit te krijgen'.
Maar ontmoedigd is de commandant
van Nieuwersluis niet. In mei volgend
jaar, als hij 55 is. gaat hij tot zijn
leedwezen met pensioen. Voordat het
zover is. hoopt hij nog heel wat al
dan niet academisch gevormde officie
ren in d. k" ne te ontvangen. Zijn
agenda r end. kondigt hij mon
ter ?"n. januari komt er weer
ee> rfij gaat gewoon door met
h eigen zeggen, 'verkopen' van
luis. Alleen zullen de bezoe-
k-.s bij de rondleiding een andere
gids meekrijgen.
Jac Lelsz
'Ik ben geschokt
dat de na de oorlog
herbouwde Euse-
reeds na enige jaren
rnstige constructieve ge-
vertoont als weergege-
het rapport van het ar-
Cramer, Rie-
en Gedtihelp., Dat
minister Van Doorn
aan de kerkvoogdij van
ormde gemeente te Arn-
ontvangst van het rap-
ïmersma over de bij een
aan het licht getre-
ireken van de trotse Eu-
tel wordt voorlopig geraamd
ïiijoen gulden. Arnhem zelf,
it bijzonder de kerkvoogdij
ïervormde gemeente, is niet
an de minister geschokt door
iteit, die de Eusebius trof en
hieraan verbonden gevolgen,
nu bijna een jaar geleden dat
de gewelven van de Eusebius
een, een stuk sierrichel, in de
iel en daar beschadigingen aan-
Inmiddels weet men dat het
een kleinigheid ging, relatief
een, maar dat er een reeks van
jmingen geconstateerd is, die
gebreide ingreep nodig maakt,
;e opnieuw miljoenen gemoeid
[fijn, en tevens jaren,
sebius was een van de zwaarst
oorlogsschade getroffen kerken
ederland. Speciaal in het Gel-
fi'vierengebied zijn vele histori-
;rken kapotgeschoten, vooral in
bér 1944 en dc daarop volgende
en tot aan de bevrijding. Tien-
kerken zijn intussen gerestau-
Enkele van de bekendste zijn
sebius te Arnhem, de Sint Ste-
Nijmegen, de Lebuinus te De-
de Martinus te Doesburg en
lera te Rhenen. Buiten dit ge-
y-, i de Laurens te Rotterdam een
liii meest opvallende
wis Eusebius is een laat-gothi-
cerk, waarvan dc bouw in 1452
Twintig jaar heeft na 1945 het
i geduurd, inclusief dat van de
negentig meter hoge toren, een van
de markantste van Nederland, steeds
weer een boeiend schouwspel, oprij
zend op een steenworp afstand van de
Rijn. In het fotoboek 'Arnhem' zegt
Jan H. de Groot ervan: 'De Eusebius-
kerk werd een voorbeeld van late go-
thiek, verrijkt met een veelheid en
verscheidenheid van speels beeld
houwwerk. Pinakels, spitsboognissen,
versierde daklijsten, waterspuwers en
ruiters op de schoorbogen geven iets
luchthartigs aan het exterieur. Ook
het interieur vertoont een verfijnde
pracht.
Binnen vindt men een variatie van
net-, ster- en vismotieven. Aan de
boogfriezen, onder de vensters van
lichtbeuken en nonnengang, aan kapi
telen en pilaren, bij de raakpunten
van ribben en bogen, ziet men talrij
ke geestige kopjes. Gebeeldhouwde
voorstellingen van mensen, dieren,
bijbelse gestalten, bladmotieven en
soms frivole verbeeldingen van fanta
sieën van vroegere en latere kunste
naars.
Veel van de oorspronkelijke versierin
gen zijn uit de ruïne gered. Een acht
tal beeldhouwers hebben de vernitig-
d eornamenten vervangen. Met be
houd van eigen inzicht en kunnen
sloot ieder aan bij het beeldhouwwerk
van de laal-middeleeuwse collega's. De
toren is halverwege de derde geleding
voorzien van aan de eigen tijd ont
leende figuren, genomen uit de Walt
Disney-serie. Daar tussen-in prijkt de
kop van een Arnhems predikant, die
destijds in "de krant krachtig maar
vergeefs heeft geprotesteerd tegen de
ze naar zijn smaak niet gepaste op
smuk.
Een van de vermaardste bezienswaar
digheden, die uit het puin werden ge
red, is de renaissance-graftombe van
Hertog Karei van Gelrc, een kunst
werk uit 1540. De hertog ligt in al
bast in volle wapenrusting de han
den gevouwen, een gebruind' mutsje
op het hoofd, de helm ernaast.
De Eusebius heeft twee orgels. Een
klein koororgel, in 1961 gebouwd door
Van Vulpen te Utrecht en geschenk
van de .Stichting Wederopbouw Arn
hem. Een groot orgel is afkomstig uit
de voormalige Hersteld Evangelisch
Lutherse Kerk aan dc Kloveniersburg
wal te Amsterdam. Het dateert van
1796 en is gebouwd door Strümhler.
In Amsterdam was het het orgel van
onder meer Jan Zwart. In Arnhem
wordt het bespeeld door Johan van
Dommele. Het vormde het centrale
punt in de tweejaarlijkse internatio
nale orgeldagen voor organisten uit
de Rijnstreek. Dit jaar kunnen die da
gen niet doorgaan als gevolg van de
Enkele banken werden vernield toen
begin vorig j aar een steen een
sierrichel in de Eusebius te Arn
hem naar beneden kwam. Aanleiding
voor een deskundig onderzoek, dat re
sulteerde in een schokkend rapport
over de toestand van de van oorlogs
schade gerestaureerde kerk. Op de fo
to verder de heer J. W. van den Oe
ver, hoofd kerkelijk bureau van de
Hervormde Gemeente in de Gelderse
hoofdstad.
De tijgerkooi, die in de Eusebius
moest worden gebouwd om het orgel
veilig te kunnen bereiken.
ramp, die de kerk heeft getroffen.
Wel blijft het in gebruik bij het Ste
delijk Conservatorium. Om het te be
reiken, moet men veiligheidshalve
echter door een soort tijgerkooi. De
twee orgels lopen geen gevaar.
Boeyinga
Architect bij de restauratie, of gedeel
telijke herbouw, van de Eusebius was
de inmiddels overleden B. T. Boeyinga.
Een man, die een twaalftal kerken
heeft gebouwd en er ook verschillen
de restaureerde. Hij verwierf bekend
heid door zi.in in het licht gegeven
studie 'Kerkbouw voor den Protes-
tantschen Eeredienst* en de, naar de
hierin ontwikkelde ideeën, gebouwde
kerk aan de Kloppersingel te Haar
lem. Boeyinga was een man, die eerst
enige jaren als timmerman heeft ge
werkt Hij bezat wat men noemt het
befaamde timmermansoog. Uit de tim
merman groeide door hard studeren,
liefde voor het ambacht en inventivi
teit een bekwaam architect. Berlage
was een van zijn leermeesters en Ed
Cuypers een van zijn patroons. Hij is
later onder meer docent kerkbouw
van de Vereeniging voor Voortgezet
en Hooger Bouwkunst Onderricht te
Utrecht geweest. De hervormde ge
meente :n Arnhem heeft niet de be
hoefte naar hem een beschuldigende
vjnger uit te steken. Overigens schij
nen tijdens de restauratie de opvattin
gen van de erbij betrokken deskundi
gen nogal eens diepgaand van elkaar
verschild te hebben. Een situatie die
zich bij dergelijke moeilijke karweien
meer voordoet.
luitenant-kolonel A. D. Bos in 1967 commandant t an het Depot voor discipline in Niemver-
werd, besloot hij de 'toko' maar eens 'open te gooien'. Het was ook hera niet ontgaan dat
Ie militaire strafinrichting tal van, veelal op gedempte toon vertelde, sinistere verhalen de
deden. Het moest, vond de nieuwe commandant, afgelopen zijn met die geheimzinnigheid;
zijn bewind zou Nieuwersluis, zoals de gevangenis in de wandeling wordt genoemd, een be-
jimage' krijgen
irtastende aanpak van de infan-
Tficier Bos leidde ertoe dat be-
jaar heel Nederland te horen
IC dat er in de Koning-Willem-III-
e, waarin het Depot voor disci-
ïnsp Sehuisvest is> 'middeleeuwse
01(iden' heersen.
schuldiging werd geuit in een
vijf dienstplichtige luchtmacht-
ondertekende brief aan de mi-
van defensie. Het vijftal maak-
uit van een groep van onge-
jftig academisch gevormde offi-
gelegd op de luchtmachtbasis
ijen, die vorig jaar op 23 no-
een bezoek bracht aan Nieu-
s. Zulke excursies worden ge-
gehouden, opdat in de krijgs-
zoals commandant Bos zeven
eleden beoogde, een correctie
'Ik orden aangebracht op het on-
'Ilee beeld dat (nog steeds) van
itaire gevangenis bestaat,
derhavige groep toonde zich na
ichtiging van penitentiaire on-
len nogal ontsteld. Volgens een
e vijf artsen, Frans Verheij.
ian de kritiek ook lucht gege-
een discussie waaraan door
Bos werd deelgenomen. De
[os, daarentegen, laat het voor-
alsof hij pas kennis kreeg van
L:ijn bezoekers levende grieven,
ichtbaarheid aan de brief was
Verongelijkt en verontwaar-
lagt hij zich af. waarom de he
niet even met hem in verbin-
ibben gesteld.
brief werd tijdens de gedach-
ding in elk geval niet gerept,
wenselijkheid van die brief
de luchtmachtartsen de me-
i hun geleerde collega's; de
irheid van de bezoekers achtte
st de aandacht van de minister
ken. Dat slechts de vijf artsen
ief ondertekenden, is volgens
Verheij te wijten aan overplaat-
waardoor de collega's moeilijk
thuisi konden worden.
iddeleeuwse toestanden' waar
in de brief sprake is, hebben be-
'S op de behuizing van de ge-
1, die het voor een deel met
'ine cellen moeten doen, en op
Luitenant-kolonel A. D. Bos.
de houding van sommige 'bewakers'.
Een onderofficier had tijdens de
rondleiding van de bezoekers gezegd:
'Jehova's getuigen moeten ze allemaal
op een rijtje zetten en een kogel door
de kop jagen'. Het Depot voor disci
pline heeft al heel wat Jehova's getui
gen binnen zijn muren gehad, omdat
ze om godsdienstige redenen dienst
weigeren.
Staatssecretaris Stemerdink zegde de
briefschrijvers tijdens een onderhoud
een onderzoek naar de vermeende
wantoestanden in Nieuwersluis toe,
hoewel hij op voorhand liet weten dat
het naar zijn mening in de strafin
richting minder middeleeuws toegaat
dan in de brief wordt gesuggereerd.
Onderscheid
De in de vorige eeuw verrezen Ko-
ning-Willem-III-kazerne bestaat uit
een paar aan de oever van de Utrecht
se Vecht gelegen gebouwen. In drie
daarvan, barakken genoemd, zijn de
gedetineerden ondergebracht Oor
spronkelijk kende de kazerne twee
van die barakken; in 1961 is er een
bijgebouwd. De cellen in dit laatste
onderkomen zijn wat ruimer dan de
benauwend kleine hokjes die in de
andere gebouwen als cel dienst doen.
Behalve de langgestraften, dat wil
zeggen: degenen die minimaal zes we
ken en maximaal zes maanden moeten
opknappen, worden in de modernste
barak de gestrafte onderofficieren en
officieren gehuisvest.
Aan onderscheid in rang en stand
wordt ook in Nieuwersluis streng de
hand gehouden. De officieren onder
gaan hun straf (in theorie, althans)
praktisch cellulair, de onderofficieren
beoefenen een uur per dag spoït en
worden verder onledig gehouden met
administratief werk, en de soldaten
en korporaals worden onderworpen
aan een programma dat in veel licha
melijke oefening voorziet: behalve
veelvuldig gepoetst en schoongemaakt
- wordt er gezwommen, geroeid en ge
marcheerd ('vijftien kilometer, dat
was twintig, maar dat halen ze amper
meer' tekent overste Bos daarbij aan).
Onderscheid is er ook in huisvesting.
De officiersverblijven mogen in verge
lijking met de soldatencellen riant
worden genoemd: ze bevatten niet al
leen een wastafel, maar ook een bu
reau. waaraan het rustig werken moet
zijn. Kapitein J. F. Schreuders, plaats
vervangend commandant, wijst er
daarbij op dat de gestrafte officieren
niet alleen de nacht, maar ook een
groot deel van de dag op zo'n kamer
doorbrengen, terwijl de soldaten al
leen 's nachts in cel verblijven.
In een in 1971 verschenen rapport
over Nieuwersluis van de Vereniging
van diénstplichtige militairen
Leo Kleyn
