RECTE
HULP MM
ENSEN IN BANGLADESJ
iet ieg roepen
en ons
'falende
systeem'
t
Burgemeester
van Dacca hier
Actie bedoeld
als permanent
W. A. Beek: méér dan een middel om de wat aftandse democratie op te lappen
Ruim twintig gemeenten hiér
gekoppeld aan dorpen daar
BINNENLAND T17/K17
--
hengel
Vandaag brengt de heer As-
hequr Rachman, burgemeester
van Dacca, de hoofdstad van
Bangladesj, een bezoek aan
Reeuwijk. Dit ter gelegenheid
van het feit, dat Reeuwijk de
21-ste Nederlandse gemeente is,
die aan een dorp in Bangladesj
wOÉdt gekoppeld. Een groep
Reeuwijkers heeft het initiatief
genomen tot koppeling van hun
dorp aan Gopalnager. Het
is de opzet dit dorp steun te
verlenen bij de wederopbouw.
De heer Rachman is behalve
burgemeester ook secretaris-ge
neraal van de U.T.O., de United
Towns Organisation, die zich in
Bangladesj bezig houdt met de
begeleiding van het koppèlge-
meentenprojekt. In Nederland
is dit de Nationale Stichting
Koppelgemeenten Bangladesj
(NSKB). Het bezoek van de
heer Rachman aan Nederland
was voor Trouw/Kwartet aanlei
ding eens te praten met prof.
dr. B. Goudzwaard, voorzitter
van de stichting, over de doel
stellingen van de NSKB en het
ontwikkelingsvraagstuk in het
algemeen.
Wie het werk van de stichting
wil steunen, kan dit doen door
giften over te maken op giro
848434. Coöp. Boerenleenbank
Amsterdam t.g.v. de NSKB.
r. B. Goudzwaard: een vriend die honger lijdt geef je niet elke keer vis te eten maar je stuurt
Kees de Leeuw
dorpen, die men heeft bezocht, en ge
signaleerd waar en hoe men op plaat
selijk niveau de doelstellingen van
het koppelgemeentenproject probeert
te concretiseren.
Commissie Claus
De Nationale Stichting heeft vijftig
duizend gulden van de commissie-
Claus gekregen voor activiteiten op
het gebied van voorlichting en be
wustmaking van het werk van de kop
pelgemeenten. Behalve doel op zich
zelf (contact met en financiële hulp
aan de bevolking van Bangladesj)
vormt een confrontatie met de bevol
king van Bangladesj nl. tevens aan
leiding tot dat bewustmakings- en ac
tiveringsproces. Bij de activering, die
vertrekt vanuit de leef- en werksitua
tie van de gemeenteleden wordt er
naar gestreefd, dat ontwikkelingssa
menwerking niet langer een 'randver
schijnsel' blijft, maar gaat behoren
tot de actualiteit van het gewone da
gelijkse leven.
Dr. Goudzwaard: Belangrijker dan de
financiële kant aan de zaak is de wer
kelijke bewustwording. Dat men in de
gaten krijgt, dat deze problematiek
een onderdeel is van zijn eigen leefsi
tuatie. Ideaal zou natuurlijk zijn, als
heel Nederland zou zijn gekoppeld
aan een dorp er zijn er ruim dui
zend in Bangladesj. Wij missen 'n
ons rijtje met name de grote steden,
die bovendien in staat zouden zijn de
wat grotere projecten aan te pakken.
Gerichte actie
'Ik zelf heb het idee aldus dr.
Goudzwaard dat deze manier van
hulpverlenen afgezien van alle an
dere belangrijke aspecten meer ef
fect heeft dan de manier waarop mo
menteel aan ontwikkelingssamenwer
king wordt gedaan Het is een gerichte
financiële actie en er valt onderweg
niets af. Daarmee bedoel ik, dat er zo
goed als geen onkosten zijn. Als er
driehonderd gulden wordt overge
maakt, dan worden daar bijvoorbeeld
ook twee huizen voor gebouwd, als je
weet, dat één huis 300 Taka kost dat
is 300 gulden.
De Nationale Stichting stelt zich in
zoverre politiek op, dat het deze on
vrede signaleert en stelt, dat ontwik
kelingssamenwerking op een andere
manier moet worden opgezet dan tot
nu toe gedaan wordt. Wij zijn ten
aanzien van de ontwikkelingslanden
nog niet verder dan het standpunt
van de bedeling uit de vorige eeuw.
Dat zit mij eigenlijk het meeste
dwars. Deze problematiek moet een
rol spelen bij de beslissingen, die hier
in Nederland worden genomen. Daar
om zijn dit soort discussies broodno
dig. Op avonden, die de stichting in
het land belegt, komen deze dingen
ook naar voren. In feite is het nog
steeds zo, dat wij ons kunstmatige be
hoeften laten aanspreken en bij het
consumeren daarvan nauwelijks nog
de spanning voelen, dat we volledig
beslag leggen op schaarse grondstof
fen. die voor het bevredigen van de
meest reële behoeften daar nodig zijn.
Ik dacht, dat via het werk van het
koppelgemeentenproject het mogelijk
is weer iets van die spanning voelbaar
te maken.
y/KNTlAKfTET ZATERDAG 20 OKTOBER 1973
te lossen. Er worden concrete wensen
geuit en hier in Nederland wordt dan
bekeken in hoeverre men daaraan te
gemoet kan komen.
Dr. Goiidz-waard: De verhouding arm-
rijk, de gehele ontwikkelingsproble
matiek. is in feite toch iets, dat zich
afspeelt aan de rand van het eigen le
ven- Het komt in begrotingen ter
sprake en in acute noodsituaties wor
den er nationale geldinzamelingsacties
op touw gezet, maar daarna zakken
deze acties weer weg. Ze gaan voorbij.
Het boeiende van de NSKB is, dat het
een combinatie is van verschillende
factoren. Het is geen incidentele ac
tie, maar bedoeld als permanente
hulp.
Het is een koppeling tussen mensen
uit beide landen, die door dit weder
zijdse contact laten weten,
wat ze nodig hebben. Er is daarnaast
ook sprake van terugkoppeling. Een
comité in een dorp in de provincie
Kushtia zegt bijvoorbeeld: er zijn ik
noem maar iets tweehonderd hui
zen nodig. Dan kan een Nederlandse
gemeente daarop inhaken en zeggen:
dat gaan wij doen. Via fotomateriaal
wordt men hier op de hoogte gehou
den van het resultaat van de hulp,
die geboden wordt.
Belangrijk is verder, aldus de hoogle
raar, dat de ontwikkelingsproblema
tiek midden in de Nederlandse leefsi
tuatie wordt geplaatst. Er speelt zich
een directe ontmoeting af, waardoor
de mensen zich bewust worden van de
verre sitautie daar en de dichtbije si
tuatie hier. En dan kunnen we komen
tot een afweging van de welvaart,
waarin wij lever en de ellende, waar
in zij verkeren.
Tot slot wil ik ook nog wijzen op de
vriendschap, die gaat ontstaan tussen
In de dorpen van Bangladesj is de situatie nauwelijks verbeterd.
twee bevolkingsgroepen, zodat er op
basis daarvan geen sprake is van
hulp, die toch een zekere mate van
neerbuigendheid in zich heeft.
Abbé Pierre
De koppelingsgedachte, ontwikkeld
door Abbé Pierre, stichter van de
Emmalis Communauteiten, houdt in,
dat op een heel directe manier een
relatie wordt aangegaan, waarbij even
tuele financiële steun op basis van ge
lijkheid onder het thema vriendschap
wordt gegeven. Abbé Pierre nam het
initiatief een koppelgemeenten-project
tot stand te brengen tussen de bevol
king van dorpen in Bangladesj en de
burgerij van adopterende gemeenten
in Frankrijk.
De regering van Bangladesj heeft zijn
initiatief als 'zeer' doeltreffend' en
van 'zeer groot belang voor de weder
opbouw van het land' toegejuicht. De
regering acht de rechtstreekse contac
ten van plaatselijke gemeenten hier
met de lokale bevolking in Bangladesj
vooral van belang, omdat hulp van ge
meente tot gemeente geen politieke
beïnvloeding met zich meebrengt. Be
halve in Frankrijk is men nu ook in
Nederland, Italië, Zeden en Denemar
ken met dit project bezig.
De projecten, die financieel worden
gesteund, aldus dr. Goudzwaard, zijn
door de bevolking in de dorpen zelf
gekozen. Het zijn hun eigen projecten
en de mensen bepalen zelf, wat het
eerst nodig is. Het is aan beide kan
ten een werken aan de basis en de ge
meentebesturen zijn er alleen maar
om dit werk plaatselijk te steunen en
financieel mogelijk te maken. Het
speelt zich niet af op het niveau van
b. en w. maar op het niveau van de
bevolking zelf. Met een gering bedrag
grijp je zo in die dorpen in. door een
visvijver aan te leggen of de huizen
bouw te bevorderen.
Dr. Goudzwaard haalt het voorbeeld
aan van een vriend, die honger lijdt.
Die geef je niet elke keer vis te eten.
maar je geeft hem een hengel, zodat
hij er zelf uit kan komen. Op initia
tief van de stichting zijn er al enkele
keren medewerkers vanuit Nederland
naar Bangladesj getrokken om de si
tuatie daar ter plaatse te bekijken.
Via nieuwsbrieven wordt aan de ge
meenten hier verslag gedaan van de
r en meer wordt het duidelijk, dat de problemen van de Derde Wereld
problemen zijn, die ons niet aangaan. Een harmonieuze samenleving
alleen worden bereikt en in stand blijven, als iedereen zich daarvoor per-
ilijk wil inzetten. Een erkenning van het recht op een menswaardig be-
n voor de volkeren in de Derde Wereld door het 'westen' zal tot gevolg
ten hebben^dat datzelfde westen afstand doet van haar op velerlei ter-
bevoorrechte positie. De ontwikkelingshulp zal ook echt hulp aan de Der-
gereld moeten zijn en niet een al of niet verkapte ondersteuning van de
in economie.
t Piet Hagen
uur der inspraak is aangebroken. De voorzitter opent de hoor-
ig. Hij prijst zich gelukkig dat hij zelf volkomen neutraal en ob-
if is. Ook burgemeester en wethouders hebben trouwens nog
standpunt ingenomen inzake het rapport over de reconstructie
de binnenstad.
volop gelegenheid tot inspraak. Iedereen mag zijn eigen wensen
voren brengen, al is het natuurlijk wel nodig ook te letten op
ilgemeen belang van de stad. Wat dat laatste betekent legt een
genwoordiger van de betrokken ontwikkelingsmaatschappij Em-
ter nog even uit: 'Als er bijvoorbeeld een lijn dwars door een
loopt, moet men daaraan niet al te veel waarde hechten. Het
fênt alleen dat binnenkort iets moet gebeuren en wat dat bij
keur zou kunnen zijn'.
'erhaal is niet verzonnen, maar
gebeurd. Het wordt verteld door
lang Alfred Beck in het proef-
over 'Basisdemokratie' waarop
isteren in Utrecht promoveerde,
'erhaal speelt in Den Helder en
sultaat van de inspraak-avonden
Ha's is bekend: Empeo kreeg van
®eente de opdracht om de bin-
ad met zijn vierduizend 'krotten
^chte panden' te vernieuwen voor
"taal bedrag van honderdtwintig
'ïn gulden. Uit de cynische ma-
waarop Becker deze geschiedenis
is een gesprek, enkele dagen voor
romotie, nog eens navertelt blijkt
lijk hoe hij over inspraak denkt,
'et een doekje voor het bloeden
'eft het van hem niet.
is Duitser en zijn boek is in het
geschreven. Maar door de vele
riandse begrippen en citaten die
•bruikt is het boek alleen leesbaar
hen die Duits zowel als Neder-
kennen, zoals al blijkt uit de
titel: 'Beitrag zur Diskussion um
aak' und 'actiegroepen'. Er zijn
atste tijd wel meer studies ver
ten over de verhouding tussen
bestuurders en bestuurden en over het
functioneren van de veel geprezen in
spraak. Zulke onderzoeken beginnen
dan met de constatering dat de afstand
tussen overheid en burgers te groot
is. Via een enquête onder de bevol
king wordt dat vermoeden bevestigd.
Als het lukt rollen uit die enquête
ook nog wat 'beleidsconclusies'. Zo in
de geest van: de overheid moet de
mensen zo vroeg mogelijk inlichten
over eventuele plannen, meer hoorzit
tingen houden, enzovoorts.
In vergelijking met dergelijk onder
zoek is de studie van Beck over in
spraak en aktiegroepen zeer onortho
dox. Zijn uitgangspunt is uitgesproken
anti-kapitalistisch. Hij meet de politie
ke betekenis van inspraak en actie
groepen in de praktijk af aan de mate
waarin zij bijdragen tot de overwin
ning van het kapitalistische systeem.
Politiek bewust
Nu zijn er in Nederland naar schat
ting vierduizend actiegroepen en
een of andere groep van huisvrouwen
die tegen gekleurd toiletpapier is van
wege de milieuvervuiling (het voor
beeld is van Beek zelf) doet niet be
paald anti-kapitalistisch aan. Beek
heeft zich daarom geconcentreerd op
een aantal politiek-bewuste aktiegroe
pen in saneringswijken, die in direct
conflict komen met gemeentebesturen,
slopers, politie of bouwondernemingen.
Het optreden van zulke actiegroepen
paakt het er voor de plaatselijke
overheid niet gemakkelijker op. De
reactie van de overheid is begrijpe
lijk: zij probeert de aktiegroepen po
litiek te neutraliseren. Beek: 'Ze houdt
krampachtig vast aan de overgeleverde
vormen van het parlementaire stelsel.
Ze erkent wel dat er iets niet klopt in
onze democratie, maar ze stelt zich
niet de vraag wat er mis is. Ze be
schouwt die actiegroepen als een wel
kome aanvulling op een overigens nog
redelijk systeem. En die inspraak ver
loopt dan volgens uiterst conventione
le methoden: via hearings, voorlich
tingsavonden en enquêtes. De tijd die
voor de inspraak-procedure is uitge
trokken is bovendien zo kort, dat het
proces van inspraak niet eens op gang
komt.'
Van onderop
Wanneer de overheid zelf het initiatief
kan nemen tot inspraak-procedures is
er nog een redelijke kans dat alles
zonder veel moeilijkheden verloopt. In
gewikkelder wordt het wanneer de in
spraak van onderop komt en actie
groepen zich gaan' roeren. Beek be
schrijft daarvan verschillende voor
beelden. Uit de inspraak-geschiedenis
in de Jordaan concludeert hij dat het
linkse gemeentebestuur van Amster
dam door zijn optreden de emancipatie
van de bevolking heeft tegengegaan.
Het sloot niet aan bij de werkelijke
Beek ziet in actiegroepen meer dan
een middel om de wat aftandse de
mocratie weer op te lappen. Actie
groepen zijn politiek juist van belang
omdat zij het falen van het huidige
systeem aan het licht brengen. Een
echte omwenteling van het kapitalis
tische stelsel kan alleen tot stand ko
men door verandering van de produk-
tieverhoudingen. Maar actiegroepen in
de welzijnssector kunnen wel de aan
dacht vestigen op de kwalijke gevolgen
van het kapitalisme (zoals de woning
nood) en zo direct de geesten rijp ma
ken voor de noodzakelijke omwente
ling.
Wie de uitgangspunten van Beek niet
deelt zal dergelijke conclusies met ver
bazing lezen. En dat je op dergelijke
beweringen nog kunt promoveren ook
zal zulke mensen helemaal een gruwel
zijn. Beck's promotor, de Utrechtse
rector Sj. Groenman, geeft toe dat de
stellingname van zijn leerling nogal
ongewoon is. 'Maar hij komt in het be
gin van zijn proefschrift eerlijk voor
zijn uitgangspunten uit. En dan moet
je toegeven dat hij bij zijn verdere
analyse tot heel opmerkelijke resul
taten komt, die je waarschijnlijk niet
gevonden zou hebben wanneer je een
opstelling binnen het kapitalistische
systeem gekozen zou hebben', zegt
Groenman.
'Informele democratie'
Maar ook als je de uitgangspunten van
Beek respecteert, blijven er nog wel
wat vragen over. Een aantal van die
vragen heeft Beek voorzien. Actiegroe
pen zouden het nadeel hebben dat zij
ondemocratisch werken 011 ze zouden
niet deskundig zijn. Het is waar, zegt
Beqk, dat de meeste actiegroepen niet
gekozen zijn, en gewoon spontaan ont
staan. Maar binnen die actiegroepen
gaat het wel heel democratisch toe en
er is meestal een zeer intensief con
tact met de mensen in de buurt Het
is geen formele democratie, maar de
informele democratie werkt soms wel
zo goed.
Actiegroepen zijn ook niet representa
tief zoals een gekozen gemeenteraad,
maar is dat een eerlijk verwijt zolang
zoveel bestuurders niet gekozen maar
benoemd zijn? En ook het bezwaar
van ondeskundigheid vindt Beek niet
terecht. In het begin is een actiegroep
natuurlijk niet zo terzake kundig als
een gemeentebestuur. Maar na verloop
van tijd kent zo'n actiegroep zijn zaak
jes soms beter dan een gemeente
raadslid.
Wolfgang Beek geeft toe dat er con
flicten kunnen zijn tussen de ene ak-
tiegroep en de andere of tussen de
ene buurt en de andere. Dan moet er
een mogelijkheid zijn om zulke pro
blemen om een hoger niveau (bijvoor
beeld van een gemeenteraad) uit te
vechten, zegt hij.
Het grote voordeel van actiegroepen
vindt hij in ieder geval dat zij direct
aansluiten bij de leefsituatie van de
mensen. Dat is dan precies het omge
keerde van wat er destijds in Den
Helder gebeurde. Daar kregen de
mensen op de hoorzitting te horen
dat ze zich maar niet druk moesten
maken over de afbraak van hun eigen
huis, en dat ze vooral bedacht moesten
zijn op het hogere, algemeen belang.
Wat is dan het algemeen belang,
vraagt Beek. Dat is een vage toestand
die de mensen vervreemdt van hun
eigen situatie, zodat ze vanuit een
.soort sociale gespletenheid leren te
aanvaarden wat ze eigenlijk niet wil
len.
liet bovenstaande, afkomstig uit
ingladesj-bulletin, kan prof. dr.
lidzwaard, voorzitter van de Na-
e Stichting Koppelgemeenten
adesj, volledig instemmen. Deze
ng (NSKB) probeert dit door
en en natuurrampen zwaar ge-
land te helpen door een kop-
tot stand te brengen tussen ge
en in Nederland en dorpen in
tdesj. Ruim twintig gemeenten
op dit moment een dergelijke
itenis met dorpen daar. Deze
in de provincie Kushtia in het
i van Bangladesj tegen de India-
ens. Het gaat om dorpen, die
te lijden hebben gehad van het
sgeweld.
ïoppelgemeentenproject werd up
ember vorig jaar via de televisie
oduceerd door dr. Marga Klom-
1 een daarop volgende actie \verd
200.000 bijeengebracht voor pro-
i in dat land. Projecten, die door
woners in de dorpen zelf zijn
teld. Het betreft irrigatie, aanleg
van visvijvers, leermiddelen en meu
bilair voor scholen.
Na het onafhankelijk worden van de
nieuwe staat Bangladesj is de aan
dacht voor dit zwaar geteisterde ge
bied beduidend afgenomen, terwijl
juist nu en in de komende jaren
grootscheepse hulp van de hele wereld
bevolking een voorwaarde is voor
een evenwichtige opbouw van de sa
menleving. De situatie in de dorpen
is sinds de onafhankelijkheid van
Bangladej nauwelijks verbeterd. Er is
geen geld voor de wederopbouw van
huizen in veel dorpen brandde
meer dan vijftig pet. van de huizen af
scholen, klinieken, bruggen en
noem maar op.
De Nationale Stichting Koppelgemeen
ten Bangladesj wil daar daadwerkelijk
iets aan doen. De VU-hoogleraar dr.
Goudzwaard legt uit op welke manier
dat gebeurt. In verscheidene gemeen
ten in Nederland zijn plaatselijke co
mité's gevormd, die een koppeling
zijn aangegaan met dorpen in Bangla
desj, waar eveneens lokale comité's
zijn opgericht. Deze comité's verstrek
ken uitvoerige schriftelijke informatie
over de problemen die zich na de oorlog
log hebben voorgedaan en wat er ge
daan zou kunnen worden om die op
behoeften van de bewoners; het maak
te geen gebruik van de deskundigheid
die bij de bewoners zelf aanwezig
was; en het durfde het niet aan om
de bewoners zelf actief te laten mee
werken in de stadsvernieuwing. Tegen
over de negatieve ervaringen met in
spraak in de Jordaan stelt Beek de
positieve resultaten van inspraak in
de Transvaalbuurt in Leeuwarden.
Daar waren de omstandigheden gun
stig zodat het stadsbestuur de inbreng
van de bevolking zonder gevaar voor
politiek gezichtsverlies kon tolereren
en zelfs kon steunen.
Dr. W. A. Beek
