Elf Indonesiërs duiken in
gereformeerd leven
Dalai Lama in ons land
Duidelijk met Gods
Woord bezig zijn
Vandaag
Als een senoritas met zoveel
ambachtsliefde wordt vervaardigd, dan
verdient die senoritas de naam
Chérie van La Paz: ongematteerd en
zeer geliefd, 27ct.
Delegatie blijft anderhalve maand
Trouw
K wartet
Prof. Diepenhorst
verontrust over
onderwijsbegroting
Branden in Groningen
ANWB geeft geld voor
restauratie vier molens
Veel vraag naar
'grote liedboek'
Ook uitwisseling
West-Duitsland
en Indonesië
TROUW/iKWiAiRTET MAANDAG 8 OKTOBER 1973
Van een onzer verslaggevers
BAARN Een Indonesische de
legatie van elf man (je vraagt je
wel af: waar blijven de vrou
wen?), vertegenwoordigers van
kerken waarmee de zending van
de gereformeerde kerken sa
menwerkt, strijkt het komende
weekeinde op Schiphol neer. Ze
zullen hier zes weken, dus tot en
met november, in het gerefor
meerd kerkelijk leven duiken.
Te beginnen bij het gewone kerkvolk
In een viertal met zorg uitgekozen ge
meenten, die samen een goede dwars-
doorsnee vormen: Aalten, Ruinerwold-
Koekange, Groningen-Paddepoel en
Leiderdorp. Vervolgens in deputaten-
en synodewerk. Niet alleen inzake
zending, maar ook in dat van binnen-
en buitelands diakonaat en heel na
drukkelijk net zo goed in dat van
evangelisatie. In de synode kunnen ze
actief zijn, omdat zij daar als pre-advi-
serende leden zullen worden begroet.
Hiermee willen deze Nederlandse ker
ken èn de Indonesische waarmee ze in
relatie staan proberen aan veel ge
bruikte woorden als 'partnerkerken'
en 'tweerichtingsverkeer', die nog niet
veel meer dan woorden gebleven zijn,
meer inhoud geven. Mee spreekt
ook de internationaal groeiende over
tuiging, dat 'Europa niet minder
zendingsgebied is (geworden) dan an
dere werelddelen'.
In een onlangs verschenen rapport
van deputaten voor de evangelisatie
wordt van dat laatste gezegd, 'dat het
proces van ontkerstening in ons land
en in heel Europa al zover is voortge
schreden dat van christelijk Neder
land of Europa nauwelijks meer ge
sproken kan worden'. Ook dit bevor
dert dus het meer op voet van gelijk
heid met elkaar omgaan van 'jonge
kerken' in de derde wereld en de
kerken in Europa.
De delegatie bestaat uit vertegenwoor
digers van protestantse kerken op
Sumba, Midden-Java en Zuid-Sumatra,
voortgekomen uit de gereformeerde
zending vanuit Nederland. Behalve
theologen maken onderwijsspecialis-
ten, een econoom en een medicus er
deel van uit. Om het oecumenische,
wil men: multilaterale aspect te ac
centueren is een afgevaardigde van de
DGI: de raad van kerken in Indonesië
toegevoegd.
Tot op heden kwamen hoogstens twee
tot drie afgevaardigden naar Neder
land om uitsluitend over 'zendingsza
ken' te spreken. Maar er is nu meer.
Onder meer dit uitgangspunt: als
partnerkerken wil je elkaar dienen.
Dat is tweerichtingsverkeer. Maar hoe
kun je wederzijds dienen als je el
kaar, en in dit geval speciaal Indone
sische kerken Nederlandse, eigenlijk
nog nauwelijks kent? Daarom komen
de delegatieleden nu niet, zoals te
doen gebruikelijk, vertellen hoe het
er bij hen in Azië voorstaat, maar ko
men ze de gereformeerde kerken be
vragen hoe zij (nog) functioneren in
dat stuk samenleving waarin zij staan.
Daarom ontvangt hier 'Baarn' niet, al
is die er uiteraard bij betrokken,
maar is de hele begeleiding van het
bezoek in handen van een kerkelijke
commissie, bestaande uit stafleden
van (wereld)diakonaat, evangelisatie
en zending.
Wat de confrontatie met het grond
vlak betreft, daar wordt per gemeente
elk twee dagen aan besteed. Aalten,
als het 'gereformeerde Jeruzalem' in
de Achterhoek, Ruinerwold-Koekange
als een traditionele landelijke gemeen
te, die onder meer met kerk en recre
atie heeft te maken, Groningen Padde-
poel, waar met hervormden en andere
kerkgenootschappen een oecumenisch
experiment gaande is en tenslotte Lei
derdorp, een typische randstad-ge
meente.
Men bezoekt er kerkdiensten, maakt
kennis met gemeente-activiteiten en
hopelijk ook gemeente-tekortkomin
gen, gaat op bezoek bij kerkleden om
ook in de gezinnen-zelf te kunnen
praten, die dan weer de vrijheid heb-
Dit zijn tien van de elf delegatieleden. Bovenste rij, 1:
prof. dr. R. Soedarmo, hoogleraar dogmatiek aan de theolo
gische hogeschool in Djakarta. Hij studeerde in Nederland
en promoveerde hier op een dissertatie, getiteld 'In de we
reld, maar niet van de wereld'. 2: dr. B. Sutarno, binnen
kort rector christelijke universiteit in Salatiga. Hij promo
veerde twee jaar geleden aan de VU op een proefschrift
'Het Kuyperiaanse model van een christelijke politieke or
ganisatie'. 3: ds. Edi Trimodoroempokó, predikant in Mar-
gojudan (Sala). Hij was enkele malen praeses van de syno
de. 4: drs. J. Sardi Karjoredjo, docent economie aan de
christelijke universiteit in Salatiga. Studeerde onder meer
aan het institute of social studies in Den Haag in het vak
regionale economische ontwikkeling. 5: ds. J. S. Hardjowa-
sito, missionair predikant op Zuid-Sumatra. Hij was de eer
ste dominee, die in het begin van de jaren vijftig de gees
telijke verzorging van javaanse christenen die transmi-
greerden op zich nam. Voornoemde delegatieleden zijn al
len vertegenwoordigers van de Javaanse christelijke kerken
van Midden-Java.
Onderste rij, 1: dr. S. H. Widyapranawa, studeerde theolo
gie in Schotland, doceert aan de theologische hogescha
van Jogjakarta en is scriba van de synode van de Indonei
sche christelijke kerk van Midden-Java, de vroegere Chir,
se kerk, waartoe ook ds. J. Tjahjaputra (2) behoort. De
dominee is sedert enkele jaren predikant in algemei
dienst van zijn kerk, belast met kadervormingswerk. Hij
na het delegatiebezoek nog enkele maanden in ons to
blijven vóór studie. Tenslotte drie figuren die de Christel
ke kerk op Sumba vertegenwoordigen. 3: ds. Mb. Rait
bandjoe, predikant vanaf 1947, die vele malen lid van hi 1
synode-moderamen van zijn kerk was en ook voorzitteri
1951 volgde hij een cursus in Baarn. 4: drs. W. H. Siregc
algemeen secretaris van de christelijke schoolstichting
Sumba. Studeerde na zijn opleiding tot onderwijzer geschi
denis en legde daarin doctoraal examen af. 5: Lapoe Mo
koe, arts, studeerde in Surabaja, werkte daar als marin
arts en staat nu aan het hoofd van het ziekenhuis in Wc
kabubak op Sumba.
Het elfde delegatielid van wie geen foto beschikbaar is l
treft ds. W. Rumambi, die namens de raad van kerken i
Indonesië is afgevaardigd. Hij is oud-minister en hoofd va
de campus bij de theologische hogeschool te Jakarta.
ben om buren en anderen daarbij te
vragen. Wat het werk in deputaat-
schappen en synode betreft zal de
medewerking van de delegatieleden
zich vooral toespitsen op onderwerpen
als diakonaat, evangelisatie, zending,
oorlog en vrede, rassenverhoudingen.
Wat ui't dit alles zal resulteren? Nie
mand die het zeggen kan. Voorlopig
houdt men het maar heel eenvoudig
op een oriënterende ontmoeting. Of
deze inderdaad wederzijdse assistentie
tot gevolg zal hebben, hangt van al
lerlei factoren af. Om een belangrijke
te noemen: heel gemakkelijk kan na
tuurlijk op papier worden gezet: de
kerken in Nederland zijn beland in
een situatie van verlegenheid en
daarom moet er tweerichtingsverkeer
komen. Maar nu de praktijk, die met
enkele vragen kan worden verduide
lijkt. Bijvoorbeeld: is dat echt wéór
van die verlegenheid hier? Zit men
hier werkelijk te wachten op eventue
le Aziatische hulp als gereformeerden
blijken te menen het allemaal nog
een heel eind zonder hervormden af
te kunnen? Indonesische zending
hier? Daar zou dan wel om* gevréégd
moeten worden, bijvoorbeeld in de ge
meentelijke contacten. Het kan alleen,
als die behoefte hier kerkelijk bewui j
gevoeld en onder woorden gebrac^
zou worden (ds. P. G. van Berge \i
het zendingscentrum in Baarn).
In elk geval zal in de komende on
moeting deze vraag centraal staa
hoe men elkaar als kerken kan b
staan in het vervullen van de opdracl J
in deze wereld. Grote woorden, ma^
toch. Het werkbezoek zal een aanz«
künnen worden om in de toekomst
een wellicht heel andere manier mei
wederzijds samenwerkend, met elkac
om te gaan. De eerste stap wori
daarvoor gezet.
Van een onzer verslaggevers
De Dalai Lama, dc geestelijke leider
van de Tibetanen, is gisteren in ons
land aangekomen. Direct na zijn aan
komst heeft hij voor een groot aantal
belangstellenden in het Instituut voor
de Tropen te Amsterdam gesproken
over zijn weg om het lijden te over
winnen door het te verdragen.
De problemen van elk mens afzonder
lijk en van de maatschappij moeten
overwonnen worden doordat mensen
van zichzelf en van anderen de goede
eigenschappen ontwikkelen. 'Je moet
voor de oplossing van problemen niet
eerst naar de ander kijken, maar naar
jezelf. Dat bespaart ergernis en geeft
je gelegenheid anderen te respectereu
en lief te hebben', zei de Dalai Lama.
.Volgens hem is nederigheid nodig,
een nederigheid die niet alleen in het
boeddhisme maar ook in andere gods
diensten te vinden is. 'De godsdien
sten zijn er terwille van de mens,
niet omgekeerd', zei de Dalai Lama.
Na afloop van zijn toespraak werden
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
J. Tammlnga.
Hoofdkantoor B.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276-280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.giro
X 500.
vragen gesteld, waar de Dalai Lama
uitgebreid op inging. Hij was verge
zeld van zijn secretaris en een lijf
wacht. De secretaris vertaalde de
woorden van de Dalai Lama, zodra
zijn Engels niet toereikend was.
Dc manier waarop de Dalai Lama op
de vragen reageerde was van een in
nemende eenvoud en echtheid. Steeds
legde hij de nadruk op het belang
Van eeïi onzer verslaggevers
GOUDA Sommige gedeelten van de
memorie van de nieuwe onderwijsbe
groting wekken ernstige bedenkingen
en werken op een verkeerde wijze po
lariserend, zo meent de AR-so_ator
prof. mr. Diepenhorst.
Hij sprak zaterdag op de jaarvergade
ring van de vereniging v?n christen
docenten bij het voorbereidend weten
schappelijk en algemeen voortgezet
onderwijs in Gouda. Prof. Diepen
horst wees erop dat bij de schaarste
der geldmiddelen er geen toewijzing
moet plaats hebben, die eerder door
politieke dan door onderwijskundige
redenen is bepaald. Hij zei het onge
wenst te vinden een tegenstelling te
maken tussen onderwijs, dat zich om
de leerstof en dat zich om de leerling
beweegt. 'Niet ieder kan alles worden
geleerd; geenszins noodzakelijke belet
selen moeten opgeruimd worden'.
Voorheen is het intellect overschat en
zijn handvaardigheid, uitdrukkings
vermogen en kunstzin te weinig ge
waardeerd. Prof. Diepenhorst waar
schuwde er voor deze zaken nu niet
in het tegendeel te laten omslaan.
Van een verslaggever
ADORP Een boerderij van de land
bouwer J. van der Werf in Adorp is
zaterdag door brand verwoest. De in
boedel van K. Douma, die de boer
derij bewoonde ging verloren,
evenals zevenendertig ton hooi. De
schade wordt geschat op honderddui
zend gulden.
In het Visvliet werd zaterdag een ho-
tel-café-restaurant door brand -r-
woest. Van de inboedel en Inventaris
kon niets worden gered. De schade
bedraagt enkele tonnen.
van innerlijke ontwikkeling door mid
del van juiste meditatie-technieken.
Van een onzer verslaggevers
HEUSDEN Vier molens in ons
land uit elke windstreek een
zullen worden gerestaureerd met het
geld dat door de vijftig jaar bestaande
ANWB is bijeengebracht in een jubi
leumactie. De molens staan in de
Hymeterpolder in Friesland, Goor
(Overijssel), Ouder-Amstel en in Oud-
Vossemeer (Zeeland). Voor de restau
ratie van de molens is overigens
265.000 nodig. Het geld werd zater
dag in Heusden overhandigd aan de
voorzitter van de vereniging De Hol
landse Molen, mr. P. Mijksenaar.
DEN HAAG De vraag naar het
nieuwe liedboek voor de kerken in
groot formaat is zó groot dat de boek
handelaren niet aan de vraag kunnen
voldoen. De eerste oplage van het
•grote' liedboek is al uitverkocht en
de situatie is op het ogenblik zo dat
de beide uitgeverijen van het lied
boek (Boekencentrum, Den Haag. en
Jongbloed, Leeuwarden) de bestellin
gen van boekhandelaren en kerken in
volgorde van binnenkomst afwerken,
zodra de binderijen weer voorraad
hebben afgeleverd. Particulieren
wordt aangeraden om, wanneer hun
eigen boekhandel het 'grote' liedboek
niet in voorraad heeft, de betrokken
boekhandelaar te vragen of hij bij
een collega wil informeren of die nog
exemplaren in huis heeft.
Bondsdag chr. geref. jongerenbond:
Van een medewerker
BARiNEVELD Dienen is niet bepaald in de mode. Als je dè
minste wilt zijn en niet je eigen belang zoekt, word je al gauw voor
gek versleten. Voor een christen is het totaal anders, In navolging
van Christus, die gekomen is om te dienen, ligt daar onze taak. Het
appèl gaat tot ons allen om ons hart te geven aan Hem en de naaste
te dienen.
Dit was de kern van het jeugd-appèl, dus de voorzitter van deze bond, ds.
uitgesproken door ds. A. Rebel uit
Rotterdam-centrum, aan het einde van
de bondsdag van de chr. gereformeer
de jongerenbond in Barneveld.
Het thema was: 'om u te dienen'. Op
verschillende manieren werd dit be
licht. 'De grote nadruk op het dienst
betoon betekent voor ons niet, dat we
ons scharen in de gelederen van hen
die zeggen dat er in de kerk niet
meer gepraat maar wat meer gedaan
moet worden. Gods Woord blijft cen
traal. We kunnen niet aan het ene
nodige voorbij gaan. God zoekt jon
gens en meisjes die van wanten we
ten. Maar Hij brengt ons eerst in de
stilte rondom het geopende Woord.
Jezus kan niemand gebruiken die zich
niet eerst door Hem laat dienen', al-
ADVERTENTIE)
CigarrosAutenticos.
J. Plantinga uit Dronten, in zijn ope
ningsspeech.
Heeft het christendom vandaag nog
antwoorden, of zwijgen we op de vele
vragen die ons gesteld worden? Ant
woorden als het gaat om de concur
rentie met de andere godsdiensten en
bewegingen? Antwoorden als het gaat
om de plaats van de bijbel in samen
levingsverbanden? Antwoorden als
het gaat om de maatschappij, die één
grote Watergate-affaire lijkt?
Op deze drie vagen werd door di
verse mejisen kort ingegaan. Zo sprak
ds. G. L. Born uit Dokkum over het
ban-de-böm teken, het vredessymbool
van de internationale vredesbeweging.
Hij noemde dit teken anti-christelijk
en anti-goddelijk. De weg tot de vrede
in bijbelse zin is de weg van het
1 kruis van Christus. Het ban-de-bom-te-
ken draait dit kruis radicaal om. Het
is het Nero-kruis, de kraaiepoot, het
teken waarmee de christenen jn de
tijd van de Romeinen vervolgd wer
den. Met iedereen die zich voor vrede
in de wereld wil inzetten, kunnen we
samenwerken.
Ds. Ype Schaaf, die jarenlang werk
zaam was in centraal-Afrika, ging op
het tweede complex vragen in: 'De
zending en de bijbdigenootschappen
hebben de bijbel gebracht naar de der
de wereld. Daarginds gaat het Woord
van God zijn eigen gang. We geven
die mensen iets in handen waar ze op
hun manier mee omgaan. Dat mogen
we ze niet kwalijk nemen, maar we
moeten naar hen luisteren, al zullen
we ons wel wat bescheidener op moe
ten stellen gezien de manier waarop
wij de wereld gerund hebben, in de
laatste periode. Laten we duidelijk
onderscheid maken tussen de kern
van de bijbelse boodschap en de Ne
derlandse of Westerse verpakking'.
Ten slotte sprak de heer A. Schouten,
lid der Tweede Kamer: 'Wat moeten
we zeggen in een wereld vol Waterga-
te-vervolging en machtsstrijd? Moeten
we ons als Christenen terugtrekken
uit handel en nijverheid? Dat beslist
niet. We mogen ons niet onttrekken
aan onze verantwoordelijkheid. Maar
we moeten dienen. En protest is ge
past tegen een overheid die de verant
woordelijkheid van de mens ont
neemt. In de grote verbanden moeten
we dienen om de mensen de verant
woordelijkheid. die ze hebben, te la
ten verstaan. En in de kleine dingen
mogen we he*, helpen. Zelfs in de
Tweede Kamer.'
's Middags was er een 'diensten
markt', waarin vele organisaties voor
lichting gaven over de manier waarop
zij hun medemensen dienden met het
evangelie. O.a. waren aanwezig de
NCRV omroep en reisorganisatie),
de EO en het Christelijk blindeninsti
tuut.
Door middel van een kort geding
werd de koers van de bond ter dilcus-
sie gesteld. Duidelijk bleek dat men
niet geïnspireerd en vanuit Gods
Woord op de vereniging bezig wilde
zijn, maar duidelijk voluit mét Gods
Woord. Een jury gevormd door vere
nigingsleden uit alle bondsdistricten
sprak als haar oordeel uit, dat men
5 het uitgangspunt nog helemaal niet
achterhaald vond.
BONN In de protestantse kerki
van Rijnland en Westfalen wordt
werkt aan een plan voor het uitwl
selen van kerkelijke werkers
kerken in Indonesië.
Ook jvanuit Duitsland zijn er al m
ouds zendingsbanden met Indonesii
Bij een bezoek aan het bestuur \i
beide kerken heeft ds. T. S. Sihoi
bing van de grootste protestantse
tak-kerk (de Huria christelijke Bai
kerk 916.000 leden) gezegd dat -ay
kerk niet meer gemissioneerd hoeft
worden. Zij is nu zelf een 'zenden
kerk'. De gastheren van ds. Sihoi
bing bleken zijn inzicht te delen, d
de tijd van het 'een-rlchting-verket
voorbij was. De kerken zijn vooi
wellicht rijp voor een programn
voor het uitwisselen van predikante
leervicarissen en anderen. De berei
willigheid is al uitgesproken. Er mo
ten echter nog praktische details wo
den geregeld.
Nadere mededelingen zijn te verwac
ten na de conferentie, die van 18 ti
23 november in Cipajung, Sumatra i
worden gehouden.
DE TEKENEN WORDEN
SPREKENDER
Op het verblijf in de wachtkamer val
Jozef volgt een ontroerende scene. IJ
teraard moeten de voeten gewassi
worden. Dat is al het minste in dea
hoog beschaafde Egyptische omgevin
Het geschenk wordt gereed gelegd
met een kloppend hart verwachten
broers de hoge ambtenaar. Wat zal h
zeggen? En in hoeverre berust h
'vreest niet' van de slaaf in de wach
kamer op werkelijkheid? Als Jozef bi
nenkomt gaat de oude droom in ve
vulling, ze buigen zich voor hem ti
aarde. Als Jozef naar hun oude vadi
gevraagd heeft en zij hem hebben gi
zegd dat die het wel maakt vindt o
nieuw een beleefde buiging plaats. B
al dit gebuig krijgt Jozef ineens ee
beter zicht op Benjamin. Daar sta;
z'n bloedeigen broer. Hij wil zekerheii
is dit uw jongste broer, over wie
gesproken hebt? God zij u genadi
mijn zoon! Maar dan wordt het ook a
lemaal teveel. Je kunt wel stellen da
ze in het oude Oosten wat huilerige
waren dan wij, maar 't zal je dan oo
maar gebeuren! Het verhaal heel
diepte genoeg. Daar sta je, zelf in wee
de en macht en daar buigt zich jebroe
voor je, een hongerlijder die van ven
komt om koren te halen. Jozef .-r
zich naar een apart vertrek om even o
verhaal te komen. Een mens kan wa
meemaken! En zo is het ook. Geweldi
menselijk. Jozef apart en de broei
apart en de Egyptenaren apart, wan
die zijn bang voor schurft. En d
broers precies naar hun leeftijd. Ho
weet die Egyptenaar dat! En kijk daar
het bord van Jozef, daar kan niet
meer bij. Vijf keer zoveel als de ande
ren. Vreemde voorkeur van deze Egyp
tische vorst. De tekenen zijn er. Nogi
de onthulling niet geschiedt. Maar A>
tekenen worden sprekender als bij efl
naderend heil. Zoals trouwens ook d
apostelen daarvan weten en onze Heer
Het hart klopt onder de maaltijd.
(Genesis 43, 24-34
