BONN WEL PARTNER MAAR
GEEN PION VAN DE VS
)orlog in Vietnam komt
veer behoorlijk op gang
issinger
ou eigen
oek nog
mar
ens
\oeten
erlezen
Met de felle Amerikaanse reactie op de houding van de Bondsrepubliek Duitsland (BRD)
ten aanzien van de militaire hulpverlening van de Verenigde Staten aan Israël is nogal
luidruchtig een tijdperk afgesloten, waarin tussen beide staten een bijzondere relatie
bestond.
elf maanden bestand
B [W/KIWiAB/TET
ZATERDAG 17 NOVEMBER 1973
BUITENLAND T19/K19
Ulgf
enif B
S,
f|
door Jaap den Boef
ornd hebben de Amerikanen
van hun Europese bondgenoten
end toen zij moesten ervaren,
elfs de regering in Bonn niet
de president van de Verenigde
blindelings wilde volgen. Zij
m zich voortaan bij acties buiten
AVO-verband verlaten op landen
ortugal, die in ruil voor steun
indhaving van hun koloniale be-
Afrika bereid zijn, de regering
shinton speciale diensten te ver-
Henry Kissinger (Nixons specia-
riseur voor veiligheidszaken en
het vertrek van William Rogers
van buitenlandse zaken) was
tegenwerking van zijn vroegere
bre jnoten zelfs aanleiding om er
a b$ flappen: 'Het is mij om het
wat er met de NAVO gebeurt,
alg ervan'. Acht jaar geleden
dezelfde Kissinger nog over
,z®fde NAVO: 'Als de centralisatie
strategie niet gekoppeld wordt
m werkzaam aandeel in de poli-
beslissingen, kunnen de prakti-
^ggevolgen leiden tot een toene-
gebrek aan verantwoordelijk
lij de bondgenoten',
as de Amerikaanse regering die
;baar met instemming van Kis
met name tegenover de BRD
ntallen jaren bestaande afspra-
:hond, betrekking hebbende op
tatie en op zijn minst informatie
osi^ie stappen van één, die voor de
ernstige gevolgen kunnen heb-
was zelfs geen sprake van
ijinicatie met Bonn.
In 1965 al heeft Kissinger kritiek ge
oefend op de Amerikaanse neiging,
zich te verzetten tegen wat hij noemt:
'een zekere autonomie van Europa in
het nemen van politieke beslissingen'.
Hij achtte deze ruimte voor de Euro
peanen noodzakelijk voor het bijeen
houden van het bondgenootschap. Het
door Kissinger bedoelde verzet mani
festeert zich het felst, wanneer de Eu
ropese besluitvorming kritiek inhoudt
op het beleid van de Verenigde Sta
ten.
Vorige maand heeft Kissinger volko
men in strijd met zijn eigen principes
gehandeld: hij wendde zich geërgerd
af, toen de landen van de Europese
gemeenschap besloten, geen partij te
kiezen in het conflict dat in het Mid
den-Oosten werd uitgevochten, zolang
het bestaan van de staat Israël niet
direct op het spel zou staan.
Oogluikend
ikl
atwiai
jet-Unie
ikte wj
v.
'jet-Unie werd 24 uur voordat
irmtoestand intrad door Nixon
hoogte gebracht. Dat was een
ndige maatregel, als mag wor-
ingenomen dat de ingrijpende
'an de president inderdaad on-
Idelijk was. Het was echter bij-
onverstandig van Nixon om de
ese bondgenoten die Amerikaan-
jdkrachten en door hen beheer-
rnwapens op hun grondgebied
ten, onwetend te laten. Zij
in pas iets over de alarmtoe-
toen deze al vele uren van
was. Het is onbegrijpelijk, dat
ger aan een dergelijk onzorgvul-
'treden zijn medewerking heeft
nd.
dida
Overigens kunnen de Amerikanen de
regering in Bonn weinig verwijten.
Twee weken lang, tot op de dag dat
in het Midden-Oosten een wapenstil
stand werd gesloten, heeft de BRD -
zij het met grote bezorgdheid over al
lerlei mogelijke internationale ver
wikkelingen - oogluikend toegelaten
dat de Amerikaanse militairen oor
logsmateriaal van haar grondgebied
naar Israël overbrachten.
Zij stond stilzwijgend toe dat Israëli
sche piloten op een Amerikaanse
vliegbasis Phantoms en andere ge
vechtsvliegtuigen kwamen ophalen om
ze naar Israël over te vliegen. Zelfs
heeft zij de Amerikaanse regering
niet lastig gevallen met de vraag, of
het materiaal dat naar Israël werd
overgebracht, wel in Europa kon wor
den gemist als de strijd in het Midden-
Oosten tot een conflit tussen de su
permachten zou leiden.
Pas toen op 22 november een wapen
stilstand werd afgekondigd liet de re
gering in Bonn de Verenigde Staten
weten 'te verwachten dat van die dag
af geen Amerikaanse wapens meer uit
de BRD naar Israël zouden worden
gezonden. Vóór die tijd had minister
van buitenlandse zaken Walter Scheel
volstaan met de mededeling dat de
Westduitse regering verwachtte 'van
tevoren ingelicht te zullen worden
over plannen van de Verenigde Sta
ten, het grondgebied van de BRD te
gebruiken voor militaire hulpverle
ning aan Israël'.
De Amerikanen gingen echter hun
gang en schrokken er zelfs niet voor
terug, schepen onder Israëlische vlag
naar de door hen gebruikte Nordha-
fen van Bremerhaven te dirigeren om
daar. zware Amerikaanse wapens aan
boord te nemen. Op het ogenblik dat
dit feit algemeen bekend werd, be
vond Bonn zich in grote moeilijkhe
den. Minister Scheel (die kanselier
Willy Brandt verving omdat deze met
vakantie in Zuid-Frankrijk verbleef)
had de Arabische landen verzekerd
van de strikt neutrale houding van de
BRD in het conflict. Na het bekend
worden van de Amerikaanse blunder
in Bremerhaven stond de geloofwaar
digheid van de Westduitse regering
dan ook op het spel.
Het feit dat de Amerikaanse autoritei
ten uitgerekend schepen onder Israëli
sche vlag naar Bremerhaven zonden
en geen vaartuigen onder meer neu
trale en daarom onopvallender vlag,
werd in Bonn erg zwaar opgenomen.
Men zag er een poging in om 'de vol
kenrechtelijke neutraliteit van de
BRD in het conflict in het Midden-
Oosten bewust te compromitteren', al
dus het Westduitse weekblad Die
Zeit.
Kolonie
Een woordvoerder van het Westduitse
ministerie van buitenlandse zaken
slaakte in die dagen de verzuchting:
'Wij worden nog half en half als een
Europese kolonie behandeld'. Minister
Scheel hield het kabinet in Bonn
voor, dat de BRD zich niet onderge
schikt kon laten maken aan de wil
van haar machtigste NAVO-bondge-
noot. Van een 'afgedwongen solidari
teit met dé Verenigde Staten en Is
raël, kon volgens dé minister geen
sprake zijn.
Scheel beschuldigde Nixon ervan, de
regering in Bonn niet te hebben ge
consulteerd, noch geïnformeerd over:
de wapenzendingen naar Israël, en de
verzwakking van de positie van de
NAVO-strijdkrachten in Europa, die
daar het gevolg van was, alsmede over
het voornemen, de alarmtoestand voor
de Amerikaanse strijdkrachten uit te
roepen. Ook werd Bonn niet geïnfor
meerd over afspraken van de super
machten, gemaakt tijdens de onder-
De voorzichtige houding van Bonn tij
dens het conflict van vorige maand
kwam dus niet uit de lucht vallen.
Washington was ervan op de hoogte
maar hield er bij het uitstippelen van
zijn beleid onvoldoende rekening
mee.
Verrassing
Scheel: oogje dichtgedaan
handelingen, welke op het alarm volg
den.
Voor de regering in Bonn leek het
zeer eenzijdige optreden van de Vere
nigde Staten geen 'schoonheidsfout'.
Men was geneigd de Amerikaanse
handelswijze te zien als een indicatie
dat de regering in Washington niet
van plan is zich aan haar Europese
bondgenoten te storen, als de dialoog
tussen de Verenigde Staten en de
Sowj et-Unie wordt voortgezet.
Identiteit
Wat de BRD betreft: de verhouding
tussen Bonn en Washington was de
laatste jaren al wat minder hartelijk
geworden als gevolg van botsende eco
nomische en politieke belangen. De
oorzaak van deze verkoeling moest
echter vooral in Washington worden
gezocht. Nog geen maand geleden le
verde minister Scheel (in een artikel
in de Frankfurter Rundschau) het be
wijs van de goede bedoelingen van de
BRD, toen hij schreef: 'Wij kunnen
een supermacht niet naar onze hand
zetten, maar we kunnen er wel voor
zorgen, dat in kwesties van levensbe
lang de belangen-ddentiteit tussen de
VS en ons behouden blijft'.
In zijn artikel in de Frankfurter
Rundschau heeft minister Scheel zich
ook bezig gehouden met de relatie
tussen Europa en de Verenigde Sta
ten. Naar zijn mening mag de Euro
pese gemeenschap zich niet profileren
door zich tegen de Amerikanen af te
zetten. Scheel acht het gevaarlijk als
over het hoofd wordt gezien dat tus
sen de problemen, waarmee Was
hington in zijn relatie tot Europa te
maken heeft, een politieke samenhang
bestaat: "Het bondgenootschap kan
slechts zonder wrijving functioneren,
als er geen belangentegenstellingen
bestaan. Economische conflicten kan
men zich onder vrienden niet veroorlo
ven', aldus Scheel.
Niettemin bestaan er al jaren tegen
stellingen. Er waren echter nog veel
gemeenschappelijke belangen, zodat
het ontstaan van een echte conflictsi
tuatie niet voor mogelijk werd gehou
den. Het was dc crisis in het Midden-
Oosten die op een bijzonder ongele
gen ogenblik de tegenstellingen aan
het licht bracht. Een voorbeeld van
tegengestelde belangen Was - wat de
BRD en de VS betreft - het feit dat
de Westduitsers vrijwel geheel van
olie-aanvoer uit de Arabische landen
afhankelijk zijn en de Amerikanen
vrijwel niet.
Relaties
Men herinnert zich in Bonn nog heel
goed, hoeveel moeite het heeft gekost
om de relaties tussen de BRD en de
Arabische landen te herstellen. Deze
werden al in het begin van de jaren
zestig door de Arabieren verbroken.
Kanselier Ludwig Erhard had toen di
plomatieke betrekkingen met Israël
aangeknoopt nadat hij zich - even
eens door de Arabieren - genoodzaakt
had gezien, de militaire hulp aan Is
raël stop te zetten.
Om de Westduitse positie tegenover
Israël en de Arabische landen duide
lijk te maken, reisde kanselier Brandt
zelf naar Jeruzalem om de Israëli's
gerust te stellen, maar tevens te her
inneren aan het feit, dat de energie
situatie van de BRD een anti-Arabi
sche houding ten enenmale uitsloot
Ook voor de Amerikanen kwam het
conflict in het Midden-Oosten als een
onaangename verrassing: zij hadden
niet de voorzorgen getroffen om zo
onopvallend mogelijk te reageren op
een verstoring van het machtseven
wicht ten nadele van Israël. Zij moes
ten improviseren en waren vooral in
het beginstadium aangewezen op het
oorlogsmateriaal, dat zich op hun ba
ses in de BRD bevond. En zo kon de
kortsluiting ontstaan die de zwakke
plekken in de bondgenootschappelijke
relaties blootlegde.
Het zou echter onjuist zijn als in
sommige Europese landen het onver
standige Amerikaanse optreden zou
worden gebruikt om de samenwerking
tussen Europeanen en Amerikanen
nog verder te ondermijnen. Zij blij
ven op elkaar aangewezen, ondanks
enorme belangentegenstellingen.
Dit laatste geldt in bijzondere mate
voor de BRD die haar ontspanraings-
politiek in Oost-Europa slechts kan
voortzetten, zolang zij de ruggesteun
van de VS heeft. Dit aangewezen zijn
op goede betrekkingen met Washing
ton betekent echter niet dat de BRD
bereid is de rol van een vazalstraat te
spelen.
De Westduitsers hebben veel aan de
Amerikanen te danken. Op hun beurt
zijn zij echter altijd zeer loyaal ge
weest tegenover hun machtige bond
genoot Die loyaliteit bestaat nog
steeds, maar heeft grenzen die ook de
VS niet mogen overschrijden. Dat is
vorige maand duidelijk gedemon
streerd.
De Amerikanen moeten deze teleur
stellende ervaring verwerken en aan
de gedachte wennen, dat zij de West
duitsers en andere Europeanen als ge
lijkwaardige partners moeten behan
delen. Vooral voor Kissinger die in
1965 in zijn boek 'The troubled part
nership' blijk gaf van een scherp in
zicht in de problematiek van het
bondgenootschap, is een belangrijke
taak weggelegd.
hi! ;t<
r Rimmer Mulder
ees, dat de cmrlog in Viet-
'innenkort weer in alle he-
id zal ontbranden, lijkt
meer gegrond. Terwijl er
[een enkel uitzicht is op een
degelijker vredesregeling,
het twijfelachtige akkoord
egin dit jaar, worden de ver-
igen van beide kanten
s dreigender en nemen de
ndsschendingen steeds ern-
vormen aan.
vrede heeft nog niet geheerst
iid-Vietnam. Het akkoord, dat
Kissinger en de Noordvietna-
e Due Tho in januari in Parijs
•en, zette de oorlog alleen maar
n laagste versnelling. De hoop
>d, dat aan de hand van de in
gemaakte afspraken een werke-
oplossing voor het probleem
detnam zou kunnen worden ge-
De strijdende partijen, de
unisten en de regering van pre-
Ngoejen Van Thieu, hadden
de bereidheid getoond met el-
te praten. De talloze schendin-
'ie zich al direct na het ingaan
'et bestand voordeden, tastten
'loof, dat er uiteindelijk wel een
tke regeling uit zou komen, niet
"tet name woordvoerders van de
'kaanse regering bleven optimis-
in hun verklaringen over Viet-
Maar vorige maand hebben de
5 een nota aan Noord-Vietnam
Begeven vin bezorgdheid. In het
wordt Noord-Vietnam ervan be-
"gd het Parijse akkoord op gro-
'aal te schenden. De Zuidvietna-
president Ngoejen Van Thieu
[el blij zijn met dit officiële
'kaanse protest. Hij beweert zelf,
dat Noord-Vietnam en de Zuidvietna-
mese communisten (de Vietcong), een
groots offensief voorbereiden. Dat is
voor hem aanleiding geweest de acti
viteit van zijn eigen leger al vast op
te voeren. Hij heeft zijn commandan
ten de opdracht gegeven in de aanval
te gaan als ze zich. bedreigd voelen
door communistische troepenforma
ties. Voor de televisie heeft Thieu
verklaard, dat hij overweegt om weer
steun van de Amerikaanse luchtmacht
te vragen. Zijn eigen omvangrijke
luchtstrijdkrachten, die tijdens het be
stand toch al vele aanvallen hebben
ondernomen op de Vietcong en de
Noordvietnamese troepen, bombar
deerden vorige week de door de com
munisten gecontroleerde stad Loc
Ninh.
SAM-raketten
Volgens berichten uit Saigon en Was
hington nemen veel Amerikaanse des
kundigen Thieu's bewering over een
toekomstig Noordvietnamees offensief
nu wel degelijk serieus. Zij wijzen er
op, dat Noord-Vietnam zijn troepen
sterkte in Zuid-Vietnam sinds januari
drastisch heeft uitgebreid. Volgens
rapporten van de Amerikaanse inlich
tingendienst staan er nu 170.000
Noordvietnamese militairen op de
stukjes Zuid-Vietnam die in het Parij
se akkoord zijn toegewezen aan de
communisten. Dat zijn er 20.000 meer
dan begin dit jaar. Hun bewapening
en bevoorrading zijn goed. Een aantal
oude vliegvelden is opgeknapt en ge
schikt gemaakt voor Mig-straaljagers.
Niemand twijfelt er aan, dat Noord-
Vietnam beschikt over luchtdoelraket
ten van het type SAM. De kwaliteiten
van dit wapentuig zijn vorige maand
afdoende bewezen in het Midden-Oos
ten. Volgens de Amerikanen hebben
de Noordvietnamezen momenteel in
eigen land ook een goed toegerust le
ger, dankzij de wapenleveranties van
China en de Sowjet-Unie. Noord-Viet
nam zou zich op dit moment sterk ge
noeg kunnen voelen om in Zuid-Viet
nam een offensief op eigen krachten
te beginnen en een tijdje vol te hou
den zonder hulp van de grootmach-
en. Betwijfeld wordt of Hanoi er op
uit is heel Zuid-Vietnam op korte ter
mijn te veroveren. Amerikaanse waar
nemers houden het er op, dat het met
korte, beperkte operaties zal proberen
de communistische gebieden op het
platteland van Zuid-Vietnam uit te
breiden. Het krijgt daardoor steeds
meer van de rijstoogst in handen, de
bevoorrading wordt eenvoudiger en
de positie van Thieu wordt onder
mijnd. Na enige tijd zou er dan van
zelf een geschikt moment aanbreken
voor een grote aanval op Saigon of de
stad Hoeé. Uit de troepenbewegingen
van de afgelopen maanden zou vol
gens Amerikaanse bronnen al kunnen
worden afgeleid dat Hanoi uit is op
rijst en veiliger aanvoerwegen. In elk
geval kan er uit blijken, dat Noord-
Vietnam de wens om het verdeelde
Vietnam weer te verenigen, nog
steeds met kracht nastreeft, aldus de
ze analyse. Ook als alleen die laatste
conclusie juist is wordt tot stand
brengen van een politieke regeling er
niet eenvoudiger op. In het Parijse
akkoord is bepaald, dat de bevolking
van Zuid-Vietnam in vrijheid over
haar toekomst moet beslissen. Hoe
meer druk Noord-Vietnam daarbij
probeert uit te oefenen, hoe groter
het wantrouwen onder de Zuidvietna-
mese tegenstanders van aansluiting
zal worden.
Maar de regering van president Thieu
is zelf evenzeer een obstakel op de
weg naar een werkelijke vredesrege
ling voor Zuid-Vietnam. De overeen
komst van 27 januari heeft de com
munisten en de neutralen als gelijk
waardige gesprekspartners voor de
aanhangers van Thieu aangewezen.
Deze drie groepen zouden op voet van
gelijkheid moeten gaan onderhande
len. Maar Thieu weigert botweg deze
belofte na te komen. Dat hij met ae
ondertekening van het Parijse ak
koord de communisten een plaats toe
kende in het Zuidvietnamese bestel
was een uiterst belangrijke concessie.
Velen houden het er op, dat deze. stap
van Thieu beslissend is geweest 'voor
de communisten om met het bestand
tn te stemmen. Het is al vrij snel dui
delijk geworden dat de president een
loos gebaar had gemaakt. Hij be
schouwt de communistische Voorlopi
ge Revolutionaire Regering van Zuid-
Vietnam als een marionet van Noord-
Vietnam. Het enige overlegorgaan,
waarin communisten en vertegenwoor
digers van de regering-Thieu elkaar
ontmoeten is het Verenigd Militair
Comité. Het zou een belangrijke taak
krijgen bij de naleving van het be
stand. Thieu weigert echter dit comi
té de status te geven, die het krach
tens het Parijse akkoord zou moeten
hebben. De Vietcong-delegatie heeft
hij het werken onmogelijk gemaakt
door zeer strenge veiligheidsvoor
schriften. Normaal contact met het
VN-korps in Zuid-Vietnam is daardoor
nagenoeg onmogelijk geworden.
Neutralen
Aanhangers van Thieu, de neutralen
en de Voorlopige Revolutionaire Re
gering hadden elkaar moeten vinden
in een Raad voor Verzoening en Sa
Een soldaat van de Vietcong rijdt in een buitgemaakt Amerikaans
pantservoertuig in Zuid-Vietnam.
menwerking. Niemand gelooft er nu
nog in dat die er ooit zal komen. Pre
sident Thieu heeft deze maand voor
de televisie openlijk verklaard, dat hij
allen, die propaganda maken voor het
communisme in zijn land, zal bestrij
den. Dat er nog niets van een politie
ke samenspraak bestaat wijt hij aan
de communisten, die steeds weer naar
de wapens grijpen. Dat verwijt kan
hij de neutrale krachten in zijn land
onmogelijk maken, maar ook deze
groep heeft hij totnutoe zorgvuldig
buiten de deur gehouden. Van zijn
grote bevoegdheden heeft Thieu ge
bruik gemaakt om de niet-communis-
tische oppositie in zijn land uit te
schakelen. Nagenoeg alle politieke
partijen zijn verdwenen nadat Thieu
hiervoor strenge voorschriften had in
gevoerd. In feite functioneert alleen
zijn eigen Democratische Partij nog
goed. De senaatsverkiezingen van eind
augustus zijn daardoor net zo'n verto
ning geworden als de presidentsver
kiezingen van 1971, waarbij Thieu de
enige kandidaat was. Hij beschikt nu
ook over de absolute meerderheid in
de senaat. Als opperbevelhebber van
het leger en president met een rege
ringsgetrouw parlement heeft hij de
touwtjes in Zuid-Vietnam stevig in
handen. Door gebruikmaking van
zijn grote machten heeft hij weten te
voorkomen dat de gematigde neutra-
lén iets gunnen inbrengen. De meer
radicale elementen sluit hij op. Dat
was ook vóór het bestand al gewoonte
in Zuid-Vietnam. Volgens een neutra
le bron als Amnesty International is
Zuid-Vietnam al jarenlang het land
met naar verhouding het grootste aan
tal politieke gevangenen ter wereld.
De schattingen over hun aantal lopen
uiteen van 100.000 tot 300.000. De ver
slagen over hun behandeling zijn vrij
unaniem en roepen een aangrijpend
beeld op. Hun huisvesting is erbarme
lijk, het voedsel is schaars en slecht,
medische behandeling is gebrekkig of
ontbreekt geheel en martelingen ko
men op grote schaal voor.
Politieke gevangenen
Het lot van de politieke gevangen is
een aardige aanwijzing voor de ma
nier waarop Thieu het Parijse ak
koord nakomt. Daarin wordt nadruk
kelijk bepaald, dat zij allen vrijgela
ten moeten worden. Er zijn na janua
ri nog maar enkele honderden uit de
overvolle gevangenissen ontslagen. Al
leen de mensen, die zich daadwerke
lijk hebben ingezet voor het commu
nisme zitten nog vast, zo zegt die rege
ring. Volgens deze bron zijn dat er
ruim 5000. Amnesty International
schat dat er minstens 100.000 poli
tieke gevangenen zijn- Het Vietname
se comité ter hervorming van het ge
vangeniswezen komt op grond van
zijn onderzoek tot een aantal van
meer dan 200.000. Vast staat, dat er
sinds januari opnieuw duizend men
sen zijn gearresteerd. Dat het alleen
maar 'communistenhelpers' zijn die in
Zuidvietnamese kerkers zuchten ge
looft niemand.
Eén van de gelukkigen, die dit jaar
vrijgekomen zijn, is mevrouw Ngo Ba
Thanh. Twee jaar zat ze vast op be
schuldiging van 'verstoring van de
openbare orde'. Een proces heeft ze
nooit gehad. Ze kwam in september
vrij na een hongerstaking van vijf
maanden. De twee ellendige jaren in
de gevangenis hebben deze vermaarde
juriste niet kunnen breken: ze treedt
opnieuw op als één van de meest kri
tische woordvoerders van de neutra
len. Over de regering van Thieu zegt
ze: 'Met het ondertekenen van het Pa
rijse akkoord heeft Thieu erkend, dat
het huidige stelsel onwettig is. Een
nieuw parlement en een nieuwe rege
ring moeten tot stand komen door
verkiezingen, waaraan -de Thieu-aan-
hangers, de neutralen en de Voorlopi
ge revolutionaire regering als gelijk
waardige groeperingen deel kunnen
nemen'.
Niets wijst er op, dat Thieu daar naar
toe wil. Elke ontwikkeling in die
richting is door hem afgesneden. De
kloof tussen regeringsgezinden en
communisten is wijder dan ooit Aan
beide kanten wordt de houding onver
zoenlijker. De oorlog in Vietnam be
gint weer behoorlijk op gang te ko
men.
