Het verdrag van de VU met Potchefstroom
I0E ANDERS
E MUREN
ELPEN
FDREKEN?
EIGEN
RACISTISCH
VERLEDEN
AFZWEREN
Keuze
tussen
breuk
of
dialoog
)r. J. P. Feddema (voorstander van handhaving):
Ben van Kaam (voorstander van opzegging):
OUW/KWAiRTET ZA/TERDAG 12 JANllARt 1974
B1'ITEM.\\D T15/K13
Op tal van niveaus, in Nederland en daarbui
ten, is de laatste jaren de discussie verhe
vigd over de bestaande relaties met de repu
bliek Zuid-Afrika. Steeds duidelijker dringt
zich de keus op tussen de breuk of de dia
loog. Op deze pagina treft u een polemiek
tussen dr. J. P. Feddema, wetenschappelijk
medewerker niet-westerse sociologie aan de
Vrije Universiteit en Ben van Kaam, redac
teur van het VU-Magazine.
Binnenkort vergadert namelijk de uni
versiteitsraad van de Vrije Universiteit op
nieuw over de relatie van deze universiteit
tot de Potchefstroomse Universiteit vir Chris
telijk Hoër Onderwijs. Sinds 1958 bestaat er
tussen de beide universiteiten een overeen
komst 'om de kulturele bande van die twee
verwante lande hegter te bind'. Overdreven
gebruik is er niet gemaakt van dit verdrag. In
de afgelopen vijftien jaar zijn er tien hoogle
raren uitgewisseld. Toen fn 1969 de kinder
psycholoog De Wit naar Zuid-Afrika zou
gaan, protesteerde de wetenschappelijke staf.
Dit leidde tot een brief van de toenmalige
Senaat van de VU aan de 'PU', waarin ge
steld werd dat er binnen de universiteit geen
onderscheid behoort te worden gemaakt op
grond van huidskleur of ras. In antwoord daar
op verwees de universiteit van Potchef
stroom eenvoudig naar de onderwijswetge-
ving in Zuid-Afrika. In 1972 kwam er van aller-
Ook binnen de universitaire gemeenschap in Zuid-Afrika groeinde de afgelopen jaren
het verzet tegen de apartheidspolitiek van de regering.
lei kanten protest toen de Potchefstroomse
hoogleraar Cloete een paar maanden aan de
afdeling Nederlands kwam doceren.
De vereniging van Neerlandici en de studen
tenraad schreven in een brief aan de univer
siteitsraad dat het verdrag tussen de VU en
de PU niet langer voortgezet mocht worden.
In april besloot de universiteitsraad na lang
durige discussie voorlopig geen wijziging te
brengen in het verdrag met de PU, maar de
ze universiteit wèl in kennis te stellen van de
gerezen bezwaren. Voorts zou contact ge
zocht moeten worden met zwarte universitei
ten in Zuid-Afrika.
Aan de commissie voor buitenlandse betrek
kingen werd opgedragen een brief op te stel
len waarin deze bezwaren onder woorden
zouden worden gebracht. Die commissie
vormde voor deze taak een Zuid-Afrika-werk-
groep, die een ontwerp maakte. Maar dit ont
werp stuitte in de universiteitsraad meteen op
het bezwaar dat zo'n brief de PU wellicht
zélf ertoe zou bewegen het verdrag met de
VU te verbreken. De commissie voor buiten
landse betrekkingen kreeg toen de opdracht
om in bredere zin een beleid jegens Zuid-
Afrika uit te werken en zich daarbij even
tueel te doen adviseren door een zwarte Afri
kaan.
Op grond van deze opdracht werd dr. Seti-
loane, werkzaam aan de Basler Mission, naar
de Vrije Universiteit uitgenodigd. Die betoog
de dat de VU niet van twee wallen kan eten:
indien zij contacten wenst met de zwarte uni
versiteiten dient zij het verdrag met het blan
ke bolwerk van Potchefstroom op te zeggen.
De werkgroep Zuidelijk Afrika van de com
missie gaf toen haar opdracht terug: zij kon
geen beleid adviseren op grond van de be
sluiten van de universiteitsraad, die ook naar
het oordeel van de meerderheid harer leden
onverenigbaar waren gebleken. De commis
sie voor buitenlandse betrekkingen verzocht
daarom de universiteitsraad om een nieuwe
uitspraak. Over dit verzoek zal de universi
teitsraad zich binnenkort moeten beraden,
den.
In een gratis aan de VU verspreide 'Pot-
chefstroomkrant' wordt er onder meer aan
herinnerd, dat toen het universitair protest
tegen de onderwijs-apartheid in Zuid-Afrika
in 1971 een hoogtepunt bereikte, 1600 studen
ten van Potchefstroom een petitie onderte
kenden, waarin bijval werd betuigd met het
optreden van regering en politie tegen deze
protest-acties. De rector van de PU schreef
dankbaar in zijn jaarboek dat de PU-studen-
ten hiermee weer eens overtuigend hadden
aangetoond, dat er op de campus geen
plaats is voor een 'geest van compromisme
en liberalistische denkpatronen'.
Mi
ids enige tijd bestaat er aan de VU de werkgroep Potchefstroom
it als doelstelling te bewerkstelligen dat de VU op korte termijn
ar contact met de Universiteit van Potchefstroom verbreekt. De
den van de universitaire gemeenschap aan de VU zijn eind novem-
r door de werkgroep benaderd met een brief, waarin het verzoek
>rdt gedaan instemming te betuigen met deze doelstelling via een
ndtekening en hiervan de universiteitsraad van de VU in kennis
mogen stellen. Ik constateer in de brief van de werkgroep drie
lofdlijnen in de argumentatie voor deze actie:
door de dialoog met Potchefstroom steunen we de regering van
Zuid-Afrika;
door de dialoog met Potchefstroom verklaren we ons tot vijanden
van de zwarten; en
de ervaring leert dat de dialoog met Zuid-Afrika, zelfs die van
Verkuyl, niets heeft bereikt.
iar aanleiding van argument 1:
apartheidsfilosofie is ontwikkeld
de Broederbond door mensen als
of. Cronjé (Universiteit van Preto-
a) en prof. Van Bruwer en dr. Ver-
lerd (Universiteit van Stellenbosch)
niet in Potchefstroom, zoals door
werkgroep wordt gesteld. Er be
aat alleen in Potchefstroom sinds
kele jaren misschien wel mede
ider invloed van buitenlandse con-
:ten een tamelijk invloedrijke
oep, die het blad 'Woord en Daad'
tgeeft en daarin de regering niet
kritisch bejegent. Zij vindt o.a. dat
apartheid voor de kleurlingen en
k voor de geürbaniseerde Afrikanen
reeël is en dat de politiek van de
uislanden veel eerlijker (in finan-
eel opzicht en ook qua gebiedsuit-
eiding) moet worden opgezet. Ook
int Potchefstroom haar. wat men 'n
iid-Afrika noemt 'verligte'. Afrika
irs zowel onder de docenten als on-
de studenten. Zeker ze zijn niet
f nog niet) in de meerderheid,
betekent dat. dat ze zonder
moeten worden afgeschreven,
ndat de leiding van de P.U. (nog)
1 verkeerde handen is?
jj «osweken
iU Ike beweging bestaat uit progressie-
-fn, een middengroep en reactionii-
Betekent een kritische dialoog
et de reactionairen niet altijd zon-
g ir meer steun voor de progressieven
het helpen losweken van de mid-
ngroep uit de groep van de reactio-
liren? De Zuid-Afrikaanse regering
niet gebaat met het contact tussen
VU en de P.U. Zij wenst de toene-
ende mentaliteitsverandering onder
Afrikaners niet. Zij zal de voor-
iur geven aan het eenmalige schok-
fect van verbreking van de relatie
daar is men in ZA. zo langzamer-
IV ind aan gewend geraakt boven de
•rzel- of liever: de gist-functie die
a het kanaal V.U.-P.U. kan worden
tgeoefend. Het verbreken van het
ntact met Potchefstroom isoleert oe
"ogressieven aldaar en verzwakt hun
°?en de middengroep naar zich toe
tuigen.
ftisch is het verbreken van het con-
ct met Potchefstroom beter te ver
eisen, zij het wel vanuit een be-
«lde ethiek. Is het niet de ethiek
a terugtrekken om het krijgen van
•'Ie handen te voorkomen? Mijn
vraag is dan meteen: O.k., maar hoe
kun je nu door terugtrekking of door
verbreking van het contact werken
aan de opdracht die Verkuyl ons
voorhoudt in zijn boekje 'Breek de
muren af'? Bovendien: sluit dit wel
aan bij de conflictleer van het evange
lie in welke niet een collectivistische
maar een personalistische benadering
centraal staat? Een gangbaar conflict
middel, al of niet onder invloed van
de klassenstrijd-idee, is de strategie
om alle personen uit een bepaalde
collectiviteit (natie, bevolkingsgroep,
klasse of ras) op één hoop te gooien
en dan zich te keren tegen deze col
lectiviteit als geheel.
Evangelische weg
Is daarentegen de evangelische weg
niet veeleer personen uit deze collec
tiviteit trachten te winnen voor het
goede, zodat deze de waarheidsvraag
voorop gaan stellen, hieraan de solida
riteit met de eigen groep onderge
schikt maken en binnen deze groep
zich actief gaan inzetten voor gerecn-
tigheid en vrede? Indien men de laat
ste weg wil volgen moet men m.i. de
kanalen met een collectiviteit die op
onze weg is geplaatst niet sluiten,
maar juist open houden om ze te kun
nen benutten.
Overigens leert ons ook de Individual
Psychologie dat genezing niet tot
stand komt via isolement en opslui
ting van de betreffende persoon, maar
juist via contact. Wordt het geen tijd.
dat we deze moderne ervaringen ook
proberen toe te passen op de relaties
tussen groepen? Zijn we niet op de
verkeerde weg, als we 'zieke' groepen
afstoten en isoleren en daardoor hun
ziektebeeld verergeren, zoals ook hij
individuele personen het geval is?
Het tweede argument Als de werK-
groep ethische bezwaren heeft tegen
de dialoog met Potchefstroom. hoe
denkt zij het dan ethisch te verant
woorden. dat zij zich geheel aansluit
bij de redenering van dr. Setiloanc:
Elke poging om onze vijanden, de
Zuidafrikaanse blanken, die wij heb
ben afgeschreven via een dialoog af te
brengen van hun racistische politiek,
betekent vijandschap met ons? Zou zij
ook meteen instemming betuigen als
bv. de progressieven in Rusland (de
Amalriks enz.) de Wereldraad van
Kerken tot vijand zouden verklaren,
omdat deze een dialoog onderhoudt
met de. Russisch Orthodoxe kerk? Het
argument van dr. Setiloane klopt ook
niet mét de ondervinding. Zo zijn bij
voorbeeld de Zambianen veel feller
tegenstanders van blank Zuid-Afrika
dan de Trwana en toch heeft de V.U.
reeds jaren een goede relatie met de
Universiteit van Lusaka.
Driehoeksverhouding
De Tswana zullen het m.i.: veeleer
toejuichen wanneer .de V.U. een ver
drag met hun Universiteit sluit, niet
alleen om materiële, maar ook om
psychologische redenen. Niet alleen
vanwege de concurrentiepositie met
de zgn. Bantoe-Universiteiten in Zuid-
Afrika, maar ook omdat ze begrijpen,
dat Potchefstroom bepaald wel enige
moeite zal hebben met zulk een drie
hoeksverhouding. Het moet me overi
gens van het hart, dat ik deze drie
hoeksverhouding, dus het zoeken van
contact met de Universiteit van Leso
tho, Botswana en Swaziland, zelf heb
voorgesteld in een vergadering van de
commissie buitenland van de V.U. in
het bijzijn van dr. Beyers Naudé, wel
ke laatste hierop zeer positief reageer
de. Het was zeer bewust bedoeld als
een èn-èn-verhouding. Het is dan ook
verdrietig te constateren dat anderen
mijn voorstel nu benutten om vanuit
welke integere motieven ook, hiervan
een öf-öf-aangelegenheid te maken. Ik
zou er aan willen herinneren dat Je
nauwe contacten van de VU met
Zuid-Afrika voor Martin Luther King
geen reden waren om het aangeboden
ere-doctoraat van de VU te weigeren.
Integendeel, ik meen te weten dat nij
zijn aanvankelijke aarzeling overwon,
toen hij vernam van de contacten met
Zuid-Afrika, meteen begrijpend welke
effecten zijn erepromotie in dat land
zou hebben. Trouwens, dr. Setiloane
lijkt me niet representatief voor z.ijn
eigen Luthuli Memorial Foundation.
In de eerste plaats omdat deze organi
satie gebruik maakt van het blanke
apartheids-systeem zoals bv. dat van
de zgn. 'Bantu-educatiun' om zo de
verdrukten in Zuid-Afrika te kunnen
helpen. In de tweede plaats omdat de
ze organisatie heeft geparticipeerd in
de conferentie 'La violence des pacifi-
ques' (het geweld der vreedzamen).
gehouden te Driebergen op 4 tot 8
april 1972 ook wel de Camara con
ferentie genoemd en daar akkoord
is gegaan met de volgende strategie
jegens Zuid-Afrika. Veranderingen
daar zouden volgens deze conferentie
via drie niveaus moeten worden be
werkstelligd: a. door te werken onder
de zwarten (leadership training etc»,
b. door te werken aan een waarden
verandering onder de blanken, kort
om bij dezen een proces van bewust
wording op gang te brengen en c.
door het creëren van multiracialc ge
meenschappen om Zuid-Afrika te la
ten zien hoe een 'common society'
kan worden opgebouwd. Deze drie ;;i-
veaus werden, dus ook door de Luthu
li Memorial Foundation, gezien als
een samenhangend geheel, ook al kan
er uiteraard sprake zijn van een zeke
re taakverdeling.
Langzaam proces
Het derde argument Een intensie
ve dialoog is m.i. een effectief midd?I.
Alleen treden de resultaten meestal
eerst na lange tijd aan het licht. Men
kan nooit zeggen dat er niets is be
reikt. Zelf heb ik gemerkt welk een
diepe indruk de tournée van Robert
Allereerst moet het misverstand de wereld uit, dat Feddema in zijn
artikel wekt. De discussie aan de VU had niet als uitgangspunt het
voeren van een dialoog tussen VU en Universiteit van Potchefstroom.
Daarover moet ook iets gezegd worden en verderop in dit artikel hoop
ik dat te doen. Maar het gaat om iets anders. Het gaat degenen die
het ontwerp aan de orde stelden aan de VU om de vraag of de Vrije
Universiteit met het sinds 1958 bestaande verdrag tot uitwisseling
van docenten niet zélf fout zit. En het antwoord van de werkgroep
Kairos, de SRVU, de Ver. van Neerlandici, de Raad der Theologische
Faculteit en de werkgroep Potchefstroom is: ja. De VU zit fout. Pot
chefstroom is een universiteit die (terecht) niet naar geloofsovertui
ging vraagt bij de toelating van studenten. Maar wel worden mensen
geweerd op grond van hun ras. Wie in de ogen van blank Zuid-Afrika
geen zuiver blanke huidskleur heeft, wordt geweerd. En met deze,
rassendiscriminatie bedrijvende universiteit heeft de VU een uitwis
selingsovereenkomst waarover Feddema in z'n gehele artikel niet
rept.
Kennedy door Zuid-Afrika in 1965
heeft gemaakt op duizenden Zuid-Af
rikanen, zodat ze er twee jaar daarna
nog steeds over spraken, ook al waren
ze het (nog) niet met hem eens. Niet
iedereen wordt op één dag van een
Saulus een Paulus. Bekering is veelal
een langzaam proces, waarbij contac
ten vooral met buitenlanders een gro
te rol kunnen spelen. Laten we niet
vergeten dat een Dom Camara in zijn
jongere jaren fascist is geweest m
Beyers Naudé actief lid van de Broe
derbond. De vele externe contacten
van laatstgenoemde zullen zeker van
betekenis zijn geweest in het proces
van verandering dat hem er op een
gegeven moment toe bracht uit de
Broederbond te treden. Hetzelfde
geldt voor de moedige stellingname
tegen apartheid van mensen als prof.
Keet, prof. Ben Marais, prof. Geyser,
prof. Pistorius, dr. B. Engelbrecht en
dr. Bruckner de Villiers.
De verharding van regeringszijde, o.a.
tot uiting komend in het Schlebusch-
onderzoek en het intrekken van pas
poorten etc. is een duidelijke illustra
tie dat de regering zich ernstige <or-
gen maakt over de invloed van de
vredesgroepen en over de toenemende
mentaliteitsverandering onderde
blanken. Laten we op dat laatste in
spelen en niet de reactionaire Zuidaf
rikaanse regering steunen, die uit
angst ze voelt de grond onder de
voeten wegzinken het kleine beetje
contact dat er nog is, steeds meer wil
wegnemen. En als de dialoog via net
kanaal met Potchefstroom wordt ge
weigerd (geen toekenning van visa
etc) zullen we op creatieve wijze moe
ten zoeken naar andere bovengeweld-
dadige mogelijkheden om de progres
sieven in Zuid-Afrika te steunen, des
noods via een radiozender op de gren
zen van dat land. Laten we aan de
V.U. ophouden elkaar te bestrijden,
maar eensgezind ons inzetten voor dat
doel (muren af te breken), nu Zuid-
Afrika eenmaal op onze weg is ge
plaatst.
Dr. J. P- Feddema
Naar de mening van een groeiend
aantal mensen bij de VU is dit ver
drag in strijd met grondslag en doel
stelling van de VU. Rassendiscrimina
tie is zelfs zozeer in strijd met het in
Nederland heersende rechtsbesef, dat
het strafbaar is gesteld in het Wet
boek van Strafrecht (art. 429). Door
het verdrag met Potchefstroom aan te
houden, vestigen we de indruk niet zo
zwaar te tillen aan het feit dat Pot
chefstroom rassendiscriminatie be
drijft. En die indruk wordt nog ver
sterkt door het feit, dat de VU al de
jaren dat het verdrag bestond nooit
aanleiding heeft gezien dit puht van
universiteit tot universiteit aan te
roeren. Er is nooit een dialoog ge
weest.
Het idee om een 'dialoog' aan te van
gen ontstond pas, toen van verschei
dene kanten aangedrongen werd op
verbreking, c.q. opschorting van het
verdrag. Het werd door Feddema en
anderen als een soort alternatief aan
geboden, dat gretig werd opgepakt
door hen die toch wel gehecht waren
aan de banden met Potchefstroom.
Maar Feddema moet nu niet nèt doen
of een initiatief tot een dialoog de ge
moederen aan de VU beroert. Het
gaat degenen, die deze zaak aan de or
de stelden erom dal de VU een streep
zet onder het eigen racistische verle
den. En één van de erfenissen van
dat verleden is het verdrag met Pot
chefstroom.
Algemene kwaal
Menigeen schrikt misschien. Een ra
cistisch verleden? De VU? Behoefte
om oude koeien uit de sloot te halen
heb ik niet, maar zonder veel moeite
is dit aantoonbaar. Zoals in het gehe
le blanke westen zijn ook aan de VU
pas heel geleidelijk-aan de ogen open
gegaan voor het racisme van de blan
ke en eigenlijk zitten we nog midden
in dat proces. Het is historisch on
juist en bepaald hoogmoedig te den
ken. dat slechts onder de blanken in
Zuid-Afrika een merkwaardige 'ziekte'
heerst, die 'genezen' moet worden
(uitdrukkingen van Feddema). Het is
een kwaal, waarmee vrijwel de gehele
blanke wereld was (en is) besmet. En
dat de VU-gemeenschap daarvan verre
van vrij was, blijkt niet alleen uit tal
van geschriften en uitlatingen uit
haar verleden vanaf 1880, maar ook
uit het feit dat men tien jaar na de
officiële invoering van de apartheids
politiek in 1948. een verdrag kon
sluiten 'om de kulturele bande van
die twee verwante lande hegter ie
bind', terwijl men heel goed wist dat
Potchefstroom discrimineerde op
grond van huidskleur, zelfs zonder
dat de wet dit gebood (pas in 1959
werd de wettelijke rassenscheiding op
alle Zuidafrikaanse universiteiten van
kracht). Men kan niet stellen dat de
VU voor apartheid was, men kan wel
volhouden dat de VU niet zo zwaar
tilde aan de rassendiscriminatie in
Zuid-Afrika. Ernst noch omvang van
deze problematiek werd ingezien. Op
z'n best kan gezegd worden dat de
VU er wat verlegen mee was en het
vraagstuk onder in de la hield, de
houding die over het algemeen door
de westelijke landen werd aangeno
men.
In die periode nog deed zwart Zuid-
Afrika wanhopige pogingen om tot
een dialoog met blank Zuid-Afrika te
komen. Dat is mislukt. Sharpville in
1969 was het bloedige einde van de
mislukte poging vanaf 1912 van
het African National Congress om
langs geweldloze weg veranderingen
te bewerkstelligen in Zuid-Afrika.
Men kan waarlijk niet volhouden dat
zwart Zuid-Afrika niet alles heeft ge
daan om geweld te voorkomen. Het
monddood maken van Luthulll was
het einde.
Steun gezocht
In het begin van de jaren zestig wer
den we ook hier verontrust. Trouw
probeerde in 1963 een 'dialoog' aan te
gaan met het dagblad Die Transvaler.
Dat werd botweg geweigerd. Wel voor
een dialoog voelde het dagblad Die
Burger, representant van die politieke
stroming onder de Afrikaner, die heel
goed beseffen, dat de blanken het in
Zuidelijk Afrika niet zullen redden
zonder de steun van het blanke wes
ten. Vooral Vorster begint, na moord
op Verwoerd in 1965 met zijn politiek
van 'uitwaartse beweging', die o.a. tot
doel heeft Zuid-Afrika's apartheidspo
litiek direct of indirect onder te bren
gen bij de NATO. Contact met het
westen wordt belangrijk. Feddema
stelt dat de reactionaire Zuidafrikaan
se regering 'het kleine beetje contact
dat er nog is steeds meer toil wegne
men'. Dat is volstrekt onjuist. Men
wil zoveel mogelijk contact. Zuid-Afri
ka is zeer beducht om uit de V.N. ge
stoten te worden (wat volgend jaar
wellicht zal gebeuren), men wil con
tact in sportorganisaties, op kerkelijk
terrein (toen in 1968 de predikanten
Vorster, Gericke en Potgieter naar
Lunteren reisden, was hun vrees en
verwachting, te worden geconfron
teerd met een poging de Zuidafrikaan
se kerken uit de G.O.S. te verwijde
ren) en ook op wetenschappelijk cn
cultureel terrein.
In zo'n situatie rust op het blanke
westen de plicht om de bereidheid tot
het aanhouden van formele banden,
afhankelijk te stellen van Zuid-Afri
ka's bereidheid tot het opgeven van
de apartheidspolitiek. Doet het westen
dat niet dan bevordert het de omvang
van de rassenoorlog die al in Zuide
lijk Afrika is begonnen. Alle geweld
loze middelen (verdragsopzeggingen,
economische en culturele boycots)
zullen dit jaar moeten worden gehan
teerd om bloedvergieten op grote
schaal in Zuidelijk Afrika te voorko
men. De situatie is veel ernstiger dan
velen denken.
Op 3 april 1973 begon op Madagascar
de oecumenische conferentie van de
kerken van geheel Afrika. Een drin
gende brief is toen uitgegaan naar de
kerken van Europa en Noord-Amerika
'omdat wij van oordeel zijn dat u de
morele verplichting hebt om u met
ons te verbinden in de strijd voor
recht en waardigheid in ons ivereld-
deel We zijn bang voor de mo
gelijkheid. dat zuidelijk Afrika wel
eens het Vietnam van het laatste deel
van deze twintigste eeuw kan wor
den'.
De enige dialoog
Op diezelfde dag (3 april) dacht de
universiteitsraad van de VU dat een
verdrag met een rassendiscrimineren-
de universiteit die in Zuid-Afrika als
een 'bolwerk van apartheid' wordt be
schouwd, nog wel kan worden gecon
tinueerd. Terwijl zelfs zwarte Afri
kaanse staten zich niet eens meer ge
schikte dialoogpartners van Vorsters
achten en de Zuid-Afrikaanse regering
erop wezen, dat slechts met zwart
Zuid-Afrika een dialoog moet worden
aangegaan (Mandela c.s., die levens
lang hebben op Robbeneiland),
meende de VU nog wel als dialoog
partner te kunnen functioneren, hoe
wel blank en met een racistisch verle
den. Maar de tijd waarin dat mis
schien nog ging, is allang voorbij. Het
enige wat de VU nog rest, is haar po
sitie duidelijk maken tegenover zwart
en blank. En dat kan alleen door een
streep te zetten onder eigen racistisch
verleden.
Er is bepaald geen reden om vanuit
een bestraffende positie het verdrag
met Potchefstroom op te zeggen. Een
schuldbelijdenis, dat men niet veel
^e™®r heeft ingezien (waar een chris
telijke universiteit behoort te staan,
is meer terecht. Hoogmoedige taal zou
niet passen. Erkenning van mede
schuld door jarenlang zwijgen kan
misschien een aantal mensen in
Potchefstroom nog aan het denken
zetten. En misschien bevordert dat de
enige dialoog die er komen moet, nl.
de dialoog tussen blank en zwart
Zuid-Afrika.
Ben van Kaam
