TT ierTalia Discussie over
Hervormde synodelM^ geboorteleden
wil weer praten
met de rabbijnen
niet afgerond vandaag
lIlSlllSll
Uit de kerkbladen
Intensiever gesprek met christen-Arabieren
Trouw
Kwartet
Dominees in bonte kleuren
Kerk heeft taak inzake
verkeersveiligheid
Gymnastiek als
experimentele
kerkdienst
Bc
be
art
jon
e
Nieuwe boeken
TROUW /KWARTET WOENSDAG 21 NOVEMBER 1973
KERK
Van een onzer verslaggevers
DRIEBERGEN Het moderamen van de hervormde synode zal de Nederlandse rabbijnen vragen
om een nieuw gesprek. Dit is ter hervormde synode besloten, nadat verscheidene leden duidelijk te
kennen hadden gegeven dat zij weinig ingenomen waren met het antwoord dat het moderamen aan
de rabbijnen had gegeven op him brief. Intussen zal het gesprek met de christen-Arabieren voort
gaan. Dit wordt gevoerd via de raad van kerken.
De kwestie kwam aan de orde bij de
bespreking van de beleidsnota van
synodescriba dr. A. H. van den Heu
vel, waarin de houding van het mo
deramen met betrekking tot de oorlog
in het Midden-Oosten aan de orde
kwam. De Rotterdamse ds. S. Kooistra
verwoordde de mening van velen,
toen hij zei dat in de oproep tot het
bijeenbrengen van geld voor Israël en
voor de Arabische oorlogsslachtoffers
de indruk vestigde dat de kerk neu
traal was in het conflict. Ds. H. Smits
uit het Betuwse Ingen zei dat iedere
keer als Israël wordt aangevallen dit
volkerenmoord betekent. 'In de heu
vels van Golan stonden 1400 tanks ge
reed. Als die waren doorgebrokken
naar Galilea, was geen jood blijven le
ven. In deze situatie had het modera
men duidelijk moeten spreken en niet
wachten totdat de kerk om een stand
punt werd gevraagd door de joden,
die zich al jarenlang door de kerk in
de steek gelaten voelen'.
Emotie
Onder de synodeleden bleek enige
emotie los te komen naar aanleiding
van de vragen rondom de oorlog in
het Midden-Oosten. Ouderling J. Mor-
reau (Hilversum) verklaarde dat het
christelijk belijden staat of valt met
de vraag of wij voor of tegen Israël
zijn. En het is niet genoeg voor Israël
te zijn alleen met het woord. In de
bijbel zijn woord en daad ëén. We
kunnen het dus niet bij woorden la
ten', aldus de heer Morreau.
Een tegenstem tegen de Israël-aanhan-
gers werd vertolkt door de Hengelose
ds. T. H. L. Beernink. Hij vroeg zich
af of er bij de rabbijnen, die de kerk
een boze brief hebben gezonden, niet
een stuk (zij het verklaarbare) over
gevoeligheid zit Hij wees op het ge
vaar dat het volk Israël teveel met
het land wordt vereenzelvigd. Hij
plaatste de kanttekening dat Israël
volgens Amnesty Arabieren en Pales-
tijnen verdrukt en ds. Beernink vroeg
zich af of het juist op grond van het
oude testament niet juist is, dat de
kerk opkomst voor de verdrukten. Ds.
Dr. A. H. van den Heuvel
J. de Bruyn uit het Friese Boksum
ging een stuk verder. Hij verweet Is
raël dat het wel vrede, maar geen
recht wil. 'En vrede kun je alleen
maar krijgen als je recht doet. Dat
hebben wij geleerd van Israëls profe
ten. Wij hebben een fundamentele
verbondenheid met Israël. Die loopt
via Israëls Messias. Maar uitgaande
van dit beginsel spijt het mij te moe
ten constateren dat de staat Israël te
gen de Palestijnen terreur oefent. Dat
lijkt op wat de Duitsers in de oorlog
tegen de joden deden'. Ds. De Bruyn
zei dat hij in de brief van het moder
amen node een oproep aan Israël
heeft gemist, om de burgerlijke rech
ten van de Palestijnen te herstellen.
'Dat is een eis, die je moet stellen
aan elke fatsoenlijke natie'.
In de auto
Scriba van den Heuvel reed in die da
gen per auto uit het oosten van het
land naar huis. 'In de auto beluister
de ik een uitzending van een aantal
telefoongesprekken met luisteraars. Ik
werd bang van het 'Gesundes Volks-
empfinden (gezond volksgevoel), dat
daar te beluisteren viel. In die situa
tie hebben wij getracht een evenwich
tige oproep te doen. Ik heb evenwel
gemerkt dat velen onze evenwichtig
heid als een gebrek aan steun voor Is
raël hebben opgevat. Maar onze band
De redactie behoudt zich bet recht voor baar
ter opname In deze rubriek toegezonden me-
ntngiultlngen verkort weer te geven. BIJ pu-
bllkatle wordt met de naam van de Inzender
ondertekend. Brieven kunnen worden ge
stuurd aan hel sccretarlnat hoofdredactie
Trouw/Kwartet, postbus 8S9. Amsterdam.
Klassejustitie
De dokter in Heerenveen beweerde in
de declaratie-affaire zich niet schuldig
te achten aan fraude, aangezien een
en ander veroorzaakt was door ondes
kundig gevoerde administratie van
zijn echtgenote. Afgezien van het feit
dat men ethische bezwaren zou kun
nen hebben tegen het in het openbaar
lanceren van een dergelijke bewering
in verband met een levenspartner, wil
het mij voorkomen dat de hier gebe
zigde uitvlucht ook juridisch aan
vechtbaar is. Als rechtspersoon is ook
deze arts immers verantwoordelijk
voor zijn handelingen. Dus ook voor
de declaraties die door zijn handteke
ning bekrachtigd werden. Op grond
hiervan reeds kan en mag geen enke
le officier van justitie een dergelijke,
zeer ernstige aanklacht, waarmede bo
vendien een zo bij uitstek hoog be
drag gemoeid is, seponeren. Gebeurt
dit toch, dan berokkent men het ver
trouwen in de gevestigde rechtsorde
ernstige schade.
Den Haag H. Th. Op 't Root-Legers
Aflaten
Naar aanleiding van een stuk in
Tr./Kw. van 30-10-73 over aflaten te
bekomen. Men moet daarvoor naar
een kathedraal of kerk gaan. vrome
diensten bijwonen gezamenlijk Onze
Vader bidden, de geloofsbelijdenis en
aanroepen van Maria. Maria was een
begenadigde vrouw. Zij was de moe
der van Jezus. Verder was zij een ge
wone vrouw zoals ieder ander. Hce
kan men nu een dode vrouw aanroe
pen en geen antwoord krijgen? Wij
hebben een opgestane, levende en
sprekende Heiland. Jezus zegt: Ik ben
de deur, als iemand door Mij binnen
komt die zal behouden worden.
Hilversum
Mevr. M. de Graaf
met Israël gaat voorop. Daar twijfelt
niemand aan, aldus dr van den Heu
vel. Ik hoor echter geen enkel synode
lid spreken over de twintig miljoen
christenen onder de Arabieren. Ik
vind het een voortreffelijke gedachte
als de synode ons opdraagt te trach
ten weer met de rabbijnen in gesprek
te komen. Maar zouden we dan ook
niet moeten proberen om het gesprek
dat er is met de christen-arabieren te
intensiveren?' Deze suggestie lokte
van enkelen de opmerking uit dat dit
weer zou kunnen worden uitgelegd
als een neutrale houding tegenover de
joden. Dit leidde ertoe dat het besluit
iets werd afgezwakt tot een uitbrei
ding van het gesprek met de christen
arabieren in het kader van de raad
van kerken. Maar een poging het ge
sprek met de rabbijnen weer op te
vatten zou hieraan voorafgaan.
Slotzin
De hervormde synode heeft er geen
behoefte aan zich nog eens tot de
overheid te richten om teleurstelling
te uiten over het feit dat de laatste
zin van de troonrede vervallen is. Ds.
S. Kooistra las de formule voor, die
prof. Verkuyl heeft opgesteld en
waarin de wens wordt uitgesproken
dat de arbeid van de regering moge
plaatsvinden in verantwoordelijkheid
jegens God, het Nederlandse volk en
de volkerenwereld. Deze tekst kon
evenwel geen enthousiasme verwek
ken bij enkele leden van de synode.
Ds. Beernink vreesde dat deze formu
le zelfs een lachertje zou kunnen wor
den. Ieder krijgt er Iets van zijn ga
ding, aldus ds. Beernink. 'De gelovi
gen krijgen God, de nationalisten Ne
derland en de aanhangers van de in
ternationale de volkerenwereld'. Ds. G.
Spilt uit Ede, de assessor van de
synode, stelde voor om de tekst-Ver-
kuyl iets te amenderen en voor tc leg
gen aan de raad van kerken. Hier ble
ken 24 synodeleden voor en 21 tegen
te zijn.
IKOR
De scriba van de synode heeft aange
kondigd dat de volgende synode in ja
nuari waarschijnlijk een nota zal
voorgelegd krijgen over het kerkelijk
media-beleid. Hij deed deze medede
ling naar aanleiding van een klacht
van ds. J. Pronk te Rijsoord. Deze
vond dat het IKOR de kerken voor de
voeten loopt. 'Wanneer zal het IKOR
dat zich steeds bezig houdt met natio
nale en internationale structuren nu
eens met zijn eigen structuur bezig
houden?', vroeg ds. Pronk.
Dr. Van den Heuvel deelde mee dat
op het moment overleg gaande is over
Van een onzer verslaggevers
DRIEBERGEN De hervormde synode is het gisteren nog niet
eens geworden over een nieuwe aanpak van haar zogenaamde ge
boorteleden. De commissie die een rapport over deze zaak op tafel
had gelegd kreeg het verzoek de synodale discussie in haar rapport
te venverken, dat dan volgend jaar opnieuw in de synode zal komen.
Mijnen
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pera
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
J. Tammlnga.
Hoofdkantoor Ü.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.glro
X 500.
Oud-minister Nelissen
Schiphol Oud-minister mr. R. J.
Nelissen is benoemd tot president-
commissarie van de N.V. Luchthaven
Schiphol. De heer Nelissen volgt drs.
G. J. H. de Graaff op, die wegens het
bereiken van de statutaire leeftijds
grens voor aftreding in aanmerking
was gekomen. De heer Nelissen (42)
is al adviseur van de raad van be
stuur van de AMRO-bank.
Bank De heer A. N. B. C. Mau
ri tsz, vice-voorzitter van de vereniging
van werknemers in bank- en verzeke
ringsbedrijf en administratieve kanto
ren BVA, gaat deze NKV-bond per ul
timo december verlaten. Hij heeft een
functie aanvaard bij de Nederlandse
Bank N.V.
Promotie: Eindhoven (TH) gepromoveerd tot
doctor In de technisch? wetenschappen A. H.
van der Zwaan;
Benoemingen en ontslag: Groningen (RU):
benoemd tot buitengewoon hoogleraar ln de
leer der openbare financiën drs. J. Weiten-
berg; Leiden (RU) benoemd tot buitenge
woon hoogleraar ln de fysiologische psycho
logie dr. W. J. Rietveld: benoemd tot buiten
gewoon hoogleraar in de wijsbegeerte van
het recht mr. R. A. V. baron van Haersolte:
Eindhoven (TH) benoemd tot buitengewoon
hoogleraar ln de problemen van de ontwik
kelingslanden dr. C. J. L. Bertholet:
Delft (TH) benoemd tot buitengewoon hoog
leraar in de vleoistofraechanlca ir. L. J.
Monstertman; benoemd tot gewoon hoogle
raar ln de vliegtuigmaterlalen dr. lr. J.
Schljve: benoemd tot buitengewoon hoogle
raar in de tussenafdellng der Industriële
vormgeving en in de bouwkunde W. Riet
veld;
Amsterdam (UvA): benoemd tot buitenge
woon hoogleraar ln de sociale aspecten van
de klinische psychologie dr. A. van Dantzlg;
tot gewoon hoogleraar ln de cardiologie dr
H. J. J. Wellens, die tevens benoemd Is tot
buitengewoon hoogleraar aan het Interuni
versitair cardiologisch instituut ln Amster
dam: benoemd tot gewoon hoogleraar ln de
sterrenkunde dr. E. P. J. van de Heuvel;
eervol ontslag verleend als hoogleraar aan
dr. E. C. M. Frijllng-Schreuder;
Rotterdam (Erasmus Unlverslteltf: eervol
ontslag ls verleend als hoogleraar aan dr.
H M. In 't Veld-Langeveld: benoemd tot bui
tengewoon hoogleraar ln de conjunctuurleer
en in de economische politiek F. W. Rutten;
Utrecht (RU): benoemd tot gewoon hoogle
raar ln de theoretische geofysica dr. N. J.
Vlaar; benoemd tot buitengewoon hoogleraar
In de vegetatlekunde en de botanische
synoecologle dr. J. J. Barkman.
hervormde synode, di die gisteren de
investeringsproblematiek in Zuidelijk
Afrika heeft besproken.
HILVERSUM Kenmerk zendt vana
vond om tien uur op Nederland II
een interview uit met Georg Milonas
de minister van onderwijs in Grieken
land vóór de kolonelscoup in 1967.
Verder is er een reportage over de
demonstraties die gisteravond in
Utrecht en Parijs werden gehouden
uit protest tegen de gebeurtenissen in
a- „ü.Ttvo voriroiüiro Griekenland. Ook zal aandacht worden
de statuten van een nieuwe kerKeujKe j,.-m Ho
omroepstichting. 'Deze statuten moe- besteed ?an- devergadering an de
ten een optimale relatie tussen de
kerken en deze kerkelijke zendge
machtigde garanderen', zei dr. Van
den Heuvel. Hij vond evenwel dat bij
degenen die klachten over het IKOR
hebben de kennis van de programma's
vaak miniem is. Men ergert zich door
gaans aan twee programma's: Ken
merk en de totaalprogramma's van de
IKOR-radio. Maar men gaat voorbij
aan de verscheidene andere program-
ma-onderdelen. In de volgende syno
devergadering krijgt de synode de ge
legenheid op het IKOR terug te ko
men. Drs. C. Addink uit Holten merk
te alvast maar op dat de kerk de
moed hebben om zich creatief te laten
ergeren door het IKOR.
De portée van het commissie-voorstel
is dat de hervormde kerk een 'bijzon
dere band' handhaaft met haar onge
doopte rand, 'wanneer en zolang dit
mogelijk is', maar dat ongedoopten
niet langer lid van de kerk genoemd
worden.
Volgens haar voorstel zal de kërkorde
voortaan alleen nog spreken van
doopleden en belijdende leden. Tege
lijk, zo benadrukte het commissielid
dr. C. P. van And el, heeft de commis
sie geprobeerd de ruimte van het hui
dige artikel 2 te behouden, vanuit de
gedachte dat het niet mogelijk is de
grenzen van de kerk nauwkeurig aan
te wijzen.
De commissie wil de term geboortele
den laten vallen omdat ze suggereert
dat men door geboorte automatisch
tot de kerk behoort. 'Wij hebben een
andere lijn gezocht om deze derde ca
tegorie, deze periferie, een theologi
sche basis te geven en we menen deze
te hebben gevonden in het begrip van
de 'schare' rondom Jezus, de schare
die niet duidelijk is af te bakenen
maar die er toch bijhoorde en het
voorwerp was van Jezus' barmhartig
heid. Noordmans bracht deze traditie
weer in het theologisch gezichtsveld'
aldus dr. Van Andel. Daarom wil de
commissie na schrapping van het be
grip geboorteleden in artikel 2 een
nieuwe bepaling: 'Met hen die in een
hervormd gezin zijn geboren of opge
nomen, maar 'nog' niet gedoopt zijn,
onderhoudt een hervormde gemeente
gedachtig aan de trouw en barm
hartigheid van de God van het ver
bond een bijzondere band wanneer
en zolang dit mogelijk is. Zulk een
band onderhoudt zij ook met anderen
die blijk hebben gegeven van verbon
denheid met de gemeente.'
Discussie
Kun je de doop beschouwen als be
slissend voor het lid van de kerk
zijn? Dat was eigenlijk de kern van
de discussie. Prof. dr. A. J. Bronk-
horst wees er op dat in de oecumene
drie kerktypen zijn te onderscheiden:
zij die grenzen van de kerk laten be
palen door het belijdenis-doen door
de doop, of door het genadeverbond.
Dr. A. H. v. d. Heuvel spitste de zaak
nog toe door te zeggen dat deze drie
opvattingen ook binnen de hervormde
kerk te vinden zijn. Tot nu toe ging
de hervormde kerk in haar kerkorde
uit van het genadeverbond. De com
missie wil de doop beslissend stellen.
Houdt u, zo vroeg dr. v.d. Heuvel de
commissie, het voor legitiem, dat de
drie opvattingen alle drie binnen de
hervormde kerk vertegenwoordigd
zijn en is het dan nog mogelijk tot
één reactie te komen van artikel 2?
In de commissie hadden ook prof.
dr. J. Plomp (Kampen) en ds. D. N.
Wouters (Amsterdam) uit de gerefor
meerde kerken zitting. Voorzitter ds.
P. F. Th. Aalders uit Amsterdam
noemde het verrassend en verblijdend
dat men tot overeenstemming was ge
komen over deze zaak in de commis
sie.
Gereformeerd spoor
Verschillende synodeleden vonden dat
de commissie wel op het gereformeer
de spoor was gekomen maar bestreden
dat het de gereformeerde traditie zou
zijn dat de doop beslissend is voor
het kerklidmaatschap. Ds. J. Pronk
(Rijsoord) herinnerde aan de vraag
uit het klassieke gereformeerde doop
formulier 'of gij niet belijdt dat zij in
Christus geheiligd zijn en daarom als
lidmaten zijner gemeente behooren
gedoopt te wezen'; dan kan men niet
zeggen dat je pas door de doop lid
wordt. De doop is de bekrachtiging
van het lidmaatschap, zei hij.
Ds. G. Spilt (Ede) had eens de pink
sterman David Duplessls horen zeg
gen: God heeft alleen kinderen, geen
kleinkinderen. Die gedachte proefde
hij nu ook in het commisie-voorstel.
Daartegenover benadrukte ds. Spilt
Gods verbondstrouw in de geslachten.
'Men zegt nu dat je door de geboorte
niet automatisch lid van de kerk
wordt maar de geboorte is ook niet
iets automatisch', aldus ds. Spilt
Onwezenlijk
PHILADELPHIA (KIPA) In de Amerikaanse Lutherse kerk vinden
speciale overhemden voor pastores in zeven verschillende kleuren, ge
weldige aftrek. In het begin van dit jaar werden de overhemden met
grote aarzeling geïntroduceerd, omdat tot dan toe alleen zwarte over
hemden gedragen werden door de lutheraanse dominees. De hemden
worden gedragen met het gebruikelijke witte boord. Op het ogenblik zijn
vooral de kleuren groen en violet gevraagd. Men rekent dit jaar op een
omzet van meer dan tienduizend overhemden.
Daartegenover stond de mening van
ds. G. J. Voortman (Oud-Vossemeer)
die het onwezenlijk vond zo'n brede
rand van onkerkelijken tot de kerk te
blijven rekenen. Zolang we over ge
boorteleden blijven spreken maken
we het ons te gemakkelijk: 'ze horen
er toch wel bij'. Door te spreken over
schare wordt duidelijker daf deze te
genover de gemeente staat.
Prof. A. J. Rasker (-Leiden) en prof.
Plomp beriepen zich beiden op de ca
techismus en de geloofsbelijdenis om
de band te onderstrepen tussen de
doop en de lidmaatschap. 'Een derde
deel van uw kerk is ongedoopt. Zou
er wel een kerk in de wereld zijn
waarvan dat gezegd kan worden?'
vroeg prof. Plomp. Wel wilde Plom
de ongedoopten binnen hervormde ge
zinnen tot de kerk blijven rekenen.
Wat zullen de gevolgen zijn voor het
pastoraat? vroegen sommigen zich af.
Dr. Van den Heuvel merkte in dit
verband op dat je nog al eens tegen
komt dat zgn. geboorteleden aktiever
meedoen in het kerkelijk leven dan
de gedoopten. Voor de administratie
ve rompslomp (de eigenlijke aanlei
ding om de positie der geboorteleden
in studie te nemen) lost de voorge
stelde aanpak in ieder geval niets op.
De kaartenbakken blijven even vol, zo
benadrukte ds. M. Groeneberg tu
trecht) want de ledenadministratie
berust nu eenmaal op de opgave van
de burgerlijke stand.
De synode aanvaardde definitief een
aantal 'leefregels', die het mogelijk
maken dat een hervormde en een
doopsgezinde gemeente plaatselijk een
brede interkerkelijke samenwerking
aangaan (o.a. samen een predikant be
roepen). Ook werd de uiteindelijke
tekst van de Concordia van Leuen-
berg aangenomen, een overeenkomst
in belijden tussen lutherse en calvi
nistische kerken in Europa.
UTRECHT"De raad van kerken in
Nederland meent, dat het vooropstel
len van de verkeersveiligheid gedra
gen moet worden door een bewuste
keuze van de bevolking. Hij spreekt
ook uit, dat er ten aanzien van dit
vraagstuk duidelijk een taak voor de
kerken ligt.
Deze reactie is het antwoord op een
tot de raad gerichte open brief van
dr. K. E. H. Oppenheimer, die de in
stemming had van 355 andere her
vormden. Er wordt verder o.m. in ge
zegd, dat de raad de bezorgdheid van
de briefschrijvers deelt en er zich van
bewust is dat het vraagstuk alleen via
een radicale verandering in onze sa
menleving en eventueel impopulaire
maatregelen van de overheid kan wor
den opgelost.
Planning op lange termijn schijnt de
Nederlander vreemd, blijkens uw be
richt dat de Limburgse kolen nog
steeds gebruikt kunnen worden, maar
dat de heropening te duur zou zijn.
Welke kortzichtige regering!en) zijn
verantwoordelijk voor het sluiten op
zo'n wijze dat ze niet meer te herope
nen zijn? Om verder op uw stukje in
te haken: Er zijn zeker hier nog ge
noeg mijnwerkers om één mijn op
volle kracht te laten draaien. Boven
dien is het argument van overheridszij-
de dat het economisch niet verant
woord is de mijnen te laten draaien
twijfelachtig als men zich realiseert,
hoeveel verborgen werkelozen er op
de Emmamijn rondlopen. Gezien de
ieuwste Esso uitvinding, vloeibaar
maken van steenkool, is het allemaal
erg onlogisch. Als er enkele jaren ge
leden een eerlijk objectief onderzoek
zou zijn geweest waarbij ook in de
toekomst zou zijn gekeken, dan zou
den de mijnen zeker niet gesloten
zijn en zou Limburg beter af geweest
zijn dan nu.
Hocnsbroek T. Bosch
D'66
ln uw artikel van zaterdag over de ge
meenteraadsverkiezingen in Amers
foort en Hoogland heeft u nagelaten
D '66 te vermelden bij de lijst van
deelnemende partijen. De Amersfoort-
se D '66-ers zijn zeker van plan terug
te keren in de gemeenteraad en heb
ben daartoe ln beide kieskringen een
lijst ingediend. Het lijstnummer is ze
ven en lijstaanvoerster is mevrouw
let Jager-Magé.
Amersfoort
P. Schoonhoven
Voorzitter pl. afd. D '66
Zie voor meer ingezonden brie
ven ook elders in deze krant.
Het Hervormd Weekblad nam uit een
kerkbode de liturgie over van een ex
perimentele kerkdienst:
'De orde van de dienst. De deelne
mers aan de experimentele dienst
moeten zich van te voren melden. Er
is ruimte voor ten hoogste 15 mensen.
Het is aan te raden gemakkelijk zit
tende kleding te dragen, waarmee
men ook op de grond kan liggen. We
zitten in een kring op de grond;
schoenen hebben we uitgetrokken.
1. Votum en groet 2. Toelichting op
de dienst. 3. Ontspanningsoefening
om in goed contact te komen met
onze hele persoon. Languit liggend
op de grond maken we in gedach
ten een tocht door ons lichaam.
Er zullen vele stille momenten
zijn om tot diepere concentratie
te komen. 4. Schriftlezing. 5. Terug
keer tot elkaar. Langzaam richten de
deelnemers zich weer op. In stilzwij
gen zoeken ze elkaar met de hand. De
kring is weer gesloten. 6. Dialoog. De
stilte wordt opgeheven. Iedere deelne
mer krijgt de gelegenheid van zijn
ondervindingen te vertellen. Geen dis
cussie, wel inspanning om elkaar te
verstaan. 7. Herhaling van de Schrift
lezing. 8. Expressie. Dit is de preek in
nieuwe vorm. Ieder zoekt zich een
partner en probeert uit te drukken
hoe hij reageert op de Schriftlezing.
Men mag echter niet spreken, ook
niet kijken. Via de vingertoppen heeft
men contact met zijn partner. Na eni
ge tijd zoekt men zich een andere
partner om ook met deze enige ex
pressie uit te wisselen. 9. Dialoog. In
de kring gezeten krijgt ieder weer de
gelegenheid om te zeggen wat hem bij
zichzelf en anderen is opgevallen. 10.
gebed, waaraan ieder, die dat wil,
kan meedoen'.
Ds. J. P. van Roon tekent hierbij aan:
'Misschien heeft het iets te maken
met de oosterse yoga? Ik weet het
niet. Of is het een vorm van sensi-
vity-training? Ik weet het niet. Maar
een of andere vorm van gymnastiek
kan toch moeilijk een 'preek in nieu
we vorm' genoemd worden. Preken is:
de mond open doen en vanuit de
Schrift Jezus verkondigen (Handelin
gen 8:35). Dat is wat anders als zwij
gen en met de vingertoppen met zijn
partner contact zoeken'
Dr. H. Bartels hoort steeds meer als
laatste argument om opvattingen te
verdedigen, dat ze 'bijbels' zouden
zijn, of 'bijbels verantwoord'. In Zin
de Waagschaal schrijft hij erover:
Mohammedaans
Bij verder doorvragen blijkt er dan
de opvatting achter te zitten, dat de
Heilige Schrift toch de norm van ons
geloofsleven is, dat je weliswaar goed
moet kijken wat er staat en wat er is
bedoeld, dal ro.a.w. de bijbelweten
schap onmisbaar is, maar dat wat er
na het gewetensvol hanteren van dit
alles tenslotte voor de dag komt bepa
lend voor ons geloof behoort te zijn.
Dat dat toch immers ook staat op een
van de meest centrale punten van de
hervormde kerkorde en dan komt
de aanhef van kerkordeartikel X 'In
dankbare gehoorzaamheid aan de Hei
lige Schrift'. Het bezwaar tegen deze
methode en nu in het bijzonder tegen
het begin van artikel X van de kerk
orde lijkt mij niet zozeer, dat men
vaak ziet, dat men toch niet voldoen
de rekening houdt met het verschil in
situatie tussen het bijbelse gegeven
en ons, en ook niet primair hoewel
dat al een groter bezwaar is dat
deze schijn-fundamentalisten de talrij
ke echte fundamentalisten in de kaart
spelen, al begrijp ik dat je in de
praktijk van het kerkelijk leven daar
gauw toe komt, maar vooral, dat ik er
mij steeds minder bij kan voorstellen,
als de kerkorde hier zegt, dat de kerk
gehoorzaam most zijn aan een boek.
Is dat niet meer een mohammedaanse
dan een christelijke stelling? Ik kan
een boek lezen, er door beïnvloed
worden, er plezier in hebben, maar:
gehoorzamen?
SLOTZIN
De discussie rondom de wijziging van
de slotzin van de troonrede is nog
steeds niet gesloten. Dat is een goede (h,
zaak. Het blijkt dat velen deze kwes
tie hoog opnemen en bereid zijn zich
op de erachter liggende vragdn te be
zinnen. In VU-Magazine van deze'
maand publiceerde prof. Verkuyl een
goed informerend artikel, uitlopend jg,
op een vervangende formulering voor
het slot van de troonrede. Deze luidt:
'Met de bede dat de arbeid van de Re
gering en de Staten Generaal mogeu
geschieden in verantwoordelijkheid
tegenover God, het Nederlandse volk
en de volkerensamenleving verklaar
ik deze zitting van de Staten Generaal
voor geopeind'. Zijn bezwaar tegen de
oude oude formulering is o.m. dit, dat
hij het beroep op Gods bijstand en ze
gen ziet als een uiting van de ideolo
gie van het staattheïsme. Onder
staatstheïsme verstaat hij een visie op
de staat waarbij God de Ópper-Caesar
of de opper-Farao is, wiens bijstand
en zegen ingeroepen wordt om de be
staande toestand te sanctioneren en
de regeringsplannen bij voorbaat te
zegenen. Tegen het weglaten alleen
heeft hij andere bezwaren. Hier
vreest hij een antropotheïsme, een
ideologie waar de mens de plaats van
God inneemt. De mens wordt 'den
mens "den god', citeert hij met instem-*
ming Jürgen Moltmann. Daartegeno
ver plaatst hij zich aan de kant van
de voorzitter van het uitvoerend co
mité van de Wereldraad van Kerken,
dr. M. M. Thomas, die gesteld heeft,
dat de staat in haar eigen structuui
tot uitdrukking moet brengen, dat <3<
mens doeleinden en loyaliteiten heeft
die de staat te boven gaan. En dat de
rechten van de menselijke persoon af
geleid zijn uit een morele bron, dié
een andere is dan die van de staat
kundige autoriteit. De mens is verant
woordelijk en ook de staat is verant
woordelijk voor God en de mensen.
Dat komt duidelijk uit in zijn voorge
stelde formulering. Een gedachte jü
waarin ieddr christen zich zonder
meer zal kunnen vinden en die hij
ook graag in een troonrede tot uit-m
drukking zal zien gebracht. Toch
daarmee het probleem niet geheel
gelost, want het is de vraag of zij
de oude bede om bijstand wilden weg
laten omdat zij persoonlijk niet in
God geloven, dit zullen willen uitspre-El
ken. Maar moet de koningin hierin
niet gekend worden? Speelt haar visiflje,
dan niet mee? De suggestie is al ge
daan om Verkuyls voorstel te amende
ren door aan het woordje 'bede' het
woord 'persoonlijke' vooraf te latdn
gaan. Dan kan m.i. niemand meer
zwaar hebben.
et
jhie
int(
lidd
noeti
naat:
ooft
eorg
«zei
S
erk-
ocial
ersli
PSe'
.roei
at i
dq ze
ood:
k di
j die ij,
be-ui
'Mei
Jt
it o
Het
e la
:eld
lid
op4enoi
id
ogei
!S t
'fiS
orte
nmc
etal
10.
tbsi
f m
sl
>t d
erei
;0g
een
ijn
NED. HERVORMDE KERK K"i
Beroepen te Hardinxveld: J. L. Wtend
Koppenhol te Huizen (NH); te Leijetal
derdorp en Hoogmade: J. Geursen tworc
Goes. luis\
Bedankt voor Yerseke: F. A. L. Fran-pier
ken (toez.) te Woubrugge; voor Hen-jen.
drik Ido Ambacht: L. G. ZwanenburgjPlai
te Huizen (NH). lu w
Toegelaten tot de evangeliebedienlng^pori
mevr. A. C. Roscam Abbing-Valetoniuis)
Schaperstraat 13, Groningen (nrdt be-tuite
roepbaar); J. W. Blankert, I. B. Bak-iiets
kerlaan 61, kr. 27, Utrecht (wel bete si
roepbaar)
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen te Grijpskerk-Niezijl, Fel
werd-Hallum en te Vroomshoop:
Folkèrs, kand. te Ommen.
GEREF. KERKEN (VRIJG. BTV.)
Bedankt voor Loosdrecht: J. H. Veef-j
kind te Krommenie.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Zierikzee, als pred. vooi
Israël (Tel Aviv): drs. J. L. C. Boert
jens te Thesinge, die dit beroep heel
aangenomen.
Bedankt voor Urk: B. de Romph te.
Naarden.
GEREF. GEMEENTEN
Bedankt voor Randburg (Transvaal)^
N. W. Schreuder te Goes.
DOOPSGEZINDE BROEDERSCHAP
Aangenomen naar Meppel-SteenwijW
en Zwartsluis: J. Rowaan te Franekert^
(Mil
(Het
eette
irod
lemi
ril e
Irinj
:hi)
I oo cl
I
Kerkverband
De vrijgemaakten-buiten-verband gaan
zaterdag in Spakenburg praten over
de organisatie van een nieuw kerkver
band. Ds. H. J. van der Kwast schrijft
erover in Opbouw:
'De eenheid van ons geloof in Chris
tus naar ons belijden moet ook vorm
krijgen in het kerkelijk samenleven,
waarin we elkaar aanvaarden, elkaar
bijstaan en ook op elkaar toezien.
Wanneer ik aldus het pleit voer voor
een duidelijke ordening van het ker
kelijk samenleven overeenkomstig ons
belijden is dit niet een zoeken van or
ganisatie om de organisatie. Wellicht
denkt iemand: geldt dan het argu
ment niet meer dat we in een inte
rim-situatie leven en gaan we nu toch
een eigen bolwerk oprichten? Neen,
we zullen m.i. moeten blijven streven
naar een invoegen in een breder sa
mengaan, io mogelijk van allen die
bij Gods Woord naar het gerefor
meerd belijden willen leven. Laat
daarom nergens de indruk postvatten
dat een aanvaarden van de regels
voor kerkelijk samenleven inhoudt
dat wij menen in kleine, knusse kerk
jes van gelijkgezinden het ideaal zo
ongeveer bereikt te hebben om in dit
isolement te volharden. Maar het feit
doet zich voor dat juist uit die gere
formeerde gezindte aan ons wordt ge
vraagd: Hoe staat het bij u met het
kerkverband'.
if AI
•de 1
De praktijk van het lateraal denkei
door Edward de Bono; uitgegevi
door Paris-Manleau, Amsterdam/B;
sel. 159 blz; prijs 12.
Het verschil tussen 'gewoon 'denkenj)
en lateraal denken is dat lateraal den
ken op het eerste gezicht onlogiscl ti
lijkt, niet voor de hand liggend. DlRJT''
steeds populairder wordende Engelsq
medicus De Bono toont in een reekr""—
boeken aan dat soms oplossingen vooij
moeilijke problemen gevonden kun-L
nen worden door op een andere mi
nier zo'n probleem te lijf te gaan. Hel
gaat erom de geijkte manier van den
ken, van mathematisch, logisch den
ken, voor jezelf ter discussie te stel
len en te proberen los te kojnen ui
die vastgeroeste denkmanier. Dan
blijkt soms de oplossing uiterst sim zi
pel te zijn. De Bono brengt niet
nieuws naar voren: lateraal denkei
wordt al eeuwen toegepast dool 0
goochelaars en andere vernuftelingen
Het is gelukkig ook niet nodig on
erg knap te zijn of dure opleidingei
te volgen om dit kunstje (want ln we
zen is lateraal denken niets anders
onder de knie te krijgen. De Bon!
schijnt een veelgevraagd spreker t!
zijn voor staffunctionarissen van groj
te bedrijven en reclame-adviseur»
Niet zo vreemd voor wie bedenkt da|
allerlei vereenvoudigingen om oploa
singen te bereiken, zeer economise!
zijn en direct nut kunnen afwerpen. I
