Autor Hcy Karsfen
Autobedrijf d. M ey te R%Hg
Minister eens met
toeslag Ajaxkaarten
Agenda voor Leiden
Die Lada's 1200
verkopen als een trein
bij bootladingen tegelijk
Grote plannen met wei-eiwit,
botervet en 'continukaas'
Lada dealer voor Noordwijk en omgeving:
Pickéstraat 74 - Noordwijk - Telef. 01719-5939
Deze Lada is te bezichtigen bij:
Rijnsburgerweg 152 - Telef. 01718-12742 en 13615
Eerste nieuwe produkt in technologische zuivelhal is er al:'n koekje
Molen Windlust kaploos
BON,
Stukken melk pakken en daar iéts nieuws van maken, om zo te gebruiken of om in iets an
Is te stoppen. Dat zal een hoofdnummer zijn op liet experimentenprogramma, dat liet NIZO,
Nederlands Instituut voor Zuivelonderzoek in Ede, gaat uitvoeren in zijn nieuwe 'teclino-
sche lial'. Ir. Pierre J. Lardinois komt hem vrijdag a.s. openen en meteen het zilveren-jubileum-
-een-korreltje-zout van het instituut meevieren.
onlangs afgetreden Nederlands
jister van landbouw en onlangs op-
feden Europees landbouwcommis-
!s komt hij een beetje in een dub-
fol van gulle gever: van de tien
(oen gulden die bouw en inrich-
j van de uitbreiding kosten hebben
Europese landbouwfonds en de
erlandse regering ieder 1,8 mil-
-j gulden voor hun rekening geno-
j, De uitbreiding omvat behalve de
■van 70 bij 30 meter (vloeropper-
|te inclusief galerij: 2.400 vierkan-
pieter) ook nog een laboratorium
drie werklagen met 2.270 vierkan-
meter vloeroppervlakte. Er is ruim-
mor het nieuwe, op nieuwe pro
toegespitste stuk technologie
en verwerkingskunde),
de werktuigbouw en voor een
Jatuur-proeffabriekje voor het ma-
'1 van conventionele zuivelproduk-
Proeven op dichter bij de prak-
,i komende schaal met apparatuur
.pereidingswijzen voor die traditio-
zuivel blijft men doen in de ou
de proeffabriek, die een paar jaar ge
leden nog drastisch gemoderniseerd is
en waar nu dank zij de nieuwe gebou
wen de armslag wat groter is gewor
den.
Nog lang niet alle apparatuur staat
in de nieuwe hal, maar de eerste
nieuwigheid: het koekje, is er al uit
gekomen. Dat wil zeggen, ten dele,
want voor het scheppen van zo'n pro
dukt moest men samenwerken met In
stituut voor Graan, Meel en Brood
TNO in Wageningen. Maar het NIZO
vond een manier om eiwitten aan wei
(de bij kaasbereiding vrijkomende
vloeistof) en karnemelk te onttrek
ken, en het vond een manier om die
eiwitten verder te behandelen, waar
door het mogelijk werd ze te verwer
ken in tarwebiscuits, die in verhou
ding tot hun bescheiden afmetingen
veel goede en bovendien goed op
neembare voeding bevatten. Het Mi
nisterie van Landbouw heeft er bij
wijze van proef 40 a 50 ton van be
steld en de kans is er dus dat ze zul
len worden opgenomen in de "ijzeren
voorraad' voor noodgevallen, die nu
Lada dealer voor Rijnsburg en omgeving
/KWARTET VRIJDAG 28 SEPTEMBER 1973
MEER MAKEN UIT MELK
L17
per Nederlander een kilo koekjes van
andere makelij en grotere omvang be
vat. Voor ontwikkelingslanden acht
men ze ook geschikt; zetmeel uit die
landen, bv. verkregen uit de maniok-
wortel of cassave, kan men er ook in
verwerken. Via de NOVIB (Neder
landse Organisatie voor Internationale
Bijstand) worden proeven in ontwik
kelingslanden genomen; in Tunesië
wil men nagaan hoe kinderen erop re
ageren. De smaak, zegt het NIZO, is
zo goed dat men zich kan afvragen of
het bij deze beide bestemmingen
moet blijven.
Met de wei-eiwitten, die een bijzon
dere voedingswaarde hebben maar tot
op heden vooral het veevoer halen,
wil het NIZO nog allerlei meer gaan
doen, liefst zo veel dat van de wei al
leen nog maar water overblijft. Heeft
ervaring wel bij te stellen maar niet
in formules en kengetallen vastgelegd,
helemaal op z'n kop wil zetten. Niet
temin: de derde en laatste fase van
het nieuwe produktieproces is al ope
rationeel en wordt dit jaar al in de
zuivelfabriek te Olterterp (Fr) ge
bruikt, als sluitstuk op een voor de
rest nog traditionele bereidingswijze.
De definitieve scheiding van de wron
gel (vaste stof) en de daaraan reeds
onttrokken wei (vloeistof) gebeurt
niet meer portie voor portie met be
hulp van een zeef, maar in een door
gaande stroom met behulp van een
buis met perforaties, waardoorheen de
wei verdwijnt, terwijl dank zij het
ook in beweging blijven van de wron
gel de kazen meer uniform in gewicht
en vochtgehalte worden dan bij de
oude methode. Met de tweede fase:
het uitdrijven van het vocht uit de in
stromende beweging blijvende maar
reeds gesneden wrongel, is men eigen
lijk ook al klaar. Men gebruikt er een
draaitrommel bij en hoeft alleen nog
maar te kiezen uit twee constructie
mogelijkheden. Het revolutionairst en
dus het moeilijkst is echter de eerste
fase: terwijl ze stremt, dus van vloei
stof tot wrongel wordt en vervolgens
gesneden wordt, moet de melk blijven
stromen. Het probleem is dat tijdens
het draaien het vetgehalte in de zich
vormende wei gaandeweg oploopt, zo
dat het in de wrongel, de wordende
kaas, minder wordt. Dilemma: moet
men de produktiegang inzetten met te
vette of eindigen met te magere kaas?
Ir. P. J. Lardinois: in dubbelrol...
men de manier gevonden om ze aan
de wei te onttrekken, dan is het nog
de kunst ze zodanig te fractioneren
(in "stukken" te delen), dat men
voor bepaalde verwerkingen geschikte
grondstoffen krijgt. Men denkt bij
het NIZO aan verwerking in frisdran
ken, waarvoor ontwikkelingslanden
losbaar maken -ukt als men er een
bepaald stuk van het melkvet extra
bijvoegt.
Halfboter
Het NIZO, dat in de jaren zestig als
een soort bijprodukt van een onder
zoek de Kernhemse kaas uitvond, een
dessertkaas die een plaatsje op het
menu hielde staat nu op het punt
het contract zal eerstdaags wel wor
den getekend een bereidingswijze
voor halfboter aan de commercie af te
staan. De halfboter wordt van veertig
procent vet en zestig procent water
gemaakt en het vet is geëmulgeerd
(fijn verdeeld) in het water, juist an
dersom als bij halvarine, de magere
variant-op margarine. Halfboter komt
smeerbaar uit de koelkast en blijft
smeerbaar.
Met problemen rond de reiniging
van melkverwerkingsapparatuur heeft
het NIZO zich zo lang bemoeid dat
het tenslotte knap genoeg was om zelf
een reinigingsmiddel te ontwikkelen,
waarop het al in verschillende landen
octrooien heeft gekregen en dat nu in
binnen- en buitenland verkocht
wordt. Het maakt het mogelijk alle
apparaten en leidingen in een produk-
tie-eenheid te reinigen in plaats van,
ten koste van meer tijd, bij een deel
een zuurreiniging ei. een ander deel
een loogreinigirig toe te passen.
Procesontwikkeling
Hoe indrukwekkend de opsomming
moge zijn, het NIZO ziet het ontwik
kelen van nieuwe produkten toch niet
als zijn eerste opdracht. Als centraal
laboratorium van de Nederlandse zui
velindustrie, bekostigd door die indus
trie, heeft het daarmee zelfs de af
spraak gemaakt dat de eigenlijke pro-
duktontvikkeling een beperkt onder
deel zal zijn van zijn veelomvattende
taak. De verschillende fabrieken wil
len graag zelf met iets nieuws op de
markt komen; van hun centrale labo
ratorium verwachten ze een bijstand
waarin het accent meer op de proces
ontwikkeling ligt: op welke manier
maakt men dat nieuwe? Tussen de la
boratoriumwerkers van instituut en
fabrieken bestaat een wisselwerking:
daar mensen die wat dichter bij de
markt staan, hier mensen die de hele
belangstelling hebben maar waarbij
men wel moet zorgen dat het spul
niet in de mond kan stremmen, en
aan het maken van "een schuimend
geval zoals men van eieren
maakt".
Met botervet gaat men iets soortge
lijks proberen: splitsen in verschillen
de, bv. hardere en zachtere delen en
die hergroeperen. Voor de bakkerij is
al een samenstelling uit de bus geko
men, die te gebruiken is voor room-
boterrecepten zonder dat men de door
het snelle smelten van boter veroor
zaakte problemen krijgt waar de con-
tinu-bakkerij nogal eens mee zit.
Weer een andere samenstelling kan
de bakker gebruiken voor margarine-
recepten. Volle-melkpoeder sneller op-
dag aan werk-voor-de-toekomst bezig
kunnen zijn.
Eigen initiatieven neemt het NIZO
wel degelijk, maar het iet daarbij wel
op marktontwikkelingen en dc toe
komstige behoeften die daaruit zou
den kunnen worden afgeleid, het legt
zijn plannen ook aan de industrie
voor en krijgt er de nodige commen
taren op.
Het NIZO, met 167 medewerkers,
van wie 32 academici, bedreven in mi
crobiologie, fysische chemie, organi
sche analyse, zuivelchemie, voedings-
fysiologie, technologie of werktuig
kunde, heeft min of meer alle hens
aan dek geroepen om voor een traditi
oneel zuivelprodukt: kaas, een nieuwe
fabricagemethode: de continuberei-
ding, op poten te zetten. De heroïische
worsteling duurt nog voort. Een groot
en gevaarlijk avontuur is het gewor
den doordat men iets onbekends: de
traditionele kaasbereiding, dank zij
WASSENAAR Veel Wassenaarders
hebben dezer dagen met schrik gecon
stateerd, dat de kap van de molen
'Windlust' aan het Molenplein bijna
geheel verdwenen is. Er is echter
geen reden tot paniek: onder leiding
van de zeer bekwame molenmaker II.
J. Verbij krijgt de Wassenaarse molen
een grondige opknapbeurt. Daarbij
hoort het vernieuwen van de kap. In
de technische rapporten over de toe
stand van de molen, die enkele jaren
geleden werden uitgebracht, onder
meer door de vereniging 'De Holland
se Molen' stond te lezen, dat de ge-
potdekselde houten kap veel regen
door liet. Er moesten bovendien in de
vloeren van de verschillende zolders,
die zich in de molen bevonden, ver
nieuwingen worden aangebracht en er
moest ook iets gedaan worden aan de
aantasting van het houtwerk door
houtworm, de bonte knaagkever, de
huiszwam en bruinrot. De Wassenaar-
se raad heeft in 1972 een krediet van
46.S00 voor restauratiewerkzaamhe
den beschikbaar gesteld. Veertig pro
cent van dat bedrag komt in de vorm
van rijks- en provinciale subsidie te
rug. De nieuwe kap van de molen zal
worden voorzien van twee lagen rub
ber. Aan een ander euvel, namelijk de
hoge vovhtigheidsgraad in de molen,
die schadelijk was voor het hout- en
metselwerk, was al eerder iets gedaan.
Sinds begin 1982 is de molen voorzien
van een gasgestookte verwarmingsin
stallatie.
De molen werd in 1961 door de ge
meente Wassenaar aangekocht. In de
loop van de volgende jaren werden de
eerste restauratiewerkzaamheden uit
gevoerd.
DIENSTVERLENING
ARL'HITEKTEN-Informalleccntrum Rijnland
Donderdagavond 19.30-21 30 uur zitting tn
Lclds Volkshuis, Apothekersdijk 33. lei. af
spraak noodzakelijk, tel 01710-26385 op alle
werkdagen tussen 2 en 5 uur.
Juridisch adviesbureau Leiden, dinsdag,
woensdag, donderdag en vrijdag van 10 tot
13 uur, bovènd:en donderdagavond van 19-21
uur In Noord In het gebouw De Zeven
sprong aan de Beatrlcstraat op vrijdag van
19 tot 21 uur.
Stichting Werkgemeenschap Kindercentra
Leiden: Kantoor Haarlemmerstraat 73-b. Lei
den. tel. 30360, Openingstijden dinsdag,
woensdag, donderdag en vrijdag 's ochtends
van 9.30 tot 12 uur: woensdagmiddag van 14
tot 16 uur en donderdagavond van 19 tol 21
uur.
Stlhtlng Gezinsverzorging Lelden: Gezinsver
zorging. hulp aan bejaarden en chronisch
zieken Spreekuur ma t ra vrijdag 9 tot 10
uur Lange Mare 45. tel 49441.
Dienstencentrum: Noordemdsplein 2b. tel.
40483. algemene informatie dagelijks van 9-lt»
Actie Moeders voor Moeders: Opgave zr. E
Janssen-Niemeyer. Hofdtjck 32 Oeg.stgeest,
lel. 01710-53652.
Release, hulpverleningsdienst, Nieuwe Rijn
tel 24553, ma t.ni. vrij 20-22 uur en di t.m
za 14-17 uur (behalve vrijdags).
SOS telefonische hulpdienst: Tel. 01710-25202.
elke werkdag van 20.00 uur tot 08.00 uur en
gedurende het gehele weekeinde.
Gemeenschap Zuid-West: Hulpverlenlngs- en
informatiedienst, tel. 64115. 33921 en 61944.
Advcsbureau voor weduwen en weduwnaars:
G. J. M. Goslinga, Jac. Urlusplantsoen 96.
tel. 01710-61112.
TENTOONSTELLINGEN
Pieterskerkgracht 9: expositie werk van de
heer en mevrouw Kuiper-v. d. Bosch. Open
van 13 tot 17.30 en van 19.30 tot 21.30 uur.
Van 23 september tot en met 6 oktober.
Galerie v, d. Vllst, Botermarkt 3 Lelden-
wandkleden van Maud Muller Massis en gra
fiek van Rien van der Nat. Tot 10 oktobei
Geopend dinsdag tol en met zaterdag van 10
tot 17 uur.
Drukkerij De Bink. Rooseveltstraat 3 Leiden:
grafische expositie Hab van den Wijngaard.
'De Stille'. Tot 28 september.
Rijksmuseum v. Oudheden: Casper Jacob
Chrlstlaan Reuvens archeoloog. Tentoonstel
ling bij de uitgave van zijn reis door Dren
the In 1S33.
Rijksmuseum v. Volkenkunde: In het Pren-
tenzaaltje 'Japanse Prentkunst uit eigen be
zit van 1670-1750'. Tentoonstelling 'Thailand,
land zonder honger' met woensdag (15.30)
en zondag (15) filmvoorstellingen.
De Lakenhal: recent werk van Koos van de
Water. 31 augustus tot 4 oktober.
BEZOEKUREN ST .ELISABETH ZIEKENHUIS
Klasse-afdelingen: Volwassenen dagelijks van
11 15-12 uur. 14-14.45 en van 18 45-19.45 uur.
Kraamafdeling: dagelijks van 11.15-12 (alleen
v. echtgenoten) 15-16, en van 18.45-19.45 uur.
Kinderafdeling: dagelijks van 15-18.30 uur.
en van 18.45-19 45 uur.
Kraamafdeling: dagelijks van 15-16 uur en
van 18.45-19 45 uur.
Kinderafdeling: dagelijks van 15-18 30 uur.
Endegeesl: dinsdag en vrijdag 13-14 uur.
's zondags 11-12 uur en 14-15 uur. Ie klasse
de gehele dag.
Annakllniek: dag. 13.30-14 30 uur en 18-19
uur.
Bezoekuren Ulaconessenhuls
le klas: dagelijks van 11-12 uur, van 13.15-14
uur en van 18.45-19.30 uur.
2c klas: dagelijks van 13.15-14 uur en van
18.45-19.30 uur.
3e klas: dagelijks van 13.15-14 uur en van
18.45-19.30 uur.
Kinderafdeling dagelijks van 14-19 uur.
Voor alle patiënten (behalve kinderen) zijn
de bezoekuren als volgt: elke dag 15-16 uur
en van 18.30-20 uur; voor de kinderafdelin
gen elke dag 15-16 uur .en van 18.30-19 uur.
Bezoekuren Acad. Ziekenhuis Lelden
Voor de prcmaturenafdellng gelden de vol
gende bezoekuren (alleen voor ouders):
maandag l.m. vrijdag 18.30-18.45 uur en za-,
lerdag aan ernstige patiënten: Wanneer voor
ernstige patiönien doorlopend bezoek wordt
toegestaan, kan de hoofdverpleegkundige
niervour speciale kaarten verstrekken.
ALPHEN AAN DEN KUN
Rijnoord: le en 2e klasse 10.30-11, 14-14.45 e
18-19 uur. 3e klasse 14-14.45 en 18-19 uur.
3e klasse: Volwassenen dagelijks van 14-14.45
Kraamafdeling 16-17 uur alleen voor echtge
noten 19-20 uur. Kinderafdeling 15-15.30 uur.
DEN HAAG Minister Lubbers (economische zaken) vindt het
jammer dat bezoekers aan het Ajax-stadion, die noch met de auto,
noch met het openbaar vervoer komen, toch een toeslag van twee
kwartjes voor het openbaar vervoer op hun kaartje moeten betalen.
De minister zou graag zien dat voor
deze groep bezoekers, die via de toe
slag betaalt voor een euvel dat zij niet
helpt veroorzaken, onderscheid wordt
gemaakt bij de kaartverkoop. 'Het is
echter gebleken dat dit administratief
zeer moeilijk is', zo antwoordt de be
windsman op vragen van het eerste-
kamerlid Martini (D'66).
De senator had de bewindsman ge
vraagd of hij een andere regeling zou
willen ontwerpen die een eind zou
.maken aan de verkeersoverlast na
wedstrijden in het Ajax-stadion, om
dat bij de huidige regeling wande
laars en fietsers onnodig belast wor
den.
Ajax is in overleg met het gemeente
lijk vervoerbedrijf en de politie, na
klachten van omwonenden tot de toe
slag overgegaan om zo het openbaar
vervoer zo veel mogelijk te stimule
ren, zo antwoordt minister Lubbers,
die erop wijst dat het zelfde al enkele
jaren gebeurt bij wedstrijden in het
Olympisch Stadion. De bewindsman
vindt het jammer voor de wandelaars
en de fietsers, maar vindt dat aan het
achterstellen van hun belangen ter
wille van het algemeen belang niet te
ontkomen valt
Volgend jaar hoopt men de oplossing
te hebben gevonden en als dan het
hele nieuwe proces gereed is, hoopt
men iets te hebben dat beter te be
heersen en te automatiseren is dan
het huidige portie-na-portieproces.
Door de kaas-ervaring geleerd heeft
het NIZO bij zijn pogingen om ook
voor yoghurt tot een continu-proces
te komen maar vroegtijdig een machi
nefabriek in de arm genomen die,
met de gegevens van het instituut ge
wapend, de machinerie verder zal ont
wikkelen.
Yoghurt
Nog veel meer, te veel om op te
noemen, doet het NIZO. Het vecht te
gen het gebrek "bitter" in kaas, het
waakt ervoor dat de goede bacteri6n
in de zuivel (vatbaar voor virusinfec
ties) gezond blijven; het test appara
ten; het ijkt namens het ijkwezen
maar met een eigen merkje melkme
ters voor rijdende melkontvangsten;
het doet aan "meer fundamenteel"
onderzoek om zijn praktische onder
zoek een basis te geven; het denkt
vooruit maar helpt als trouble-shooter
ook de acute moeilijkheden van van
daag op te lossen.
Door vooruit denken won men
enige jaren geleden een heel groot
stuk trouble-shooting in, wetenschap
pelijk gezien, korte tijd afronden: bac
teriën die zich door het geleidelijk
zouter worden van kaas niet lieten
hinderen waren met stremsel in de
kaas terechtgekomen en bedierven er
door gasvorming enorme hoeveelhe
den van. Het NIZO had al een lijstje
van 28 mogelijke oorzaken van dit
soort ellende en kon er in een half
jaar tijds de werkelijke uit selecte
ren.
Gezondheid
Het NIZO besteedt ook aandacht
aan de gezondheidsaspecten van zui-
velprodukten. Sinds anderhalf jaar is
er een afdeling voedingsfysiologie on
der leiding van een arts, die zich
eerst reizend georiënteerd heeft en nu
aan eigen onderzoek begint. Bij mui
zen onderzoekt hij welke invloed vet
en koolhydraat bij een toestand van
overvoeding op de gezondheid uitoefe
nen en welke invloed die twee voe
dingscomponenten in combinatie met
elkaar hebben. Ook probeert hij er
achter te komen welke andere oorza
ken dan voeding tot hart- en vaatziek
ten kunnen leiden. De afdeling werkt
samen met de Landbouwhogeschool
en het Centraal Instituut voor Voe
dingsonderzoek. Het is niet de bedoe
ling er een afzonderlijk groot voe
dingsinstituut van te maken, maar
een eigen vakman in huis vindt men
toch nuttig om beter te kunnen be
grijpen wat anderen doen en schrij
ven. Voor een commercieel karretje
laat de afdeling zich niet spannen,
verzekert het NIZO: zou er uit ge
zondheidsoogpunt iets fout zijn met
de zuivel, dan moet men daar eerlijk
tegenover staan en proberen de oorza
ken weg te nemen. De arts heeft al
versterking gekregen van een tweede
voedingsfysioloog.
Heffing
Het NIZO is ccn sticnting, groten
deels gefinancierd met een subsidie
van f9 miljoen, die het Produktschap
voor Zuivel bijeenkrijgt uit een hef
fing op door veehouders aan de indus
trie geleverde melk. De zuivelbonden
die de stichting hebben opgericht - sa
men de hele Nederlandse zuivelindus
trie plus boerenkaasmakerij vertegen
woordigend - doen er nog een "sym
bolisch" bedrag bij. Het produktschap
heeft ook de uitbreidingskosten, voor
zover niet door Europees landbouw
fonds en Nederlandse regering be
taald, voor zijn rekening geno
men.
Het instituut zet het werk voort
van de vroegere zuivelafdeling van
het Rijkslandbouwproefstation in
Hoorn. Het zilveren jubileum kan
met een korreltje /out worden geno
men. De oprichtingsakte is inderdaad
in 1948 getekend, maar onwetenschap
pelijke vragen als "hoe financieren
we het?" en "waar halen we de melk
vandaan?" werkten nog lang rem
mend op verdere daden. In 1951 gin
gen de eerste medewerkers van het
rijk naar de stichting over, in 1955
werd het gebouw in Ede geopend.
Dr. Aalbersberg (pas enkele maanden
in dienst) heeft het onlangs tijdens
een bijeenkomst in Brussel nog kun
nen constateren: in het buitenland
ziet men het NIZO als een prima don
na.
De verkopen van de Lada 1200 gaan zo trein-hard,dat de
importeur ze bij bootladingen tegelijk moet bestellen.
Hoe komt dat toch? Die lage Lada-prijs misschien (f7795,-
inkl. btw)? Of die mondreklame van dat legertje laaiend
enthousiaste Lada-isten? Of die hoge plus-specifikaties
Vergeleken in z'n prijsklasse? Zoals:
bovenliggende nokkenas
140 km 4-deurs
acceleratie 10.4 (0-80)
tweetraps carburateur
gescheiden remsysteem
remkrachtverdeler
schijfremmen voor
wisselstroomdynamo
kunstleder bekleding
slaapbanken. t)
Dus haast u naar de Lada-dealer, als u de Lada "trein/boot s
niet wilt missen. Of vul de bon in!
Meer GREMl-merken: LADA
Gebruik deze bliksem-bon en de Gremi
bedient u als de weerlicht.
Gaarne ontvang ik een kleurenfoldervan de Lada of
een van de ander G remi-merken:
Lada 1200 Lada stationcar Lada 1500-S
Zastava 750 Zasiava 1100 Scaldia412M.
(aankruisen wat u wenst).
Naam:
Adres:
Plaats
Opzenden aan GREMI Auto-import b.v.Groningen.
LADA 1500-S 9560.-
-T- t r\cr\ n/ui Revaluatie prijzen,alles inkl.btw.
GREMI AUTO-IMPORT BV Groningen Osloweg Tel. 050-126142 wdeaiminheeiNdattnd.
