Steenbergen groots
als Hendrik IV
Sjostakowitsj goochelt
voor kindermatinee
Motorhuis-
schadeservice
schadeservice
dinsdag a.s.
negen uur
Gronheid
Het Motorhuis
Philoktetes: spel
van misleide mens
Goed contact bij jt
Rondom-concerten
[dU
bli
Orgelconcert in
Grote Kerk
Verhuizingen
Piano-iransporten
Jan van Duuren
onthoudt in deze maanden:
heeft alle oog voor uw schadeperikelen
'n kleine schade: zo gerepareerd
'n grote schade: Motorhuis helpt u snel
uit de nood
Hatanrgids
voor dos en
en hei
Leiden-Delft
TROUW/KiWiARfTET MAlANDAG 5 NOVEMBER 1973
LUl
door Ber Huising
DEN HAAG - Zaterdagavond zagen wij in de Koninklijke Schouwburg Paul Steen
bergen als Hendrik de Vierde, mooi en machtig, gevoelig doorleefd, en beheerst in
alle schakeringen.
Nu is het ook wel een rol voor een
groot acteur of, om dit woord in gun
stige zin te gebruiken: vcor een kome
diant. Want de komedie van waan en
werkelijkheid, waarmee Pirandello zo
graag goochelde, wordt nergens beter
gespeeld dan op het toneel, waar de
werkelijkheid maar waan, en de waan
werkelijk is.
Met Hendrik de Vierde kon Pirandel
lo dat keren en nog eens keren, want
het was die Duitse keizer (1056
1106) niet. Hij wéénde zich Hendrik
de Vierde, en zijn omgeving speelde
mee, gekostumeerd en al. Toen hij ge
nas, na jaren, bleef hij toch wel
gek en bang voor de werkelijkheid
de gek spelen. Waarmee hij de ande
ren voor gek zette in zijn maskerade.
Bij de ontmaskering doodde hij zijn
vroegere rivaal in de liefde, die hem
tot de waanzin had gedreven, en daar
na zat er niets anders op dan maar
Hendrik de Vierde te blijven.
En dus speelde Paul Steenbergen de
man die speelde dat hij speelde, met
een prachtig geveinsde waanzin, een
weemoedig berustende wijsheid, een
krankzinnige woede, met alle emoties
voorbeeldig verbeeld, en de zaal werd
er stil van.
De anderen daaromheen krijgen zulke
kansen niet Pirandello heeft hen niet
zoveel meegegeven. Elisabeth Ander-
door Ber Huising
De Haagse Comedie heeft vrijdagavond in HOT indruk gemaakt met
Philoktetes, een zwaar en somber, absurd en leerzaam drama van
Heiner Müler, met Wim van Rooij in een grootse rol.
sen is de hooghartige, ij dele, zelfzuch
tige markiezin, die er trots op wil
zijn dat hij uit liefde voor haar zo
werd. Eric van Ingen is haar sarcasti
sche, onbenullige echtgenoot die in
dertijd gemeen de medeminnaar op
zijn achterhoofd liet vallen. Joris
Diels speelt de gewichtig doende dok
ter, die over psychiatrie niet meer
kan leuteren dan Pirandello er ,in
1922 van wist. En die had, met een
krankzinnige getrouwd, geen hoge
dunk van psychiaters. Lisbeth Celis
en Jaap Wieringa, het jonge stel dat
aan de jeugd van de anderen moet
herinneren, is pijnlijk zwak. Dan zijn
er nog vier luidruchtige jongemannen
Bas ten Batenburg, Wim van den
Heuvel, Manfred de Graaf, Jules Roy-
aards en de huisknecht Jan Grefe,
die de hofhouding van de keizer .vor
men en verbaasd stil vallen als hij
verstandig blijkt te zijn.
Ko van Dijk heeft Hendrik de Vierde
indertijd beter gespeeld dan hij hem
nu regisseerde. Hij kwam niet tot een
algehele, uitgewogen beklemmende
sfeer waarin zo'n waan, de gewaande
waan, enigszins 'werkelijk' kunnen
worden. Steenbergen moest dat maken*
Roger Chailloux ontwierp zware, uit
voerige 'middeleeuwse' decors, en
kleurige kostuums. De vertaling is
van H. W. J. M. Keuls.
•Ron-i I.
imer-
AMSTERDAM Het eerste 'Ron-
dom'-concert van de Stichting Kami
muziek Amsterdam had zaterdagav<
in de kleine Concertgebouwzaal een|
overweldigend grote belangstelling.
Het zal vermoedelijk weer een serie c a§
worden waar publiek en organisatoren
veel plezier aan beleven. Het nieuwe,
experimentele is er een beetje af, sa
mensteller en inleider (en medewer
ker) Reinbert de Leeuw was deze
avond ook al wat behoudender ge-
kitted en gekapt, de gang zit er in,
het is al een bijna traditioneel gebeu
ren in het Amsterdamse muziekleven
Maar het blijft een plezierige onge
dwongen manier van concerten geven,
met steeds een ander thema, of een
tijdperk, of een paar componisten
waarop men 'rondom' het programa
opbouwt.
in d
test-
vooi
de v
>tion
wat
Lee<
omd
t)iirf
De o
even
Elisabeth Andersen, Joris Diels en Paul Steenbergen in Hendrik de Vierde.
Zaterdag waren het Messiaen en Stra-
winsky, over wier overeenkomsten en
verschillen Reinbert de Leeuw in zijn
inleiding iets zei, en van wie vocale
en instrumentele kamermuziek werd
uitgevoerd. Met de sopraan Lucia Ker-
stens als vertolkster van o.a. Stra-8»
winsky's Berceusds du chat en de <o^
Three songs from William Shakespea-
re, met het Amsterdams Strijkkwartet n
en met nog een negental jonge en
thousiaste musici die men nog van vo
rige Rondom-concerten kende. Er ii
een groot, vast publiek dat door zijn Dl
manier van luisteren en reageren een VV
heel apart sfeertje schept, waarvoor
de uitvoerenden ook erg gevoelig zijn.
Het duidelijk merkbare contact tussen
musici en luisterenden is een van de
plezierigste aspecten van deze Ron
dom-concerten.
paufl
gen?
die
ft-aar
jetr<
niet
-Eli
Sen
lent
ders
ffan'
ifoe
iche
aat
door R. N. Degens
AMSTERDAM Na een concert onder zijn vaste dirigent Kirill
Kondrasjin, vrijdagavond in een slecht gevulde Concertgebouwzaal,
speelde het Philharmonisch Orkest van Moskou zaterdagmiddag daar
weer. Nu onder leiding van de zeer jonge dirigent Alexander La-
zarjef en voor een bijna geheel volle zaal. Zondagavond was het in
de Rotterdamse Doelen, waar Kondrasjin de teugels weer in handen
had.
Philoktetes was door Odysseus achter
gelaten op het eiland Lemnos, omdat
zijn wond zo stonk. Tien jaar later
had Odysseus hem wette nodig voor de
oorlog tegen Troje. Hij kwam met Ne-
optolemos, zoon van Achilles, de Phi-
liktetes moest bepraten. In de mytolo-
gie, en bij Sophocles gelukte dat, door
hemelse tussenkomst van Herakles.
Philoktetes genas en keerde weer als
held.
Heiner Mliller zag het anders. Philok
tetes, na tien jaren onrechtvaardige
eenzame ellende vol wrok tegen de
bedrieglijke Grieken en Odysseus,
wou Odysseus doden, en Neoptolemos
kon dat alleen beletten door hem
nette tc steken. Maar ook als dode kon
Philoktetes Odysseus en de Griekse
zaak dienen, want Odysseus loog dat
de Trojanen hem doodden en kreeg
daarmee Philoktetes' strijdmacht toch
aan zijn kant.
Heiner Müller, die al zo'n achttien
stukken, bewerkingen en vertalingen
schreef, woont in Oost-Berlijn. Met
deze bewerking, waarin alleen de drie
hoofdfiguren overbleven, had hij zijn
bedoelingen. Tonen bijvoorbeeld hoe
politieke leiders als Odysseus met een
spel van leugens en halve waarheden
iemand de oorlog in drijven voor het
'algemene' belang. Hoe een, nog on
schuldige, eerlijke, Neoptoldmos in
zo'n spel wordt verstrikt, en ook leu
genaar en moordenaar, wordt. Hoe
het daarbij niet gaat om de arme
mens Philoktetes, maar om zijn wa
pens (de boog van Herakles) en de
mannen die voor hem de oorlog in
willen.
En vooralook hoe de door beiden
gehate Odysseus, hun vijand dus, hen
met een andere, verre vijand (Troje),
tegen elkaar uitspeelt en opzet tot
bedrog, oorlog en moord.
Dit kunnen, simpel samengevat, de
bedoelingen zijn.
Een voudig in het werk van Müller
niet. Hij schreef een mooi, maar ook
ingewiikeld, klassiek proza, met zeer
lange, dichterlijke, monologen (best
vertaald door Pé Hawinkels), en daar
in zijn ook de wisselende emoties en
conflicten van de drie mannen zelf
verwerkt Müller zag de tragedie,
doordat zij zich telkens weer herhaalt
en niemand er iets van schijnt te le
ren, ook als absurd, en daarom laat
hij haar spelen door drie 'clowns'.
Maar die zeggen dadelijk al: 'wie lach
en wil zit fout'. Wim van Rooij nu,
die Philoktetes speelt, blijft ook het
hele spel door een tragische, 'domme
August', hinkend do:r die wond, In
lompen, heen en weer geslingerd door
zijn emoties: wrok en argwaan, pijn
en zoete herinneringen, hoop en hope
loosheid. .de man die de klappen
krijgt. Wim van Rooij heeft het; in
zijn stem, zijn toch duidelijke tekstbe
handeling zijn beheerst onbeheerste
bewegingen (waar de stellage die zijn
berg verbeeldt vele mogelijkheden
voor biedt). Hij is de vreemde, ver
vreemde, en verdwaasde, tragische
held.
Carl van der Plas is Odysseus, de zelf
verzekerde 'clown' die het spel in
handen heeft en het, tegen het einde
vooral, cynisch gemeen diplomatiek
speelt. Guus Hoes, als Neoptolemos,
weifelend tussen die twee, tussen
waarheid en bedrog, doet dat al te
weifelend en zwak. Hij draafde nogal
zinloos heen en weer, ook omdat re
gisseur Kees Coolen de absurde moge
lijkheden van dit spel toch niet vin
dingrijk genoeg had uitgebuit. Het
verviel af en toe gewoon tot klassiek
statische tekstzeggerij. Harry Wich
bouwde de stelling en ontwierp drie
kostuums.Jurriaan Andriessen com
poneerde schrijnende tussenspelletjes,
precies in de stijl.
BREDA De politie heeft nog geen
spoor van de 24-jarige Jan B., die
vrijdagavond uit de strafgevangenis
De Koepel in Breda is ontsnapt. Hij
zat daar in hechtenis voor deelneming
aan de overval in februari van dit
jaar op een boerengezin in Deil,
dat hij een nacht en een dag in gijze
ling hield.
B. wist te ontsnappen in gezelschap
van nog een man, W. J. van Z„ die
een korte straf uitzat. Zij hebben de
tralies van hun cel doorgezaagd en
uitgebogen en vluchtten via een bin
nenplaats over de buitenmuur Van
een gevangenis, aldus het ministerie
van justitie.
Over het concert van vrijdag hebben
wij nogal enthousiast kunnen berich
ten. Met betrekking tot de technische
kwaliteiten van dit Russische orkest,
dat op een grote toernee door West-
Eurbpa is, valt er ook over het con
cert van zaterdag niets dan goeds te
vermelden. Het lag kennelijk aan de
capaciteiten-van de jonge Lazarjef dat
het in de Tiende Symfonie van Sjosta
kowitsj en in de Zesde (Pathétique)
van Tsjaikowski bij bewondering van
de geweldige individuele en collectie
ve speelkwaliteitert van dit ensemble
moest blijven.
Daartoe was gelegenheid te over tij
dens de feilloos verlopende afwikke
ling van wat Ruslands para-componist
Sjostakowitsj in zijn Tiende Symfonie
als proeve van compositorische be
kwaamheid weggaf. In dit stuk udt
1953 goochelt hij bijna een uur achter
elkaar verbazend knap jnet een thema
waarvan de (Duitse) notennamen
(DSCH) de initialen van zijn naam
vormen als je die op z'n Duits
schrijft. Dat is wel aardig, maar hij
goochelt als iemand die voor een kin
dermatinee is gehuurd. En daarbij zit
je je dan als volwassene gauw te ver
velen. Ondanks het beproefde effect-
werk van fluisterend voorbij flitsende
snelle passages en martiaal-plechtsta-
tig dreunende fortissimo-climaxen.
Het orkest (waarin de vrouwen opval
len door hun lange haar!) heeft dit
en dergelijke stukken al honderden
malen gespeeld; er kan in technisch
opzicht niets meer gebeuren. Er 'ge
beurde' ook in muzikaal opzicht niets
meer nadat Lazarjef de zaak met de
eerste maten op gang had gebracht,
hij kon zich beperken tot het maken
van de bijpassende gebaren en aan
het eind dankbaar maar vermoeid
voor de bewondering van het publiek
buigen. Wéér een karwei plat.
Dat hij met Tsjaikowski echt muziek
zou gaan maken (het stuk biedt er al
le gelegenheid toe) was de wens waar
mee velen de pauze ingingen. Helaas
kwam hij niet verder dan een even
koelbloedige als liefdeloze uitvoering
met veel opgewondenheid en weinig
bewogenheid. Waarbij men zrch dank
zij de instrumentale kwaliteiten die
een orkest als dit onder alle omstan
digheden behoudt, kon voorstellen
hoe zoiets onder Kondrasjin geklon
ken zou hebben. Maar daarvoor was
wèl veel verbeeldingskracht nodig.
MAASSLUIS Zaterdagavond om
kwart over acht wordt weer een orgel
concert gegeven in de Grote Kerk.
Deze keer zit Jaap Kronenburg op de
orgelbank. Jaap Kronenburg is de
tweede organist van de Grote Kerk
en vervangt zo nu en dan Feike As-
ma. De organist brengt werken van
Langlais, Bach, Reger, Franck en Mes
siaen.
Jongen om opmerking
tegen meisje in Den
Haag neergeschoten
DEN HAAG De 18-jarige HaagstfeJ
jongen T. Albersen is in de nacht van f1"
zaterdag op zondag op de Rijswijkse-
weg in Den Haag door een onbekende ls 1
man met een pistool of revolver in de ®rs
borst geschoten. De jongen onderging jaar
een spoedoperatie in een ziekenhuis.,MT
Zijn toestand is nog zorgelijk.
Albersen liep om half drie met twee
vrienden op de Rijswijkseweg, toen °P
een meisje hen passeerde. De jonger
maakten opmerkingen aan het adn.
van het meisje. Een man, die met nog e
twee dames achter de jongens liep 0(
zei daarop tegen het meisje: 'Moeten
ze wat van je? Wacht maar.'-
Tegen een van de vrouwen, die na;
hem liepen, zei vervolgens: 'Get ic
me de blaffer maar eens even'. Defoee
vrouw haalde een vuurwapen uit haarEn i
handtasje, waarmee de man een van^aa;
de jongens in de borst schoot. Alber
sen werd met spoed naar een zirkenjjet
huis in Den Haag vervoerd en geope
reerd.
De dader wist te ontkomen. Ook deialc
dames die in zijn gezelschap waren vee
maakten zich, nadat het schot geval ls
len was, uit de voeten. De politie, die te
hen nog niet heeft kunnen achterha an
len, zoekt getuigen.
Jing
NIEUWE AUTO HUREN
autoverhuur Tin TAn
st. aagtenstraat 14 III I U r
telefoon: 01710-25709-53627 leiden
in binnen- en buitenland.
Onder garantie.
Verwarmde bergplaats
voor inboedels.
Middelstegracht 36
Leiden - Tel. 25468-24060.
Hoge Rijndijk 328 - Leiden - telefoon 01710 - 34238/20541
In dit seizoen met z'n soms bar slechte weer is een schade
snel opgelopen, 'n Geluk dat Leiden een gespecialiseerd schadebedrijf
heeft met eigen plaatwerkerij en spuiterij, dat die schade
ook weer snel repareert
Dank zij een moderne bedrijfsopzet, aangepaste apparatuur
en vooral vakbekwame medewerkers:
Speciale service: Als u dat wilt
volledige schade-afwikkeling met uw verzekeringsmaatschappij en de p
mogelijkheid van verhuur ter plaatse van een Opel Kadett 19741
tevens speciaalbedrijf voor inbouw van
BK-LPG-installaties en verkooppunt van LPG
(nu al interessant bij 30.000 km per jaar)
Lelden Hoge Rijndijk 328 telefoon 01710 - 34238/20541
door Dr. J.Graf
en M.Wehner
Wat daar buiten leeft en groeit.
Aan de hand van dit boek
herkent de wandelaar gemak
kelijk planten en dieren die
hij in bos en veld tegen
komt Voor natuurliefhebber»
een kostelijke gids.
2e druk, gebonden f 19.90
Verkrijgbaar in de boekhandel
Hf LJ. VEEN
ft/W WAQENINGEN
natuurlijk bij
