*ïog meer 'gaten' Hn Nixons bandje iconomisch gevecht drijft /S en Europa uit elkaar Sacharow en gezin vragen visum voor Verenigde Staten reznjew biedt Aziaten )llectieve veiligheid baarheid misschien nooit bekend Meer dan 100 doden bij brand Hoofd Griekse kerk in moeilijkheden Egypte/Israël Bewegingen Skylab op rantsoen gezet Bombrieven uit Nederland naar Israël gezonden Moskou stelt geen prijs op bezoek van Pompidou -W/K' WARTET VRUDAJG 30 NOVEMBER 1973 BUITENLAND - T7/K9 HLSHINGTON (Reuter, AP, IJPI) Er blijken nog meer 'gaten' te zijn in ■bandopname van het Witte Huis, waarin al een 'blank' gedeelte van 18 luten was geconstateerd. Een advocaat van Nixon zei, dat de 'gaten' niet i belang zijn, dat er een 'logische verklaring' voor is en dat er geen reden im te geloven, dat stemmen zijn uitgewist. ter John Sirica, die gisteren het en ander over de bandopnamen eelde, had het Witte Huis om bandjes gevraagd. Er zijn tot- slechts zeven opnamen aan overhandigd. Men vraagt zich in lington dan ook af of de waar over de mate, waarin Nixon bij Watergate-schandaal was betrok- )oit bekend zal worden. Zelfs de t banden, die Sirica gekregen blijken niet compleet te zijn. idvocaat van het Witte Huis ver- de tegenover Sirica, dat de nieu- jaten' op 14 en 15 november ge- ateerd zijn bij het maken van ën. Zij kunnen volgens de advo- ook zijn ontstaan doordat het ge- opname-systeem werd 'geacti- door geluiden op de achter- i, zosls die van vrachtwagens, die Vitte Huis passeerden.' j ineed federale rechtbank heeft gisteren voormalige assistent van Nixon, ght Chapin, in staat van beschuldi- gesteld wegens het plegen van eed tegenover de rechter, die de rgate-affaire onderzoekt. In de van beschuldiging wordt gesteld Ihapin gelogen heeft toen hem op >ril vragen werden gesteld betref- de activiteiten van Donald Se- de man die politieke sabotage ;de tijdens de verkiezingscampag- m 1972. ■^formele klacht luidt dat Chapin Rechter John Sirica valse verklaringen heeft afgelegd. Hij kan worden veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf en een boete van 10.000 dollar. Chapin was verantwoor delijk voor de afspraken van Nixon tijdens diens eerste ambtsperiode. Hij V. DELHI (Reuter, UPI) De Russische partijleider Leonid Brezjnjew (t opgeroepen tot een 'diepgaande en uitgebreide discussie' over de idee van -tctieve veiligheid in Azië. In een toespraak tot de beide huizen van het In- In e parlement zei Brezjnjew dat de huidige situatie op het Aziatisch conti- watt de voorwaarden voor een dergelijke discussie had geschapen. Azië kan en t een continent worden van vrede, vriendschap en samenwerking. 'Dit grote r l is de pogingen en de strijd waard', aldus Brezjnjew, die het idee van een tische collectieve veiligheid voor het eerst in 1969 aan de orde stelde. werkt nu bij United Airlines. Volgens de acte van beschuldiging werd Cha pin de vraag gesteld of hij 'ooit met Segretti had gesproken over het ver spreiden van verkiezingspamfletten of enigerlei soort verklaringen'. Hij ant woordde ontkennend, ook op de vraag of hij wist 'dat Segretti ooit verkla ringen van enigerlei soort of verkie zingspamfletten' had verspreid. In de acte wordt gezegd dat 'deze antwoor den, zoals hij toen heel goed wist, ge logen waren.' Nixons nieuwe adviseur Meivin Laird (vroegere minister van defensie) ver klaarde gisteren tegenover verslagge vers dat de nieuwe ontwikkelingen in de W ater ga te-controverse de pogingen van Nixon hebben geschaad om een eind aan de verdachtmakingen te ma ken. Maar Laird meent dat er in het Huis van afgevaardigden geen meer derheid kan worden gevonden om de president in staat van beschuldiging te stellen. Een andere functionaris van het Wit te Huis, Nixons perschef Ronald Zieg- Ier, verklaarde gisteren dat sommige leden van de staf van de nieuwe spe ciale aanklager in de Watergate-zaak, Leon Jaworski, tegen Nixon en zijn regering ingenomen zijn. De juridische commissie van het Huis van afgevaardigden heeft gisteren de benoeming van de republikein Gerald Ford tot vice-president van de Vere nigde Staten met 29 stemmen voor en 8 stemmen tegen goedgekeurd. Het Huis zal volgende week zelf over de benoeming stemmen. Algemeen wordt een overweldigende meerderheid ver wacht. Eerder deze week gaf de Se naat zijn goedkeuring. BONN (UPI, AP, DPA) Het aantal manschappen van het Westduitse le ger zal met zes procent worden ver minderd, tot 465.000 militairen in ac tieve dienst. De inkrimping is moge lijk door de instelling van een 'parate reserve' van 30.000 soldaten, die na hun dienstplicht kunnen terugkeren in de burgermaatschappij, maar nog een jaar kunnen worden opgeroepen. De dienstplicht blijft 15 maanden. Een vrijwilligersleger zou te duur zijn, aldus minister van defensie Le ber. MOSKOU (UPI, Reuter, AP) De Russische atoomgeleerde Au- drej Sacharow en zijn gezin hebben verzocht een bezoek te mogen brengen aan Amerika. Sacharow beseft dat hij daarmee het risico loopt niet meer naar zijn vaderland te mogen terugkeren. Bij een brand in een warenhuis in Koemamoto op 880 km ten zuiden van Tokio zijn tenminste honderd mensen omgekomen. Twee uur na het begin van de brand raakte de brandweer de controle over het vuur kwijt en kolk ten zware rookwolken uit het waren huis Taiyo (zie foto). Naar schatting bevonden zich 900 mensen in het gebouw, toen op de vijfde verdieping brand uitbrak. Ge vreesd wordt dat het aantal doden nog groter zal blijken te zijn, als uok de bovenste verdieping van het wa renhuis kan worden doorzocht. Velen van de meer dan honderd gewonden zijn er slecht aan toe. Helikopters die door de enorme rook wolken moesten vliegen, hebben veel mensen gered, die naar het dak kon den ontkomen. Anderen stelden zich via lange ladders en langs touwen in veiligheid. Van de bovenste verdiepin gen, die niet bereikt konden worden, sprongen mensen uit ramen een zeke re dood tegemoet. Tientallen lijken konden nog niet worden geïdentifi ceerd. Normaal zou het magazijn Taiyo (Grole Oceaan) gisteren gesloten zijn geweest. In verband met de komende Japanse feestdagen was het echter ge opend. De brand brak volgens de poli tie uit op de bsddenafdeling. De geleerde vertelde westerse verslag gevers in zijn Moskouse flat, dat hij vorige week woensdag dè administra tieve procedure is begonnen, die met het aanvragen van een uitreisvisum gepaard gaat. Sacharow is door de Princeton-universiteit uitgenodigd om ter te komen doceren. Hij zei te aan vaarden dat het waarschijnlijk een en kele reis zal worden, als hij geen toe- steming zou krijgen terug te keren naar de Sowjet-Unie. Dit overkwam ook andere dissidente Russen, als Waleri Sjalidze en Zhores Medwedew, die nu in Amerika en Engeland ver blijven. Beiden werd het Russische staatsburgerschap ontnomen, nadat ze colleges waren gaan geven in het Westen. Dreigementen Het besluit van Sacharow schijnt in gegeven te zijn door de recente drei gementen van de Russische geheime politie aan zijn vrouw Jelena. Zij heeft toegegeven dat ze uit de gevan genis dagboeken heeft gemokkeld van een Rus, die was veroordeeld wegens zijn aandeel in een mislukte kapings poging dor joden, die naar Israël wilden. Mevrouw Sacharow is een joodse. Sacharow heeft de KGB mee gedeeld, dat zijn vrouw zich niet lan ger zal laten ondervragen. Sacharow heeft een uitreisvisum aan gevraagd voor hemzelf, zijn vrouw, twee stiefkinderen, een schoonzoon en diens kind, voor wie de uitnodiging ATHENE De synode van de ortho doxe kerk van Griekenland heeft zich met algemene stemmen gesteld achter metropoliet Seraphin van Jannina, die zondag de nieuwe Griekse regering heeft beëdigd. De synode stuurde de nieuwe leiders gelukwensen en sprak de wens uit. dat ze 'hun taak zullen volbrengen'. De synode was bijeengekomen nadat aartsbisschop HieronVmus, de primaat van de Griekse kerk, het optreden van Seraphin illegaal had genoemd en sancties tegen hem had geëist Hie- ronymus is een goede kennis van de afgezette president Papadopoulos. Hieronymus nam geen deel aan de synode. Kerkelijke kringen verwach ten, dat hij niet lang meer primaat zal kunnen blijven vanwege zijn ban den met de afgezette president Hij was op instignatie van Papadopoulos primaat geworden. door Chris Blankenburgh De Amerikaanse politieke optreden tij- eii de jongste oorlog in het Midden- en heeft een reeks tegenstellingen, in de afgelopen jaren tussen de VS tin Westeuropese bondgenoten zijn oeid in versneld tempo op de spits even. terse diplomaten in Londen waar- ^.«pvden vorige week dat er een ern- vertrouwênscrisis dreigt in de rikaans-Europese betrekkingen. egen EEG-landen, die door de Arabische >ycot in hun economische bestaan wor- bedreigd, zijn door Washington beticht jebrek aan medewerking aan een vredes- ing voor het Midden-Oosten. West-Duits dat naast Nederland een van Amerika's eefi;ste bondgenoten is, kreeg afzonderlijk ind van voren nadat ook Bonn de door had geweigerd van Amerikaanse wapens Israël. /est-Europa is onder aanvoering van qcrijk en met steun van Engeland een dsp van kritiek op de VS opgestoken. De ^ing Nixon is verweten, met instemming ,en(jde Sowjet-Unie, de Europese partners itnatisch buiten het politieke overleg over lidden-Oosten te houden, waar de EEG belangen heeft. In vrijwel alle Westeu- e hoofdsteden is Washington soms open maar meest binnensmonds, verweten de O-partners niet tijdig te hebben inge- na de uitvaardiging van het alarm voor 'ikaanse militairen, toen een confrontatie 1 de VS en de Sowjet-Unie dreigde. A ils in de VS wordt ook in West-Europa 'v»or het Watergate-schandaal in diskrediet chte, Nixon er nog steeds van verdacht echtvaardigd te hebben besloten tot het »jc" i en dat hij daarmee heeft geriskeerd ^an Dn wetend Europa bij een nucleair con ti hote betrekken. De Franse minister van zijnnlandse zaken Michel Jobert bracht de eze^ese kritiek het scherpst onder woorden ^iede opmerking dat 'Washington en Mos- njet^'ch vergissen' en 'lomp optreden' door ien pa aan de kant te schuiven'. Op de achtergrond van de verscherpte tegen stellingen staat de steeds feller wordende ri valiteit op economisch gebied tussen de VS en de begin dit jaar van zes tot. negen landen uitgebreide Europese Economische Gemeen schap. In juli 1971 verklaarde president Nixon in een rede in Kansas City dat vijf grote economische mogendheden (de VS, de Sowjet-Unie, China, West-Europa en Japan) 'de economische toekomst zullen bepalen'. 'En omdat economische macht de sleutel zal zijn tot andere vormen van macht, zullen de ze mogendheden in het laatste derde deel van deze eeuw de toekomst van de wereld op an dere manieren bepalen'. Nixon bedoelde dat de machtsstrijd, van de toekomst voor een belangrijk deel op econo misch gebied zou worden geleverd. Harald Malmgren, een voormalig medewerker van het Witte Huis, die deze uitspraak van Nixon vorig jaar aanhaalde, voegde er aan toe dat 'de commercie en financiële kwesties de tra ditionele diplomatieke en veiligheidsvraag stukken beginnen te verdringen als de belang rijkste onderwerpen van de buitenlandse po litiek'. In dit perspectief is het duidelijk dat de voortschrijdende ontwikkeling van de EEG door de Amerikanen als een regelrechte uit daging wordt beschouwd. In de VS is in het afgelopen jaar steeds sterker nadruk gelegd op de bedreiging die het economisch machti ger wordende Europa voor Amerika vormt Seyom Brown, een gezaghebbend Amerikaans politiek auteur vatte de Amerikaanse vrees als volgt samen: 'De negen of meer leden van de EEG zouden als zij vooral bij internationa le kwesties als eenheid zouden optreden heel goed naar voren kunnen komen als een gelijk waardige macht in de wereldpolitiek. Dit in het bijzonder als de VS en de Sowjet-Unie doorgaan te handelen alsof de verouderde confrontatie van de veiligheidsgemeenschap pen (NAVO en Warschau Pact) nog steeds het wezen vormt van de internationale be trekkingen. De macht die de Westeuropese groep kan hanteren zou in elk geval niet wor telen in zijn militaire vermogen. Het zou voornamelijk macht zijn die afgeleid is van technisch-economische capaciteiten, culturele banden, de aardrijkskundige ligging en de di plomatieke vaardigheden. De EEG-landen zijn goed gelegen voor de bouw van coalities met de Oosteuropese landen, als partners of con currenten op een grotere, geheel Eruopese markt. Zij zouden zo beschikken over het ge bruik van gemeenschappelijke, geheel Euro pese hulpbronnen: rivierbeddingen, zeëen, de energievoorziening, het luchtruim en de at mosfeer. Bovendien kan van de Westeuropea nen worden verwacht dat zij bijzonder actief zullen zijn in het handhaven en opbouwen van afhankelijkheids-relaties tussen Noord en Zuid (rijke en arme landen). Daarbij kunnen zij speciaal bouwen op de intieme connecties die Frankrijk heeft met de meeste van zijn vroegere koloniën in Afrika en op de Britse banden met het Gemenebest'. Raymond Vernon, hoogleraar internationale betrekkingen aan de universiteit van Harvard (VS) schreef: 'Als men er zeker van kon zijn dat de EEG zich verder zou ontwikkelen dan het stadium van zuiver tolunie dan zou dat de vooruitzichten voor de betrekkingen tus sen de VS en Europa grootscheeps verande ren. In dat geval zouden de VS tegenover een geïntegreerd. Europees economisch gebied staan met een bruto nationaal produkt van zo'n 700 miljard dollar en een bevolking van 270 miljoen, mensen, opererend onder ge meenschappelijke politieke geboden. Zijn 60 miljard dollar buitenlandse valuta-reserves en rijn jaarlijkse overheidsheffingen van zo'n 250 miljard dollar zouden meer dan een uit daging voor de Amerikaanse economie beteke nen'. De erkenning dat economische macht een grote toekomst tegemoet gaat en de Ameri kaanse bezorgdheid over de groeiende econo mie van de EEG is één van de hoofdredenen van de huidige spanningen tussen de VS en Europa. Europese wrevel Aan de overzijde van de Atlantische Oceaan is niet minder grote bezorgdheid in de EEG- landen gegroeid over de Amerikaanse druk op de Europese economie. In de afgelopen ja ren hebben de EEG-landen steeds zwaarder de last gevoeld van de onderlinge vervloch- van-Schreiber, waarschuwde in 1967 in het tenheid van de Amerikaanse en Europese eco nomie. De Franse politicus Jean-Jacques Ser- boek 'De Amerikaanse Uitdaging', dat een enorme bestseller werd, tegen de grote in vloed van Amerikaanse ondernemingen op Europese economie. De Zweedse bankexpert Leif Backlund schreef: 'Sedert 1958 hebben Amerikaanse ondernemingen enkele duizen den filialen in de EEG gesticht. Deze pene tratie is des te gevaarlijker omdat de Ameri kaanse investeringen plaatsvinden in secto ren, waar volop expansie heerst en die vanuit strikt militair oogpunt gezien van het groot ste landsbelang zijn' (bv. de computers). De EEG-landen zijn pas in een laat stadium be gonnen zich teweer te stellen tegen het ge vaar van te grote afhankelijkheid van de Amerikaanse bedrijfspolitiek. Een ontwikkeling waaraan de EEG nauwe lijks iets heeft kunnen doen is de rampzalige verstoring geweest van het internationale geldsysteem. door de waardeverminderingen van de Amerikaanse dollar. In de loop der ja ren hebben grote hoeveelheden Amerikaanse dollars zich in de Westeuropese banken, staatskassen en bedrijfsfondsen opgestapeld. De dollar was een gewild, algemeen aanvaard eri waardevast internationaal betaalmiddel ge worden, dat in de VS tegen een vast gewicht aan goud kon worden ingewisseld. Maar door chronische tekorten op de Amerikaanse beta lingsbalans, die vooral het gevolg waren van de langdurige en kostbare oorlog in Vietnam, begon het vertrouwen in de waarde van de dollar snel te dalen. Dollarcrisis Het gevolg was dat bevreesde dollarbezitters hun valuta tegen andere muntsoorten wilden inwisselen, waartoe onder meer de Westeuro pese landen volgens internationale afspraken verplicht waren. Het betekende dat de staats kassen van Westeuropese landen met een sterke munteenheid, volstroomden met dol lars, die tegen Europese muntsoorten moes ten worden geruild. Daardoor kwamen massa le bedragen aan Europese valuta in omloop, die onvoldoende waren gedekt door de in fei te in waarde gedaalde dollar. De echte crisis brak uit toen president Nixon jp 15 augustus 1971 de dollar niet langer inwisselbaar maak te tegen goud. Deze maatiegel ging bovendien gepaard met een extra-heffing van tien pro cent op de invoer naar de VS. De EEG-landen zaten nu met dollars, die minder waard waren geworden en nog steeds in waarde daalden, terwijl door het groot scheeps inwisselen van dollars de hoeveelheid uitgegeven eigen munt fors was gegroeid: een verschijnsel dat inflatie wordt genoemd. In West-Europa wekte dit grote wrevel omdat de VS op die manier hun schulden op andere landen konden afwentelen. De uit de VS geimporteerde inflatie werd opnieuw vergroot toen de dollar begin dit jaar voor de derde keer sinds augustus 1971 in waarde daalde, terwijl Europese pogingen tot een hervor ming van het internationale geldstelsel te ko men op niets uitliepen. Door de waardever mindering van de dollar werd Amerika voor het buitenland aanzienlijk goedkoper, kreeg een veel sterker concurrentiepositie ten op zichte van de EEG voor industriële en land- bouwprodukten. Afwenteling van de Princeton-universiteit even eens geldt. De geleerde zei niet te we ten of hij toestemming voor het ver trek zal krijgen, maar opperde dat de autoriteiten zijn verzoek als een 'goe de stap' zouden beschouwen. Hij is niet van plan het land blijvend te verlaten en hij hoopt dat hij na een verblijf van drie k zes maanden kan terugkeren. De Russische autoriteiten hebben in het verleden enkele geleerden toe stemming om te vertrekken geweigerd en enkele waarnemers geloven dat Sa charow verhinderd zal worden naar het buitenland te gaan, wegens zijn aandeel in het ontwikkelen van de atoombom. De geleerde is nog steeds betrokken bij research-werk, hoewel deze arbeid sinds hij begon met zijn campagne voor de rechten van de mens zich niet meer op het vlak van de nationale veiligheid beweegt. Vervolg van pagina 1 compenseren voor de oorlogsverliezen, die deze twee landen hebben geleden. Bovendien is er een propaganda-fonds opgericht, dat bredere bekendheid moet geven aan de Arabische zaak. Politieke waarnemers in Algiers zijn van mening dat de beslissingen, die de topconferentie heeft genomen, er op duiden dat de Arabische wereld strijdbaarder is en zich meer bewust van zijn eenheid dan ooit Zoals een Arabische diplomaat zei: 'De oktober- oorlog gaf ons onze pit terug en dat bleek duidelijk op de conferentie. Het was de meest succesvolle conferentie, die we ooit hebben gehouden'. Koning Hassan van Marokko gaf de stemming weer in zijn eindspeech met de woor den: 'We zullen spoedig in Jeruzalem biddenWe zullen zegemarsen bij wonen in Cairo en Damascus'. Uitgefloten De VS, aldus de EEG-landen, waren er niet alleen in geslaagd een deel van hun schuld op andere landen af te wentelen, maar tevens een geducht concurrent van de EEG te wor den op de wereldmarkt De VS hebben zich ten koste van de EEG in een voordeliger eco nomische positie gemanoevreerd en daarmee hun macht versterkt, zo weerklonk uit EEG- kringen, die geneigd waren te vergeten dat ze zelf destijds op die devaluatie van de dollar hadden aangedrongen. Vanuit deze achtergrond is in West-Europa een groot wantrouwen ontstaan tegen de Amerikaanse politiek, die tot venijnige reac ties leidde toen de Arabische landen besloten Nederland, en daarmee de EEG, de vitale olie te onthouden, terwijl de VS, die van deze olie slechts gedeeltelijk afhankelijk zijn via een reeks eenvoudige bezuinigingsmaatrege len hun economische positie kunnen handha ven. Albain Chalandon, een Franse gaullist en voormalig minister, schreef in een bijtend ar tikel in het Franse dagblad Le Monde: 'De VS kennen slechts het geheiligde egoïsme van hun belangen. Het is zeker niet zonder vol doening dat zij thans de twee grootste con currenten van hun economie, Europa en Ja pan, getroffen zien door de oliecrisis'. Dit was het eerste artikel van een serie van drie. Morgen: Europa bezorgd over zijn verde diging. Het centrale comité van de Israëlische Arbeiderspartij heeft de voorstellen verworpen om de lijst van afgevaar digden voor de parlementsverkiezin gen van 31 december te wijzigen. De minister van defensie Dajan was er door verscheidene fracties van be schuldigd in de eerste plaats verant woordelijk te zijn voor de grote fou ten, die voor een gedurende de oktober oorlog in de strijdkrachten zijn ge constateerd. Zij eisten zijn aftreden en toen hij de zaal betrad, werd hij door verscheidene afgevaardigden zelfs uitgefloten. De beslissing van het centrale comité betekent dat Dajan voorlopig in ieder geval niet zal aftreden. De 'duiven' In de Arbeiderspartij zijn wel in het of fensief gegaan tegen het eerdere ver kiezingsprogram van de partij, dat op het punt van de teruggave van de be zette gebieden de opvattingen van Da jan weerspiegelde. De 'duiven' wor den aangevoerd door de ministers Yi- gal Allon, Pinhas Sapir, Abba Eban en Haim Bar-Lev. Zij allen hebben verklaard bij een vredesregeling meer gebieden aan de Arabieren te willen teruggeven dan Dajan van plan was. KAAP CANAVERAL (Reuter, UPI) Het manoeuvreerverbod voor het ruimtestation Skylab is belangrijk verzacht. De beperkte bewegingsvrij heid was ingesteld toen een draaibe- weging dinsdagnacht zes maal zoveel brandstof voor stuurraketjes bleek ie kosten als normaal. Dat bleek bij nader onderzoek voor een deel te liggen aan 'bijzondere om standigheden', dus de toestand was niet zo erg als het er uitzag. Skylab mag nu ongeveer een positiewijziging per dag uitvoeren. Deze overgebleven beperking hangt samen met het uit vallen van een bij de standregeling betrokken gyroscoop, wat extra ge bruik van de raketjes nodig maakt. Waarschijnlijk zal vooral het grond- waarnemingsprogramma boven Euro pa en Noord-Amerika wat worden in gekrompen. Voor die waarnemingen moet Skylab op zijn kant worden ge zet Van een verslaggever TEL AVIV Op hef postkantoor in Tel Aviv zijn gisteren zes bombrieven ontdekt, die in Nederland zouden zijn verstuurd. Alle bombrieven konden onschadelijk worden gemaakt. Eerder deze week waren al vier bombrieven ontdekt in Israël, waarvan er drie in Zwitserland waren gepost en één af komstig was uit Itüië. Deze brieven konden ook onschadelijk worden ge maakt. PARIJS (UPI, Reuter) Volgens het Franse blad Le Monde zal het be zoek dat president Pompidou in janu ari aan Moskou wilde brengen worden uitgesteld. De Sowjet-Unie blijkt er geen prijs op te stellen. Er bestaat mogelijk verband met de beschuldiging die een Russisch week blad, de Literaturnaya Gazeta, aan het adres van Michel Jobert, de Franse minister van buitenlandse zaken, heeft geuit. Het artikel in het gezag hebbende blad wordt gezien als een teken van groeiende Russische irrita tie over de Franse bezwaren tegen de samenwerking tussen de supermo- gendheden.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1973 | | pagina 9