dichtbij
basisschool: samen of apart?
Kleuter- en
'Autoloos' in Tunesië
Ook bij oliecrisis
is rol Limburgse
mijnen uitgespeeld
^pmmentaar
het weer
weermppcrten
Verslag van een
brede discussie
in Groningen
Huisvrouwen
in de zorgen
jegrijpelijk
or ton aan
«en gestolen
Weinig regen
BINNENLAND T5/K7
onder redactie van loessmil
Zonder omwegen
Van onze onderwijsredactie
GRONINGEN Minister Van Kemenade heeft gisteren een boekje
gekregen dat hem tot nadenken zal stemmen. Het boekje doet ver
slag van een serie discussies over het onderwerp 'Samen of apart',
waarmee dan bedoeld is: moeten kleuter- en basisschool worden sa
mengevoegd, of kunnen ze beter naast elkaar blijven voortbestaan.
Voor ministers die vol zijn van grote
plannen kan het geen kwaad eens te
luisteren naar de stem van het volk.
Het probleem is alleen dat het vaak
moeilijk is dat stemgeluid op te van
gen. Een minister krijgt de hele dag
onderwijsdeskundigen en onderwijsor
ganisaties op de stoep, hij wordt bij
gestaan door een heirleger van ambte
naren, maar hoe kan hij weten wat er
onder de mensen leeft?
Het is de verdienste van de Regionale
Omroep Noord en Oost (RONO) dat
zij een poging gedaan heeft het volk
stem te geven. De radio, ook de Hil-
versumse, maar zeker de regionale, is
er steeds meer op uit de luisteraars
zelf aan het woord te laten. Een pro
grammamaker die zichzelf respecteert
laat zich tijdens de uitzending opbel
len door luisteraars en treedt uitvoe
rig met hen in discussie. Dat is het
minste. Maar dc Rono is nog een stap
je verder gegaan. Bij het project 'Sa
men of apart' zijn vele scholen, on
derwijzers, kleuterleidsters en ouders
betrokken geweest De reeks radiouit
zendingen waarin zij aan het woord
kwamen werd afgesloten met een dis
cussie-dag op 7 juni in Groningen.
Zeshonderd mensen waren daar: onge
veer 240 kleuterleidsters, 240 onder
wijzers, 90 ouders en 30 'deskundi
gen'. In het nu door Wolters-Noord-
hoff uitgegeven verslag staat nog eens
duidelijk dat de deskundigen 'noch in
aantal, noch in discussie' de anderen
hebben gedomineerd.
Zo is het dus gelukt ouders, onderwij
zers en kleuterleidsters aan de praat
te krijgen over de grote 'beleidsdoe
len' die een minister nastreeft en die
in Den Haag verpakt worden met du
re woorden als 'integratie van kleu
ter- en basisonderwijs'. Het probleem
is gewoon: samen of apart.
Begrip
Wie de verslagen van de discussies in
Groningen naleest ontdekt dat de
mensen in de praktijk best begrijpen
waarom kleuter- en basisschool nau
wer moeten samenwerken. Je kunt
het een kind niet aandoen dat het na
twee jaar overgeplant wordt naar een
heel andere school. Je kunt hem niet
opschepen met de moeilijkheden die
zo'n overgang meebrengt. Voor onder
wijzeressen van de eerste klas is het
om wanhopig van te worden als ze
zien dat tien procent van de eerste
klassers deze sprong over het brede
water niet haalt en al op zevenjarige
leeftijd met een nat pak thuis komt.
Meer overleg tussen kleuter- en basis
school, is wel het minste wat je doen
kunt om deze overgang te vergemak
kelijken. Maar waarschijnlijk moet je
verder gaar.: je moet onderwijspro
gramma's maken die een kind in staat
stellen zich in een doorlopende lijn te
ontwikkelen. Dat betekent waarschijn
lijk toch: één school.
Dat zeggen de deskundigen natuurlijk
al jaren. Prof. dr. L. van Gelder heeft
het in Groningen ook weer betoogd.
Maar dan is het wel goed je te reali
seren dat zo'n operatie op papier mak-
keiijker is uit te denken dan in de
praktijk uit te voeren.
Een paar punten die in Groningen
naar voren kwamen. De heer J. Sinne-
ma: 'U moet niet vergeten dat hier
duizenden leerkrachten bij betrokken
zijn, die een bepaalde opleiding heb
ben gehad, een bepaalde houding in
de school hebben gekregen, die je
niet van vandaag op morgen kunt ver
anderen. Het is trouwens de vraag of
die verandering van buitenaf wel ge
wenst is en of deze niet van binnen
uit moet komen'. Een ander wijst op
het grote statusverschil tussen onder
wijzer en kleuterleidster. Er is een
psychologische barrière die moeilijk
te overwinnen zal zijn. Zo zijn er
meer problemen. Wat te beginnen
met de oude gebouwen? Kun je twee
scholen samenvoegen die een paar ki
lometer uit elkaar staan? Moet je niet
eerst de opleiding van kleuterleidsters
en onderwijzers veranderen? Hoeveel
moeten die nieuwe leerkrachten gaan
verdienen? Enzovoorts.
Principieel
Dat zijn praktische vragen en die zijn
moeilijk genoeg. Maar er zijn ook
meer principiële vragen. Als kleuter
en basisschool één worden, betekent
dit dan dat het ook in de kleuterleef
tijd met speien gedaan ls? Worden
kinderen van vier dan al helemaal af
gericht op leerprestaties? Gaan we
dan niet liet kleuteronderwijs (dat
zich volgens sommigen in de laatste
jaren meor vernieuwd heeft dan enig
ander ondenvijstype) ook het intellec
tualistische stempel opdrukken waar
aan de rest van het onderwijs zou lij
den?
Zulke en andere vragen zijn er om op
te lossen. De experimenten met de sa
menvoeging van kleuter- en basisscho
len die de minister voigend jaar wil
beginnen kunnen alvast de nodige er
varing opleveren. Maar dan nog zal
het de vraag zijn hoe je een op zich
zelf goede gedachte (het kind is ge
baat bij een doorlopend leerprogram
ma) op al die duizenden scholen in
gang doet vinden.
max. neer-
temp. slag
Amsterdam
zwaar bew.
13
0
De Bilt
geheel bew.
12
0
Deelen
geheelbew.
13
0
Eelde
geheel bew.
12
0
Eindhoven
motregen
12
0.1
Den Helder
half bew.
12
0
Luchth. Rtd.
zwaar bew.
13
0
Twente
geheel bew.
13
0
Vlissingen
zwaar bew.
12
0
Zd.-Limburg
geheel bew.
12
0
Aberdeen
zwaar bew.
16
0
Berlijn
geheel bew.
10
1
Frankfort
geheel bew.
7
0
Genève
onbew.
9
0
Helsinki
regen
5
0.5
Innsbrück
sneeuw
5
0.1
Kopenhagen
zwaar bew.
10
0
Lissabon
onbew.
18
0
Locarno
licht bew.
11
0
Londen
zwaar bew.
15
0
MUnchen
regen
4
0.6
Oslo
zwaar bew.
9
0
Split
zwaar bew.
14
0
Stockholm
licht bew.
7
0.2
Wenen
regen
7
0.1
Zllrich
geheel bew.
5
1
Casablanca
half bew.
21
0
Istanboel
geheel bew.
10
5
Tunis
licht bew.
18
0
SNEEUW
ONWIER
BEWOLKING
m MAXIM».
MIN, TM».
WIN0RICHTIN8
HOOG WATER 11 november Vllsslngen
1.52-14.01 Harlngvlletslulien: 3.29-15.08 Rot
terdam. 4.39-18 07 Schevenlngen: 3.00-15.19
IJmulden: 3.33-15.52 Den Helder: 8.05-20.24
Harllngen: 10.10-22.39 Delfzijl: 12.08 -
Van een onzer verslaggevers
HEERLEN Nu het ernaar uitziet, dat Nederland het wat zui
niger aan moet doen met zijn energie, mede als gevolg van het
Arabische olie-embargo, wordt de roep om de Limburgse mijnen
toch draaiende te houden sterker. De Staatsmijnen zien daar ech
ter geen brood in. 'De Limburgse steenkolen zijn uitgespeeld.'
'Ook een oliecrisis verandert daar niets aan.'
Dit schrijft DSM in een brochure
over de op handen zijnde sluiting
van de laatste mijn, de Emma/Hen
drik. Hoewel het theoretisch moge
lijk is om met behulp van veel men
sen en ten koste van zeer veel geld
de kolenproduktie in Limburg voort
te zetten, ziet DSM onoverkomenlij-
ke praktische bezwaren. De thans
nog aanwezige kolenreserves zijn
verloren en kunnen niet opnieuw
worden aangesproken dan tegen uit
zonderlijke hoge kosten. Gedacht
moet worden aan enige honderden
miljoenen guldens voor de produk-
tie van een miljoen ton kolen per
jaar. Daarnaast zouden de hoeveel
heden steenkool, die na zo'n 'kracht
toer' uit de Limburgse bodem wor
den gehaald, geen rol van betekenis
kunnen spelen in de totale energie
voorziening van Nederland.
Bovendien zou, aldus DSM, het nog
jaren duren voordat een aflopende
mijn op de Emma/Hendrik produce
ren nog maar twee kleine pijlers)
weer een redelijk produktieniveau
kan halen. Bij de nog 'maagdelijke'
staatsmijn Beatrix zou het bereiken
van een eerste produktie minstens
drie jaar vergen
Vraag
Hierbij wordt verondersteld dat er
voldoende mijnwerkers beschikbaar
zijn. En dat is nog maar de vraag,
aldus DSM. Wanneer men bestaande
mijnwerkersmilieus laat afvloeien
is het onmogelijk op korte termijn
een nieuwe mijnwerkersbevolking te
scheppen.
Daaraan verandert ook een dringen
de behoefte aan energie niets. Da
mijnarbeid heeft nu eenmaal het ka
rakter van een traditie, zo stelt
DSM.
Ook het inschakelen van grote aan
tallen buitenlandse arbeidskrachten
om de mijnen draaiende te houden
biedt nauwelijks soelaas. In het ver
leden is gebleken, dat voor een goe
de bedrijfsvoering het percentage
buitenlanders in de produktieafde-
lingen niet hoger mag zijn dan on
geveer 25. Op de totale personeelsbe
zetting van een mijn is dat maxi
maal zo'n tien procent.
Gering
Gesteld dat deze problemen oplos
baar waren, dan zou de betekenis
van de Limburgse steenkool aan de
nationale energievoorziening uiterst
gering zijn. Uit de cijfers van de af
gelopen jaren blijkt, dat het steen-
kolenverbruik zowel absoluut als re
latief sterk is gedaald. Bij normale
ontwikkeling is het energieverbuik
zal qua volume het verbruik van ka-
rol uitgespeeld
len zich stabiliseren op een hoeveel
heid die gelijk staat met vijf mil
jard kubieke meter aardgas. Dit is
voornamelijk een gevolg van het co-
kesverbruik in de staalindustrie. Op
den duur zal het verbruik van steen
kool in de huisbrandsector, ln de
verwerkende industrie en bij de
stroomopwekking tot vrijwel nul te
ruglopen.
In 1980 zal steenkool (inclusief im
portkolen) nog maar ongeveer 3.5
procent van de totale energiebehoef
te in Nederland kunnen dekken. In
dien de mijn Beatrix in produktie
zou komen en bovendien een of
meer Zuidlimburgse mijnen open
zouden blijven, zou - theoretisch -
over enkele jaren niet meer dan
rond drie miljoen ton steenkool per
jaar gedolven kunnen worden. Een
percentage, dat niet groter is dan
ongeveer twee procent van het tota
le energieverbruik in Nederland in
1980. Dit zou in geen enkele verhou
ding staan ten opzichte van de in
spanningen en het geld dat voor re
alisering daarvan nodig zal zijn.
aanhoudend
Terug naar de jiets in Holland.
Dat staat er boven deze uit Neder
land afkomstige foto, afgedrukt in
de Tunesische krant Sabah, wat
zoveel betekent als 'Morgenoch
tend'. Onze sociaal-economische re
dacteur Huub Elzerman, op huwe
lijksreis in Tunesië, bracht deze
krant, gedateerd op 3 november
1973, bij zijn terugkeer naar Ne
derland, mee. Afgereisd nog voor
dat er sprake was van een Arabi
sche olieboycot en in dat land ver
stoken van enige voor hem leesba
re krant, keek hij wel vreemd op,
toen hij daar een krant tegeyi-
kwam, waarin bovenstaande foto
stond afgedrukt met daarop het
voor hem wel leesbare opschrift
'Huur fiets voor autoloze zondag',
dat een handige Amsterdamse rij
wielhandelaar, een dag voor de au
toloze zondag, voor zijn winkel
had neergezet
ln het bewuste stuk schrijft de re
dactie van deze Tunesische krant,
dat komende zondag (4 november
was dat) de Nederlanders allemaal
weer op de fiets moeten, omdat de
De jongere huisvrouw (tot 24
jaar) maakt zich veel méér zorgen
dan haar oudere collega. Dat blijkt
uit een onderzoek van de NV Ne
derlandse Stichting voor Statistiek,
die meldt dat de jongere huisvrou
wen een veel hogere 'zorgscore*
hebben. Over de gezondheid van
de kinderen maakt 58 procent van
de jongere huisvrouwen zich zor
gen (die zorg neemt bij het ouder
worden af om plaats te maken
voor zorgen over het gedrag van
de kinderen). Over de eigen ge
zondheid maakt bijna de helft van
de huisvrouwen zich zorgen (47
procent, en dat is voor alle leeftij
den gelijk). De huisvrcuwen tus
sen de 50 en 64 jaar is het meeste
bezorgd over de gezondheid van
haar man.
Zorgen heeft de huisvrouw dik
wijls over het gedrag van haar
echtgenoot: uit het onderzoek
blijkt dat de jongeren het meest
geplaagd worden door zorgen op
dit punt.
Van de jongere huisvrouwen loopt
21 procent rond met zorgen over
het gedrag van de man. Neemt
men alle huisvrouwen tezamen dan
is ongeveer een op de acht bezorgd
over het gedrag van de echtgenoot.
Deze grotere bezorgdheid van de
jongere huisvrouw hangt waar
schijnlijk nauw samen met het feit
dat zij zich ook het meeste zorgen
maakt over haar verhouding met
de echtgenoot. Van de jongere
vrouwen heeft achttien procent
zorgen over de huwelijksverhou
ding, van alle huisvrouwen samen
negen procent.
De jongere huisvrouw heeft het
eveneens het moeilijkst in haar re
laties met anderen (ouders, familie
en buren).
Zi] is ook minder gerust op de fi
nanciële kant van het leven: dertig
procent maakt zich zorgen over het
betalen van rekeningen (gemiddeld
21 procent).
Er zijn aanwijzingen, zegt het on
derzoekinstituut dat de jongere
huisvrouw nog op zoek is naar
vastheid in haar leven en dat zij
daarbij op uiteenlopende terreinen
moeilijkheden ondervindt.
OÜW/KWARTET VRIJDAG 9 NOVEMBER 1973
Nederlandse regering een rijver
bod voor auto's heeft afgekondigd
voor die dag. Dit in verband met
de Arabische olieboycot.
Het blad, dat zich politiek niet
over deze kwestie uitlaat, schrijft
verder, dat de Nederlanders, als ze
zondag op visite willen of op zie
kenhuisbezoek, maar een fiets moe
ten huren, als ze er zelf geen heb
ben. De olieboycot levert voor de
Nederlandse economie een groot
industrieel probleem op en dat met
name voor Rotterdam. De regering
is dan ook druk bezig met de pro
blematiek roncl het Midden-Oosten,
aldus Sabah, dat verder nog weet
te melden, dat de minister van jus
titie heeft gezegd, dat het autorij
den op zondag echt niet kan en
dat op overtreding van het rijverw
bod een zware straf staat van
maximaal zes jaar gevangenisstraf
subsidiair 25.000 gulden boete.
Hoe men ook tegenover de Arabi
sche olieboycot staat, een ding
wordt steeds duidelijker: we fiet
sen niet voor niets.
recente tv-uitzending van het
leerd Politiek Verbond waren
opmerkelijke uitspraken te
;en. In de eerste plaats laakte
de sprekers al die predikanten
dijken die zich denigrerend
over beroepsmilitairen. We ci-
iet letterlijk, maar daar kwam
neer. Kan een christelijke partij
liets zonder enige vorm van be-
roorloven? Welke predikanten
^yier bedoeld?
- hveede treffende uitspraak was
stig van de heer Jongeling. Hij
over de olieboycot en zei toen
leer: en zo haalt God een streep
s. u onze welvaart, en dat zes weken
303Mc de regering in de Troonrede
kW}1 laten uitkomen, Zijn hulp niet
jo n te hebben. Met deze laatste
bedoelde de heer Jongeling
tfd het schrappen van de woor-
t st Rer Gods hulp aan het einde van
3niet oonredc. Hij noemde daarbij ook
ven de naam van de AR-minister
•ekoi fortman als iemand die
oor mede verantwoordelijk was.
08 v 'd er nog meer kunnen noemen,
i. per om hij zich tot die ene minister
scho:
1973 kte, zal velen zijn ontgaan.
li1^ tien van het feit dat men uiterst
'Chtig moet Zl}n 0m de HerC
alles te laten doen (in het ver-
?il verdedigden tirannen hun optre-
54' net een beroep op God of de
a ienigheid; hoewel: alleen in het
l.'-io-: len?) rijzen hier klemmende vra-
Hier is toch wel erg onzorgvuldig
am van de Here God gebruikt.
ter Jongeling suggereerde duide-
at er verband zou bestaan tussen
[j ebovcot en de ook door christe-
m. ii erdedigde weglating van een ste-
Abei pe' verklaring van afhankelijk-
van God in de Troonrede.
om maakte hij er anders gewag
Au: dat het ene feit zich zes weken
ealRii 1 andere voltrok?
kenj die weglating aan het slot van de
'rede hebben althans de christe-
»iet willen zeggen: wij kunnen het
ltjg onder God. Dat weet iedereen,
ied. God dan deze weglating? En
io'Mr 'eet de heer Jongeling dat?
onze mening is die olieboycot
if van de Arabieren. Zij be-
daarmee een Nederlands
'unt ten aanzien van Israël, dat
de heer Jongeling wordt gedeeld,
aan denkt, zal de uitspraak
heer Jongeling helemaal niet
kunnen begrijpen. Want de heer
ing zal toch niet vinden, dat dit
'Unt God onwelgevallig is?
•0NEBEEK Inbrekers hebben
aacht uit de fabriek van Enge-
tóeren kleding bv in Schoone-
Jvoor honderdduizend gulden aan
1 en nappa-jassen gestolen.
Jaders hadden een ruit stukgesla
gen de fabriek binnen te komen.
">ber van dit jaar werd uit de-
fabriek ook al een partij suède
''Pa-jassen ontvreemd.
rk en auto
staris Van Huiten is met de
eling van het zondagse rijver-
geestelijken en kerkgangers zo-
egemoet gekomen, dat het hun
elijks meer mogelijk is, aan het
tkelijk deel van de natie een
cld van oppassend gedrag te
op de nog volgende autovrije
ren.
bejaarden en gehandicapten
gjt terecht niets meer in de
gelegd om voor de kerkgang van
auto gebruik te maken. Wie lan-
n een uur moet fietsen om zijn
te bereiken, mag de auto nemen.
inten en priesters die voor het
[illen van hun preekbeurt moeten
i en dat niet per openbaar ver-
Kkunnen doen, komen voor ont
ij van het rijverbod in aanmer-
ons betreft, is er dan ook vol-
geen behoefte meer aan de mo-
tn de SGP-afgevaardigde in de
Kamer Van Dis, die een auto
ontheffing bepleit voor gees-
vtrzorgers in hun ambtsbedie-
De staatssecretaris wil daar
niet aan beginnen. Anders kan
tn wel aankomen met het ver-
if hij 'geestelijk verzorger' is.
ien, zo heeft de heer Van Hul-
igd, kan een predikant of
er die in nood geestelijke bij-
moet verlenen, maar niet over
intheffing of een rijvergunning
;t, zich altijd nog beroepen op
tuatie van overmacht,
vond de heer Van Dis het gis-
nodig, zijn motie opnieuw tot
Ie week aan te houden, zodat
kat nog even uit de boom kan
Hij heeft nu in een debat
liefst vijf termijnen ge
en het is geenszins uitgesloten,
gêvi °'8ende week de zesde volgt. Wij
til *0 n'et> waarom de Kamer hem
ri les heeft toegestaan en waarom
kji motie gisteren niet heeft afge-
laconfessionele fracties zich niet
ïs mmeer bezorgd hebben gemaakt
d"* de goede naam van kerken en
J" i ijken in Nederland, over wie nu
ze rlijk wordt gezegd, dat ze
ners zijn, die altijd het onderste
kan willen hebben.
Van onze weerkundige medewerker
Op het gemiddelde weer in oktober,
volgens sommigen de sleutelmaand ten
opzichte van de winter, kijken we nog
graag even terug. De barometers ston
den boven normaal nabij de Britse ei
landen en op IJsland en Groenland.
De luchtdruk was gemiddeld te laag
boven New-Foundland, de Middelland
se Zee en in een zóne rondom de
Noordpool van Nova Zembla tot het
westen van de Verenigde Staten.
Een paar cijfers: De gemiddelde
luchtdruk in Danmarkshavn aan de
Groenlandse oostkust op 77 gr. NB
was 1017 millibar tegen 1010 mb nor
maal. Dè gemiddelde temperatuur is
boven normaal geweest van noord-Ca
nada tot het westelijk deel van de
Britse eilanden, maar het was te koud
in Scandinavië, noordwest-Europa en
ten zuiden van New-Foundland. Ter
illustratie: de gemiddelde etmaaltem-
peratuur van, alweer, Danmarkshavn,
teas -15,3 graden Celsius tegen nor
maal -12,7 gr. C. en aan de zuidpunt
1,2 gr. C. tegen normaal 2,4 gr.
C. In Reykjavik was het flink nat in
oktober met 137 mm tegen 97 mm nor
maal.
De huidige luchtdrukverdeling wordt
gekenmerkt door een vrij groot lucht-
drukverval van zuid naar noord: 1036
mb boven west-Frankrijk en tijdelijk
962 mb bij IJsland, maar gisteravond
om 7 uur alweer 973 mb nabij Reykja
vik. Een schip ten noorden van IJs
land rapporteerde donderdagmiddag
grondmist na sneeuwval bij een lucht
temperatuur van 1 gr. C., een wa
tertemperatuur van +6 en een
dauwpunt van -12 gr. C. Daarbij was
de wind stormachtig uit het noordoos
ten.
Bij een als hierboven geschetst isoba-
renverloop is de wind in een brede
baan van de oceaan tot over het con
tinent zuidwest tot west, en wordt be
trekkelijk zachte oceaanlucht aange
voerd. De middagtemperaturen komen
hierin tot 10 d 13 gr. C. Op verschil
lende plaatsen in Engeland werd het
gistermiddag 15 gr. en een station aan
de Schotse oostkust bracht het zelfs
tot 17 gr. C.
Van tijd tot tijd komt er een front
mee, dat de Noordzee passeert en aan
leiding geeft tot wat regen en motre
gen, vooral in het noorden van het
land. Maar een hogedrtikuitloper tot
de Alpen houdt de neerslag over het
algemeen binnen de perken en op
veel plaatsen komt er niet veel van.
Pas op de Hebriden werd gisteravond
2 tot 4 mm neerslag gemeten, in het
uiterste noorden van Schotland 7 mm
en op IJsland 4 tot 5 mm, maar in het
Noorse Bodö 26 mm en Bergen 28 mm.
Ook de wind haalt minder sterk uit
dan aanvankelijk verwacht: matig, af
en toe krachtig.
