Van God
^esproken
Studentenpredik ant
M. A. Krop overleden
lllSlllSill
Vandaag
Trouw
K wartot
nu in de boekhandel
het nieuwe boek van
dokter P. J. F. Dupuis
Geniet het leven
man, vrouw en
seksualiteit
gebonden 16,50
uitgave Ten Have
Staatssecretaris
voorstellen voor
scheepvaartpolitiek
Volgende week
verschijnt
Prijs 14,75
Televisieportret
prof. Berkhouwer
Opschorting hulp
aan Chili geen
'strafmaatregel'
Beroepingswerk
Nieuwe boeken
TROUW/KWARTET VRIJDAG 5 OKTOBER 1973
KERK/BIXN'E\JjAl\D
T2/K2'
®C
OH, DE BERKOUWER-CHURCHES
door A. J. Klei
ln de jaren dat de gereformeerden nog
geen lid waren van de wereldraad van
kerken maar toch kans zagen zich te
doen afvaardigen naar internationale
congressen in ook naar toeristische
maatstaven gemeten aantrekkelijke
oorden. in die jaren maakte ik ten
gerieve van dit blad een calvinistisch
getinte conferentie conferentie mee,
waarop uit ons land hervormden en
gereformeerden rondliepen.
Een buitenlandse collega wilde van mij weten
hoe het zat met de kerkelijke komaf van de
Nederlandse delegatie. Dapper begon ik uit te
leggen dat ze weliswaar allemaal 'reformed'
waren, maar dat sommigen lid van de
vaderlandse kerk waren, Dutch reformed, you
know, en dat de anderen bij een kerk
hoorden, die in de vorige eeuw ontstond
vanwege de 'liberals' inMaar ik hoefde
niet verder, mijn collega knikte begrijpend
cn zei: oh, de Berkouwer-churches
Deze aanduiding typeert naar mijn smaak
heel duidelijk de plaats en de betekenis van
prof. dr. G. C. Berkouwer, de dogmaticus van
de Vrije Universiteit in Amsterdam, die
volgende week vrijdag afscheid neemt wegens
emeritering. Want met 'Berkouwer-kerken' is
zowel gezegd dat hij een internationaal
bekende theoloog is als dat hij goed
vastgebakken zit aan de gereformeerde
kerken in ons land. En dat klopt: professor
Berkouwer kwam bij Barth en de paus over
de vloer èn moest komen opdraven zo gauw
er iets heel belangrijks aan de hand was op
de gereformeerde synode. Ik wou maar
zeggen dat zijn internationale oriëntatie nooit
in mindering is gekomen op zijn
betrokkenheid met alles wat in zijn eigen
kerk gaande is.
Professor Berkouwer was (en is natuurlijk
nog en zal ook wel blijven) een, wat je
noemt, prominente figuur in de
gereformeerde kerken. Net als zijn Kamper
collega Herman Ridderbos, die ik hier met
opzet noem omdat deze eveneens geacht
wordt synodale hoogtepunten mee te maken.
De binding aan de Asser leeruitspraak werd
niet losgelaten dan nadat beide hooggeleerden
hun verhaal voor de synode hadden
gehouden.
Maar wat een verschil tussen deze twee.
Professor Ridderbos banjert met losse tred
door de gereformeerde tuin, kwinkslagen met
een duidelijk waarneembare ernstige
ondergrond uitdelend, en geen onkruidje
ontvliedt zijn oog. Hij heeft een probaat
bestrijdingsmiddel: een artikel in het
Gereformeerd Weekblad. Ook professor
Berkouwer loopt in deze tuin, maar zijn tred
is minder zwierig en zijn blik vager. Dat
komt omdat hij nogal eens over de heg
heenkijkt naar wat ginds, ver weg, gebeurt.
Ik denk dat hij dat veel spannender vindt
dan wat om hem heen woelt,
in elk geval probeert
hij met dat wat hij in de verte waarneemt de
dingen dichtbij kleur en diepte te geven.
Dit laat zich aardig illustreren met het boek
dat professor Berkouwer over de
verontrusting schreef. Daarin probeert hij het
verschijnsel van en de discussie over de
verontrusting uit de provinciale sfeer te
halen (geen wonder dat er een Duitse
Prof. dr. G. C. Berkouwer
vertaling kon komen) en zo kom je
warempel op een gegeven moment iemand
als Rahner tegen. Prachtig natuurlijk, maar
geen voer voor opgewonden debatten, want
wat moet je ermee aan als iemand riept: 'Ja
maar Rahner zegtWat heb je nou met
zo'n vreemde roomse meneer te maken?
Hiermee is vooral niet beweerd dat de
geschriften van professor Berkouwer boven
de hoofden van de gereformeerde mensen
heen zweven; wel wil ik vaststellen dat hij
niet de slagvaardige kerkpoliticus is: eerder
staat hij, luisterend naar wat elders gezegd
wordt en geschiedt, zich af te vragen of hij
misschien daarmee het eigene kan dienen en
voorthelpen. Ligt hier misschien een
verklaring voor het althans voor mij
raadselachtige feit, dat professor Berkouwer
de synode presideerde welke de besluiten
nam die hebben geleid tot het ontstaan van
afzonderlijke vrijgemaakte gereformeerde
kerken? Zag hij. bredere samenhangen
zoekend, de akelige consequentie van een
kerkscheuring, die toch voor de deur lag,
over het hoofd? Prof. dr. E. L. Smelik heeft
eens, in het boekje 'De kogel door de kerk',
wat knorrig opgemerkt dat zijn college
Berkouwer nu wel oecumenisch deed met
Rome, maar dat-ie toen toch maar
enzovoort.
Dit lijkt me onbillijk. Je moet iemand niet
met zijn verleden voor de voeten Idpen,
temeer niet als je merkt dat de betrokkene
dat verleden niet wegpraat of zo, maar er
eerder zelf verlegen tegen aankijkt En dit is
naar mijn mening bij professor Berkouwer
het geval. In een onlangs uitgezonden
radiogesprek vroeg NCRV's Wim Jansen naar
deze kwestie. De antwoorden van professor
Berkouwer waren niet ontwijkend, wel
mistig: hij zat er duidelijk zelf mee.
Dit zijn zo maar wat overpeinzingen van een
theologische leek, die niet in staat is de
wetenschappelijke verdiensten van de
scheidende hoogleraar te beoordelen, maar
graag op het gezag van deskundigen
aanneemt dat deze groot zijn. In mijn kast
staat een aantal delen van de dogmatische
studiën van professor Berkouwer, me eens
hartelijk aangeboden door iemand die kleiner
ging wonen. Ik zou jokken wanneer ik
beweerde dat ik daarin telkens met rooie
oortjes zit te lezen, maar daar staat weer
tegenover dat professor Berkouwer en ik ooit
samen vaststelden dat je alle detective
verhalen van Agatha Christie meer dan
eenmaal kon lezen behalve 'De moord op
Roger Ackroyd', omdat je nooit vergeet dat
de ik-figuur de dader is.
In de krant van morgen publiceren wij een
brief die professor Berkouwers bekendste
leerling, prof. dr. H. M. Kuitert, aan hem
schreef nu de theologische faculteit van de
VU het voor het eerst sinds 1940 zonder
Berkouwer moet doen. Mensen die afscheid
van professor Berkouwer willen nemen,
dienen vrijdag de 12e oktober koers te zetten
naar de aula in het nieuwe hoofdgebouw van
de VU aan de Boelelaan in Amsterdam-
Buitenveldert. Daar begint om half vier het
afscheidscollege, dat gevolgd wordt door een
receptie.
Tot slot een paar cijfers. Toen professor
Berkouwer in '40 naar de VU kwam, waren
er acht hoogleraren in de theologie, hijzelf
meegeteld, en er waren 45 theologische
studenten. Nu, in 1973, bestaat de staf van de
theologische faculteit uit 49 personen
(professoren, lectoren, docenten), die in de
weer zijn voor 412 theologische studenten,
onder wie 51 eerstejaars. Bij professor
Berkouwer zijn 42 theologen gepromoveerd
en er zijn nog 10 theologische doctorandi
bezig, onder zijn leiding een proefschrift te
voltooien.
rechts is de vloek van een volk. Ge
tuige de kansen, die de fascisten in
Chili hebben. De C.D. als de grootste
oppositiepartij in Chili had prachtige
kansen gehad zich solidair te verkla
ren met de onderdrukten in hun
land, door ongenuanceerd de zijde
van Allende te kiezen. Dan had de ge
rechtigheid. wat een bekende term
voor de C.D. behoort te zijn een kans
gehad in Chili. Maar nee. door hun
halfslachtige houding kregen de fa
scisten een kans. En de C.D. in Ne
derland betuigen zich solidair met
hun geestverwanten in Chili.
Middelburg
W. v.d. Heide
Solidariteit (8)
De redactie betiuudt zich het recht vour ons
ter upnume in deze rubriek ontvangen me
ningsuitingen verkort weer te geven. BI) p-i-
blikaiie wordt met de naam van de Inzender
ondertekend. Brieven kunnen worden ge
stuurd aan bet secretariaat houfdredactlo
Trouw/Kwartet, postbus 859. Amsterdam.
Aardgas (2)
Eindelijk hebben we in ons land een
vrij 'schone' energiebron gevonden,
waarvoor de arbeiders niet hele dagen
als mollen onder de grond hoeven te
wroeten. Bovendien is het vrij goed
koop. Nu moeten we zo erg nodig dit
gas goedkoop wegdoen naar andere
landen en zelf ons eigen gas duur
gaan betalen. In de olielanden komt
de opbrengst van de olie ten goede
aan slechts enkele rijkbedeelden. Wij
hebben daar de mond en de krant vol
van. Het is al meer gezegd, de prijzen
mogen niet omhoog, maar de over
heidsbedrijven doen het zelf wel, en
met zéér grote percentages.
Hardenberg
K. Snieder
Solidariteit (7)
Het eeuwige getwijfel van de Chris
ten-Democraten (C.D.) tussen links en
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pers
Dagelijks bestuur: B. Bol. Den
Haag. dr. E. Bleumink. Paters-
wolde; mr. G, C. van Dam.
Nootdorp: W. A. Fibbe, Rot-
lerdam: J. Lanser. Utrecht:
drs. J. W. de Pous. Den Haag;
J. Smallenbroek. Wassenaar.
Overige leden van het alge
meen bestuur: K. Abma, Am
sterdam: H. A. de Boer, IJmui-
den: Th. Brouwer, Assen: mr.
dr. J. Donner, Den Haag. J.
van Eibergen, Schaarsbergen;
mr. K. van Houten, Wagenin-
gen; ds. O. T. Hylkema, Bilt-
hoven; Jac. Huijsen. Delft:
mevrouw M. C. E. Klooster-
man-Fortgens, Voorschoten:
mevrouw J. G. Kraayeveld-
Wouters. Heerhugowaard;
prof. dr. G. N. Lammens.
Naarden; ds. F. H. Lands
man. Den Haag; H. de Mooij.
Rijnsburg; H. Ottevanger. Bui
tenpost; mr. dr. J. Ozinga,
Lunteren; H. H. Wemmers.
Den Haag: drs. R. Zijlstra.
Oosterland (Zld.).
Directie:
Ing. O. Postma
F. Diemer
Hoofdredactie:
J. Tamminga
Hoofdkantoor B.V. De
Christelijke Pers, N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.giro
X 500.
Een kop in Tr./Kwrt. (29-9): 'Christen
Democraten in Chili keren zich tegen
plannen junta.' Was het maar waar,
dan maakte men nog iets goed van de
schuld, geschreven in het bloed. Maar
in werkelijkheid is het een staaltje
van Machiavelliaans denken. De Chi
leense christen-democraten willen
weer in het zadel komen en alles en
iedereen die hen daarbij tegenwerkt
zal het duur bekopen. De junta zal
daarbij fungeren als wegbereider.
Wars van enig respect voor menselijk
heid. gerechtigheid en legaliteit. De
junta zal de voormalige christen-de
mocraten naar een verkiezingsover
winning begeleiden en in naam daar
van doorgaan met moorden, martelen
en het knevelen van linkse communi
catiemedia, het verkrachten van de
mensenrechten en de wet Dat de Ne
derlandse christen-democraten dit be
schamend gedraai niet willen doorzien
strekt hen niet tot eer, tenzij de soli
dariteitsverklaring inderdaad in pure
onwetendheid is opgesteld, wat voor
een politieke partij op zijn minst ook
weer een blunder is.
Utrecht
Rob Vink
Wijsbegeerte
der wetsldee
Donderdag 20 september traden enke
le vertegenwoordigers van deze wijs
begeerte op voor de EO. Hetgeen zij
zeiden was naar mijn mening teleur
stellend. De principiële beslissing van
genoemde wijsbegeerte viel in 1944
toen de vaders van deze wijsbegeerte
de hoogleraren dr. H. Dooyeweerd en
dr. D. H. Th. Vollenhoven zich niet
vrijmaakten van definitief bindend
opgelegde kerkvergaderingsnormen
van mensen. Zij kozen toen voor de
revolutie. In De Reformatie van 14-5-
'50 schreef Schilder, dat hij de hou
ding van de Calv. wijsbegeerte funest
achtte voor heel ons nationale leven.
Dit is duidelijk gebleken op 20 sep
tember. Genoemde wijsbegeerte heeft
geen betekenis meer noch voor de
kerk van de Here Jezus Christus noch
voor Nederland. Het besluit van de
vaders dezer wijsbegegeerte in 1944
om zich niet vrij te maken draagt een
bij uitstek historisch karakter. Zij
ontmanden zich toen; zij maakten zich
toen impotent. Hun invloed is daar
door zowel kerkelijk als politiek als
naar buiten vrijwel nihil. Het resul
taat van hun enorme denkarbeid
werd toen een stuk voor het museum
van oudheden; zeer tragisch voor hen
zelf; nog veel tragischer voor de grote
schare; genoemde vaders voldeden
niet aan hun roeping, gezien hun ta
lenten, om als leiders op te treden; zij
strompelen achter Thijs Booy achter
Kuitert enz. aan. Hun wijsbegeerte is
gebleken te zijn een van de vele reli
gies. die zich in de wereld gepresen
teerd hebben.
Veendam
E. van Popta
Slotzin troonrede (20)
Om tot een bijbelse zienswijze te ko
men over het gebeurde, moeten we de
juiste verhoudingen zien. En dan
moeten we constateren dat er hier
van een omkering van feiten sprake
is: de overheid heeft niet de macht
over de kerk, maar zij moet ten dien
ste van de kerk staan. Zij is ingesteld
tot een dienende taak, nl. o.a. ervoor
te zorgen dat de kerk ongehinderd
het Woord kan verkondigen, zodat
steeds meer mensen gaan zien wat de
diepste bedoeling van hun leven op
aarde is, of we dit nu willen erken
nen of niet, nl. God te dienen en te
eren. Dit moet ten diepste de drijf
veer van al onze beslissingen zijn.
Maar zodra de overheid aan haar oor
spronkelijke bestemming voorbijgaat
en ontaardt in een instelling ter be
vordering van materiële cn sociale
welvaart, kan zij inderdaad beter geen
vrome leuzen gebruiken. Niettemin is
dit een verontrustend teken!
Wageningen
Slotzin troonrede (21)
Dankbaar ben ik dat men eiindelijk zo
eerlijk is geweest Gods naam niet
meer als sluitstuk te gebruiken. Dus
naar ik meen, ijdel te gebruiken. La
ten wij allen die zo naar Gods zegen
verlangen daar persoonlijk dagelijks
om vragen. Dan zullen we milder
gaan worden in ons oordeel over an
deren en scherper gaan letten op ons
zelf. Dan zullen we er zeker minder
op gebrand zijn anderen naar beneden
te halen door ons gepraat en ge
schrijf.
Driebergen
H. A. Kijne
Verontrust (2)
Zoals in Trouw van 28-9 dhr H. Stok
als lid van de ARP blijk geeft van
zijn politieke verontrusting, zijn er
duizenden AR-leden en kiezers die het
niet meer eens kunnen zijn met de
steeds meer naar links koersende poli
tiek van de ARP, in 't bijzonder in de
meerderheid van partijbestuur en
fractie. Het zgn. Clir. Dem. Appèl
waaraan ook door partijraad in meer
derheid op advies van partijbestuur
steun en medewerking tot eventuele
fusie is toegezegd, zij het momenteel
nog een samenwerking met de KVP
en CHU. Dit blijkt niet te verwezen
lijken. gezien de principiële bezwaren
bij vele leden van AR en CHU op ba
sis van hun partijbeginselprograms.
Om nu aan de verontrusting van le
den zoals door dhr. Stok is vermeld
tegemoet te komen, zou een samen
bundeling van al deze leden, welke
trouw wensen te blijven aan het be
ginselprogram, noodzakelijk zijn.
Hiertoe bestaat de mogelijkheid door
zich aan te sluiten bij de AR ge
spreksgroep (adres; Stadionkade 112,
Amsterdam) welke reeds enige hon
derden leden telt van de duizenden
AR-leden die helaas niet meer ak
koord kunnen gaan met het beleid zo
als dit momenteel door de meerder
heid van ARP-bestuur- en fractie
wordt geleid.
Wageningen
W. Berghuis
Van een onzer verslaggevers
GRONINGEN Op 60-jarige leeftijd is overleden de hervormde
studentenpredikant ds. M. A. Krop. De begrafenis geschiedt zater
dag in stilte na een rouwdienst in de Nieuwe Kerk. waarin drs. R.
Hensen voorgaat.
Zeer onlangs werd het 25-jarig be
staan van het door ds. Krop opge
bouwde Groningse studentenpastoraat
gevierd. Kort voor deze viering was
hij uit het ziekenhuis ontslagen.
Ds. Krop verwekte enkele malen op
schudding door afwijkende meningen.
Zo werd hij in 1957 ontslagen uit zijn
parttime-functie als leraar godsdienst
onderwijs aan de tweede christelijke
HBS te Groningen, omdat hij in een
radiopreek over 'In Gods nabijheid
wordt gedanst' betoogd had, dat de
kerkelijke afweerhouding tegenover
de tons niet bijbels^, omdat zij de
beteFenfs van het Rchaam miskent.
'Enkele jaren later werd op genoemde
school gedanst, zonder enig commen
taar met betrekking tot het gedane
vonnis', merkte ds. Krop op in de zo
juist verschenen bundel 'Studenten
pastoraat na 25 jaar'.
In 1969 en 1971 baarde hij opzien
door zijn stellingname rondom de the
ologische vragen van dood en leven in
enkele IKOR-uitzendingen. Er volgde
een officiële synodale verklaring,
waarin zijn zienswijze weersproken
werd. 'Na enige tijd van stilzwijgen
komen nu de verzoeken om dit onder
werp als nieuw te bespreken
Onze huidige cultuursituatie vraagt
om een nieuw doordachte doodsleer,
die ruimte geeft aan een verscheiden
heid in beleving, die voor elk mens
verschillend is ook in de eigen levens
momenten', aldus ds. Krop, die over
deze beide voorvallen ook nog
schreef: 'In het pastoraat blijkt de
noodzaak van de afwijkende mening,
omdat anders de aandacht voor men
sen zal vervagen en een institutionair
verstijvingsproces op gang komt'.
Rechts
Nu blijkt, dat het de CHU ernst is
om zich te verzetten tegen de regering
Den Uyl, nu komt er één zaak duide
lijk uit de doeken: in de naaste toe
komst zal de scheidslijn van christelijk-
rechts en christelijk-links niet meer
dwars door de confessionele partijen
heen lopen, maar krijgen we een mar
kanter makering dankzij de opstelling
van de kleinste van de drie voornoem
de partijen: de CHU. Wie rechts wil
kan nu keuze maken, wie anders wil
kan nog nader kiezen. Fractie-voorzit
ter Aantjes van de ARP koestert nog
één hoop: dat de CHU te gouverne
menteel zal blijken om pittig in de
oppositie te gaan alsof verzet on
der bepaalde omstandigheden geen
blijk van regeerbeleid zou kunnen
zijn Christelijk Nederland let op
Uw saeck: het traditionele hervormd
en dus CHU, gereformeerd en daarom
AR en rk cn dus KVP, waaraan de
laatste jaren reeds geknabbeld wordt,
zal snel doorkruist worden door de
naakte feiten. En de CHU zal het dan
in positieve zin op haar conto mogen
schrijven hier het initiatief te hebben
genomen.
Zwanenburg
T. Koops
(ADVERTENTIE)
Bekering
Wat hij betekende als studentenpredi
kant in Groningen, komt duidelijk uit
in genoemde bundel, die als liber
amicorum voor ds. Krop is opgezet.
Daar in valt enkele malen de term 'de
theologie van de Kraneweg" (waar de
studentenpastorie gevestigd is).
Drs. R. Hensen schreef, dat deze theo
logie in feite één brandpunt heeft. 'Ik
bedoel het begrip bekering. Col. Krop
merkt herhaaldelijk op dat het studen
tenpastoraat geen vormingswerk is.
Hij bedoelt daarmee zijn interpre-
tentie laat ik voor wat zij is dat in
het pastoraat het gezag van een be
vrijdend woord mee mag klinken, dat
tot een beslissing roept. Of anders:
men moet elkaar duidelijk kunnen
maken dat de bijbelse verhalen een
inzicht oproepen, waarop bekering,
omdenken, een ontische verandering,
het antwoord is. In het Groninger
Kerkblad van 20 november 1958 zegt
coll. Krop het zo: 'De bijbelse verkon
diging is dat de mens zich nergens
aan mag vasthouden omdat hij vastge
houden wordt'. Elders (Woord en
Dienst, februari 1957): 'Bekering bete
kent dat de mens zich in geen enkel
schema laat vastleggen, maar voortdu
rend nieuwe wegen zoekt die de le
venden in slaat stellen God te loven'.
Nog weer anders in de vaak gebruikte
formulering: 'Bekering betekent dat
men het beeld dat men gebruikt,
weer vermag los te laten, dat men de
motieven van het eigen hart leert
wantrouwen en zo mild wordt voor
anderen'.
En nog een citaat uit het artikel van
drs. Hensen: 'Bekering in de woorden
van coll. Krop is de verwerking van
dat atheïsme dat de destructie van
een beeldvorming is waarin een ar
chaïsch en door angst gedreven bele
ven zich uitdrukt. Het idool bv. van
een hemelse vader zal moeten worden
verlaten dat vergt een omdenken.
een bevrijding van regressieve denk
kaders opdat wellicht het vader
beeld opnieuw als gelijkenis kan wor
den verstaan, en wel als een uittocht
uit het lot naar een scheppend leven,
waarin de mens een sleutelpositie in
neemt'.
Ds. Krop was voor hij in 1942 naar
Groningen kwam. predikant in Tricht
Ds. M. A. Krop
en in Geldermalsen. Hij publiceerde
veel en bekleedde tal van functies. Zo
maakte hij een aantal jaren deel uit
van het breed moderamen van de her
vormde synode.
Door zijn overlijden zit het Groninger
studentenpastoraat straks geheel zon
der predikanten. Onlangs vertrok ds.
W, van der Wolk naar Heemstede,
terwijl ds. Tj. Bijlsma een functie bij
het Nederlands bijbelgenootschap aan
vaardde. Alleen mej. H. G. van der
Waals is nog over, maar zij heeft een
beroep naar Engwierum aangenomen.
Studentenpastoraat na 25 jaar, is te
bestellen door 12.50 te storen op gi
rorekening 2824750 t.n.v. penning
meester commissie 25 jaar studenten
pastoraat, Groningen.
LONDEN —Staatssecretaris Van
Huiten van Verkeer en Waterstaat
heeft in Londen op een conferentie
van ministers van scheepvaart uit een
aantal Westeuropese landen en Japan
voorstellen gedaan voor een nieuwe
scheepvaartpolitiek.
Op deze bijeenkomst, van de Consul
tative Shipping Group (CSG) legde de
staatssecretaris, samen met zijn
Zweedse ambtgenoot, een uit zes pun
ten bestaand voorstel voor waarin en
kele principes van deze politiek won
den weergegeven: Regeringen van lid
staten van de CSG dienen zich te blij
ven inzetten voor het bevorderen van
een vrij (internationaal) scheepvaart
verkeer maar dienen tevens te erken
nen dat, ter uitvoering van de beslui
ten van Tokio inzake vlagdiscrimina-
tie, in sommige gevallen een redelijk
vervoersaandeel kan worden toege
staan aan de koopvaardij van een ont
wikkelingsland; Teneinde de omvang
van het gebied van vrijheid van han
del en scheepvaart vast te stellen, zul
len CSG-landen bereid moeten zijn te
onderhandelen met landen die zich
niet houden aan het beginsel van vrij
scheepvaartverkeer.
In een nadere verklaring van het Ne
derlandse standpunt legde de staatsse
cretaris de nadruk op de noodzaak
van een grotere bemoeienis van de
CSG-regeringen met de zeescheep
vaart.
De bedoeling is dat de regeringen in
de toekomst mede namens het be
drijfsleven met andere staten kunnen
onderhandelen en overeenkomsten
kunnen afsluiten die bindend aan het
bedrijfsleven kunnen worden opge
legd en waarvan de naleving kan wor
den afgedwongen.
Een bloemlezing uit het
oude testament in
chronologische volgorde
samengesteld
door ds. Jörg Zink.
In eigentijds Nederlands.
Aangevuld met delen uit de
apocriefen en de rollen van
de Dode Zee.
Een belangrijk hulpmiddel
voor het verstaan van de
bijbel.
Weer een uitgave van het
Nederlands
Bijbelgenootschap.
Verkrijgbaar bij de
boekhandel of door
overmaking van 16,25
(prijs plus verzendkosten)
op giro 63 63 5 van het NBG
te Haarlem met vermelding
'Van God gesproken'.
UNIE-KOLLEKTE
HILVERSUM Zondag zendt
Ikor/CVK een televisieportret uit
over prof. Berkouwer. Het portret is
samengesteld door Leonie van Bladel.
Redactie: Ben van Kaam en dr. G. N.
Lammens. Camera: Jan Schdper, me
dewerkers: Christine, van Roon en
Klaas Geerts. De film duurt veertig
minuten en wordt uitgezonden om 5
uur via Nederland 1.
Van een verslaggever
DEN HAAG Het opschorten van
de ontwikkelingshulp aan Chili is
geen strafmaatregel. Het besluit tot
bevriezing van de hulp is genomen,
omdat de verwarde toestand in Chili
het onmogelijk maakt te beoordelen
of de Nederlandse hulp nog ten goede
zou komen aan wat de bedoeling is:
het ontwikkelingsproces van dat land.
Dit wordt gezegd in het blad van het
ministerie van buitenlandse zaken
over de ontwikkelingssamenwerking,
getiteld 'Internationale samenwerkin-
Er wordt aan herinnerd dat op een
later tijdstip, als de toestand in Chili
zal zijn opgehelderd, opnieuw beke
ken zal worden, of de hulp dan kan
worden hervat.
Ten tijde van de staatsgreep in Chili
was slechts één Nederlanids-Chileens
hulpproject im uitvoering, en wel op
het gebied van de teelt van sierbloe-
men. Twee andere projecten, op het
gebied van het havenbeheer en het
opfokken van kalveren, waren juist zo
goed als afgerond/ Verder verblijven
op het ogenblik twee Chilenen in ons
land voor een studie op het gebied
van koeltechniek.
ADVERTENTIE
Minister van Kemenade's uitspraken
over de aard van het onderwijs heb
ben hier en daar nogal belangstelling
gewekt. Zoals het commentaar van
gisteren in ons blad stelde, heeft de
oppositie zich in zijn woorden duide
lijk verslikt. Men leest ze eenvoudig
maar half of zonder de oppositionele
bril af te zetten, want ja, je moet
toch ergens aanvallen. Het commen
taar van gisteren liet op evenwichtige
wijze zien wat de minister in werke
lijkheid gezegd had. Avro's radiojour
naal bleek gistermorgen echter even
eens te behoren tot de slechthoren
den, in dit geval -lezenden. Bij het
overzicht van de ochtendkranten
kwam het commentaar van Trouw-
Kwartet ter sprake en gaf de opper-
knipper uit deze rubriek blijk geen hu
mor te kunnen verstaan of het niet
de moeite waard om een artikel dat
hij aanhaalt, uit te lezen. In ieder ge
val, hij citeerde alleen het eerste, iro
nische stukje en vestigde daarmee de
indruk alsof onze commentator het
met de kritiek op de minister eens
was. Over voorlichting gesproken! In
tussen is ook al gebleken dat de uit
haal van mevrouw Van Someren over
een eventuele nieuwe schoolstrijd,
door haar partij in te zetten, door
haar geprojecteerde beschermelingei
allerminst gewenst wordt. Het is ha;
blijkbaar ontgaan dat die scholen dii
zij nu ineens in gevaar ziet komei
waarschijnlijk vanwege mogp,ijkj
stemmenwinst in confessionele
(evenals de verontwaardiging van di
heer Wiegel over het gewijzigde sli
van de troonrede, maar het is nauwi
lijks voor te stellen dat iemand da;
in trapt), ik vat mijn zin weer op: hi
is haar blijkbaar ontgaan dat dii
scholen al veel verder zijn. Die behi
ven niet meer beschermd te wordei
want die hebben zich allang open ei
vrij opgesteld en houden in deze da
gen een kollekte, niet ten bate vaffl
zichzelf, maar ten bate van het onder
wijs in ontwikkelingslanden (en ook'
elders). Zij die zich zo druk makenj
om de volkomen terechte uitspraken,
van de minister lopen achter. En ik'
denk dat de minister er goed aan zou
doen, wanneer hij persoonlijk eventu- j
eel zou zoeken naar de waarden, waar-1
over het gaat, dan eens de publikatiesj
van de Unie School en Evangelie opL
zijn departement op te vragen. Maar L
ik kan me haast niet indenken dat hij[
die niet kent.
f
NED. IIERV. KERK
Beroepen te Wouterswoude: T. d<
Jong te Nieuw-Lekkerland; te Wer
kendam: G. C. Kunz te Polsbroek,A
door de generale synode (luchtmacht
pred.): A. de Keizer te Genderen.
Intrede op 7okt. te Driebergen: J.
Kortleve uit Rotterdam-Kralingen; t<
Molkwerum: kand. A. P. J. van Ligtenfsi
uit Utrecht.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Hoorn: H. Favier te Zie-
rikzee.
Intrede te Rotterdam-IJsselmonde: B
Fidder uit Appingedam; te Nijeveen:
P. van Dijk uit Dirkshorn; te Delft
(t.b.v. de geest, verzorging van het
Bethel-ziekenhuis te Delft): Ae. v.d.
Woude uit Maassluis; te Hollum:
kand. W. van Dommelen uit Rotter
dam; te Dordrecht (als geest, verzor
ger v.h. Refaja-ziekenhuis): J. Wil
schut aldaar.
GEREF. KERKEN (VRIJ.)
Beroepen te Axel: J. Geersing te Rou-
veen.
GEREF. KERKEN (VRIJG. BV.)
Beroepen te Heemstede-Lisse: K. H.
de Groot te IJsselmuiden-Grafhorst.
CHR. GEREF. KERKEN
Intrede op 12 okt. te 's-Hertogen-
bosch: drs J. H. Kruis te Zwaagwes-
teinde.
Claude van de Berge. Stemmen.
Standaard/Moussault, Antwerpen/Am
sterdam. 186 blz. prijs 11,— .Gemini
Literaire Paperback. Jaap Kruithof.
Op weg naar een Nobelprijs. De Clau-
waert, Leuven. 267 blz. prijs 14,—.
Gebonden.
Twee boeken die ogenschijnlijk totaal
niets met elkaar te maken hebben: de
monoloog 'Stemmen' en het vele dia
logen bevattende 'Op weg naar een
Nobelprijs'. Het eerste erg verstild,'
het tweede jongensachtig luidruchtig.
Er is echter een belangrijke overeen
komst: beide boeken zijn zo vervelend
dat ik ze niet heb kunnen uitlezen.
'Op weg naar een Nobelprijs' deed
mij voortdurend denken aan een ama-
teurtoneelstuk waarin de humor ont
breekt: een middelmatige vierhoeks
verhouding op minder dan middelma
tige wijze verteld. Enkele droompas-
sages doen de lezer vermoeden dat
Kruithof ooit nog eens een beter boek
zal schrijven dan dit, met een minder
pretentieuze titel.
'Stemmen' deed mij nergens aan
denken: het boek is een mistbank
waarachter niets verborgen is. Claude
van de Berge zadelt de lezer nu al
voor de derde keer op met vaag, mo
notoon, oninteressant geabstraheer: de
pseudo-diepzinnige flauwekul van het
niets. Gelukkig heeft het boek een
omslag die niets omtrent de inhoud
verraadt. Frits Stoepman maakte een
raam met uitzicht op een donkerblau
we zee bij avond, donkere wolken er
boven, zonneschijn langs één van de
randen. Vanuit het kille binnenhuis
kijkt men naar een neo-romantisch
getint natuurtafereel, waarin bijna
niets te zien is. Helaas zijn de 186
bladzijden die dit plaatje moeten ver
antwoorden, bedrukt.
i
