I
I
FILMPREMIÈRES VAN DEZE WEEK
'Brother
Sun,
Sister
Moon':
mooi om
naar te
kijken
'Einde van de reis
is niet erg pakkend
Commentaar
Service
Ambassadeur
Prachtige opnamen in goed
geregisseerde 'Solaris'
Theatre
of Blood
het weer
Weekend zachter
TROUW /KWARTET VRIJDAG 4 JANUARI I9V4
BEflVENLAJ® T5/K7
Dit jaar zal de magische drempel van
een gemiddelde prijsstijging van 10
procent naar schatting worden over
schreden, schrijft de nieuwe secretaris
generaal van Economische Zaken in
een economisch weekblad. Als we de
chef van het Centraal Planbureau mo
gen geloven is deze raming nog aan
de zeer bescheiden kant. Want hij
houdt er rekening mee, dat de prijs
stijging zal oplopen tot 13 procent
of misschien nog wat hoger, waarmee
een naoorlogs record, dat nog uit de
dagen van de Korea-crisis dateert, zou
worden gebroken.
Dat sommige ondernemers, die deze
bui pok hebben zien hangen, nog
gauw de buit binnen proberen te halen
door hun prijzen tot vér boven de ma
gische drempel op te drijven, is stellig
afkeurenswaardig, maar nauwelijks
verrassend voor wie weet, waartoe de
mens van nature geneigd is. Trou
wens, misschien bedoelen die onderne
mers het zo kwaad nog niet en heb
ben ze gewoon een voorbeeld geno
men aan een respectabel bedrijf als de
PTT. Dit immers heeft, zo meldt ons
de Consumentenbond, een van zijn
prijzen (die van binnenleidingen) vorig
jaar verhoogd met maar liefst 200
procent en een andere (die van num
merverandering voor telefoonaanslui
tingen) met niet minder dan 700 pro
cent.
Wij zouden daar niet over beginnen,
als de PTT een armlastig bedrijf was,
dat op de rand van de afgrond balan
ceerde. De werkelijkheid is echter, dat
dit bedrijf het jaar 1973 heeft kunnen
afsluiten met een toch tamelijk zoete
winst van 439 miljoen gulden. Zeker,
we moeten ons daar niet op verkijken,
want de PTT heeft nu eenmaal, vol
gens de PTT, flinke winsten nodig om
voldoende te kunnen investeren. Het
is een oud verhaal en de tegenwerping
dat de PTT dan maar eens toestem
ming moet krijgen om op de kapitaal
markt te lenen, is ook niet bepaald
kersvers.
Daarom ditmaal een andere tegen
werping: moet de PTT inderdaad zo
veel investeren als ze meent? Is het,
om een voorbeeld te noemen, inder
daad dringend noodzakelijk, dat dit
jaar bij wijze van proef twintig post
kantoren worden uitgerust met appa
raten van 30.000 gulden per stuk,
zulks ten behoeve van een schielijker
I berekening en bijschrijving van rente?
Wie heeft daar behoefte aan? Waar
schijnlijk niet zozeer de clientèle van
Ide giro en de Rijkspostspaarbank als
wel een groepje technici van de PTT,
dat de perfectionering van het tech
nisch apparaat van dit openbare nuts
bedrijf als een doel op zichzelf is gaan
beschouwen en dat iedere nieuwe vin
ding ook maar toegepast wil zien.
j Tegen uitbreiding van de service van
de PTT hebben wij niet het minste be-
I zwaar, mits maar bedacht wordt, dat
de beste service die een bedrijf als de
PTT ons land op het ogenblik kan
I verschaffen bestaat in het vermijden
i van niet strikt noodzakelijke uitgaven
en prijsverhogingen.
De twee in Den Haag doorgebrachte
jaren zullen de scheidende Indonesi
sche ambassadeur, generaal Alamsjah,
heugen als de onaangenaamste tijd uit
zijn leven, zo heeft hij nogal onge
bruikelijk in het diplomatieke verkeer
bij zijn afscheid laten weten aan
het persbureau Antara.
Dat is jammer en verdrietig voor ons,
want (wat je ook verder van ons mag
zeggen) wij hebben het ook met hem
heel goed bedoeld. Maar het zij zo.
1 Er zou ook geen aanleiding geweest
zijn iets meer te schrijven dan een
'sorry een volgende keer beter' of
iets dergelijks, als niet de heer Alams-
1 jah een wat merkwaardige toelichting
had gegeven op zijn uitspraak over die
onaangename periode,
j Met name de recente demonstratie
van de in Nederland verblijvende
Zuidmolukkers is hem in het verkeer
de keelgat geschoten. Ook dat is jam
mer en vervelend, maar toch ook wel
weer overkomelijk.
De ambassadeur gaat echter te ver als
hij op grond van hét feit dat de Ne
derlandse autoriteiten een vergunning
hadden afgegeven voor deze demon
stratie, tot de constructie komt van
een Nederlandse mede-verantwoorde
lijkheid voor de incidenten bij die de
monstratie.
Zoiets is onzin en het bewijst dat de
heer Alamsjah in de twee jaren in Ne
derland doorgebracht hoe onaan
genaam ook niet voldoende tijd
heeft vrijgemaakt om althans iets te
leren van onze gewoonten en van de
rechten van de inwoners van dit land,
waaronder het meer dan eens als
legitiem erkende recht van vrije
meningsuiting door middel van een
demonstratie.
Natuurlijk zijn incidenten daarbij ver
velend en moet het verbranden van
een vlag als betreurenswaardig worden
afgekeurd, maar omwille van een uit
was een in principe goed recht als dat
van de vrije meningsuiting zo in
opspraak te brengen: dat is te grijs.
De vluchtigste oriëntering aan deze,
op de hele westerse democratie geënte
uitgangspunten (en dat is toch niet te
veel gevraagd van een ambassadeur in
zo'n westerse democratie) had het ver
blijf in Den Haag waarschijnlijk niet
aangenamer gemaakt het is waar:
den Haag ligt in een koud en nat
Graham Faulkner in een scène 9 V"I I f
Franco Zeffirelli, een veelzijdig
man, beroemd als opera- en to
neelregisseur, werd als filmregis
seur bekend door zijn twee Sha-
kespeare-adaptaties 'De getemde
feeks' en 'Romeo en Julia'.
In zijn derde film, 'Brother Sun, Sis
ter Moon' behandelt hij een fase uit
het leven van Franciscus van Assisi,
vanaf zijn bekering na een mysterieu
ze ziekte die hem ertoe brengt alle
aardse bezit af te zweren, tot zijn au
diëntie bij paus Innocentius III, die
hem aan zijn met juwelen bezette
boezem klemt. Hij is dan nog geen
heilige: de reis naar Syrië, het vasten
op de berg La Verna en de stigmata
komen pas later Zeffirelli's film
houdt zich bezig met Franciscus'
jeugdjaren.
De liedjes van Donovan (soms wel
erg zoet en simpel) zijn niet eens no
dig om het verband met het heden te
leggen: Franciscus wordt ons gepresen
teerd als een allerliefste 'drop-out',
die zich minder tegen het establish
ment verzet dan er zich van afwendt.
Weliswaar smijt hij de kostbare stof
fen die zijn vader heeft vergaard het
raam uit, maar dat is niet zo zeer om
de armen te gerieven als wel om ui
ting te geven aan zijn afkeer van
luxe.
Solaris werd hier voor het eerst vertoond in de Arnhemse filmweek
en is toen in onze filmrubrieken, zelfs tweemaal, kort besproken.
De film is belangrijk genoeg om er nog even aan te herinneren.
Andree Tarkovski, een van de beste
jongere regisseurs van de Sowjet-,
Unie, die onder meer De Jeugd van
Iwan en Andree Roeblev maakte (be
kend geworden hoewel hier nog niet
vertoond), maakte Solaris naar het
boek van Stanislaw Lem, .een toekom
stroman, science-fiction, over mensen
'in de ruimte'. De film begint op de
goede aarde, mooi gefotografeerd door
Vadim Joessov, en daar vandaan moet
een geleerde naar een ruimtestation,
dat nog maar door een paar man
wordt bezet, en waar vreemde dingen
gebeuren. De planeet in de buurt,
met een kokend brein (indrukwek
kend trucwerk) heeft zonderlinge in
vloeden. De sfeer in het bijna verla
ten ruimtestation is beklemmend,
vooral doordat er, behalve de gewone
mensen, die ook al niet meer normaal
zijn, nog anderen rondzwerven. Dat
zijn weer levend en materieel gewor
den herinneringen. De jonge geleerde
wordt er dan ook bezocht door een.
op aarde al gestorven, geliefde van
vroeger. Waarvan hij zich niet kan
ontdoen, al probeert hij het, want zij
is, als herinnering, daar onsterfelijk.
Achter de geheimzinnige avonturen
schuilt ook nogal wat filosofie over
leven, dood, ruimte en tijd. En over
het mens-zijn. Solaris is enigzins te
vergelijken met Kubrick's 2001. De
film is best geregisseerd. De reële en
irreële opnamen zijn prachtig. De spe
lers zijn, zoals gewoonlijk in een goe
de Sowjet-film, uitstekend. En na het
zien van deze film blijft er ook nog
het een en ander om over na te den
ken, voor wie dat wil.
BH.
(Amsterdam-Kriterion, 14 jr.)
Hij gaat de weg naar buiten (op zoek
naar de natuur) en naar binnen (op
zoek naar zijn ziel). Samen met zijn
vrienden sticht hij een commune, her
bouwt de kerk van San Damiano,
staat zachtmoedig in de regen, wach
tend op een bete broods die hem
wordt gereikt door Clara, het meisje
dat hem inspireert en dat later haar
mooie blonde haar offert en zich bij
hem voegt. In alle eer en deugd, wel
te verstaan. Hij ziet het sociale on
recht wel maar hij vecht er niet te
gen. Hij predikt onthouding, ontbe
ring en nederigheid, geen oppositie.
Misschien is hij daarom niet ver
brand, maar reeds twee jaar na zijn
dood (in 1226) heilig verklaard.
'Brother Sun, Sister Moon' is vooral
een film die mooi is om naar te kij
ken. Niet alleen de natuur is mooi
(een weelderig korenveld vol klapro
zen, een ruïne in mist en sneeuw),
ook de mensen: de rijken in hun zijde
en satijn, de armen in hun pittoreske
vodden met hun pittoreske misvor
mingen. Zelfs Franciscus' ziekbed is
niet schokkend maar mooi en hetzelf
de gèldt voor de korte flitsen van de
oorlog, waaruit hij terugkeert als een
ander mens. Dit alles is wel geschikt
om bij de toeschouwers gevoelens van
welbehagen op te roepen maar het
verveelt ook wel eens, evenals de kin
derlijke glimlach die de hoofdrolspe
ler (Graham Faulkner) zonder onder
breking om de lippen speelt.
Zeffirelli is zijn stelregel om voor de
hoofdrollen onbekende acteurs te ne
men ook ditmaal trouw gebleven. In
Judi Bowker vond hij een heel mooie
Clara (alweer mooi), dat moet gezegd.
Maar voor het spannendste ogenblik
in de film zorgt toch oudmeester Alec
Guinness, als paus Innocentius in
hoogheid gezeten, die de deemoedig
neerknielende Franciscus toespreekt
met galmende plechtigheid, waaraan
enige ironie niet vreemd is.
Ach, men zou zich ook een andere be
nadering van Franciscus kunnen voor
stellen. Deze is naar mijn smaak te
modieus, te zeer aangepast aan huidi
ge 'terug-naar-de-natuur' tendenzen.
Maar visueel is er niets op aan te
merken en sex en geweld schitteren
door afwezigheid. Dat is wel een vera
deming.
W. Wielek-Berg
(Amsterdam-Alhambra 1, a.l.)
Van onze weerkundige medewerker
Toch nog sneller dan verwacht werd,
heeft de natuur gisteren een anti-win-
ter-demonstratie gegeven. Tegenover
temperaturen overwegend onder nul
een etmaal eerder, wezen de thermo
meters in Eelde en Ramspol plus 2
graden aan, in Leeuwarden en Schip
hol 3, Twente 4, Rotterdam en Vlis-
singen 5 en op het lichtschip Noord-
hinder 6 graden Celsius. (Het zeewa
ter varieerde van 5,5 graad bij het
lichtschip Tessel tot 7,5 graad bij het
lichtschip Noordhinder).
Tussen een hogedrukgebied ran 1038
millibar bij Moskou en een lagedrukge
bied van 962 millibar ten zuiden van
IJsland met uitzakking tot in de golf
van Biskaje, blijft ons gebied in een
zuidoostelijke, later zuidelijke stro
ming, waarmee tijdens het weekend
wat zachtere lucht zal worden aange
voerd. Het temperatuurniveau wordt
dan wat hoger en vriezen doet het s
nachts nauwelijks meer. De kans op
neerslag van betekenis blijft klein.
Verder even aandacht voor een waar
neming van onzemedewerker in Oud-
Beijerland. Hij schrijft: 'Zondag 9 de
cember was het door het zonnige weer
en het vrijwel ontbreken van bewol
king alleen wat cirrus laag aan de
hemel heerlijk om te wandelen. Al
kijkend in noordwestelijke richting
zag ik boven de rook die stijl omhoog
rees uit de pijpen van de petroleum-
raffinaderxjen in Pernis, zich cumu
lus-wolken vormen. De sterkere
noordelijke bovenwind deed deze cu
muli zijwaarts wegblazen. Aan de
kant vanwaar de wind kwam, ont
stond. door het afkoelen één grote
warme luchtbel condensatie en was de
wolkengrens scherp. Aan de zuidzijde
werd de luchtstroom horizontaal en
boog zelfs iets naar beneden Daar
werd de grens wazig en teas de wolk
ook aan oplossing onderhevig. Ook
land maar misschien was de illus
tratie van de onlustgevoelens dan toch
nog wat anders uitgevallen. Wie weet.
ver in het oosten kon ik duidelijk een
cumulus-wolk constateren: vermoede
lijk afkomstig van de schoorstenen
van de suikerfabriek in Puttershoek.
Mogelijk dat een inversie hierbij een
rol heeft gespeeld (tussen 900 en 1800
meter daalde de temperatuur die mid
dag boven De Bilt nauwelijks). Zeker
in ieder geval is dat de dampkring
toestand deze dag uitermate gunstig
moet zijn geweest voor het op deze
wijze ontstaan van cumulus-wolken.'
Het herdenkingsboek 1854-1954 van
het KNMI bevat een foto van grote
stapelwolken boven het brandende
Rotterdam van 14 mei 1940. Ook hier
hadden we dus te maken met een
kunstmatige cumulw-ontwikkeling.
Amsterdam
on bew.
4
0
De Bilt
onbew.
4
0
Deelen
onbew.
4
0
Eelde
zwaar b.ew.
3
0
Eindhoven
onbew.
5
0
Den Helder
onbew.
3
0
Luchtn. Rtd.
onbew.
6
0
Twente
onbew.
4
0
Vlissingen
onbew.
5
0
Zd. Limburg
onbew.
9
0
Aberdeen
geheel bew.
4
0
Athene
half bew.
16
0
Barcelona
geheel bew.
12
0
Berlijn
geneel bew.
3
0
Bordeaux
regen
0
0.1
Brussel
onbew.
8
0
Frankfort
geheel bew.
2
0
Genève
geheel bew.
Helsinki
geheel bew.
1
0
lnusbrück
zwaar bew.
Kopenhagen
geheel bew.
2
0.2
Lissabon
regenbui
15
0.1
Londen
zwaar bew.
6
0
Luxemburg
mist
1
0
Madrid
geheel bew.
5
5
Malaga
licht bew.
16
12
Mallorca
geheel bew.
14
0.3
Mtlnchen
mist
2
0
Nice
zwaar bew.
11
3
Oslo
motsneeuw
0
0.3
Parijs
licht bew.
8
0
Rome
onweer
13
19
Split
geheel bew.
12
2
Stockholm
geheel bew.
0
0
Wenen
zwaar bew.
2
0
Zürich geheel bew.
Casa Blanca
licht bew.
16
17
Las Palmas
zwaar bew.
21
0
New York
ijsregen
18
25
Tunis
licht bew.
16
0
opklaringen
sneeuw
onweer
door Ber Huising
AMSTERDAM Toneelgroep Podium gaf woensdagavond in Am
sterdams Nieuwe de la Mar-theater de eerste voorstelling van Eincle
van de Reis. een goed geschreven stuk van R. C. Sheriff, dat eens
een wereldsucces was; met rollen voor mannen, die door Podiums
medewerkers best werden vertolkt; met problemen ook die ons nog
zouden kunnen rakenmaar de bedoelde diepe indruk werd, op
mij, niet gemaakt. En waar zit dat dan in?
Weerrapporten met max. temperatuur
en neerslag van 7-19 uur.
Het stuk gnat over mannen in de oor
log, in de Eerste Wereldoorlog. Man
nen maar geen manschappen, het
gaat om officieren zitten op de
grond, bij de loopgraaf, dagen te
wachten op de Duitse aanval, die 'het
einde van de reis' wel zal betekenen.
Er vallen aan het slot dan ook een
paar, maar het echte geweld is op het
toneel moeilijk te maken. Dat ziet er
te tam uit. Het gaat ook meer om wat
er in de mannen omgaat, en dan voor
al om de angst.
De kapitein, heftig en boeiend ge
speeld door Edd Brugman, kan zijn
overspannen zenuwen alleen nog be
daren met whisky, en nog valt hij
telkens onbeheerst uit. Maar ze ne
men het van hem, omdat hij zo'n
goed commandant is. Een oudere lui
tenant, eigenlijk een leraar, mooi rus
tig, zuiver en overwogen gedaan door
Wim de Haas. is daartegenover de be
rustende wijsheid zelf. En daarmee de
evenwichtige steun voor de anderen.
Hij weet dat hij er aan zal gaan bij
een, overigens onzinnig opgezette, uit-
voor een jong luitenantje, pas aange
komen, zo van school, lijkt alles nog
een opwindend avontuur, dat hij ver
gelijkt met rugby. Hij doet ook nog
aan heldenverering en wordt de vol
gende dode. Lex van Delden speelt het
uitstekend. Dan zijn er Dolf de Vries,
als een doodsbange luit, die alleen
met een revolver van desertie is te
weerhouden; Tim Beekman als lako-
nieke, fantasieloze dikzak; Hans van
der Gragt als een trouwe oppasser die
met zijn niet immer goed gelukte zor
gen en opmerkingen fijn komisch
werkt; en nog wat militairen, waarbij
Peter Aryans, kolonel. Jan Juray,
sergeant-majoor.
Hun onderkomen, ontworpen door
Maja Alexander, is somber, modderig,
vuil, wanordelijk, en wel naar de wer
kelijkheid.
Het spel is, door Pul Melton en Bob
de Lange, ook naturalistisch geregis
seerd. Er wordt heel gewoon gedaan,
bijna huiselijk af en toe, er wordt
tijd genomen, er vallen stiltes, de
spanningen worden onderdrukt, en op
de dagen dat zij wachten gebeurt er
eigenlijk niets. De loopgravenoorlog
kon vervelend zijn, en dat kan een
getrouwe weergave óók worden. Au
teur Sheriff had het zelf meegemaakt
en zijn schildering is eerlijk.
In 1928 en daarna, toen men dit alles
nog niet wist. of wilde weten, kon dit
stuk een ontroerende openbaring zijn.
Maar wij zijn alweer oorlogen verder,
en ook verder in gedachten over oor
log. Sheriff heeft ons nu nog weinig
te zeggen. Hij maakte geen helden
van zijn mannen, dat niet, ze waren
bang, ze zagen soms de waanzin van
dat alles, maar zij deden hun plicht,
alleen omdat het zo 'onmanlijk' (en
weinig Brits) zou zijn om het niet te
doen. Passief - en niet pacifistisch
zonder enig verzet, zoals het hoorde.
Zij spreken, in de vertaling van Adel-
heid van ier Most en Mathijs Klein,
ook nog in beschaafd geschreven vol
zinnen. Als Britse burgers en niet als
front soldat en. Over zichzelf en een
beetje over elkaar, met de oorlog als
een onaangename omstandigheid. En
dat kon mij bij deze voorstelling,
toch niet echt pakken, of ontroeren,
of prikkelen.
In Theatre of Blood gaat een doodge
waande Shakespeare-acteur de critici
die hem kraakten vermoorden volgens
Shakespeare-recept. Dat Is: met dolk
of degen of speer, door verbranding,
onthoofding en ogenuitstekerij, en
een krijgt, evenals in Troilus en Cres-
sida, zijn 'kindertjes' opgediend in
pastei. Gelukkig zijn het maar poe-
deltjes, maar het slachtoffer blijft er
toch in. Elke moord krijgt een mooie
theatrale regie. Shakespeare wordt
zeer realistisch in deze tijd geplaatst.
Voor de critici, die op het rijtje af
gaan, is het nogal beangstigend. En
voor de politie, die er telkens naast
grijpt, is het raadselachtig. Als de ac
teur zijn taak volbracht heeft gaat
hij, in grootse stijl tenonder als Lear
met zijn, medeplichtige, dochter. An
thony Greville-Bell heeft het bedacht,
en regisseur Douglas Hickox verfilm
de het met een kleurige pathos, waar
hier en daar ook een scheut humor
doorheen zit. want het is soms te gek.
De dekors, of het nu Londense achter
buurten en behuizingen, of theater
zijn, werden barok bekeken. De spe
lers zijn uitstekend. Vincent Price is
mooi waanzinnig in alle rollen die hij
speelt, diie van Shakespeare of die van
kok en kapper, masseur of wat dan
ook. Diana Rigg, de dochter doet
daarin niet minder mee. De critici
worden door bekende acteurs ge
speeld, als Jack Hawkins. Robert Mar-
ley. met de hondjes, Harry Andrews,
Ian Hendry, Coral Browne, en meer
nog. Het is wel vermakelijk griezelig
en. door het originele idee, weer eens
wat anders ook, in dit genre.
Amsterdam-Nöggerath, 18 jr.)
Eddy Brugman als de kapitein in 'Einde van de reis'.
Poolse opera-première
in Bossche schouwburg
DEN BOSCH De sopraan Bozena
Kinasz-Mikolajczak, die verbonden is
aan cie Poolse Opera te Warschau, zal
dinsdagavond 8 januari de titelrol zin
gen in de opera Halka van de Poolse
componist Sianislaw Moniuszo. Deze
opera, die lot het standaardrepertoire
van vrijwel alle Poolse operagezèl-
schappen behoort, is nog nooit in Ne
derland opeevoerd. Deze première
voor Nederland wordt nu verzorgd
door de Werkgroep Opera van het
Brabants Orkest.
Aan de uitvoering werken vervolgens
als solisten mee de Nederlandse so
praan Cocky van den Brekel, Bernard
Kruysen, Tadeusz Kopacki (van de
opera te Lodz en de in Nederland
wonende djo1 Antoni Dutkiewicz. De
regie is in handen van de Poolse bas
Robert Sauk die van 1948 tot 1958 aan
de Poolse Opera te Warschau verbon
den was. De koorpartijen worden
door drie Brabantse koorverenigingen
verzorgd. Het orkest is het Brabants
Orkest en de algehele muzikale lei
ding berust bij Jan Jansen.
Na de premiere in Tilburg gaat Halka
on 10 januari daar nogmaals, en ver
der op 12 januari in Eindhoven
(Stadsschouwburg) en op 19 januari
in Breda (Stadsschouwburg). Aanvang
van de voorstellingen 20.15 uur.
Tex Ritter overleden
NASHVILLE De bekende country
en western-ster Tex Ritter is in Nash
ville (VS) aan een hartaanval overle
den. Ritter was een van de 'zingende
cowboys' die vermaardheid kreeg na
de grote successen van Gene Autry
Hij kreeg in 1952 een Oscar voor zijn
wek in de film High Noon (met
Gary Cooper cn Marilyn Monroe).
Ritter, die in 1936 voor het eerst op
trad in Western-films, is 67 jaar ge
worden.
éiSSb BEWOLKING
«ax.venr.
«10 «in. te mr.
windrichting
'Simpkins? Die zou de olifanten een bad geven.'
l
