dichtbij
DE EVANGELISCHE
OMROEP
DE EVANGELISCHE
OMROEP
'Wanhopige mensen
na tv-uitzendingen
over homofilie'
'Juist wij bieden
uit bewogenheid
de reddende hand'
"ilommentaar ds. a. Kiamen
-aining (1)
iJaining (2)
MINI
KADERREEKS I
et weer
rst nog droog
Treintje 'met solied uurwerk'
spreekmachine
lingerie
speelgoed
scherts
KW/KWARTET DONDERDAG 22 NOVEMBER 1973
BINNENLAND/COMMENTAAR T5/K5
icr Den Uyl voelt er wel voor,
D heeft hij in een verkiezingstoe-
;t "'aak te Amersfoort gezegd, het rij-
gaj jod voor automobilisten van de
3r 'idag te verschuiven naar een ande-
ggj' dag. Zijn voorkeur wordt mede be-
on ld door de overweging, dat veel
t's op zondag door het hele gezin
er?$den gebruikt (voor recreatie en,
pri^ voegen wij eraan toe, voor kerk-
g), en op werkdagen alleen maar
r de heer des huizes, die zich er-
naar zijn werk begeeft,
uitspraak van de premier is een
tje verrassend. Onze verrassing
c t niet allereerst het feit, dat de be-
«rijkste man van de Partij van de
tal {BEID zich zo ontvankelijk toont
625 r noden op het gebied van de
2, JETIJDSBESTEDING, al mag
De best met genoegen worden vastge-
d. Wat ons in de uitlating van Den
M vooral heeft getroffen, is. dat hij
lelijk één autovrije dag voors-
we ds nog een geschikt instrument
ord t om het benzineverbruik in Ne-
and voldoende te beperken,
conclusie ligt voor de hand, dat
op de invoering van b.v. een dis-
Ookjutiestelsel in de komende weken
baar niet behoeven te rekenen,
kan daartegen aanvoeren, dat de
ring zo'n maatregel stellig tot op
laatste moment geheim zal hou-
onder andere om hamsterwoede
;elijfoorkomen. Dat is juist; maar het
»k waar, dat een discussie over
27 verschuiving van de autoloze dag
nlai t zin zou hebben, als we niet nog
llin aantal van die dagen voor de
zouden hebben.
zijn opmerking heeft Den Uyl
om de indruk gewekt, dat de re-
ïg de oliecrisis voorlopig nog wel
Ail aas meent te kunnen met tamelijk
1 oze ingrepen. Dit getuigt van een
nisme dat men elders in onze sa-
De leving, en met name in het be-
nk' sleven, tevergeefs zal zoeken. De
lubt -ikkeling van de beurskoersen
een heel andere taal, evenals
de directeur oliezaken van de
jnkolen-Handelsvereniging, die
p*1 tige moeilijkheden voor het sto-
voorziet, 'als we een strenge win-
^krijgen en niet op korte termijn
oplossing voor de Olie-aanvoer
schjfr gevonden'. Zeker, de formule
van deze prognose geeft al aan,
over de verwezenlijking ervan
volstrekte zekerheid kan worden
Maar evenmin bestaat er ze-
eid over, dat het allemaal wel
zal vallen en dat de maatregelen
le regering tot dusverre heeft ge-
h en (of alleen maar aanbevolen),
in oende zijn. Ons althans zijn geen
1^"' vens van de rijksoverheid bekend,
gei uit dit zou kunnen worden opge-
ikof?
e<
itus
ia
op het ergste voor te bereiden is
r deze omstandigheden een daad
wijs beleid. Als er een kans op is,
de invoering van een distributie-
;1 of andere drastische ingrepen in
energievoorziening op den duur
te vermijden zijn, kunnen we er
beter zo spoedig mogelijk aan
len. Hoewel Oost-Europa ons in
ti opzichten weinig, althans wei-
;oeds, te leren heeft, zouden we
n deze kwestie misschien kunnen
elen aan Roemenië, dat, ofschoon
le op een na grootste olieprodu-
van Europa is, al tot een rantsoe-
van benzine heeft besloten,
b noeilijkheden aan navolging van
"g 'oorbeeld verbonden, moeten on-
jfeld niet worden onderschat,
we kunnen ons troosten met het
dat ze goeddeels een gevolg zijn
ins hoge nationale welvaartspeil,
•e. voor zover het gebaseerd is
llerlei schaarser wordende grond-
ïn, op den duur tóch niet zullen
en handhaven. Het is inderdaad
zakelijk en ditmaal citeren we
Uyl met instemming dat we
gaan trainen 'in het afstand ne-
van de veronderstelling, dat we
planeet maar straffeloos kunnen
oven.'
In liet dinsdagavond door de KRO uitgezonden programma over
de bijbel en bomofilie beeft ds A. Klamer opgemerkt dat er aan
wijzingen zijn van zelfmoord als geivolg van de EO-uitzendingen
over dit onderwerp. Wij hebben de Hilversumse predikant ge
vraagd, zijn uitspraak concreter te maken.
Ds. Klamer zei uiteraard niet te be
schikking over statistische gegevens
en voorts te menen niet de vrijheid
te hebben om te publiceren wat hem
als pastor ter ore komt. Wel bezit hij
onder andere een brief van een dame
uit Den Haag, die er op aandrong dat
een in haar kring voorgekomen geval
van zelfmoord door ds. Klamer in de
openbaarheid zou worden gebracht.
'Dat heb ik echter niet gedaan, omdat
ik geloof dat je er niemand een
dienst mee bewijst.'
Hij heeft na de EO-uitzendingen veel
reacties gekregen van diep-wanhopige
mensen. 'Geen mensen die alleen
maar kwaad waren, maar die dreigden
te verzuipen in hun eigen wanhoop'.
Tal van homofielen, die dachten hun
probleem onder de knie te hebben
zijn totaal van de kaart geraakt. Zij
voelden zich teruggedrongen in het
oude zondegevoel, want in die uitzen
dingen was het niet 'dominee die of
die meent dat het zo is, maar God
zelf zegt het.' Homofielen gingen den
ken: 'Dan zit ik toch helemaal fout.'
Dat veroorzaakt volgens ds. Klamer
een radeloosheid waarmee deze men
sen in hun eigen omgeving veelal niet
terecht kunnen. Het drijft hen in een
doodlopende steeg.' Mensen die je in
een dergelijke situatie bellen, geven
je tenminste nog een kans om te hel
pen. Maar wat gebeurt er met de ho
mofielen die in hun radeloosheid niet
meer om hulp schreeuwen? Hoe groot
hun aantal is, kan helaas niemand be
wijzen, maar dat ze er zijn, is zeker.'
Ds. Klamer wenst nogmaals onder
streept te zien, niet te willen bewe
rend dat EO-medewerkers op trage
dies hebben aangestuurd. Wel gelooft
hij dat zij zelf niet voldoende besef
fen, wat zij kunnen aanrichten door
Naar aanleiding van de televi
sie-uitzending van de KRO over
de bijbel en homofilie, waarin
ds. A. Klamer onder meer uit
spraken deed over de Evangeli
sche Omroep had onze redac
teur Ton Hydra een gesprek
met ds. Klamer en de voorzitter
van de EO, ds. W. Glashouwer.
te doen zoals zij hebben gedaan.
Na de uitzending van dinsdag zijn
honderden reacties bij de KRO bin
nengekomen. We zijn met z'n tienen
de verdere avond bezig geweest. Een
rubricering is niet te geven. Veel in
stemming, dankbaarheid en zelfs ont
roering was te besluisteren via ge
sprekken van homofiele kijkers en
hun familieleden. Anderen vroegen
om meer inlichtingen.
Scheldkanonades kwamen natuurlijk
ook voor. 'Daar zijn we al aan ge
wend', zegt ds. Klamer. Een protes
tantse telefoniste werd uitgescholden
voor 'roomse trut.' Zelfs thuis heeft
zijn vrouw een aantal fraaiigheden te
verwerken gekregen. 'Viezerikken' en
'smerige flikkers' zijn de gebruikelij
ke kreten. Er waren ook klanten bij
die schreeuwden: 'Ga naar Moskou.'
Ook EO-leden
Onder degenen die vanuit religieuze
overwegingen bezwaren lieten horen
tegen de uitzending (hun aantal werd
geschat op zes procent) bevonden zich
ook EO-leden. 'Daar heb ik de tijd
voor genomen om duidelijk te maken
dat ik iets niet zo maar zeg. Sommige
gesprekken namen een goede wending
door de erkenning dat we samen in
een Heer geloven.
Met zijn collega Glashouwer heeft ds.
Klamer de laatste tijd geen contact
meer gehad. 'Ik wil graag met hem
over die uitzendingen praten en ik
hoop ook dat hij me belt. Niet om
voor een forum van allerlei mensen
over tere kwesties te praten maar
voor een gesprek onder vier ogen.'
Hieruit blijkt opnieuw dat ds. Klamer
huiverig is om in het openbaar te
spreken over zelfmoord, wetend dat
dit soms een gevaarlijke uitwerking
kan hebben op mensen in nood.
Over de opmerking van pater Grollen-
berg,, de bijbel liever niet meer te be
schouwen als het Woord van God wil
de ds. Kalmer tenslotte nog kwijt,
daarmee helemaal niet gelukkig te
zijn. 'Hij had dat zorgvuldiger moeten
formuleren. De bijbel blijft gelukkig
nog voor zeer veel mensen uitermate
belangrijk.
Ds. W. Glashouwer:
Dat iemand als gevolg van onze programma's over homofilie de
liand aan zichzelf zou hebben geslagen is voor ons volkomen
nieuw. Zelf heb ik na een van de uitzendingen wel een reactie
gehad van iemand, die vertelde dat een homofiel in grote nood
was, maar dat er een zelfmoord op gevolgd is, daar is niets van
bekend'.
Dit zei de voorzitter van de Evangeli
sche Omroep ds. W. Glashouwer, toen
wij hem gisteren telefonisch naar
commentaar vroegen op het KRO-pro-
gramma. Hij was tijdens die uitzen
ding met zijn bestuursleden in verga
dering en gezamenlijk heeft men er
naar gekeken. Daardoor kon meteen
worden besloten er op te reageren.
'Wij hebben tegen elkaar gezegd, dat
de reacties niet ten koste van de ho
mofielen mogen uitvallen. Want dat
dreigt nu te gebeuren.'
(ADVERTENTIE)
A. Silli-oe ^^5
De dochter van
de voddenman
en 23 andere titel
?e
dit
i
onze weerkundige medewerker
eer staat onder invloed van een
nentaal hogedrukgebied van
millibar. Dat betekent voor ons
■*opig droog weer met, waar de
optrekt, zonnige perioden. Later
week bereikt zachtere en vochti-
oceaanlucht onze streken. Het
5 pringen ervan zal gepaard gaan
enige regen en motregen. Gelijk-
1 gaat het temperatuur niveau
een wat hoger plan, met name 's
's. De riachtvorsten zullen dan
tot hei verleden behoren. De
)0I ere oceaanlucht dringt ook door
e Noordzee en Scandinavië, waar
pi >rst binnekort wel zal verminde-
Terwijl genoemd hogedrukcen-
lDIt via België naar Oostenrijk trok,
teiferde woensdagmorgen de kern
bl^e oude stormdepressie uit IJs-
anl (opgevuld tot 995 mb). Moskou
Melijke richting.
>V3 lichtverschijnsel dat eind vorige
zet in noordoost-Groningen werd
al( oierkf, is ook elders in het land
n. Een abonnee uit Baarn, per
onderweg van Amersfoort naar
ltS e|aken, zag in noordoostelijke
e ng
een vuurbol, die zich ver-
3-qi 'te van zuidoost naar noordwest.
^S/kuren waren uiteenlopend, waar
oranje en groen. Het geheel
vooral door de schijnbare hori-
le beweging, op een vurend of
neerstortend vliegtuig (ook onze Gro
ninger zegsman bezigde die vergelij
king). Naar mij ter ore kwam, wordt
door insiders eerder gedacht aan een
of ander toebehoren van een satelliet
(terugvallende delen van een raket)
dan aan een meteoriet uit het heelal.
De lichtverschijnselen zijn veroor
zaakt door hoge temperaturen als ge
volg van de wrijving bij het doordrin
gen van het in brand geraakte voor-
icerp in dichtere atmosferische lagen.
Er blijkt bij het publiek nogal ondui
delijk heid te bestaan over de Beau-
fort-schaal en de daarmee correspon
derende windsnelheid, Vandaar hier
onder een poging tot opheldering.
Windkracht 7 (hard) Grenzen snel
heid luchtverplaatsing: 50 tot 61
km/uur. Maatstai op het land: gehele
bomen bewegen.
Windkracht 8 (stormachtig) Grenzen
62 tot 74 km/uur. Maatstaf aan land:
takken breken af.
Windkracht 9 (storm). Grenzen 75 tot
88 km/uur. Maatstaf: lichte schade
aan gebouwen (dakpannen e.d.).
Windkracht 10 (zware storm). Gren
zen: 89 tot 102 km/uur. Maatstaf: bo
men ontworteld, aanzienlijke schade
aan gebouwen.
Windkracht 11 (orkaan). Grenzen:
103 tot 117 km /uur. Uitgebreide
schade.
Windkracht 12 (nog heviger orkaan).
Grenzen: 118 en meer km/uur. Uitge
breide schade: beide laatste stormig-
pen komen op het land zeer zelden
voor. In 1808 legde de Engelse admi
raal Beaufort de grondslag voor de
schattingen van de windsnelheid.
Over zijn totaal-indruk zei ds. Glas
houwer: 'Wij zijn het meest geschokt
door de wijze waarop de bijbel stuk
gemaakt en de mensen uit handen
werd geslagen. Wij menen dat juist
hierin de redding ligt, dat God de
mens en niet alleen de homofiele
mens oordeelt en opricht. Maar dat
gebeurt alleen wanneer we Zijn eigen
stem in Zijn Woord horen. In de
KRO-uitzending echter werd de mens
aan zich zelf overgelaten.'
De reactie van de EO zal zich vooral
richten op het stukmaken van de bij
bel. Een andere overweging is volgens
ds. Glashouwer: 'De mensen die zo'n
steun gehad hebben aan onze uitzen
dingen, hoe moeten zij zich nu voelen
nu deze vanuit de bijbel gegeven
steun uit handen wordt geslagen? Wij
hebben zelf de gedachte dat juist door
de KRO programma's homofiele men
sen aan hun eigen schuldgevoelens
worden overgelaten. Ds. Klamer heeft
heel duidelijk gezegd: 'We moeten al
lemaal met onze schuldgevoelens le
ren leven.' Zo wordt ook de Verzoe
ner van onze zonden losgelaten.'
Op onze vraag of de uitzending hem
enige aanleiding heeft gegeven om
meer onderscheid te maken tussen de
boodschap van Jezus en de oudtesta
mentische visie gezien tegen de ach
tergrond van het vroege joodse leven,
antwoordde ds. Glashouwer: 'Neen,
beslist niet. Wij geloven dat Jezus
Christus precies de lijn van het oude
testament doortrekt. Het is dezelfde
God, dezelfde Geest die de teksten, zo
wel het oude als het nieuwe testa
ment, geïnspireerd heeft'
Paulus
Verwijzend naar de apostel Paulus,
die sprekend over homofielen zei:
'Sommigen van u waren het, maar gij
zijt gereinigt, gij zijt geheiligd', stelt
ds. Glashouwer dat de doorgaande lijn
van de bijbel de bevrijdende bood
schap betekent voor de homofiele
mens. Alles is gericht op Christus, die
onze zonden wel veroordeelt, maar die
altijd de zondaar zoekt en hem wil
redden.
Zijn homofielen daarmee helemaal
van hun problemen af? 'Dat zijn ze
zeker niet', aldus ds. Glashouwer. Wel
is hij van mening dat men onder
scheid dient te maken tussen mensen
als Willem de Merode, die zo'n hevige
strijd voerde, en een steeds groter
wordende categorie die volgens het
EO-bestuur in deze richting min of
meer gedreven wordt door allerlei
propaganda.' Het wordt een modever
schijnsel.'
Ook op de dn de KRO-uitzending ge
opperde bezwaren tegen de aanpak
van de EO en het geuite verlangen
dat de kerken het echt christelijke
woord zullen laten horen, zal deze
omroep ook voor de televisie nader
redgeren.' Wij vinden het namelijk zo
verschrikkelijk erg', aldus ds. Glas
houwer, 'dat wij, terwijl wij alleen
maar de dingen bij de naam noemen
om de homofiele mensen' te redden,
gemanoeuvreerd worden in het straat
je van 'die schoppen deze mensen
weg.' Wij zijn er van overtuigd dat
juist wij de reddende hand bieden,
uit bewogenheid over hen.'
(ADVERTENTIE)
HOOG WATER 23 november: Vllssingen
0 40-12 54 Haringvlietsluizen 2.12-14.34. Rot
terdam 3.24-15.30 Scheveningen 1.40-14.04.
IJmuiden 2.23-14.39. Den Helder 6.28-18.57.
Harlingen 8.35-21.12. Delfzijl 10.37-23.13.
In deze tijd wordt een rechtstreekse aanval
gedaan op het Woord van God, zelfs via de
massa-communicatiemiddelen.
De EO wil deze communicatiemiddelen echter
gebruiken om het Evangelie onverkort
te verkondigen. Daarbij is Uw stem NU nodig!
Belt U ons vandaag nog?
Telefoon 02150-52641 of een briefkaartje: EO,
Postbus 565, Hilversum.
Een abonnement op ons programmablad 'VISIE'
kost 7,- per kwartaal.
Tot 31 december 1973 alle nummers gratis.
U kunt ons ook steunen door contribuant te worden
(dus zonder programmablad) voor 10,- per jaar.
onder redactie van loessmil
'Trein, bestaande uit locomotief
met solied uurwerk, kolenwagen
en 2 personenwagens op ronde
rails loopend, met reminrichting:
f 1,80'. Waar vind je zo'n aardig
en billijk geprijsd Sinterklaasca
deautje? Zeker niet in de winkel,
want zelfs de 'prijspakker' in 'le
boekdikke catalogus van een groot
postorderbedrijf, die ook uit een
locje en drie wagons is samenge
steld, kost al 99,50. Wèl in een
andere catalogus, ook van een
verzendhuis, maar dan één van zes
tig jaar geleden: de Leonidas Prijs
courant uit 1913, een dik geïlus-
treerd boekwerk met afbeeldingen
van ongeveer tweeduizend toen
moderne artikelen tegen meer dan
ouderwetse prijzen. Toen onlangs
in Amerika een herdruk van zo'n
oude prijscourant verscheen, vlo
gen de miljoenen exemplaren
de deur uit. En dat zal ook wel de
aanleiding voor uitgeverij Skrabee
in Laren geweest zijn om het zes
tig jaar oude Leonidas-boek te her
drukken. Het is een forse paper
back geworden met een schitteren
de voorplaat in zoete kleurtjes van
een fietsend en duidelijk overge
lukkig gezinnetje, waarvan je voor
14,90 lang plezier kunt hebben.
Leonidas was Nederlands aller
eerste postorderbedrijf, schepping
van de Tegeler smid Karei Lengs,
die er voordien al een rijtviel-an-
nex carbidlantaarn-fabriek op na
hield. Een kapitaal bedrijf, dat in
1913 toen de prijscourant in
een oplage van 300.000 exemplaren
uitkwam al zo'n zeshonderd
man personeel in dienst had. De
twee wereldoorlogen hebben er
voor gezorgd dat fabriek èen ver-
eendhuis over de kop zijn gegaan.
Maar in zijn vette jaren kon Karei
Lengs nog trots op zijn prijscou
rant aankondigen: 'Bevat meer dan
2000 Afbeeldingen en Beschrijvin
gen van Uiterst Laaggeprijsde
Kwaliteitsartikelen'. Die artikelen,
ook in deze herdruk allemaal afge
beeld, lopen van corsetten tot
speelgoed, van huishoudelijke arti
kelen tot wapens en spreekmachi
nes en natuurlijk is het eigen merk-
Een grammofoon hadden ze in die
tijd ook al, maar het apparaat was
heel wat omvangrijker dan wat we
nu kennen, het bezet op het
nieuwste van het nieuwste na
een grote hoorn en heette ook an
ders: de spreekmachine (vanaf
8,75) die in de prijscourant als
volgt wordt aangeprezen: 'Sinds ja
ren heeft de spreekmachine in alle
volksklassen ingang weten te vin
den en is het steeds meer en meer
het gewenschte muziekinstrument
voor de huiskamer geworden. Ter
harer behandeling behoeft men
geen muziekkennis of onderricht
te bezitten.en: 'Onze Leonidas
spreekmachines zingen, spelen,
spreken en lachen op onovertref
baar, duidelijke wijze, zoodat het
geheel onnoodig is een concert te
bezoeken, daar zulk een program
ma niet naar iedere smaak sa
mengesteld kan worden'.
Om het apparaat te laten zingen,
spelen, spreken of lachen, moest je
er wel een plaat op leggen, waar
van Leonidas er diverse leverde:
marsen, ouvertures, salonstukken,
liederen en heel wat 'humoristi
sche voordrachten' van o.a. Louis
Contran, Albert Bol, Abram de
Winter ('Neerlands oudste Karak
terkomiek'), Maupie Staal en na
tuurlijk het duo Louis en Henriët-
te Davids en dichter-zanger J. H.
Speenhof. Een paar titels: Japie is
getrouwd, Martelaren en weten
schap, Een lollige begrafenis. De
gescheurde broek, Jef heeft mij
een chik gefusseerd, Dat kussen is
toch zoo gezond, Tram langs de
Zeehaven, De vrije vrouwen, De
levende fotografie en Amsterdam
wordt internationaal. Er waren
ook buitenlandse platen 'opna
men gedaan te Batavia en te Soe-
rakarta' en er was al een soort
jukebox uitgevonden: een spreek
machine voor café's, die alleen
speelde na inworp van een munt
stuk. Naalden waren blijkbaar
gauw stukgedraaid: bij elke machi
ne werden er tenminste tweehon
derd gratis gegeven.
Een dame in ondergoed kon je in
1913 niet zomaar portretteren, laat
staan met haar adverteren. Maar
als dat onvermijdelijk was, dan
zette je haar op een onopvallend
plaatsje. In de Leonidas Prijs
courant staan de 'vrouwencorset-
ten' dan ook op de allerlaatste pa
gina. Getekende, zich decent gedra
gende dames, tonen daar corsetten
over de onderrok. Het goedkoopste
kostte 1,50 en wie een 'voortref
felijk spiraalveercorset' wilde heb
ben, moest er 1,95 voor neer
tellen. Het 'meest gewilde', in
rechte snit en met 'een paar fijn
ste kousenhouders' moest 3,05
opbrengen, en 'hoogfijn wit vrou-
wencorset, waschbaar, in hoogstmo-
derne Decolleté snit, bijzonder
lang, waschbaar als gewoon wasch-
goed zonder verwijdering van slui
tingen en inlagen* 3,85. Voor
1,40 kocht je een dameshemd uit
geel maccotricot 'met schouderslui
ting en fijne garnering' voor een
bovenwijdte van 90 centimeter.
Grotere maten waren er ook, maar
blijkbaar bestonden er geen dames
met minder boezem. Of ze hoefden
geen hemd.
In de herenkleding blijken
frontjes, al of niet met 'ingebouw
de' das uiterst populair en natuur
lijk niet minder de stijve linnen of
celluloid boorden, ook wel bekend
als vadermoordenaars. Zelfs voor
kinderen zijn ze er, van wit cellu
loid en 7 centimeter hoog, waar
mee een kind voor 52 cent weer op
z'n zondags was.
rijwiel er bij, ook wel 'heren- en
damesmachines' genoemd. De ver
gelijking van treintjes is misschien
niet helemaal eerlijk. Die van nu
gaat elektrisch, die van zestig jaar
terug bezat een 'solied uurwerk'
en moest dus blijkbaar opgewon
den worden. Beter is de stoomloco
motief daar tegenover te stellen,
'in fijnste eerste klas uitvoering,
bestaande uit stoomlocomotief met
koperen ketel, koperen cylinders
met zekerheidsventielen verder
nog wagons en rails, die helemaal
compleet f 6,45 kostte. 'Voortreffe
lijk geconstrueerde stoommachines,
geheel gevaarloos', waren er nl
vanaf 95 cent, maar de 'allerfijn
ste', bovendien 'geheel vervaardigd
naar de origineele grootere stoom
machines' kwamen op 18,50.
Onder- en bovenaan elke pagina
vuurt Karei Lengs zijn reclametek
sten op de lezer af: 'Laat u niet
door schijnbaar goedkoopere aan
biedingen overhalen, daar U altijd
bedrogen uitkomt'. 'Onze firma is
in alle werelddeelen bekend'. 'Deze
catalogus is de beste wegwijzer om
voordelig te koopen'. 'Iedere ver
zending uit onze fabriek is ene
aanbeveling'. 'Aan ons handels
princiep heben wij den goeden
naam onzer firma ie danken'. En,
bijna waar: 'De inhoud van dezen
catalogus is zoo groot, dat U bij
ons al Uwe benodigdheden kunt
krijgen'.
Behalve de treintjes was er zestig
jaar geleden voor kinderen (van
ouders die daar het geld voor had
den) heel wat speelgoed te koop.
Van pluche waren er niet alleen
katten, mopshonden en poedels,
ijs- en bruine beren, maar ook een
clown en een 'sportman' met be
weegbare armen en benen. Natuur
lijk droeg de sportman echte
sportkleding: 'sporttricot met
witten kraag, zijden das, sportriem
Een van de goedkopere stoomma
chines, 3,-
en gesp. Roode broek, zwarte kou
sen en gele schoenen'. Zijn be
weeglijke kop was met 'roode ha
ren' bedekt. Trekfiguren op
wieltjes had je al voor tien cent
en evenveel kostte een woedende
hond met kat van blik. Er was een
miniatuur-spreekmachine (10
cent), maar wie het breder kon la
ten hangen kocht voor de kleinen
een echt vliegende vliegmachine
voor 2,85, die met een 'revolver'
de lucht in werd geschoten.
Van de 'bedrijfsmodellen' kon een
kind nog wat opsteken: een inpak-
ker, een houthakker, een smid, een
zager, een baggermolen, allemaal
met beweegbare onderdelen. Een
complete set werkzame mannetjes
kreeg je voor 2,50, de duurste
machine voor 1,65. Mechanisch
speelgoed 'met eerste klas uur
werk' was er in soorten en maten
(alles onder de gulden), hobbel
paarden toen nog paarden
waren er voor zo'n 3,50 porselei
nen serviesjes (vanaf 30 cent) en
bouwdozen met echte terracotta
stenen (vanaf 72 cent).
De poppen ('meest geschikte ca
deau voor meisjes met St. Nico-
laas') beslaan een hele pagina. Ze
zijn er al voor 20 cent en verreweg
de kostbaarste (vijf gulden meer
dan de op één na duurste) is een
pop van ruim 75 centimeter
12,25) die dan ook alles heeft
tot en met kousen en schoenen,
bovendien 'uitkleedbaar' is en,
naar we mogen aannemen, weer
aankleedbaar ook.
In schertsartikelen was de firma
Lengs ruim gesorteerd. Niet alleen
kon men zich in huiselijke kring
vermaken met eenvoudige lolletjes
als doosjes niespoeder (6 cent) of
jeukpoeder (een dubbeltje), maar
ook leverde de firma subtielere
grapjes: een krik-krak-apparaatje
om 'aan wandelstokken aan te
brengen, tot groote verveling der
voorbijgangers' (20 cent), een bril
'met rolbare oogappels, zeer co-
misch' (20 cent), voor hetzelfde
geld 'een electrische drukknop,
kan overal opgestoken worden, de
knop is van een speld voorzien,
welke bij druk in den vinger
prikt' en voor 15 cent een penhou
der ('bij gebruik buigt hij zich
om, tot groote verrassing van den
gebruiker"). Onder het kopje 'zeer
amusant' vind je een zgn. vasthou
der. "Wanneer men zelf en een an
der een vinger insteekt en eventjes
trekt kan men niet meer losko
men, hoe harder men trekt, hoe
vaster de vinger omkneld wordt'.
Verder een 'muzikale stoelzit';
'Wordt op een stoel gelegd en
wanneer men zich neerzet, hoort
men een muzikalen toon, tot
schrik van den zittende'. Niemand
zal een overgrote dosis fantasie
hoeven bezitten om zich de aard
van die 'muzikale toon' te kunnen
voorstellen, evenmin trouwens als
voor de 'Ansichtkaart' van een
dubbeltje, 'met uittrekker, origi
neele scherst'. Een kaart met een
dame achter een raam, vrij ver
ontbloot, die dan verder ontbloot
kan worden ook.
