Nora, het Poppenhuis;
meesterwerk ook op
't witte doek pakkend
o? de giaat
i
FILMPREMIÈRES VAN DEZE WEEK
Punishment Park:
ook twijfelachtig
l
Oude jazz-opnamen
opnieuw uitgegeven
sO
Stille dagen in
Clichy: vervelend
door Willem-Jan Martin
4et tweede
larnituur van
loog tot laag
r, F. Sierksma gewoon
oogleraar in Leiden
HOE DICHTER
IK NADER...
constructiewerken
stalen ramen, deuren en
puien
staalstraal- en metalliseer-
inrichting
Schop Vleeswaren- en
Gonservenfabrieken B.V.
vertegenwoordiger
jtOUW/KWARfTET
VRIJDAG 5 OKTOBER 1973
K15
ken wordt nog veel gespeeld en terecht, zoals de Haagse Comedie nu weer bewijst met een pakken-
je opvoering van 'Een Poppenhuis'. Dat is, met nog andere Ibsen-werken, vele malen verfilmd ook.
Kaar wel lang geleden. Meestal in de tijd toen film nog vastzat aan het toneel.
tn bij Ibsen is het niet eenvoudig om
fan het toneel los te komen, want
jaar schreef hij voor. Met tot meer
pnerlijke dan uiterlijke drama's ver
lichte dialogen en, in Het Poppen-
luis vooral, een beklemmend en
fembolisch gebruik van de beperkin
gen van het toneel. Want daarin
lordt die ene, sombere burgerkamer,
taarin zich alles afspeelt, ook het
jeeld van de beklemming, waarin No-
ia gevangen zit. Totdat zij wegloopt,
tan man en kinderen, om te ontdek
ten wie zij zelf is.
huis was zij de pop, het wat frivole,
nmondige vrouwtje, dat zelf niets
Bocht of kon. Toch had zij geld ge-
Eend, voor een Italië-reis, die haar
pan moest genezen, en argeloos een
jalse handtekening geplaatst. Dat
racht haar in de macht van Krog-
tad, die zijn baan op de bank van
[aar man wilde behouden. Een liefde-
jolle vriendin, Kristine, wist de afper-
rKrogstad nog tot betere gedachten
1 brengen. Maar toen was het voor
lora te laat. Want haar man Torvald
[as in zijn woede, en angst voor een
thandaal, al door de mand gevallen
als een laffe egoist, een bazig bazelen
de heer des huizes, die haar eerbied
niet langer waard was. Nora's op
stand, of vlucht, was indertijd (voor
3918) nogal schokkend.
En het stuk moet aan die tijd gebon
den blijven. Dat is voor een goed fil
mer en Joseph Losey, die Ibsen
aandurfde is een goedj, zoals hij weer
laat zien niet zo moeilijk. Kleding,
kamers, meubelen geven de stijl al
aan, en Losey, die niet in die ene ka
mer kon blijven, vond buiten een nog
ouderwets Noors plaatsje, met
sneeuw, sleden, een schaatsbaan, en
nog meer, prachtig gefotografeerde,
stemmingsbeelden, die wel bij Nora
passen maar haar toch te vroeg
uit het benauwende poppenhuis ha
len. De vrijheden, die het theater niet
en Losey zich wel kon veroorloven
(ook wat van de voorgeschiedenis to
nen bijvoorbeeld) maken Nora's on
vrijheid niet zo drukkend meer.
Overigens heeft Losey dit meester
werk van het toneel ook tot een pak
kende film gemaakt. Met Jane Fonda
als een indrukwekkende Nora, speels,
kinderlijk, een beetje ondeugend in
het begin, met een onderdrukt tempe
rament dat opeens wild uitbarst (in
de tarantella op een feestje), en
bewust als zij is met een sterke
overgang naar Nora's bewustwording.
David Warner staat daar goed tegeno
ver als de neerbuigende mannelijke
autoriteit, die volkomen afgaat. Del-
phine Seyrig is een innemende, warme
wijze Kristine, bescheiden maar vrou
welijk beslist. Edward Fox, als Kroj-
stad, verbitterd maar niet slecht, is
eenzijdig heftig en niet genuanceerd.
Trevor Howard als de dokter en huis
vriend, die weet dat hij sterven moet,
weet als acteur goed wat hij doet,
maar hij lijkt al te oud voor de 1 a-
giek van zijn dood en de nauwelijks
verborgen romantische liefde voor
Nora.
In een film wordt dat elke werke
lijkheid onbarmhartiger onthuld
dan op het toneel. Daarom is een Ib
sen regisseren als film waarschijnlijk
ook moeilijker dan in het theater.
Maar Losey slaagde.
Ber Huising
(Amsterdam, Kriterion, 14 j.)
Trevor Howard, Delphine Seyrig en Jane Fonda in Het Poppenhuis.
Punishment Park werd in 1971 al vertoond op festivals, Cannes, Vene
tië, Londen, Edinburgh, en op Utrechts Cinemanifestatie '72 (op 16
mm-film) waarnaar wij er een kort oordeel over gaven. Maar nu pas
heeft het werkje van Peter Watkins een bioscoop bereikt.
Hij werd hier vooral bekend door The
War Game, een verzonnen, in elkaar
gezette 'documentaire' die wel indruk
maakte. In Punishment Park werkte
Watkins weer naar een eigen idee,
met welwillende amateurs, en jour
naalachtig camerawerk meestal zo
uit de hand ergens in California.
Daar krijgen 'subversieve beklaagden'
die voor een burgerlijke, bevooroor
deelde, jury geen kans op het 'on
schuldig1 krijgen, de keuze tussen ge
vangenisstraf of een vlucht door een
woestijnachtig strafpark, met enige
voorsprong op achtervolgende politie.
Zij moeten binnen drie dagen de
Amerikaanse vlag bereiken. En na
tuurlijk leggen zij het, met al hun
hoop en idealisme, af tegen de gewa
pende, dodende, achtervolgers. Wat
kins liet het zijn medewerkers nogal
opgewonden doen, er wordt dus wat
afgegleden, en de bedoelingen liggen
er duidelijk op. Maar dat was, als ik
het mij goed herinner, voor mij een
ernstig bezwaar: de verzonnen toestan
den, in een documentaire vorm ver
filmd alsof zij echt waren, werden
een soort vervalsing van wat werke
lijk werd bedoeld. De film is belang
wekkend, maar ook twijfelachtig.
B. H.
(Amsterdam-Studio K, 18 j.)
De boeken van de Amerikaanse schrij
ver Henry Miller hebben lang in de
reuk van pornografie gestaan: tot in
de jaren zestig waren zij in Amerika
verboden. Sindsdien is het erotisch
realisme in de kunst zo opgerukt, dat
Henry Miller's beruchtheid tot het
verleden behoort
Hij beleefde zijn grote tijd in het Pa
rijs van de jaren dertig, toen het
Mekka van de kunstenaars, een stad
zonder keurslijf. In die periode en op
die plaats is ook zijn roman 'Quiet
days in Clichy' gesitueerd.
In de verfilming van 'Stille dagen in
Clichy' zijn de sexuele avonturen van
de vrienden Joey en Carl overge
plaatst naar deze tijd. Daardoor is al
les gaan rammelen, want Parijs is al
lang niet meer wat het in de jaren
dertig was, het middelpunt van de
wereld, de verpersoonlijking van de
vrijheid. Het is in verschillende op
zichten een dode stad geworden, de
avant-garde jeugd heeft andere havens
gevonden. En ook dat gedoe van Joey
en Carl met hele en halve prostituées
klopt niet meer, de 'sien' heeft op dit
punt aanmerkelijke veranderingen on
dergaan. Als je nu de authentieke
sfeer weghaalt en je stelt er een valse
voor in de plaats, wat blijft er dan
over? Een vervelende aaneenschake
ling van bed- en badtoestanden, met
verwisselbare vrouwen in verwisselba
re situaties. Vergeet het maar.
W. W.-B.
Amstcrdam-Cinetol, 18 jr
Rotterdam herdenkt
Neruda
ROTTERDAM De Rotterdamse
Kunststichting zal vanddag in het ge
bouw De Lantaren een herdenking
houden van de op 23 september in
Santiago (Chili) overleden schrijver
Pablo Neruda. Tijdens de plechtigheid
zullen de vertalers van Neruda's poe-
zie, de heren C. Buddingh en Riekus
Wakowsky, uit zijn werken voorlezen.
De Kunststichting heeft ook de be
schikking over een geluidsband met
opnamen van Neruda en diens verta
ler Dolf Verspoor tijdens het optre
den in Poetry International die in
1971 in Rotterdam werd gehouden.
Voorts zal een film worden vertoond
met o.a. de begrafenis van Neruda.
afwachting van een meer bezonken
'.el over recent verschenen
[tukken van kopstukken als Neil
■mg (Time Fades Away), Gene
rsons (Kindling) en nog zo wat,
:e week een soortement
ïaalprogramma: door de aandacht
besteed moest worden aan de
ziek van bijvoorbeeld Poco en de
ines is er zo onderhand een
[antische stapel tweede-garnituur-
rk gegroeid, cnder welke de
«agens zeer solide recensie-desk
kans dreigt te bezwijken. Maar snel
de slag dus, voor je het weet zakt
boel in elkaar.
aardigste elpee in de melee is het
ïgste levensteken van Dave Mason,
dan ook zeer toepasselijk Dave
ison Is Alive! werd genoemd. Het
at hier om een serie opnamen van
tzelfde concert als dat waarvan
deelten op Masons vorige elpee
eadkeeper terecht kwamen; zelfs is
rake van een enkele doublure (Just
Song, Feelin' Alright). Minder leuk
tuurlijk, maar toch geen reden om
ze elpee geërgerd terzijde te
huiven: via Headkeeper was al
kend dat Mason en zijn begeleiders
lark Jordan, Lonnie Turner en Rick
eger) 'live' prima werk verrichten,
heren spelen zeer doorzichtig en
lder, zijn fantastisch op elkaar
gewerkt en weten de wat
ilancholieke sfeer die het oeuvre
n Dave Mason overwegend
nmerkt steeds gaaf over te brengen,
vendien is alles ook goed
genomen, en dat mankeert wel eens
n live-platen, dus al met al geen
zeur over dio twee doublures, Dave
ason maakt mooie muziek, die de
rwachtingon omtrent een op handen
nde studioplaat nog eens een
aadje opschroeft.
oul show
irder aan het front van de levende
uziek een dubbele concert-elpee uit
koker van Ike Tina Turner, The
orld Of Ike Tina (United Artists
.184-94 670/71), waarop selekties uit
opnamen van diverse Europese
itredens tot één concert werden
mengevoegd. En dat is gewoon weer
bekende zorgvuldig gesmeerde.
an een onzer verslaggevers
5IDEN Dr. Fokke Sierksma is
n de rijksuniversiteit te Leiden be
emd tot gewoon hoogleraar in de
eologische faculteit. Sierksma's be
aming binnen de theologische facul-
it heeft jarenlang moeilijkheden op-
leverd, omdat hij er geen geheim
n maakte dat hij atheist was. Een
ar geleden werd Sierksma reeds be
mind tot lector. Sierksma wordt nu
•ogleraar in de godsdienstgeschiede-
s en godsdienst-fenomenologie.
r. Sierksma is een leerling van de
odsdienst-fenomenoloog dr. G. van
ar Leeuw. In 1950 promoveerde hij
een proefschrift over godsdienstwe-
nschap en psychologie. Als essayist
feeg hij bekendheid door zijn publi-
'ties over literatuur en zijn boek
fer de televisie ('Testbeeld'). In 1953
erd hij benoemd tot wetenschappe
rs medewerker aan de Leidse Uni
citeit.
The Pointer Sisters
soul-show met de bekende
ingrediënten (de zeer energieke Tina,
goed-steunen.de Ikettes, een soepel
orkest en Ike Turner beurtelings als
Bruintje Beer en 'genadeloze' concert-
master), die eigenlijk alleen door het
'gemoderniseerde' "répertoire afwijkt
van de vorige dubbele live-plaat die
in de Parijse Olympia werd
opgenomen en meer werk van recente
studio-elpees bevat, zoals Annie Had
A Baby, Chipper, Let Me Touch Your
Mind, en verder de nodige
standaardwerkjes op pop- en
soulgebied. Van mij mag het.
En om dan nog even in de
concertsfeer te blijven: bij de
komende optredens van The Rolling
Stones zal in het voorprogramma
naast Billy Preston de Amerikaans-
Cubaanse groep Kracker te
bewonderen zijn. De Stones zien het
kennelijk nogal zitten met dit vijftal,
want behalve een plaatsje in het
voorprogramma werd de groep ook als
eerste toegelaten op het min of meer
exclusieve Rolling Stones-label. Toch
allemaal een beetje merkwaardige
zaak, die opwinding rond de firma
Kracker, want de gelijknamige
debuut-elpee (COC 49 102) getuigt nu
niet bepaald van genialiteit of zelfs
maar een meer dan gemiddelde portie
goede gaven uit de zak van de
betrokken Muze. Kracker toont zich
een vakkundige band, die een
opgewekt soort rock produceert, maar
wat dat aangaat kan ik de Stones zó
duizend groepen aan de hand doen
die dat ook en vaak zelfs mee op
toernee nemen; als er ooit
muzikanten een dergelijke publiciteit
zouden kunnen gebruiken, zijn zij het
wel).
Jazz
Vervolgen we deze aflevering met een
pakketje platen voor diegenen, die
behalve popmuziek ook wel eens een
bescheiden stukje jazz plegen te
draaien. Die lieden zullen zich
bijvoorbeeld bij Ben Sidran (Puttin'
In Time On Planet Earth-Blue
Thumb BT 10025), ooit lid van The
Steve Miller Band, uitstekend thuis
voelen, althans als er behoefte bestaat
aan een blanke uitvoering van cliché-
jazz van het kaliber Erroll
Garner/Oscar Peterson vermengd met
een minuscuul scheutje popinvloed.
Anders valt er wellicht enige lol te
beleven aan Dan Hicks and the Hot
Licks en hun elpee Last Train To
Hicksville/The Home Of Happy Feet
(Blue Thumb BT 10026), hoewel ook
daar wederom een behoorlijk
incasseringsvermogen voor vereist is:
in vroeger dagen opereerde hier te
lande een gezelschapje genaamd Frans
Poptie and his Swinging Specials, dat
een verwaterde versie van de swing
van de Fransen Stephane Grappelly
en Django Rheinhardt over het
voetlicht wist te werken. Als de
muziek van Hicks als een aangelengde
Poptie-uitvoerdng gekaraktersieerd
mag worden, weet je dus wel hoe laat
het is. En dan hebben we in de
afdeling Jazz tenslotte nog The
Pointer Sisters (Blue Thumb 10027).
die na zeer verdienstelijk sessie-werk
(luister maar eens naar Taj Mahal's
Recycling The Blues) een eigen plaat
het licht deden zien, vol met
allerhande meerstemmig zangwerk uit
de tijd van de Grote Depressie. Knap,
maar voor een niet-liefhebber zeer
snel vervelend, uitgezonderd de wat
eigentijdser bijdrage Yes We Can Can
die met de bekende swingende pen
van Allen Toussaint werd
vervaardigd.
En dan de onderste platen van de
stapel. Voor de Mahavishnu-freaks de
elpee Spectrum van de tot dat orkest
behorende drummer Billy Cobham; de
tweede langspeler van War, getiteld
Deliver The World; een verzameling
opnamen, waarin Rick Grech op de
een of andere wijze de hand had,
alles onder hel motto The Last Five
Years, en Nuggets, een dubbelelpee
met opnamen uit de jaren 1965 tot
1968 ('the first psychedelic era').
H. W. DAMES
Bij vonnis dd. 25 september
197J van dc Arrondissements
rechtbank te Amsterdam is het
faillissement van Wilfred Edgai
Jones, gewoond hebbende t<
Amsterdam aan de Alb. Cuyp-
straat 276", en gehandeld heb
bende aldaar aan de Gerard
Doustraat 228, thans zonder be
kende woon- of verblijfplaats
hier te lande, opgeheven bij ge
brek aan baten.
De curatrlce
Mr. W. J. Heymeljer,
Prinsengracht 557,
Amsterdam.
Dr. C. Gilhuis
Gesprekken over het
ouder worden
14e druk f 9.90
Verkrijgbaar m de boekhandel
ZOMER KEUNING
V^HWWÏEN
WERKPLAATS:
Parallelweg 7, telefoon (02993) 3272.
PRIVÉ:
Burg. van Baarstraat 47, telefoon (02993) 3788.
Rotterdam Amsterdam Harderwijk
Voor ons depot in Amsterdam zoeken wij op korte
termijn een jong energiek persoon met ervaring
in de vleeswarenbranche om voor onze onder
neming als
op te treden.
Werkterrein: een bestaan rayon, waar wij goed
zijn ingevoerd.
Leeftijd: tot max. 35 jaar.
Sollicitaties: uitsluitend schriftelijk, met voor
deze functie belangrijke informatie, aan het adres
van ons depot Elementenstraat 24, Arasterdam-
1016.
DE NEDERLANDSCHE BANK N.V.
^DSC
te Amsterdam
heeft bij haar afdeling Organisatie gelegenheid tot
plaatsing van een
ERVAREN SYSTEEMANALIST
die in klein groepsverband een belangrijk aandeel
zal gaan leveren in de voortschrijdende automatise
ring.
De Bank beschikt thans onder meer over een uit
gebreid Century 200 computer-systeem. Er wordt
geprogrammeerd in Cobol.
Vereist zijn:
middelbare schoolopleiding alsmede administra
tieve vakopleiding (M.B.A., S.P.D.); A.M.B.I.-
opleiding strekt tot aanbeveling;
kennis van programmering;
ervaring op het gebied van automatische informa
tieverwerking. bh voorkeur van financiële projec
ten;
leeftijd tot circa 35 jaar.
Schriftelijke sollicitatie onder opgave van leeftijd, oplei
ding, ervaring, enz. te richten aan de Chef afdeling
Personeelzaken-uitvoering van
De Nederlandsche Bank N.V., Postbus 98, Amsterdam-C.
urn
door Rud Niemans
AMSTERDAM Alhoewel Laren '73 in zijn beste momenten be
wees, dat er niets gaat boven levende jazz, gaat de platenindustrie
onverdroten voort met bet verdoeken van oude catalogi.
Prestige's 24000-serie lanceerde nu
o.m, 'Collector's Items' (24022) van
Miles Davis. Opnamen met Bird en
Rollins (bedden op tenor) uit 1953,
met Rollings en Jackie McLean uit
1951 en een curieuze combinatie met
o.a. trombonist Britt Woodman. Een
interessante plaat, die in grove lijnen
de weg aangeeft, welke Miles ging
van bopper in Parker's ban, tot de
stylist die met Coltrane het gezicht
van de jazz anno 1960 zou bepalen.
Onder de titel 'The greatest jazzcon
cert ever* (24024) zijn alle Quintet-li-
veopnamen van mei 1953, Masse.-Hall,
Toronto, herverschenen, inclusief Bud
Powell's optreden. De jazz staat stijf
van de vaak groot geschreven
legendes, dde nu tot juistere propor
ties worden teruggebracht. Natuurlijk:
elke jazzfan moet deze opnamen héb
ben of gehoord hebben, al is het maar
om zich het fenomeen Bud Powell te
realiseren.
Zowel in trio (Mimigus, Roach) als
in quintet (plus Gillespie en Parker)
opnamen was Powell in absolute top
vorm. Dizzy en Bird hebben betere
opnamen gemaakt, maar de geladen
sfeer tussen hen en het unieke etale
ren van vijf jazzreuzen op één podi
um, stempelden deze door Mingus
verzorgde opnamen tot een mijlpaal.
Hoestekstschrijver Stephen Davis ont
mantelt overigens nuchter alle rim
ram rond deze session, de financiële
flop, de voor slechts een kwart gevul
de zaal enz. En hij wijst ook Powell
als dé man aan; de psychisch oneven
wichtige, die prachtige soli uit het
ivoor tovert, die nochtans zoals
ook Ross Russell in zijn boek 'Bird
Lives' beweert stomdronken was.
Red Garland
Dubbel-lp 24023 bevat opnamen van
het Red Garland kwintet plus Coltra
ne en Donald Byrd uit november
1953. Garland, zowel bewonderd als
verguisd om zijn melodie-verliefde
blokakkoorden, die sommigen een
gruwel waren, gelijk een inferieure
milkshake. Toch behoorde hij tot de
in-crowd rond Davis en Coltrane des
tijds, als typische 'musician's musici
an' blijkbaar. Feit is, dat 'Trane zich
met gigantische constructies een weg
baant door deze platen, terwijl Byrd
alle durf en bravour in zijn soli stak,
waarover hij maar beschikte.
PR 24021 levert nimmer eerder uitge
brachte opnamen op van tenorist Ge
ne Ammons en de totaal van de scene
verdwenen ex-Parkerpianist Dodo
Marmarosa (1962). De samenwerking
tussen Jug en Dodo is niet ideaal, zij
zijn eikaars tegenpolen. Marmarosa
(zijn laatste opnamen) heeft een ste
vig, bijna Brubeck-achtig toucher en
er vallen bij hem diepe contrasten
tussen linker- en rechterhand te be
luisteren.
Enkele van Eric Dolphy's 'In Europe'
volumes uit september 1961 werden
op PR (2LP) 24027 gebundeld tot 'Co
penhagen Concert'. Zeker niet de
meest geslaagde herinnering aan deze
ook in ons land zeer geziene alt-fluit
en vooral basklarinetvirtuoos. In be
gin 1960 kwam Dolphy naar voren als
driftig experimenterend improvisator,
die het wellicht in zich had, de avant-
garde nieuwe impulsen toe te dienen.
De daartoe benodigde leidersstatus, de
eigen groep van gelijk niveau, was
Miles Davis
hem evenwel nimmer beschoren. Zijn
totaal onverwachte dood (Berlijn,
1964 aan diabetes) was een klap, die
ook in ons jazzwereldje lang na
klonk. De Deense begeleiders op deze
platen konden niet aan hem tipppen,
hetgeen de totaal-impressie geweldig
devalueert. Maar 19-minuten lang
adembenemende Dolphy-studies in B.
Holiday's 'God bless the child' (op
basklarinet) en in Randy Weston's
'Hi-Fly' (op fluit) motiveren de aan
schaf en bewijzen de klasse van deze
gastarbeider, die o.m. uit natuur-ge-
luiden de schoonste inspiratie putte.
Vogue-IMederland
Vogue-Nederland bracht onder de wijd-
se titel 'Echoes of an Era' liefst 18
dubbel-lp's uit, hitmateriaal ontleend
aan de Roulette-catalogus. Zo op het
eerste gezicht pikken kenners het ko
ren direct tussen het kaf uit. Getz,
Dinah Washington en Basic zijn na
men die het meest opduiken. Van Getz/
Stitt ontving ik RE 123 met Getz'
Storyville-takes uit oktober 1951, als
mede werk uit zijn tien jaar latere
'Zweedse' periode. Ln al hun overrom
pelende, swingende elegance behoren
ze tot het beste, dat de tenorist ooit
maakte. De Stitt-lp met anonieme 'si-
demen' uit 1962 commercieel, mat
jes weggeblazen repertoire noopt
mij tot een waarschuwing tegen het
samenklonteren van zulke sleutelfigu
ren als Parker-Gillespie-Coltrane in
één der overige albums.
En dan Diana Ross. De première van
haar (Holiday) film 'Lady sings the
blues' gaat vergezeld van de sound-
track-LP, op Tamla Motown 5C062
94367, die op mij overkwam als een
nogal schablone-produktie vol vlakke
arrangementen, waarvoor o.a. Oliver
Nelson en Benny Golson tekenden.
Ross klinkt goed, hoedt zich voor
klakkeloos kopiëren (niet mogelijk,
trouwens). Maar de zin van het pom
peuze Michel Legrand-theme ontgaat
mij.
