{O-EXISTENTIE LEIDT NIET TOT PARADIJS
Bonn en de rol van Moskou
in crisis Midden-Oosten
IQUW/KW'AJjfTET ZATERDAG 10 NOVEMBER 1973
BUUTENLAM) T13/K19
FERRY
VERSTEEG
IX LATUXS
AMERIKA
grond een bestaan vinden? Het totale
oppervlak van Haïti bedraagt 28.000
vierkante kilometer, maar een groot
deel daarvan wordt gevormd door ont-
boste heuvels en bergen, waarvan de
vruchtbare toplaag door de regen is
weggespoeld.
Op het nog bebouwbare gedeelte ver
dringen zich bijna letterlijk miljoe
nen Haïtianen.
Het kleingrondbezit overheerst hier
sinds generaal Petion kort na de onaf
hankelijkheid het land in vrij kleine
stukken verdeelde onder oorlogsvete
ranen^ Door een generaties lang pro
ces van overerving ontstond een ein
deloze versnippering Talloze boertjes
hebben helemaal geen land meer en
de helft van de grondbezitters heeft
minder dan een hectare.
Concentratie van grondbezit en daar
op volgende mechanisatie zou een op
lossing zijn. Maar het Haïtiaanse over
heidsapparaat is veel te zwak °m zo
iets te realiseren en de weerstanden
op het middeleeuwse platteland zijn
zeer groot. En waar zouden trouwens
de mensenmassa's heen moeten, voor
wie op het platteland geen plaats
meer zou zijn?
Herbebossing wordt ook wel als een
remedie gezien. Maar elke nieuwe
boom vertegenwoordigt een waarde
volle brandstof en zou daarom geen
lang leven beschoren zijn. Alleen een
algemene emancipatie van de bevol
king zou grootscheepse programma's
voor herbebossing kansen bieden.
Cultuur
Verder is er nog een fundamentele
zaak: de cultuur van Haïti is in tal
van opzichten volstrekt verschillend
van de moderne westerse cultuur,
vanwaar veel sbimulansen tot veran
dering moeten komen. Wat ook al
weer de nodige problemen zal opleve
ren. De Haïtiaanse samenleving ver
keert nog niet eens zoals de meeste
andere ontwikkelingslanden - in een
overgangsfase, maar is nog werkelijk
traditioneel.
De antropoloog Robert Crassweller:
'De Haïtiaanse verering voor de grond
als een bron van voedsel, als de wor
tel van heiligheid en symboliek voert
naar een waardensysteem en een be
wustzijn, dat diep in het verleden ligt
begraven. Religie en muziek hebben
eeuwen doorstaan en zullen ook be
stand blijken tegen de aantasting van
het stamleven en de verspreiding van
het volk en cultuur".
Hij wijst er verder op, dat deze Haïti
aanse cultuur grote problemen heeft
met de westerse techniek en met z'n
lange traditie van conversatief am
bacht en kleine marktactiviteiten nau
welijks open staat voor moderne han
del en nijverheid.
'Logica en redelijkheid, oorzaak en
gevolg, verschijnen in vormen, die
niet-Haïtianen nauwelijks zullen her
kennen', aldus Crasweller. Hij noemt
het voorbeeld van een Europese diplo
maat, die donderdags op weg naar
huis een wasserij binnenliep om z'n
wasgoed op te halen. Het bleek nog
niet te zijn gewassen. 'Maar waarom
niet?', vroeg de lichtelijk geïrriteerde
Europeaan. 'U had zelfs beloofd, dat
het woensdag al klaar zou zijn'. 'Ja',
antwoordde de baas van de wasserij
geduldig, 'en als u er gisteren naar
had gevraagd, zou het klaar zijn ge
weest'.
De oude dictator Frangois Duvalier,
streefde de stagnatie bewust na, om
dat hij meenden, dat de meeste we
tenschappelijke vernieuwingen en nega
tieve uitwerking hebben op de bevol
king. Ook stelde deze bloedige tiran.
Beproeving door het vuur deel
van een extatische Voedoecere-
monic in Haïti.
dat het geestelijk belangrijker Is dan
het materiële, en om dat te illustre
ren bevond zich altijd een bijbel op
zijn bureau en een portret van de
paus aan de wand van zijn werkka
mer. Wat men daarvan ook mag den
ken, het blijft een feit, dat deze idee
ën ook in het huidige Haïti met zijn
grotere openheid naar buiten wijdver
spreid zijn. Daarbij wordt vaak een
argumentatie gebruikt, die men direct
heeft ontleend aan westerse maat
schappijcritici.
Zo liet de conservator van het Natio
nale Museum van Haïti, Gerard Lau
rent, ons weten, dat het Westen geen
gevoel meer heeft voor de onzichtbare
realiteit, voor de Edi (ziel) en voor
het bovennatuurlijke, wat toch de
bron van het leven is. Daarom is,
naar zijn inzicht, de westerse cultuur
onevenwichtig, voornamelijk gericht
op het materiële en wordt de mens er
behandelt als een machine.
Laurent: 'Verveling, onverantwoorde
lijkheid en ont-menselijking zijn de
zichtbare gevolgen'. Hij noemt verder
de overbevolking, de verwoesting van
de natuur en de vervuiling, die het
Westen produceert. En hij wijst er
op. 'dat alleen de Zwarte Mens, de
Haïtiaan, de morele verplichting waar
maakt in liefde te leven met respect
voor alle mensen, en in sociale en uni
versele broederschap'.
Samenwerking
Inderdaad overheersen samenwerking
en solidariteit bij het merendeel van
de Haïtiaanse bevolking het individua
lisme. Dat is voor de jachtige wester
ling, die Haïti bezoekt inderdaad een
onverwacht prettige gewaarwording.
Maar het is ook een deelwerkelijkheid.
Op de drukkende avond voor ons
vertrek barst een hevig onweer
los boven Port-au-Prince en valt
in ons hotel de elektriciteit weer
eens uit. Samen met de receptio
nist, de hoteleigenaar, diens
vriend de brandweercomman-
dant van de hoofdstad en de
enige andere gast, een Ameri
kaanse kinderarts, zitten we even
later bij kaarslicht en met een
glas rum op de veranda van het
'hotel, terwijl de regen neerhoost
en de bliksem stukslaat tegen de
bergen achter de stad.. De Ameri
kaan vertelt over de moeilijkste
bevallingen, die goed afliepen.
Dan komt de jeugdige brand-
weerchef met zijn grootste pro
bleem. Dat is geen brand, maar
zijn verstopte rioleringen, waar
dagelijks dode baby's in worden
gegooid
Dit was het laatste artikel
uit ccn serie van drie. Het
eerste cn het tweede ver
schenen in onze krant van
27 oktober cn 3 november.
DE
WEG NAAR HET
EDEN VOL
heeft gehouden over de geschiedenis
van de Sowjet-Unie en het dialecti
sche en historische materialisme.
Uitgangspunt van prof. Woslensky bij
het definiëren van het omstreden be
grip 'vreedzame coëxistentie 'is het
programma dat de Communistische
partij van de Sowjet-Unie in 1961
toen Nikita Chroestsjew nog aan de
macht was aanvaardde. Daarin
staat dat de 'moderne periode, die ge
kenmerkt wordt door de overgang van
het kapitalisme naar het socialisme,
het tijdperk is van de strijd der beide
aan elkaar tegengestelde maatschappe
lijke systemen; de periode van de so
cialistische cn de nationale bevrij
dingsrevoluties; het tijdperk van de
ineenstorting van het imperialisme en
de liquidatie van het kolonialisme; de
periode van de overgang van steeds
meer volken naar de weg van het so
cialisme; het tijdperk tenslotte van de
triomf van het socialisme en commu
nisme op wereldschaal'.
In dat programma wordt voorts ge
zegd dat 'de revolutionaire omverwer
ping van het imperialisme zich niet
gelijktijdig in de gehele wereld zal
voltrekken. Aangezien de kapitalisti
sche landen zich economisch cn poli
tiek niet gelijkmatig ontwikkelen, vol
trekken de revoluties in de verschil
lende landen zich op verschillende tij
den'. Dit laatste betekent volgens de
Russische hoogleraar (in een samen
vattend artikel in het Westduitse
weekblad Die Zeit)', dat 'een histori
sche periode van het naast elkaar be
staan van staten met aan elkaar te
gengestelde sociale en politieke syste
men noodzakelijk is'.
In de opvattingen van de Sowjet-Unie
betekent deze 'noodzakelijke' vreedza
me coëxistentie geenszins dat de con
frontatie tussen beide maatschappelij
ke wereldsystemen zal ophouden te
bestaan. De strijd tussen het proleta
riaat en de bourgeoisie, tussen het
wereldsocialisme en het imperialisme
zal tot de volledige overwinning door
het communisme op wereldschaal
worden voortgezet'. Dit schreef enkele
maanden geleden vóór het uitbre
ken van de oktober-crisis in het Mid
den-Oosten prof. R. Ryschenko,
rector van het Instituut voor maat
schappij-wetenschap bij het centrale
comité van do Communistische partij
van de Sowjet-Unie, in het partijblad
Prawda.
Kenmerken
Deze hoogleraar brengt voorts in her
innering dat volgens Lenin de vreed
zame coëxistentie niet in tegenspraak
is met een 'opgave van een alzijdige
ontwikkeling van het revolutionaire
proces, maar dat zij integendeel tot
de verwezenlijking hiervan bijdraagt'.
Volgens prof. Michael S. Woslensky
in Die Zeit van 26 oktober zijn
voor de Sowjet-Unie de voornaamste
kenmerken van de vreedzame coëxis
tentie: 1. het afzien van oorlog en het
oplossen van conflicten door onder
handelingen; 2. gelijke rechten, we
derzijds begrip en vertrouwen tussen
de staten onderling en het ontzien
van de belangen van anderen; 3. niet-
inmenging in de binnenlandse aange
legenheden van andere staten; 4.
strikte respectering van de soevereini
teit en territoriale integriteit van alle
landen; en 5. uitbouw van de econo
mische, wetenschappelijk-technische
en culturele samenwerking op basis
van gelijkheid en wederzijds voordeel.
Wat punt 1 betreft hebben ook de
huidige Sowjet-leiders getoond er niet
voor terug te deinzen, het gebruik
van geweld (om het zacht uit te druk
ken) te 'tolereren', als onderhandelin
gen niet tot het gewenste succes lei
den. Overigens bewees de veel ernsti
ger Cubaanse crisis al in 1962
de revolutionarie krachten mogelijk
moet maken de meest succesvolle weg
.naar de macht te kiezen'.
Revolutionaire hulp
En dan komt het: 'De hulp die socia
listische staten aan de revolutionaire
krachten in de wereld geven, is niet
in tegenspraak met het principe van
de vreedzame coëxistentie. Want het
streven achter deze vreedzame coëxis
tentie heeft de bedoeling, de macht
en de eenheid van de socialistische
landen tegenover de verenigde krach
ten van het internationale imperialis
me te bevestigen en te versterken'.
Hoe dat te rijmen valt met 'weder
zijds begrip en vertrouwen en het
ontzien van de belangen van anderen'
(punt 2) mag ieder voor zichzelf uit
maken.
In het leerboek voor partijscholing
onder de titel 'De communistische we
reldbeweging, beknopt overzicht van
strategie en taktiek' dat vorig jaar in
niteit van socialistische landen'. Het
gaat de Russische leiders dan ook
voornamelijk om punt 5, waarvan zij
grote verwachtingen hebben. Heeft
niet de veel geciteerde Lenin gezegd
dat de vreedzame coëxistentie moest
worden geproclameerd 'samen met on
ze handelsvoorstellen?' Hij deed dit
in een brief aan de Russische delega
tieleider bij de Geneefse ontwape
ningsconferentie in 1922, die had op
geroepen tot vrede en ontwapening en
een breed opgezet vredesprogramma
had uiteengezet. Lenin: 'We zullen ie
dereen intrigeren. Dat zal ertoe bij
dragen. de vijand te demoraliseren.
Met zulke taktieken zullen we win
nen, ook als Genève een mislukking
wordt'.
Om te besluiten met prof. Michael S.
Woslensky: 'Vreedzame coëxistentie is
geen weg naar het naar elkaar toe
groeien van het communisme en het
kapitalisme. Zij zal ook niet leiden tot
paradijselijke internationale betrek
kingen'. Hij noemt de in het Westen
slechts een jaar nadat eerdergenoemd
programma van de Communistische
partij van de Sowjet-Unie werd aan
vaard dat zelfs een gewapend optre
den tegen de Verenigde Staten niet
tot de onmogelijkheden behoorde.
Opvallend is in dit verband de recen
te opmerking van de Russische minis
ter van defensie, maarschalk Gretsjko,
'dat een oorlog tussen de Sowjet-Unie
en de Verenigde Staten nog altijd mo
gelijk is'. Het is een uitlating waar
mee rekening gehouden moet worden,
ook al lijkt er reden om aan te ne
men dat de verklaringen van Gretsjko
over oorlogskansen een politieke
strekking hebben en voornamelijk be
doeld zijn om in concrete situaties
preventief te werken.
De punten 2, 3 en 4 passen eveneens
geheel in de opvatting van de Sowjet-
Unie. dat zij er zelf niet aan gebon
den is. Zo heeft de Russische schrij
ver Walery Jegorow van het Instituut
voor leninisme-marxisme van het cen
trale comité van de Communistische
partij van de Sowjet-Unie in Moskou
vorig jaar nog een boek gepubliceerd,
waarin hij zegt dat de vreedzame sar
menwerking 'het revolutionaire we
reldproces moet bespoedigen en het
Moskou werd gepubliceerd, wordt ge
zegd dat de politiek van vreedzame
coëxistentie 'de betrekkingen tussen
de kapitalistische staten onderling
beïnvloedt, de middelpuntvliedende
krachten in de imperialistische blok
ken versnelt en in de heersende krin
gen van de kapitalistische staten de
positie versterkt van de voorvechters
van vreedzame betrekkingen met de
socialistische landen.
Deze politiek', aldus de samenstellers
van het leerboek, 'heeft er al wezen
lijk toe bijgedragen dat in West-Euro
pa het streven werd versterkt naar
het terugdringen van de grote invloed
van het Amerikaanse imperialisme'.
Zij hadden er aan toe kunnen voegen
dat de Sowjet-Unie gereed staat, met
datzelfde imperialistische Amerika
zeer voordelige wederzijdse handelsbe
trekkingen aan te gaan, die een enor
me omvang kunnen aannemen als het
Amerikaanse Congres zijn medewer
king verleent.
Dé opvattjng, neergelegd in punt 4,
weerhield ér de Sowjet-Unie in 1968
niet van, met geweld een eind te ma
ken aan het liberalisatieproces in
Tsjechoslowakije en vervolgens de
zgn. Breznjew-doctrine te proclame
ren, betreffende de 'beperkte soeverei
verbreide mening dat de partijleiding
in M°skou in 'duiven en valken' uit
een is gevallen een legende. Met dit
laatste bedoelt hij dat er geen me
ningsverschil bestaat over het eind
doel, hetgeen niet wegneemt, dat er
wel degelijk verschil van inzicht kan
bestaan over.de wijze, waarop in con
crete situaties moet worden gehan
deld. In zulke situaties kan als zij
uit de hand lopen over oorlog en
vrede worden beslist.
Brandt
In de Bondsrepubliek zal men er goed
aan doen de politiek van kanselier
Willy Brandt te steunen die er op ge
richt is, ontspanning in Europa na te
streven zonder zich aan illusies over
te geven. Dit betekent dat toenade
ring tot de landen van het Warschau
pact alleen verantwoord is, aLs de
Bondsrepubliek nauw blijft samenwer
ken met de andere staten van West-
Europa en ertoe bijdraagt, de onder
linge afhankelijkheid tussen dit deel
van de wereld en de Verenigde Staten
een nieuwe inhoud te geven, die me
de rekening houdt met de enorme
verplichtingen tegenover de landen
van de Derde wereld.
sinds zijn komst aan de macht dn 1957
volop de vruchten plukte van het po
litieke potentieel, dat deze religie
bood. Hij reserveerde een belangrijke
plaats voor zichzelf dn het Voedoe-
pantheon en wist op geraffinneerde
wijze de Voedoe-priesters - de Hou-
gans - aan zijn regime te binden. De
gevolgen van deze integratie van de
Voed°e-priesters in de politiek, en
met name in de Duvalier-dynastie,
zullen nog lang nawerken. De tot
staatsreligie gepromoveerde Voedoe is
op d.eze wijze een doordringende con
servatieve kracht geworden, wiens
grote invloed en totale onverenigbaar
heid met het moderne denken de oj>
bouw van elke nieuwe maatschappij
ten zeerste zal bemoeilijken.
Ook het taalprobleem ds in Haïti van
een massieve omvang en zal toekom
stige ontwikkelaars nog tot wanhoop
brengen. Want Haïti is uiteindelijk
een stuk Afrika met een Frans vernis
op het goeddeels Spaans-talige Latijns-
amerikaanse continent- Om zijn bij
zondere positie te benadrukken hand
haafden de Haïtianen het gebruik van
het Frans. De intellectuele toplaag
spreekt het, of zij het in Parijs heeft
geleerd. Maar negentig procent van de
bevolking spreekt alleen Creools, een
taal - of een zangerige manier van af
korten - zonder degelijke woordenboe
ken, geschreven grammatica, spel
lingsregels of volwassen literatuur. Er
zitten restanten dn van talen uit Sene
gal, Dahomey en Normandië.
Het is ook een taal, die naar een ge
sloten wereld leidt. Zo moet onder
wijs in dit land met zijn overgrote
meerderheid van analfabeten absolute
voorrang hebben. Maar onderwijs in
welke taal? In het Creools, dat negen
tig procent van de Haïtianen scheidt
van het officiële en nationale leven?
Of moet worden les gegeven in het
Frans, waar het leeuwendeel van de
boerenkinderen geen woord van be
grijpt? Of zouden deze beide talen het
best kunnen worden vervangen door
het Spaans van de omringende Latijn
se wereld?
Grond
De relatie tussen de boer en zijn
grond is in Haïti ook hoogst proble
matisch. Hoe kunnen de armzalige
boertjes, die aan de voet van een kale
berg of in de moerassige vlakten van
het centrum op hun kleine stukjes
nor Jaap den Boef
e omstandigheden waaronder
crisis in het Midden-Oosten
ontstaan en de 'veiligheidscon-
renties' die op het ogenblik in
enève en Wenen aan de gang
U jn, kunnen voor de westelijke
2 nden in het algemeen en wat
uropa betreft de Bondsrepu-
iek Duitsland in het bijzonder
in extra aansporing vormen om
haar toenaderingspogingen
>t de Sowjet-Unie met de nodige
nzichtigheid te werk gaan.
et terreurregime van wijlen Francois Duvalier betekende in liet
«enite Haïtiaanse verleden een duistere periode van willekeur en
i agnatic. Heft huidige Haïti van de zoon Jean-Claude Duvalier
■ordt gekenmerkt door minder terreur en meer openheid, maar liet
geringsbeleid blijf t zioli voornamelijk beperken tot bet op negen-
ende eeuwse voorwaarden aantrekken van buitenlandse investeer-
5R, die de door Jean-Claude beloofde ecenomiscke revolutie moe-
in aantrekken. Toch zou zelfs een Haïtiaanse regering, die op veel
lergieker en efficiënter wijze aan de ontwikkeling van het land
iu werken met hulp van welke methode of model dan ook
■ote en typisch Haïtiaanse banuiières moeiten nemen.
t bedoel hiermee niet te zeggen dat
e BRD (zoals West-Duitsland kort-
eg wordt aangeduid) in haar contac-
«i met de landen van het Warschau-
'et al te ver is gegaan. Wat totdus-
X tussen de BRD enerzijds en de
wjet-Unie, Polen, de DDR (of Duit-
Democratische Républiek, zoals
Kt-Duitsland officieel heet) en an-
ere Oosteuropese landen is overeen
komen, moest gebeuren. Ook een
jbinet onder christendemocratische
'ding zou zich genoodzaakt hebben
Iftien de relaties met de landen van
it Oostblok te normaliseren.
ligenbelang
f 'j die beweren dat de BRD zich
I eeft laten misleiden door de naar
'tspanning strevende Russische par-
1 lleider Leonid Breznjew die in
erkelijkheid slechts belang zou heb-
en bij bevriezing van de situatie in
uropa vergissen zich. Inderdaad:
g o Westduitse regering zou niet in
N wt zijn geweest verdragen te sluiten
|l 'et Oost-europese landen, als de lei-
Bfers in het Kremlin daarbij geen be-
gehad zouden hebben. Daar staat
|penwel tegenover dat de verdragen
J|0K niet tot stand zouden zijn geko-
SPen, als de Westduitse regering ze
Wet in het welbegrepen eigenbelang
de BRD zou hebben geacht en als
|Pe akkoorden niet een belangrijke bij-
jjffage zouden kunnen leveren aan een
■"gemeen streven naar ontspanning in
-T^e verdragen werden gesloten, on-
Jknks het feit dat veel vragen onbe
antwoord bleven met name die
Jjaar de werkelijke waarde van het
Bovereengekomene en naar de betrouw
baarheid van de Russische bedoelin-
Jgen in het algemeen. Wat die proble
men betreft heeft de Westduitse rege
Dc Russische partijleider Leonid Breznjew
ring zich geenszins aan illusies over
gegeven. Dat moge ten overvloede
blijken uit de vasthoudendheid, waar
mee zij- bij Moskou aandringt op het
inlossen van de beloften, die het bij
de ondertekening van het viermogend-
hedenakkoord over Berlijn heeft ge
daan. Voor de regering in Bonn blijft
het lot van West-Berlijn toetssteen
voor de ware bedoelingen van de Sow
jet-Unie al het gepraat over tegen
stellingen in het Kremlin tussen 'dui
ven' en 'valken 'ten spijt
Het uitbreken van de crisis in het
Midden-Oosten, waarvan de Sowjet-
Unie geruime tijd tevoren op de
hoogte was, maar waarover zij zich
ondanks haar met de mond beleden
globale ontspanningspolitiek niet
met de Verenigde Staten in verbin
ding stelde, moet voor de Westduitse
regering reden zijn om zich nog eens
te realiseren, dat het streven naat
ontspanning niet tot paradijselijke
toestanden in de wereld zal leiden.
Twee weken lang steunde de Sowjet-
Unie openlijk de pogingen van de
Arabische landen, met geweld een op
lossing te forceren in het conflict met
Israël. Welke rol de Russen in het
conflict hebben gespeeld na de Israëli
sche oversteek van het Suezkanaal is
nog onderwerp van vele speculaties
maar het is zeker, dat de vrees voor
hun raketten een belangrijke reden
was voor hun aandrang op een wapen
stilstand.
Deze ontwikkelingen in het Midden-
Oosten waren voor de Franse minister
van buitenlandse zaken Jobert aanlei
ding op te merken: 'Een zeer bekende
Franse actrice pleegde zich slechts
met parfum te 'kleden'. Ik vrees dat
wij, nu we door een even dun laagje
ontspanning worden beschermd, nog
eens zullen bevriezen'. En Carl Car-
stens, de christen-democratische frac
tievoorzitter in de Westduitse Bonds
dag, liet zich ontvallen: 'Hoe de hou
ding van de Sowjet-Unie met betrek
king tot het conflict in het Midden-
Oosten te verenigen valt met de ont
spanningspolitiek, is moeilijk te be
grijpen. Voor de propagandisten van
ontspanning moet dit een goede les
zijn'.
Geen geheim
Zo onbegrijpelijk als Carstens doet
voorkomen, is het optreden van Mos
kou echter niet. De Russische leiders
hebben nog nooit een geheim ge
maakt van hun bedoelingen en het
kan geen kwaad, daar nog eens de
aandacht op te vestigen. Ik doe dat
met materiaal uit onverdachte bron,
nl. uit de lezingen, die de Russische
hoogleraar Michael S. Wolensky on
langs aan de universiteit van Miinster
in van de grootste barrières op weg
ar maatschappijverandering zal zon-
r twijfel de volksreligie Voedoe
jken te zijn. Deze godsdienst heeft
n eigen riten, priesters, kapellen,
ers en talloze extatische momenten.
Voedoe wordt meestal omschreven
een mengsel van christendom en
uit Afrika meegenomen animisti-
lie gebruiken, waarbij de gecstenver-
Sng een grote rol speelt. Het ge-
■iinjuik van kaarsen, Latijnse gebeden
to; i klokjes van koorknapen komt in-
:oa rdaad voor, maar de basis van Voe-
|e blijft Afrikaans. De macht van
edoe is zo groot, dat zendelingen
missionarissen nauwelijks meer
iberen haar openlijk aan te vallen.
Jomvattend
Voedoe ontleent haar grote bete-
is in Haïti vooral aan het feit, dat
niet alleen een religie is, maar een
ig! mvattend systeem, dat alle mense*
U« ke en boven-natuurlijke activiteiten
Het is een brug tussen het
;ende en het onbekende, tussen pa-
on en anarchie. Harold Courlander:
s Voedoe voor de meeste Haïtianen
"Ier betekent dat het christendom,
nt dit, omdat het christendom hier
:n maar een leer en gedragsregels
bieden, terwijl de Voedoe be-
ve dat nog vele andere dingen,
lQr. sdt: een patroon van familierelaties,
ecte communicatie met bovenna-
'lijke zaken, een geweldige emoti-
le uitlaat, dans, muziek, drama,
mefcater, folklore, directe bescherming
i,__|en gevaren, genezing van ziekten.
jichtbaarheid en een voortdurende
8e|atie met de voorouders enz.
Voedoe heeft de Haïtiaanse poli
ce k sinds lang beïnvloed. Het wordt
door sommige historici al verbonden
met de mislukte slavenopstanden in
het begin van de achttiende eeuw.
Het is zeker, dat deze volksreligie een
samenbindend element vormde voor
de opstandige slaven, die in het begin
van de vorige eeuw een zelfstandig
Haïti op de Franse kolonisatoren be
vochten. Toch werd de Voedoe verbo
den door de eerste leiders van de jon
ge republiek, zoals Louverture, Dessa-
lines en Christophe, die een nationale
staat langs Europese lijnen wilden
vestigen.
Maar de Voedoe overleefde deze fase
gemakkelijk en de latere Haïtiaanse
heersers gooiden het op een akkoord
je met de lokale Voedoe-goden en
geesten. Was Voedoe traditioneel de
religie van de gewone man, in de ja
ren dertig van deze eeuw begon ook
de Haïtiaanse intellectuele élite ex be
langstelling voor te krijgen en won
de overtuiging veld, dat de Voedoe de
kern vormde van de nationale traditie
en de Haïtiaanse mystiek.
Het was vooral Frangois Duvalier,
een geduchte Voedoe-kenner, die
