Machovec neemt 't
op voor Jezus
Vrouwen uit Namibië
vragen hulp aan de VN
lllsllla)
Pax Christi schrijft
ambassade Portugal
Vandaag
Trouw
Kwartet
Vuurwerk (2500
kilo) gevonden
in open autobox
Gijsbrecht in de Westerkerk
Kleinseminarie
buiten Franse
bisschoppen om
Mormonenleider Lee
overleden
Chr. geref. actie
brengt veel op
n
j
Beroepingswe
Nieuwe boek
i r<
ar
TROUW/KTAfRTET VRIJDAG 28 DECEMBER 1973
KERK /BINNENLAND
Hro
door prof. dr. J. de Graaf
TKaut&ky's Jezus is een politieke verzetsstrijder en sociaal-revolutionair. Zulke typeringen zijn stellig
niet geheel zonder inhoud; we hebben immers gezien, dat het pro f etisch - eschatologisch e denken van
Jezus onbetwist ook sociale en politieke implikaties had, maar zij bevatten niet het meest wezenlijke
en zijn slechts mogelijk op grond van een volstrekt onbegrip van wat eigenlijk het eschatologische
denken was, dat weliswaar bepaalde sociaalpolitieke momenten bevatte, maar daarin niet opging.
Deze revolutionair te benutten momenten waren bij Jezus zelf een organisch bestanddeel van de
Btauktuur van zijii eschatologisch denken, dat ook andere kanten had en ook een andere ommekeer
eiste dan alleen de sociale of politieke.'
Van een verslaggever
DEN HAAG In Portugal zijn sinds 22 november ongeveer 200
mensen gearresteerd en de golf van gevangennemingen gaat nog
steeds door. Dit schrijft de Nederlandse afdeling van Pax Christi aan
de Portugese ambassadeur in ons land.
Pax Christi is in bezit van een lange
lijst geëngageerde christenen die ge
vangen zitten. De Portugese politie
geeft voor dat zij betrokken zijn bij
gewapende acties. Pax Christi acht dit
moeilijk te geloven omdat de betrok
ken personen bekend staan als voor
standers van geweldloosheid.
Pax Christi constateert verder dat er
in Portugal arrestaties en vervolgin
gen plaatsvinden 'zonder enige rechts
grond', dat de familie geen enkel kon-
Deze zinnen zijn niet afkomstig van
een theologische tegenstander van de
zogenaamde 'politieke theologie', maar
van de marxistische filosoof Milan
Machovec wiens boek 'Jezus voor
atheïsten' nu in Nederlandse vertaling
voor ons ligt x). Ik herinner mij een
artikel van Machovec uit 1961. Het
was nog lang vóór de jaren van de ge
ruchtmakende dialoog tussen christe
nen en marxisten, waaraan ook Ma
chovec een aktief aandeel zou hebben.
Het bedoelde artikel werd mij des
tijds door een Tsjechische vriend ge
toond. Het kwam neer op een kritiek
van de verouderde religiebestrijding
van de toen ook nog in Tsjechoslowa-
kije gangbare atheïstische publikaties.
Het vroeg aandacht voor de heden
daagse theologie en ging met name
uitvoerig in op theologen als Barth,
Bultmann en Hroraadka. Machovec
maakte duidelijk, dat de doorsneebe-
strijding van de religie vanuit marxis
tische hoek volledig naast het doel
schiet, omdat zij een vorm van chris
tendom en theologie bestrijdt, waarin
juist de meest bewuste en aktieve
christenen zichzelf al lang niet meer
herkennen. Het is dus niet zo, dat
Machovec door de christen-marxisti
sche dialoog zich voor theologie is
gaan interesseren; hij was er allang
mee bezig, omdat hij zich als marxis
tisch filosoof de luxe niet meende te
mogen permitteren om christendom,
bijbel en theologie vlotweg te nege
ren of er een belachelijke karikatuur
van te maken. Zijn boek, dat we hier
bespreken, is dan ook alles behalve
een gelegenheidsgeschrift; het is de
vrucht van jarenlange studie en na
denken.
Nabijheid
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pers
Dagelijks bestuur: B. Bol. Den
Haag, dr. E. Bleumink. Paters-
wolde; mr. G. C. van Dam.
Nootdorp; W. A. Flbbe, Rot
terdam: J. Lanser. Utrecht;
drs. J. W. de Pous, Den Haag;
J. Smallenbroek, Wassenaar.
Overige leden van het alge
meen bestuur: K. Abma. Am
sterdam; H. A. de Boer. IJmui-
den; Th. Brouwer, Assen; mr.
dr. J. Donner, Den Haag, J.
van Eibergen, Schaarsbergen;
mr. K. van Houten. Wagenin-
gen; ds. O. T. Hylkema, Bllt-
hoven; Jac. Huijsen, Delft;
mevrouw M. C. E. Klooster-
man-Fortgens, Voorschoten;
mevrouw J. G. Kraayeveld-
Wouters. Heerhugowaard;
prof. dr. G. N. Lammens.
Naarden; ds. F. H. Lands
man, Den Haag; H. de Mooi],
Rijnsburg; H. Ottevanger, Bui
tenpost; mr. dr. J. Ozinga.
Lunteren; H. H. Wemmers.
Den Haag; drs. R. Zijlstra,
Oosterland (Zld.).
Directie:
Ing. O. Postma
F. Diemer
Hoofdredactie:
J. Tamminga
Hoofdkantoor B.V. De
Christelijke Pers, N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.giro
X 500.
pèl, blij geloof in de verkondiging)
vatten heel de denkwereld van de eer
ste aanhangers van Jezus samen: hier
en nu de toekomst in de meest omvat
tende betekenis als mijn eigen aange
legenheid herkennen en opnemen en
mij daar openlijk voor verklaren met
heel mijn gevoel en heel mijn wil,
door het 'geloof'.
Liefdegebod
We wezen er al op, dat Machovec het
sodaal-politieke revolutionaire Jezus
beeld van Kautsky en van de 'theolo
gen van de revolutie' zeer kritisch be
kijkt. Een tweede opvallende trek is,
dat hij het unieke in de koninkrijk
Godsprediking van Jezus niet in het
begrip van het koninkrijk Gods zelf
ziet: dat was immers ruimschoots aan
wezig in de joodse traditie, in tal van
messiaanse voorstellingen en bewegin
gen, in fantastisch-apokalyptische visi
oenen uit Jezustijd. Het unieke van
Jezusprediking ziet hij in de nabij
heid, de aktualiteit en vooral het
dwingende cppèl van dit komende
rijk op de in het heden levende mens:
'Deze verbazingwekkende oriëntatie
op de toekomst, die niet passief ver
wacht wordt als iets vreemds, maar
wordt ervaren als iets geleefds, als
iets tegenwoordigs, als zingeving van
het menselijke leven, als innerlijke
bevrediging, kracht en - zoals zij zei
den - 'geloof', dat is het fundament
van het vroege christendom, door de
ze 'ommekeer' werden ontevredenen
en dromers van het chiliastische einde
der geschiedenis de eerste 'gelovigen'
van Jezus. De vier fundamentele stel
lingen van Markus (vervulling van de
tijd, koninkrijk Gods, innerlijk ap-
Een derde opvallende trek bij Macho
vec' weergave van het unieke van de
prediking van Jezus is de radikalise-
ring van het oud-testamentische lief
degebod, de eis ook de vijand lief te
hebben en de eis tot aktieve geweld
loosheid. Machovec onderscheidt deze
radikale naastenliefde en geweldloos
heid van wat hij noemt de abstrakte
humaniteit van de Stoicijnen of de
sentimentele weekhartigheid van wie
'geen bloed kan zien'. Hij wijst er op,
dat Jezus en zijn tijd maar al te veel
bloed zagen. 'Het gaat erom ook de
ander - de naaste, maar ook de tegen
stander, de vreemde, de onterfde van
de menselijke maatschappij, de anders
denkende, de schuldige, niet alleen
zo te zien als hij nu is, maar ook hem
reeds te zien door het prisma van het
rijk, door het prisma van de radikale,
alles betreffende verandering.... daar
om kan men hem, voorzover hij ge
bruik maakt van de middelen van het
boze, van de despotie, van het zwaard,
van de macht en van de duisternis
niet met deze m':ddelen antwoorden'
(cursivering van Machovec).
Misbruik
Niet alleen aan de prediking van Je
zus, ook aan de prediking aangaande
Jezus, is in dit boek een hoofdstuk
gewijd. Mavhovec konstateert, dat
Markus de evangelist is van de gods-
zoon, Mattheus de evangelist van het
komende tijdperk naar de schriften,
en Lukas de evangelist van Jezus
menselijkheid. De johanneïsche Jezus
spreekt al van het begin af van zijn
optreden als de verhoogde, goddelijke
Christus. Diep geïnteresseerd is Ma
chovec ook in de vraag naar Jezus ei
gen Messiasbewustzijn en vooral naar
de vraag, hoe - niet zozeer het lijden,
maar - het uitblijven onmiddellijk na
de kruisiging van de wederkomst in
heerlijkheid van de Messias als 'zoon
des mensen' niet het einde van het
geloof der discipelen is geweest, maar
hoe zij door het geloof in de verho
ging en opwekking van Jezus verkon
digers van Christus zijn geworden.
Het zou hier te veel ruimte vergen
om Machovec'visie op dit alles, zijn
om Machovec' visie als de versterker
van de broeders, van het Johamnes-
evangelie ais vervanging voor de fasci
nerende aantrekkingskracht van de
historische Jezus voor latere genera
ties, samen te vatten.
Voor Machovec staat vast, dat wat
hij noemt 'de zaak van Jezus' - men
moet hier aan Ragaz' uitdrukking 'die
Sache Christi' denken - voor het be
grip, de zelfkritiek en de verwachtin
gen van marxisten in de hedendaagse
krisis van de geschiedenis van het
hoogste belang is. Machovec* atheïs
me bestaat vooral, zoals Gollwitzer in
het voorwoord opmerkt, in zijn weige
ring om andere dan menselijke imma
nente gezichtspunten te laten gelden,
ook bij de studie van persoon, predi
king en messianiteit van Jezus. Een
grote rol speelt natuurlijk in Macho
vec' atheïsme het geweldige misbruik
van het christendom, dat men des te
scherper ziet naarmate men zich
meer, zoals hij, verdiept heeft in de
oorsprongen van deze messiaanse be
weging.
Ook hier uit Machovec zich genuan
ceerd: Wij willen niet bagatelliseren
of gemakzuchtig argumenteren. De
moderne tijd kent ook vele gevallen
van misbruik van andere dan christe
lijke idealen; dat leert ons soortgelij
ke ontwikkelingen in het verleden
billijker te beoordelen.... Maar reeds
voordat de kanon van het nieuwe tes
tament was afgesloten was er al het
Prof. dr. J. de Graaf
verschijnsel, dat rijke mensen wel Je
zus accepteren, maar ook daarna nog
de armen onderdrukken en voor het
gerecht slepen, en zo 'de goede naam,
welke over hen aangeroepen is, laste
ren' (Jakobus 2, vers 6 tot 7). Zo
blijft het wezen van de marxistisch
atheïstische kritiek bij Machovec
overeind: het verzet tegen een buiten
menselijke, metafysische interpretatie
van het menselijk bestaan en het ver
zet tegen een godsdienst, die wat de
grote meerderheid van zijn aanhan
gers betreft, de onderdrukte mens in
de steek heeft gelaten.
Maar men zou wensen, dat vele niet-
marxisten zulke goede boeken schre
ven over Jezus als deze marxistische
filosoof Machovec, voor wie Jezus
'meer dan eon profeet' is.
x) Prof. dr. J de Graaf, hoogleraar in
de ethiek aan de rijksuniversiteit te
Utrecht, bespreekt: 'Jezus voor atheïs
ten', door Milan Machovec; uitg. Ten
Have, Baarn: 215 pag., prijs 17,50.
UTRECHT De politie heeft in een
autobox achter het winkelcentrum
aan de Van Bijnkershoeklaan in
Utrecht gistermorgen 2500 kilo vuur
werk gevonden en in beslag genomen.
Tegen de eigenaar van de box, de 55-
jarige winkelier De G., die maar ver
gunning had voor een voorraad van
75 kilo, is proces-verbaal opgemaakt.
Het vuurwerk zat in open kisten en
de box was niet afgesloten. Volgens
de politie, die door iemand in de
buurt gewaarschuwd was, zou een ont
ploffing rampzalige gevolgen gehad
hebben.
Dinsdag 1 en woensdag 2 januari wordt in de Amsterdamse Westerkerk Gijsbrecht in de Westerkerk
Vondels 'Gijsbrecht van Aemstel' opgevoerd. In de hoofdrollen Josephine van Gasteren als Badeloch en
Jan Nijenbandring de Boer als Gijsbrecht. De regie heeft Carel Briels, op de foto te zien op de voor
grond.
De redactie behoudt zou het recht
voor haar ter opname in deze rubriek
toegezonden meningsuitingen verkort
weer te geven. Bij publikatie wordt
met de naam van de inzender onder
tekend. Brieven kunnen worden ge
stuurd aan het secretariaat hoofdre
dactie Trouw/Kwartet postbus 859
Amsterdam.
voedings- en leefwijze lijden. Het is
de vraag of dit overeenstemt met het
begrip democratie en of de solidari
teit zover moet gaan.
Rotterdam
J. Brouwer
Attentie
Er lijkt weinig belangstelling te zijn
voor de kamerdebatten, Dit zou afge
leid kunnen worden uit de onderlin-
gen gesprekken, het heen en weer lo
pen of het niet aanwezig zijn, wan
neer er iemand aan het woord is.
Zelfs aan de ministerstafel wordt dan
wel eens een 'uiltje geknapt.' Ont
breekt het aan tijd, zijn we overver
moeid of komt het door verveling,
dan moet er iets aan veranderen.
Luisteren wanneer een ander spreekt
doen we in de omgang met elkaar
toch ook. Ook onze ministers en ka
merleden zouden daarover eens een
afspraak kunnen maken alvorens ze
aan het feitelijke onderwerp begin
nen.
Winsum
D. A. Ernaar
voorkomen dat de witte handel een
zwarte wordt? Vergeefse moeite zodra
er werkelijk gebrek komt.
Rotterdam
P. W. Mulder
Kalkar
Nederland neemt voor 15 pet. oftewel
1,5 miljard gulden deel aan de kweek
reactor, die in Kalkar op ca. 20 km
van de Nederlandse grens wordt ge
bouwd. Het bijzondere van deze cen
trale is, dat er met plutonium, uit
gangsmateriaal voor kernwapens,
wordt gewerkt. Over de risico's zijn
de meningen van de deskundigen ver
deeld. De Zweedse Nobelprijswinnaar
prof. Alfrén acht de kans op ongeluk
ken bij sabotage of misdadig gebruik,
ondanks de best denkbare veiligheids
maatregelen in onze weinig stabiel ge
bleken samenleving, onaanvaardbaar
groot. Daarbij komt nog, dat de des
kundigen in toenemende mate uit
komst verwachten van nieuwe ener
giebronnen, die wèl veilig zijn en geen
bedreiging vormen voor het milieu,
met name zonneenergie en kernfusie.
Als tijdstip voor de menselijke be
heersing van de kernfusie is al het
jaar 1990 genoemd. Wij behoeven de
hierboven aangeduide afschuwelijke
risico's dus waarschijnlijk in het ge
heel niet te aanvaarden. Wie dit met
mij eens is weigere, in navolging van
de natuurkundige dr. Smit, die dezer
dagen door de rechter in 't gelijk
werd gesteld, de 3 pet. kweekreactor-
heffing op zijn elektriciteitsrekening
te betalen, in het belang van ons aller
leefbaarheid.
Ellecom
ir. H. Zoete
Dwaasheid (2)
De heèr G. Goossens vindt het half
miljoen van onze régering voor de
Wereldraad van Kerken een dwaze
schenking, omdat het ter ondersteu
ning van rebellenbewegingen dient. Ik
wil opmerken dat het geld gebruikt
wordt voor bewegingen die al jaren
strijden tegen een rebels en diktatori-
aal bewind. Bovendien is de garantie
verkregen dat het geld gebruikt zal
worden voor scholen, medische zorg,
infrastruktuur etc. in de reeds bevrij
de gebieden, d.w.z. gebieden waar
geen uitbuiting meer is, maar alle
profijt ten goede kómt aan de autoch
tone bevolking zelf. Literatuur te
over bij de wereldwinkels!
Groningen
W.G.G.J.J. Groeneveld
Fluoridering (3)
Het artikel dat de heer R. Foppema
in Tw/Kw. van 12 december jl. aan
dit onderwerp wijdt is moeilijk objek-
tief te noemen, omdat het voorname
lijk negatief ten opzichte van de te
genstanders van de fluoridering is ge
schreven en eigenlijk een pleidooi is
voor het toepassen van deze methode.
Het aantal tegenstanders is waarlijk
niet gering en onder hen zijn mensen,
die op hun vakgebied een naam heb
ben te verliezen. Uit het grote aantal
publikaties, waarin tegen fluoridering
wordt gewaarschuwd, kan men kon-
kiuderen dat er op dit punt veel twij
fels en onzekerheden bestaan. Aange
nomen mag worden dat het niet alle
maal querulanten of emotionele te
genstanders zijn, waarvoor zij vaak
worden uitgemaakt. Onder de voor
standers is tot nu toe echter niemand
„evonden, die de garantie kon geven
dat het middel zonder enige neven
werking op het menselijk lichaam is.
De minister van volksgezondheid en
milieuhygiëne heeft bij de Tweede
Kamer een voorstel tot wijziging van
de Waterleidingwet ingediend, waar
mee aan de thans illegale praktijk
van fluoridering een wettelijke basis
zal worden gegeven. Als dit wordt
aangenomen, ontstaat de situatie dat
een aantal gezonde mensen langs wet
telijke weg gedwongen worden een
medicijn in te nemen tegen iets,
waaraan anderen door eigen foutieve
Geref. synode (slot)
Van harte stem ik in met het inge
zonden stuk van drs. W. Zeldenrust
(Tr/Kw 14 dec). Er staat ook in de
bijbel: 'Wie van u zal de minste zijn?'
Laten we de schorsingen opheffen!
Misschien kunnen wij in Utrecht er
een begin mee maken.
Utrecht
J. M. Schat
(discussie gesloten, red).
Autoloze zondag (31)
Er bestaat nog steeds kans dat de au
toloze zondag ook gehandhaafd blijft
wanneer de benzine op de bon gaat.
Waarom eigenlijk? Er zijn immers
twee groepen: 1. De mensen die hun
hele portie in de week opmaken en
dus op zondag toch geen benzine
meer hebben, tenzij ze bonnen bijko
pen via de 'witte' handel; 2. De men
sen die door de week zuinig kunnen
zijn en hun bonnen dus in plaats
van ze voor dik geld te verkopen of
voor de vakantie te sparen ook nog
zouden kunnen gebruiken voor een
fijn weekend zonder wachten op de
bus (die niet komt of zelfs niet eens
rijdt) en zonder peperdure taxi (die
door de passagierloze kilometers nog
meer brandstof verstookt dan de ei
gen auto). Blijkbaar willen bepaalde
mensen dit laatste tegengaan. Om te
Van een verslaggever
WINDHOEK De vrouwen van Namibië (Zuidwest-Afrika) hebben
zich met een dringende roep om hulp tot dé Verenigde Naties ge
richt. Zij verzoeken de Verenigde Natiés onmiddellijk in te grijpen.
Het document dat door de Verenigde Naties is gepubliceerd, is onder
tekend door Magdalena Sjamena, de vrouw van Erastus Sjamena, de
directeur van het publiciteitscentrum van de evangelisch-lutherse
Ovanbokavangokerk in Oniipa. Sjamena is kortgeleden vrijgelaten,
nadat onbekenden in mei van dit jaar zijn centrum in de lucht lieten
vliegen.
Magdalena Sjamena schrijft de VN
namens de vrouwen van Namibië dat
zij het moe zijn te moeten aanzien
hoe diegenen die zij het leven gege
ven hebben, gefolterd worden. 'Velen
van onze kinderen zijn in de gevange
nis. Velen krijgen brandwonden door
dat zij met elektriciteit worden be
handeld of zij sterven', zegt de brief.
Deze zegt verder dat sinds half augus
tus van dit jaar bijna allen die het
hebben opgenomen voor de vrijheid
van Namibië in gloeiendhete kooien
van golfplaten zitten. De gezondheid
van de gevangenen wordt ernstig be
dreigd. Velen worden geslagen. Ook
zwarte vrouwen worden geslagen en
op andere wijze gefolterd. Ze moeten
zich uitkleden en worden dan met
zwepen geslagen. Veel vrouwen zijn
in de gevangenis, waar zij volgens de
brief 'veel moeten lijden'.
Ontslagen
Tegen zwarte onderwijzers worden
eveneens strenge maatregelen geno
men, om te voorkomen dat zij poli
tiek actief worden. Een groot aantal
is zonder opgaaf van reden uit de
scholen ontslagen en leden van
schoolbesturen die om inlichtingen
vroegen over de ontslagen verloren
hun plaats als bestuurslid.
Wie zegt dat elk mens geschapen is
naar Gods beeld en gelijkenis en
daarom rechten heeft, wordt gevangen
genomen, We mogen in onze eigen
taal het woord Namibië niet gebrui
ken. Wie dat toch doet wordt ver
takt mag hebben met de gevangenen
en dat ook geen enkel bezoek van ad-
vokaten is toegestaan, 'dit in tegen
spraak tot uw eigen wetten'. Ook
schrijft de vredesbeweging dat er uit
rapporten van Amnesty International
en de liga van de mensenrechten
blijkt dat Portugese gevangenen al
sinds jaren gemarteld worden.
Tenslotte vraagt Pax Christi om een
onderzoek en de onmiddellijke vrijla
ting van al deze gevangenen.
DIJON Frankrijk krijgt weer een
traditioneel kleinseminarie. Een pries
ter, Louis Coache, heeft een voormalig
kleinseminarie gekocht dat zes jaar
geleden werd gesloten. Het gaat in
oktober volgend jaar open. De stu
denten zullen him opleiding voltooien
aan het grootseminarie in het Zwit
serse Econe. De afgestudeerden zullen
in Frankrijk hun ambt niet kunnen
uitoefenen, omdat de Franse bisschop
pen weigeren hen te benoemen.
Louis Coache staat aan het hoofd van
een beweging 'Strijd voor het geloof',
waarvan volgens zijn zeggen 15.00 ge
zinnen lid zijn.
SALT LAKE CITY (VS) (Reuter/
UPI) Harold Bingham Lee, de presi
dent van de kerk van Jezus Christus
van de heiligen .der laatste dagen, is
woensdagavond onverwacht overleden,
op 74-jarige leeftijd. Ruim een jaar
had hij de leiding over de 3,3 miljoen
mormonen in de wereld. Krachtens
mormoonse traditie is hij opgevolgd
door het oudste lid van de kerkeraad,
Spencer W. Kimball.
Van een onzer verslaggevers
HILVERSUM Zend-Hulp, de finan
ciële actie binnen de christelijke gere
formeerde kerken voor zending en
hulpverlening, lijkt een groot succes
te worden. Het ziet er naar uit, dat
het streefbedrag van drie ton ruim
zal worden overschreden.
De, actie, die gevoerd werd onder het
motto 'Vijf gulden de man; dat moet,
omdat het kan', werd zondag afgeslo
ten. Gisteren vertelde ons zendingsse
cretaris ds. M. Drayer, dat de plaatse
lijke cijfers, die hij tot dan toe bin
nen had, gemiddeld 40 tot 45 procent
boven de streefgetallen lagen.
Globaal is het de bedoeling, dat een
ton beschikbaar komt voor het Tora-
ja-zendingsterrein op Celebes, een ton
voor het Venda-zendingsterrein in
Zuid-Afrika en een ton voor projecten
elders in de wereld, buiten de zen-
dingsgebieden waarmee de christelijke
gereformeerden directe bemoeienis
hebben.
DE METHODE VAN DE VREE!
Mensen vrees aanjagen om ze zi
de tot bepaalde handelingen te
gen is niet het monopolie van e
paalde groep. Gisteren passeen
commercie met z'n spekulere
angst voor ziekte of zelfs dood
vue. Het is een oud recept. All
logshitsers uit alle tijden en
van de wereld hebben deze bepi
methode toegepast. Maak de m
wijs dat hun leven op het spel
en ze zullen zonder aarzelen ov<
tot het haten van andere menst
ze tot op die dag meenden te k
als 'van gelijke beweging als zij
paar dagen voor dé kerst bereik
een folder van Jehova's ge
waarin deze methode van angst
gen op bijna klassieke manier
teerd werd. 'Heeft de religie G
de mens verraden?' De folder
deze vraag toe op geweld, sex en
Met schaamte moeten we erk
dat Jehova's getuigen met hui
wijt aan de kerken ten aanziei
hun standpunt in menige oorlc
lijk hebben. Dat kan niemand o
nen. Het is een oud gegeven
waarschijnlijk niet verouderd
neer de folder het bidden om
hulp aan weerskanten van de fr
wraakt. Maar van het groeien va
gewijzigde opvatting ten dezen
gezwegen. Een paar krantekoppe
melden: 'Kerken investeren in r
re firma's en dergelijke. Verz
wordt dat er ook kerken zijn di
niets van weten willen én integt
adviseren om een kritisch beleg
beleid te voeren. Uiteraard k<
dreiging pas goed op gang als
in 't geding is. In deze sektor n
homofielen het in 't bijzonder
den. Een vlotte tekstkeuze en
derwerp is afgehandeld, de
zijn veroordeeld. In het laatste
werp wordt de folder op z'n groi
is sprake van religieuze leidei
mensen alleen bezoeken om ge
te krijgen en die 'religieuze die
weigeren als er niet eerst voi
taald wordt. Een slechte zaak di
dergelijke beleidingen aan het
van anderen verdedigd moet w
Maar de methode is wel bei
Met begrippen als 'de dag van]
afrekening' worden mensen die
ze tijd toch al vaak moeite
met het vinden van de weg, bei
Maar gelukkig is 't ook allemaa
terhaald door de echte kenni
God die de mensen liefheeft. Dé
ben die jongens en meisjes van
People beter begrepen.
O
jEII
schrikkelijk gemarteld', melden de
vrouwen.
Zij zeggen dat de Zuidafrikaanse rege
ring voor de martelingen ongeschool
den gebruikt. 'Luister naar ons in on
ze uiterste nood, broeders. Wij en on
ze kinderen worden door de Zuidafri
kaanse regering gefolterd. Zij doet
haar best om onze mensen te kwellen.
Wij hebben onze stem tot God verhe
ven en nu richten wij ons tot de vre
desorganisatie van de wereld, opdat
Gods hulp via haar tot ons komt', zeg
gen de vrouwen.
Zij bidden om Gods hulp voor de as
semblee van de VN en vervolgen:
'Moge God u de wijsheid geven, die u
nodig hebt bij de behandeling van de
ze moeilijke zaak, moge de Heilige
Geest u ingeven waarheid en leugen
te onderscheiden. Hoort onze nood
roep, want u bent onze Mozes. U bent
door God in dienst genomen om het
op te nemen voor onderdrukte vol
ken. Wij worden hier in Namibië in
het geheim gefolterd. Omdat wij geï
soleerd leven, kunnen wij onze nood
niet bekend maken en als het ons
toch gelukt, dan worden wij door de
Zuidafrikaanse regering gemarteld',
zegt het document.
NED. IIERV. KERK
Bedankt voor Leerdam: J. Wien p -
Albiasserdam.
Afscheid van Zuidlaren: H. Wf-
stee, beroepen te Enschede; vanpf^
mer drs. M. den Duik, beroep;
Londen (Nederl. gem.); van Hof -
lo: M. Jorritsraa, wegens beno ys
tot full-time leraar g.o. te Hf|g|
veen; van Buren; P. P. MiedemgS
gens benoeming tot full-time pps
en schoolpastor van chr. AVj
EAO te Leeuwarden.
GEREF. KERKEN fckkc
Afscheid van Lepuwarden-West
Aaldérs, wegens emeritaat; van I
A. Talsma, wegens emiritaat vai
aan 't Haringvliet: Th. Weersti
roepen te 't Harde.
Emeritaat verleend met ingang
jan. (om gezondheidsredenen) a
G. Scheeres te Amstelveen
Overleden: J. S. Greidanus (65
pred. te Nunspeet. Was pred. t
he en te Dedemsvaart.
GEREF. KERKEN (VRIJGEM.)
Beroepen te Delft: B. GrStz te
wijk.
Overleden: H. A. Stel (62)] te
peg (Can.). Was predikant te 1
Usselmonde, Zuidwolde (Gr.),
landia (Can.) en Houston (Can.
NED. HERV. KERK
Overleden: D. C. van der Lindebng
pred. te IJhorst (classis Meppel))
tevoren predikant in Jukwerd, Iet
buren en in Olde- en Nijeberki
ferla:
Vrede en eenheid in Europa, d
Paas, 160 blz., uitg. Buijten en
perheijn, 10,Een poging o
de hand van de Bijbel het hede
se streven naar vrede en een.'
verduidelijken. De schrijver,
free-lance-joumalist, is redactei
tenland van het Reformato
Dagblad geweest.
Spelend schilderen en tekenen
en 2, door A de Brouwer. Twejrj
maboekjes en uitgeverij Het Sf%
in Utrecht. Resp. 92 en 96 blz
per deel 4.50.
Israël (land, volk, cultuur)
M. A. Beek, Uitg. Wereld'
Baam. 5de druk. 224 blz.
Leven en spreken, over de oj
der woorden tijdens het s)
Door prof. dr. H. Oldewelt.
Wereldvenster, Baam. 152
14.50.
C. Plinius Caecilius Secundus
erfrecht van zijn tijd. Een reel i.
risch vertoog over Plinius< ep
V, 711, 16 en IV 10 door mr
Spruit. Rede uitgesproken bij
vaarding van het ambt van
hoogleraar aan de Rijksuniversi
Utrecht. Uitg. Kluwer, Deventi;
blz. 3.75.
Metselen: leer het zelf door ir
Westra. Uitg. Kluwer, Wagei
onder auspiciën van de Verenig
Nederlandse Baksteenindustrie
maandblad Doe het zelf. 91
17.50.
Zelfrijzend kookboek. In dit
102 pagina's (uitgeverij Nijgh
Ditmar, Den Haag-Rotterdam;
14.50) sta;n slechts enkele re<
De andere pagina's zijn blanco^
het invullen van recepten.
doi).
kke
spee
b g
epand
rr c
dfen
ik i
rd
ad
Jtri
bof 2
•e$es
:de
