LITURGISCHE
BROEDPLAATSEN
Is CNV blij met
een dode mus?
fllSlllfillI
Vandaag
Opnieuw pleidooi
voor zomertijd
Simonis belet
dankmis voor
Gerard Reve
Hoe kunt u de deurwaarder van uw
deur afhouden?
Trouw
K wartet
Laat de Amro Bank het
maaropknappen!
Misboek geheel
vernieuwd
Vijfentwintig jaar
gesprek der
godsdiensten
M
Nieuwe boeken
Arrestaties in Seoel
TROOT/KmWTET DONDERDAG 6 DECEMBER 1973
KERK/BUTCNiENL AM) T2/K2 T®0
door dr. C. Rijnsdorp
De hervormde dominee drs. Paul Oskamp stelt veel belang in de inrichting
van de eredienst. Benieuwd om te weten hoe anderen het doen, is hij in
Nederland op reis gegaan.
Er zijn immers in ons kerkelijk va
derland, na wijlen prof. dr. G. van
der Leeuw, theologen die niet alleen
over liturgie hebben geschreven, maar
ook liturgieën ontwerpen en in de
praktijk toepassen. Hun namen zijn
bekend: dr. W. Barnard, ds. W. G.
Overbosch, dr. P. A. Elderenbosch,
rector Th. J. M. Naastepad. dr. J. van
der Werf. ds. B. J. Aalbers en Huub
Oosterhuis. Bij alle zeven heeft ds.
Oskamp een dienst van Schrift en ta
fel meegemaakt (deze uitdrukking is
afkomstig uit de Buurkerk te
Utrecht). Hij spreekt van liturgische
broedplaatsen, die overigens ook el
ders worden aangetroffen. Want ds.
Oskamp heeft er een boek van ge
maakt: Liturgische broedplaatsen
(Uitgeversmij. J. H. Kok B.V., Kam
pen, 124 blz., j 11,90). 'Er zijn nu een
maal, gelukkig, plekken waar de ere
dienst met meer intensiteit beoefend
wordt dan elders. Liederen en gebe
den ontstaan daar. nieuwe vormen
worden er beproefd, of oude heront
dekt, opdat velen daar hun voordeel
mee kunnnen doen (bl. 110). Het zijn
oefenplaatsen; niet om zich aan te
vergapen maar om ervan te profite
ren, zegt de auteur.
In zeven achtereenvolgende hoofd
stukken vertelt de schrijver van zijn
belevenissen in de kerk te Rozendaal,
bij de Amsterdamse Matinen, in de
Bergkerk te Amersfoort, de Araunagc-
meente te Rotterdam, de Domkerk te
Utrecht, de Evangelische Kerkenge-
meenschap in Geldrop en bij de Stu-
denten-ekklesia te Amsterdam. Type
rend is wat hij ergens in zijn boek
vertelt: hij doet een verkeerde deur
open en ziet ernstige mannen in het
zwart de collecte tellen van een zo
juist afgelopen officiële kerkdienst.
'Een andere wereld' ervaart ds. Os
kamp. Hij sluit de ogen niet voor ge
varen van hoogkerkelijkheid. snobis
me. te grote gebondenheid aan een
bepaalde, begaafde voorganger en
twijfelachtige duurzaamheid. Maar de
noodzaak van dergelijke oefenplaatsen
ten dienste van een kerk die haar
boodschap in een sterk ontkerstende
wereld moet brengen, staat voor hem
vast
Goed gepreekt
'Er wordt in de liturgische broed
plaatsen goed en meeslepend ge
preekt. Het is door en door vals om
een tegenstelling tussen liturgie en
preek te creëren' (13). Er is 'heel be
wust en nadrukkelijk gekozen voor de
preek als een centraal gegeven' (101).
En ook het liturgisch element zelf is
naar de bevinding van ds Oskamp
geen wilde nieuwlichterij: men kent
en bestudeert de rooms-katholieke tra
ditie en die van de synagoge. Wel lig
gen de accenten nogal verschillend:
Barnard streeft 'een gezalfde romme
ligheid' na (een schertsende onder
waardering natuurlijk): 'aan de wor
tel van de Matinen ligt de zorg voor
de zaak van de cultuur' (26): dr. El
derenbosch 'weigert de prediking als
een kommentaar op het actuele ge
beuren op te vatten' (39); het leer
huis van Naastepad 'is ontstaan uit
wanhoop daarover dat in de Romana
de systematische prediking geen ge
bruik en ook haast niet mogelijk is'
(58); dr. Van der Werf bidt om 'Paas-
daden en geen administratieve en the
oretische maatregelen' (68); de litur
gie in Geldrop is 'een expressie van
kerkelijke eenheid geworden' (name
lijk die van gereformeerd en her
vormd, bl. 81); bij Oosterhuis speelt
sterk mee 'de afkeer van grote woor
den en van de al te zelfverzekerde
toon' (97). Is in Amersfoort met het
oog op de Bergkerk wel van berghei-
denen gesproken. Oosterhuis met het
oog op de Ecrkerk wel van bergheide-
nen gesprosen. Oosterhuis zegt van
zijn studenten: 'Wij zijn een gemeen
te van heidenen' (108). 'Men komt
vanuit een minimum aan kennis'
(105). Studenten die van huis uit
rooms zijn reageren soms agressief op
alles wat te ritueel is; daarom is Oos
terhuis 'steeds gewoner gaan doen'
(101).
Polariteit
Men voelt de polariteit: ds Overbosch
immers is van mening dat 'overzet
ting in populair Nederland (en die
tendens is sterk bij de bijbelgenoot
schappen) het wezenlijke dreigt weg
te vertalen' (30) en in de eigen verta
lingen van dr. Van der Werf klinkt
het Hebreeuwse idioom door (66). De
actualiteit van de wereldgebeurtenis
sen is bij de een uitdrukkelijk aanwe
zig, bij de ander afwezig, althans in
de preek; het gebed lijkt het meest
geschikt voor de actualiteit, omdat
daarin als het goed is! niet ge
schoolmeesterd, maar gesmeekt wordt.
Wat ds. Oskamp wel duidelijk is ge
worden, dat is de noodzakelijkheid
van een vakkundig geschoold musicus.
Want daarover is men het er in alle
broedplaatsen eens: het geloof leeft
bij de kerkelijke samenkomst in het
lied. 'De liturgie ritselt in veel blaad
jes. Hoe meer leven, hoe meer druk-
Over liturgische broedplaatsen gesprokendit plaatje uit Punch
laat zien welke ongekende mogelijkheden een goed ingerichte oogst-
dienst biedt.
werk' (9). Het is meen ik Oosterhuis
die gezegd heeft het te betreuren, dat
het Liedboek voor de kerken is afge
sloten. Hij zal wel willen inzien dat
er een tijd is om te zaaien en een tijd
om te oogsten.
Geforceerd
De schrijver van dit goed gedocumen
teerde en prettig leesbare boek is van
mening dat de tegenstelling tussen al
ternatieve en gewone diensten (die
'andere wereid' van bl. 91) hem gefor
ceerd aandoet. Want er zit in de klas
sieke liturgische vormen veel meer
speling dan men denkt. En liturgie
houdt toch ook viering in!
Er komt hij ds. Oskamp maar één ge
reformeerde dominee aan te pas: B. J.
Aalbers te Geldrop. Uiteraard gold
zijn belangstelling in de eerste plaats
zijn eigen kerk en dan konden Ooster
huis en Naastepad, die aan de rand
van hun roomse moederkerk staan,
niet worden overgeslagen. Ik denk dat
gereformeerde predikanten en kerke
raden uit dit boekje het een en ander
kunnen opsteken, om liturgisch gelief-
hebber te voorkomen en om het be
staande materiaal, rlus de opgedane
ervaringen, degelijk ter kennis te ne
men. Natuurlijk blijft, altijd het ge
vaar bestaan, dat de geloofsbeleving
naar het esthetische verschuift, maar
aan de andere kant moet het peil van
de eredienst ook liturgisch zo goed
mogelijk zijn.
Van een verslaggever
DEN HAAG Opnieuw wordt een
pleidooi gevoerd voor de herinvoering
van de zomertijd. Dit in verband met
de energieschaarste.
De Stichting recreatie en de Vereni
ging Euroklok hebben in een brief aan
de regering voor deze zaak gepleit.
Ze zeggen dat invoeren van de zomer
tijd (tzt) betekent dat meer gebruik
kan worden gemaakt van het daglicht.
Daardoor kan een aanzienlijke bespa
ring op het energieverbruik worden
verkregen. De vereniging en de stich
ting vragen de regering spoed te be
trachten met deze zaak, en de kwestie
ook in Europees verband aan de orde
te stellen.
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG De dankmis, die Ge
rard Reve vrijdagmiddag in Den Haag
wilde doen opdragen ter gelegenheid
van zijn vijftigste verjaardag en zijn
25-jarig schrijversschap mag op last
van bisschop Simonis niet doorgaan.
De mis zou gehouden worden in de
kerk van de H. Theresia van Avila
aan het Westeinde. Het programma
was integraal goedgekeurd door paro
chiepastoor J. Oorst en door de pro
vinciaal der jezuiten in Nederland,
pater dr. J. G. van Deenen. Het zou
een traditionele gregoriaanse mis zijn,
afgewisseld door twee aria's van
Haendel, een Maria-hymne van Duran-
ti en voordracht van drie religieuze
gedichten van de schrijver, 'Hymne
voor M', '15 augustus 1979' en 'Dag
sluiting'.
'Het besluit van de bisschop, dat in
overleg met kardinaal Alfrink is geno
men, houdt geen verband met inhoud
of vorm van de mis, maar is genomen
op grond van een aantal negatieve re
acties uit parochie en bisdom. Een
door de bisschop voorgesteld alterna
tief achtte de schrijver onaanvaardbaar
en grievend', aldus een verklaring van
Gerard Reve.
In een communiqué van het bisdom
Rotterdam wordt gezegd: 'Bisschop Si
monis heeft met de heer Reve de pas
torale achtergrond van deze beslissing
openhartig doorgesproken. Wanneer
rond een publieke kerkelijke viering
van de eucharistie ernstige onrust en
misverstanden worden voorzien, moet
al het mogelijke worden gedaan om
deze te voorkomen. De bisschop heeft
aan de heer Reve gevraagd, om daar
als katholiek christen begrip voor te
hebben'.
Dc redactie bchnndl zich het recht voor haar
ter opname In ileze rubriek toegezonden me
ningsuitingen verkort weer «c geven. Bl) pu-
bllkatle wordt met de naam van de Inzender
ondertekend. Brieven kunnen worden ge
stuurd aan het secretariaat hoofdredactie
Trouw/Kwartet, postbus XS9. Amsterdam.
Autoloze zondag (30) Verraden?
Wanneer de heer R. Bente zelf de au
to aan de kant zet, dan spaart dat nog
meer benzine en dan staat hij 'achter
Nederland. Dat iemand die achter Is
raël staat, niet achter Nederland
staat, is onjuist.
Dordrecht
J. Holster
Midden-Oosten (85)
Het is schrijnend dat juist, nu in Is
raël het verstand de overhand begint
te krijgen over blinde haat, de inzen
der van Midden-Oosten 81, J. E. v. d.
Wielen, weer aan komt dragen met de
oud-zionistische verhalen van landaan
koop tegen hoge prijs, ontginnen van
verwaarloosd land en Arabische on
verschilligheid jegens Palestijnse
vluchtelingen (waarom altijd cliché
vluchtelingen als het over Palestijnen
gaat?). Nu zal binnenkort de lijst ge
presenteerd worden voor herstelbeta
ling aan de eigenaren van de eenzij
dig onteigende gebieden, na ruim 25
jaar onrecht. Tot de rechtmatige ont
wikkeling blijven alle Jaffa-sinaasap-
pelen uit Israël besmet als gestolen
goed. Brieven met sympathiebetuiging
aan de eigenaren van Jaffa-plantages
zende men aan prof Said Dajanl,
American University of Beirut, Bei-
rut, Libanon.
Rcnkum
W. Tj. Rinnerts
maar in een hoek laten drijven. We
moeten gewoon héél erg vervelend
gaan doen tegen de belaangrijkste sto-
kertjes in het Midden-Oosten conflict:
'1. Rusland en 2. Amerika. Aangezien
het er op begint te lijken dat Neder
land thans de leiding heeft van een
Europese revolutie, kunnen we dicht
bij huis beginnen. Nu daar gaan we
maar. De Russische ambassade alhier
wordt subiet gesloten, op last van de
regering. Alle 'medewerkers' van dit
instituut zullen in eigen land best
vrel weer een leuk baantje kunnen
vinden, zullen we tevens maar 'ns be
ginnen met nationalisatie van enige
Amerikaanse (olie)bedrijven. En dan
nog iets over Marokkaanse (Arabi
sche) gastarbeiders. Deze moeten
maar weer naar hun land van her
komst Vervanging door Europeanen
(Turken, Finnen, Nederlanders).
Haarlem
(ADVERTENTIE)
Luuk Aarts
Oliecrisis
Europa kan zich natuurlijk niet zo
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
J. Tamminga.
Hoofdkantoor B.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020 - 22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.giro
X 500.
Er is een stelregel: Men moet soms
spreken omdat men niet mag zwijgen.
De keerzijde daarvan is: Men moet
soms zwijgen omdat men niet mag
spreken. Aan dat laatste had ds. Jo-
han Snoek moeten denken voordat hij
zijn artikel Mag Israël zich verraden
voelen' in Tr/Kw van 29 november jl.
liet verschijnen. Uit zijn artikel blijkt
dat hij tijdens zijn jarenlang verblijf
in Israël het 'hart van Jeruzalem' niet
heeft begrepen, dat de gevoelens van
Israël hem vreemd zijn gebleven en
hij het denken van Israël niet heeft
gepeild. Nee Johan, jij had in deze
zaak beter kunnen zwijgen en denken
aan Spreuken 17:28.
Amersfoort
S. P. Tabaksblad
Oosterschelde
De heer mr. Th. A. J. Vosters, voor
zitter van de Unie van Waterschap
pen, heeft in zijn jaarrede gezegd, dat
de Oosterschelde dicht moet. Dat het
levensmilieu, dat voor mens en dier
onmisbaar is, hierdoor ernstige schade
zal lijden, wordt in de overweging
van hen die de problemen van milieu
en techniek niet in samenhang zien
(of willen zien) niet opgenomen. En
dat is een schadelijk uitgangspunt;
wij zullen met het milieu rekening
moeten houden, want het goed functi
oneren van het leven op deze aarde is
ermee gemoeid. De heer Vosters wijst
op de gevolgen die dijkverhoging
langs de Oosterschelde voor het aan
grenzende landschap zou hebben. Af
gezien van het feit dat ingeval van
dijkverhoging offers zullen moeten
worden gebracht om het landschap zo
ongerept mogelijk te bewaren, klinkt
dit argument niet overtuigend: De
Waterschapsunie heeft immers geen
belang bij dijkverhoging langs de Oos
terschelde? Als een waterschap dijk
verhoging wel nodig zou vinden, zou
het zich door het milieu niet laten
weerhouden. Denk aan de acties die
in de Betuwe gevoerd worden tegen
de plannen van de waterschappen
daar om dijken te verhogen, met als
gevolg kappen van bomen, wegbreken
van karakteristieke dijkhuizen, rade
ring van de dijkflora: wat overblijft is
een eentonig confectielandschap. En
dat voor de 'veiligheid*.
Schiedam
J. Groenenberg
Hij zal u wel nooit met een bezoek
vereren. Maar het kan natuurlijk wel
voorkomen, als u eens door omstandig
heden door bijv. ziekte of vakantie
hardnekkig vergeet de huur over te
maken.
Wat u moet doen om dat nooit te
vergeten: de bank opdracht geven
eens per maand de huur van uw Amro
Privérekening over te schrijven op de
rekening van de huisbaas.
Zo wordt uw huur prompt elke
maand (of elke week of elk kwartaal)
betaald. U hebt er geen omkijken
meer naar. En op uw dagafschriften
ziet u steeds hoe u er financieel
voorstaat.
Bent u de gelukkige bezitter van
een eigen huis? Dan is zo'n
betalingsopdracht natuurlijk ook
prachtig voor vaste periodieke
aflossingen en/of rentebetalingen.
Periodieke betalingsopdrachten
één van de voordelen van een Amro
Privérekening. Als cliënt van
de Amro Bank kunt u daar gebruik
van maken.
Laat die bank wat harder
vooru werken:
3UIUIIS.
Oplossing
De Verenigde Naties hebben nu een
kans om het waar te maken ten aan
zien van de 'vrijheid, gelijkheid en
broederschap' (art. 1, van de Univer
sele Verklaring van de rechten van de
mens). Want: 'Een ieder heeft recht
op een levensstandaard, die hoog ge
noeg is' (art. 25). Oplossing van de
oliecrisis!
Noorden
ds. A. v. d. Kooy
Dr. C. P. van Andel, oud-secretaris
van de hervormde raad voor kerk
en samenleving, schrijft ons:
In Trouw-Kwartet van 4 december
vermeldde u op de voorpagina:
CNV is blij met uitspraak tegen
apartheid.
Blijkbaar heeft het CNV zich ver
heugd over het feit, dat de her
vormde synode zich achter het
standpunt van de Nederlandse vak
beweging heeft geschaard, zonder
zich te realiseren, waar het in deze
synode in feite om ging namelijk
om de terugtrekking of stopzetting
van de investeringen in Zuid-Afri-
ka.
Noch een besluit in die richting,
noch de strategie, die nodig is om
de bewuste investeringen in de on
dernemingen aan de orde te stel
len. noch de daadwerkelijke be
strijding van de politiek zoals die
in Zuid-Afrika gevoerd wordt is
door de synode vastgesteld. Er is
op deze synode niets gebeurd, waar
investeerders of regeerders ook
maar weinig bezwaar tegen zouden
kunnen hebben.
Niet radicaal
Formeel is inderdaad het vakbewe
gingsstandpunt overgenomen. Als
men dit daadwerkelijk gedaan zou
hebben, dan zou dat betekenen een
onmiddel'ijke deelneming aan het
drie-fasen plan van de vakbewe
ging:
1. schriftelijke vragen aan direc
ties;
2. inschakelen van ondernemings
raadleden;
3. inschakelen van de leden werk
zaam in de betreffende sector.
De synode heeft echter niet meer
gedaan dan vast te stellen, dat in
gesprekken met directies over in
vesteringen kén gesproken worden.
Waar is het CNV toch eigenlijk
blij mee?
Of heeft het CNV ook geen be
hoefte aan een radicaal standpunt?
Wij vrezen het laatste. In de dis
cussienota van de vakbeweging
wordt wel iets, maar niet alles ge
zegd. Niets wordt er gezegd over
de wetten die de bewegingsvrijheid
van de Afrikanen beperken, die de
basis vorming van de uitbuiting
van Afrikaanse arbeiders.
Niets wordt er gezegd over het
ontbreken van mogelijkheid tot
collectieve onderhandelingen en
van stakingsrecht voor Afrikanen.
Niets wordt er gezegd over het re
geringsbeleid met betrekking tot
vestigingen van ondernemingen in
de grensnijverheidsgebieden.
Juist daar immers komt de doel
stelling van het apartheidsregiem
in zijn dubbele strekking bloot:
scheiding van 'rassen' aan de ene
kant en creëren van grote reser
voirs goedkope arbeidskrachten
aan de andere kant.
Bang
Had de vakbeweging zich tenmin
ste maar negatief uitgesproken
over vestigingen aan de rand van
Bantoesians. Had zij maar iets ge
zegd over het verbod van organisa
ties als de SACTU, waarin de Afri
kanen hun eigen vakbeweging kun
nen hebben.
Had de vakbeweging in Nederland
maar iets duidelijker gemaakt, hoe
de loonwet van 1957 precies in el
kaar zit, die uitsluitend bedoeld is
en ook gebruikt wordt om de lonen
van de Afrikanen vast te stellen in
overeenstemming met de wensen
van de regering, de blanke vakbon
den en de ondernemers.
Zijn kerk en vakbeweging het mis
schien toch wel een beetje eens
met elkaar? Zijn ze allebei bang
voor moeilijlheden met hun leden?
Laten we hopen, dat het zo niet
gesteld is. dat dc vakbeweging
door zal zetten en zich zal aanslui
ten bij de aanbevelingen van de
ILO, de Internationale Arbeidsor
ganisatie, die overheids- en parti
culiere investeringen in Zuid-Afri
ka stop wil zetten.
UTRECHT 'Nederland heeft weer
een eigen missaal'. Onder dit motto
heeft de nationale raad voor liturgie
van de r.k. kerkprovincie het 'missaal
voor zon- en feestdagen* op de markt
gebracht. Het is een vertaling van het
in 1970 geheel vernieuwde Romeinse
missaal.
Het boek, dat 1024 pagina's telt. kost
35 gulden. Het bevat alle officiële
schriftlezingen en gebeden van de
driejarige cyclus. Terwille van de
zang zijn de openings- en communie
teksten in het Latijn en het Neder
lands opgenomen. De orde van dienst
bevat onder meer de vier officiële eu
charistische gebeden en 37 prefaties.
Ook is aandacht besteed aan de voor
naamste heiligenfeesten en aan voticf-
missen. De afdeling muziek telt vijf
Nederlandse en vijf Gregoriaanse mis
sen en 138 liederen en beurtzangen.
Onder de 120 bladzijden 'gebeden
voor privégebruik' is ook plaats inge
ruimd voor acht niet officieel goedge
keurde eucharistische gebeden.
Tijdens een persconferentie ter pre
sentatie van het missaal lichtte de
voorzitter van de raad voor liturgie,
vicaris dr. C. Braun van het bisdom
Rotterdam, de bedoeling van de nieu
we uitgave toe. Hij noemde het 'een
beknopte bijbel voor de gelovigen' on
zei, dat de raad er grote waarde aan
hecht, dat deze schriftlezingen zoveel
mogelijk in de zondagse liturgie wor
den gevolgd.
Wel waarschuwde hij de kerkganger,
om niet met de vinger op de tekst de
priester te volgen om te zien of hij
wel alles letterlijk zegt wat er staat.
'De bedoeling van dit missaal is niet.
de priester ermee om de oren te
slaan. De liturgie zelf is levendiger
geworden en vraagt om aanpassingen
ter plaatse'. Dr. Braun uitte voorzich
tige kritiek op de huidige liturgie.
Daarbij 'zijn ook wel minder gelukki
ge teksten in gebruik' en zouden de
schriftlezingen-'hier en daar wellicht
meer uitgangspunt kunnen zijn'.
ROTTERDAM De Nederlandse af
deling van het wereldcongres van
godsdiensten bestaat vijfentwintig
jaar. Ter gelegenheid hiervan heeft
de Nederlandse afdeling een bundel
opstellen gepubliceerd onder de titel
'Verder dan de Oecumene'. Hierin
wordt van verschillende hoeken uit
het licht geworpen op de ontmoeting
van verschillende godsdiensten, gods
dienstwetenschap en de culturele vor
men die de godsdienst aanneemt.
De eerste Nederlandse voorzitter was
ds. Van Dorp van de Nederlandse ge
meente in Londen. Belangstelling
bleek vooral te bestaan in kringen
van vrijzinnig protestanten, leden van
de Vrije Gemeente, vrij-katholieken.
Katholieken en orthodox protestanten
lieten het afweten.
Blijkens de nu uitgegeven bundel ge
niet het -gesprek der godsdiensten
thans ruimer belangstelling. De bun
del bevat bijdragen van o.m. prof. dr.
J. de Graaf (Utrecht), prof. dr. A. G.
Honig (Kampen), rabbijn dr. A. Soe-
tendorp en dr. J. A. Hes (Directeur
Filmcentrum, Hilversum).
Het werk van de Nederlandse afdeling
concentreert zich thans rond het insti
tuut voor godsdienstcommunicatie 'in-
terreligio' te Rotterdam. Onder lei
ding van dr. R. Boeke streeft dit cen
trum naar een evenwichtige informa
tie omtrent andere godsdiensten.
Abma laakt persiflage
op wederkomst Jezus
Van een verslaggever
DEN HAAG Volgens het Kamerlid
ds. Abma (SGP) is een zaterdag uitge
zonden radio-progrogramma een stui
tende persiflage gegeven op de weder
komst van Jezus. Ds. Abma vraagt mi
nister Van Doorn op te treden tegen
de verantwoordelijke medewerkers
aan dit programma In het programma
werd God gelasterd en medeburgers
gekrenkt in hun heiligste overtuiging.
De vragen, zo zegt het Kamerlid, zijn
niet ingegeven uit vitzucht, maar om
bestwil.
HET KOMT ANDERS
De laatste tijd zijn wij opnieuw ge
confronteerd met de werkelijkheid die
hier boven staat. Onze bevolkings
prognoses moeten wij van tijd tot tijd
drastisch herzien. Nauwelijks zijn wij
begonnen met op grond van een visie
het een en ander te plannen of ande
ren leggen hun hand op onze arm en
zeggen: houdt op. het is anders! Ja
renlang hebben wij wegen en viaduo
ten, klaverbladen en snelroutes ge
bouwd, tegen de klippen op, en in
eens liggen ze daar, totaal ongebruikt
En niemand kan zeggen wat in di
toekomst het lot zal zijn van deze be
tonnen linten door ons land. Waren
wij enkele jaren geleden nog gebiole
geerd door de gedachte van een steeds
langer, fitter en gezonder leven, zt
zelfs dat de intussen overleden Nor-
bert Wiener zijn huivering moest uil-
spreken bij de gedachte aan de over
bevolking die dit succes zou meebren
gen, vandaag schijnt hier en daar dt
gemiddelde leeftijd weer te dalen. Hel
schijnt altijd anders te komen dan wij
denken, Ludendorff schreef in 1930 al
dat het communistisch experiment in
Rusland niet lang meer kon duren, er
waren duidelijke symptomen van eet
volksverzet dat een einde zou maken
aan het regiem. Maar niets is minder
waar gebleken. Ook zag hij de Turken
zich ontwikkelen tot een wereld
macht, maar wie denkt er nog aar.
hen? Het komt anders. Dat maakt he
niet eenvoudiger. We verkeren blijk
baar nog altijd in de situatie van dis
bankman die beweerde overmorgen
schatrijk te kunnen zijn wanneer hij
slechts de koersen van morgen kende
Hij had gelijk, maar hij rekende te
recht met de werkelijkheid van hel
komt anders'. Anders dan wij denken
en plannen maken. Dat mag ons be
scheiden maken. We staren niet ge
heel in het duister, bepaalde gegeven!
zijn bekend en zijn veranderbaar. Olie
vervoer uit de Arabische landen heef:
een bepaalde tijd nodig die niemanó
verwaarlozen kan. We weten wel iets
maar lang niet alles. Dat geldt ooi
voor ons eigen bestaan. De dag var
morgen kan ons toelachen en diezelf
de dag kan een teleurstelling worden
Omgekeerd is het even waar: een
mens lijdt meestal 't meest om 't lij
den dat hij vreest en nimmer op
komt dagen. Naast ons zorgen voor de
toekomst aan de hand van de ons ter
beschikking staande informaties mo
gen we gelukkig ook een beetje van
dag tot dag leven. Gedragen door een
onzichtbaar fundament.
do
LE
euw
daa
kan
mai
tiati'
kni
met
gaa
rinj
ref<
is z
'In
con
kwi
bij\
rak
tha:
zijn
moi
Le
Er
Da:
ma
lijk
fun
me'
dit
Bij
boe
ma
bh:
Uit
clu
NED. HERV. KERK
Beroepen te Leerdam: J. v.d. Schee te
Zierikzec; te Helmond: H. O. Sasse te
Delft.
Aangenomen naar Leiderdorp J. Geur-
sen te Goes.
GEREF. KERKEN
Bedankt voor Assen: A. de Jong te
Veendam (neemt geen verdere beroe
pen in overweging).
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Mijdrecht: M. W. Nieu-
wenhuijze te Delft.
Evert Hartman - Signalen ln de
nacht. Uitgeverij: Gottmer Haar
lem. Prijs: 15.90
Evert Hartman, thans leraar aard
rijkskunde in Hoogeveen, was acht
jaar toen de bevrijding aanbrak. Hij
behoort tot de na-oorlogse jongeren,
die het hebben aangedurfd zich te
verdiepen in het verzet Een dergelij
ke opgave stelt hoge eisen zeker qua
inleving in de complexe materie. De
auteur voert een verzetsgroep ten to
nele, ergens in Nederland men
proeft Friesland die betrokken is
bij geallieerde droppings en adembe
nemende confrontaties met de Duit
sers. Naar ons gevoel is de schrijver
niet helemaal kunnen ontkomen aan
een soms wat geromantiseerd beeld,
in die zin, dat er menigmaal sprake is
van een zwart-wit-situatie. De illegali
teit stond voor niets, de huzarenstuk
jes waren even talrijk als verbluffend
en de Duitsers schoten herhaaldelijk
tekort in reactievermogen.
Hartman schreef ontegenzeglijk een
'thriller', waarin hij de mentaliteit
van het verzet de weinigen, die
voor velen poogden op te treden
raak tj'peert. Vooral in de dialogen.
Maar, zoals gezegd, er lukt van die
zijde opmerkelijk véél.
De verdienste van dit eerlijk bedoelde
verzetsboek zien we vooral in de po
ging om jongeren bij een periode te
betrekken, die in ons volk aanspreek
baar dient voort te leven. De uitgever
zegt op de flap, dat Hartman zich ter
stond heeft geschaard bij de beste
Nederlandse auteurs, een wat erg na
drukkelijke introductie..
SEOEL De Zuidkoreaanse politie
heeft vorige week opnieuw enkele
geestelijken gearresteerd onder wie
een katholieke bisschop, de ere-deken
van de protestantse theologische fa
culteit en een boeddhistische priester.
Zij werden ingerekend terwijl zij tij
dens een persconferentie kritiek le
verden op de dictatuur en de regering
door middel van terreur in Zuid-Viet-
nam. De kritiek is vervat in een stuk
dat door vijftien schrijvers weten
schappers en geestelijken is onderte
kend en waarin zij oproepen tot her
stel van de democratie. Tijdens de
bijeenkomst waarin dit stuk aan de
pers werd aangeboden kwam de poli
tie tussenbeide en arresteerde negen
van de ondertekenaars,
studentenpastores
