Diepte-evangelisatie
in Latijns Amerika
Kerk in de wereld
4
IKOR komt met
filmportretten
Vandaag
Oecumene op het grondvlak
Trouw
Kwartet
Tim Smith:
Kerk moet
supporter
zijn van de
onderdrukten
Beroepingswei
fllaillsli
Nieuwe boeke
TROUW/KWARTET WOENSDAG 26 SEPTEMBER 1973
KERK
T2 A
Vam een onzer redacteuren
AlMSTERlDlAM Tijdens de eerste wereldzendingsconferentie, in 1910 in Edinburgh, is bijna de hele
wereld missiologiscli verkaveld. Maar Latijns Amerika bleef, omdat dit het terrein was van de rooms-
katholieke kerk, op verzoek van de anglicanen, buiten schot. Een van de gevolgen hiervan is geweest,
dat dit continent het doelwit werd van geloofszendingen en andere fundamentalistisch getinte bevin
delijke vormen van evangelisatie.
In Latijns Amerika bloeien nu de
pinkstergroepen. Dit type van geloofs
beleving wordt vooral gevonden onder
de laagste klasse van de Zuidameri-
kaanse maatschappij, die op het mo
ment in een sterke emancipatiebewe
ging betrokken is. Het gevaar dreigt dat
deze evangelische christenen uit hun
kerk geen steun ontvangen bij hun
politieke bewustwording. Een voor
beeld: Van de pinksterchristenen in
de Chileense hoofdstad Santiago stem
de meer dan tachtig procent op Allen-
de. Maar van de predikanten stemde
er niet een op deze marxistische pre
sidentskandidaat. Dit voorbeeld wordt
genoemd door professor Orlando E.
Costas, secretaris van het instituut
voor 'diepte-evangelisatie' in San José.
Costa Rica.
Wetenschappers
Met een team van wetenschappers, on
der wie theologen en communicatie
deskundigen, is hij een half jaar gele
den neergestreken in de buitenwijken
van Santiago de Chile voor een eerste
praktische beoefening van deze nieu
we vorm van evangelisatie.
'Diepte-evangelisatie betekent dat de
hele maatschappij verzadigd moet
worden door het evangelie. De kerke
lijke groepen moeten in hun geheel
gemobiliseerd worden voor een totale
evangelsatie, die uiteraard de bevrij
ding van de mensen uit onderdruk
king inhoudt', aldus prof. Costas.
'Onze beweging is een van reactie op
de oppervlakkige en gemakkelijke ma
nier van evangelisatie door mensen
als Billy Graham. Wij willen diepte
in drie opzichten. Diepte in deelne
ming door de hele kerk: diepte in de
zin van breedte: evangelisatie niet al
leen van de kerk, maar van alle delen
van de maatschappij, de vakbeweging,
de universiteit, de regering enzovoort,
diepte in de zin van de volheid van
het evangelie. Wij hebben vroeger
ook onze massameetings gehad, maar
we vonden dat dit aan de oppervlakte
bleef. Daarom hebben wij onze doelen
en werkwijze grondig veranderd, al
dus prof. Costas. Vroeger blikten wij
een campagne in en dropten die in
een bepaalde maatschappelijke situa
tie. Dat doen we nu niet meer. Wij
doen het onderzoek voor een kerk die
daar om vraagt en we laten die kerk
beslissen over de manier waarop de
campagne moet worden gevoerd'.
De pinkstergroepen in Latijns Ameri
ka groeien op het moment enorm.
Maar waarom verliest een jongen zijn
geloof, zodra hij op de universiteit
verschijnt? Dat komt doordat de kerk
de wereld niet kent. Wij richten ons
niet alleen op de individuele mens,
maar op de hele maatschappij, In La-
tijns-Amerika betekent dit concreet
een duidelijke aanval op de armoede
de onderdrukking en de uitsluiting
door de Atlantische wereld'.
Bewustmaken
Prof. Costas is niet voor de methode
van Che Guevara en Regis Debray.
'Wij zien dit als een tijd om bases te
bouwen om de mensen bewust te ma
ken. Daarbij is de kerk een van de
sterkste elementen. De weg van het
massieve verzet is nog niet begaan
baar. De tegenkrachten zijn nog te
sterk. Een van de machtigste wapens
in het bewustwordingsproces van de
massa is de bijbel'.
Orlando Costas is een bedrijvige Zuid
amerikaan, die studeerde onder meer
aan het vooraanstaande Union theolo
gische seminarie in de Verenigde Sta
ten. Hij is op doorreis van zijn basis
in Costa Rica via België, waar zijn or
ganisatie een campagne voorbereidt,
naar Genève waar de wereldraad
sterk geïnteresseerd is in een evange-
lisatievorm, die enerzijds mikt op het
veranderen van het mensenhart maar
daarbij niet vergeet dat die mens ook
nog in een maatschappelijke omge
ving moet functioneren.
Betekent dit dat de diepte-evangelisa
tie een horizontalistische beweging is?
Prof. Costas: 'Als je mensen oproept
om hun leven aan Jezus Christus te
geven, dat betekent dat meer dan al
leen maar hun hart, Christus is onlos
makelijk verbonden met de armen, de
verdrukten en de lijdenden. Als je je
aan Christus geeft, betekent dat te
vens dat je je inzet voor gerechtig
heid en vrede. Dat is geen horizonta
lisme, maar trouw aan het allesomvat
tende evangelie. Wij zijn dus tegen
diegenen die menen dat evangelisatie
beperkt moet zijn tot het instellen
van een relatie tussen God en die ene
mens'.
Overgave
'Maar diepte-evangelisatie is ook tegen
diegenen die zeggen dat evangelisatie
tegenwoordig alleen betekent een
overnemen van de bevrijdingsideolo
gie zonder dat daarbij een persoonlij
ke overgave aan Christus nodig is.
Wij vinden niet dat de waarheid in
het midden ligt, maar de waarheid
omvat belde standpunten. In de La
tijns Amerikaanse situatie zeggen wij
'ja', tegen de theologie van de bevrij
ding maar wij vinden niet dat de be
vrijding van de maatschappij moet
stoppen bij het individu. De persoon
moet bij de bevrijding van de wereld
ingesloten worden. En de kerk moet
daarbij een katalytische rol spelen'.
De dagelijkse gang van zaken bij de
'diepte-evangelisatie' is als volgt. Een
kerk vraagt de mensen in San José
om een advies. Er gaat een studie-te
am naar de betreffende kerk. Dit te
am stelt een programma voor de
evangelisatie-campagne voor en daar
na nodigt de kerk de mensen in San
José uit voor de gezamenlijke uitvoe
ring van de campagne. Professor Cos
tas: 'We hebbben in Latijns Amerika
een soort protestantisme dat gevoed is
met een oppervlakkig evangelie en
een ondoordacht gemeenteleven. De
theologie in onze kerken is er steeds
een geweest van de elite en niet van
de massa. Wij leggen de kerkleden
uit wat zij moeten doen en wat zij tot
dusver hebben nagelaten. En wij pro
beren samen met deze mensen na te
denken over de wereld waarin zij le
ven'.
Overal
Professor Costas legt uit dat de chris
tenen te vinden zijn in alle stukjes
van de totale maatschappij: in de uni
versiteiten, het leger, de regering, de
iiir'iftaiwii -
Openlucht bijeenkomst van een pinkstergroep in Chili
fabrieken, de vakorganisaties etc.
'Daar is de plaats waar zij hun evan
gelisatie moeten beginnen. De kerk is
niet alleen op zondagochtend in de
kerkgebouwen, maar zij ontstaat na
het weekend in het dagelijkse leven
waar iedereen in geplaatst is'.
Prof. Costas vertelt verder over de
diepte-evangelisatie in Chili. 'Het is
zeer de vraag of onze soort evangelisa
tie van de junta in Chili mag door
gaan. Concrete berichten heb ik nog
niet. Maar voor de staatsgreep was
Chili helemaal verdrongen door mar
xistische ideologie. Wij vonden dat in
zo'n situatie evangelisatie moet be
staan in een dialoog met deze ideolo
gie en een deelneming in de strijd
voor bevrijding en een rechtvaardige
economische orde. De vakbonden zit
ten vol met leden van de pinksterbe
weging. Zij willen een vernieuwing van
de maatschappij. De vraag is hoe je
deze mensen kunt helpen op basis van
hun geloof'.
De pinkstergroepen in Zuid-Amerika
zijn bijna alle onbereikbaar voor de
oecumenische beweging in de wereld.
Prof. Costas: 'Wij hebben het voor
recht en de luxe om met deze mensen
te spreken in hun eigen taal. Zij ver
trouwen ons omdat wij een zeer bij
belse taal gebruiken. De mensen van
Isal (Kerkelijk-sociale actie in La
tijns Amerika) gebruikten een jargon,
waardoor de gelovige mensen ver-
vreemd werden. Zij hebben in de zes
tiger jaren een enorm werk verricht
door de gewetens in de kerk wakker
te schudden, maar er gebeurde verder
niets. De kerk werd bang, omdat hun
benadering zo volledig anders was
dan de kerkmensen gewoon waren.
Dit is de eerste beweging die oecume
ne op het grondvlak brengt'.
Dc redactie behoudt zich het recht voor on*
ter opname In deze rubriek ontvangen me
ningsuitingen verkort weer to geven. BIJ p't-
bllkatlc wordt met de naam van de Inzender
ondertekend. Brieven kunnen worden ge
stuurd aan het secretariaat hoofdredactie
Trouw/Kwartet, postbus 859. Amsterdam.
Ontwikkelingshulp
Wanneer er 1200 miljoen uitgetrok
ken wordt voor ontwikkelingshulp,
wordt dit de gewoonste zaak van de
wereld genoemd. Laat men echter
niet vergeten, dat men hiermede van
tevreden, goedlachse mensen, ontevre
den lieden maakt, die door onze 'be
schaving' te snel worden aangetast.
Zij hebben hun eigen cultuur.
Poeldijk
J. C. Kohier
Schot voor de boeg
Op de verbondsvergadering van het
NVV heeft de heer Kok bij de aan
vaarding van zijn voorzitterschap een
schot voor de boeg gelost. Indien nl.
de algemene beschouwingen in de
tweede kamer een aanwijzing zouden
geven, dat er aan de plannen van de
regering Den Uyl getornd gaat wor
den, dan zal de in beginsel loyale op
stelling van de vakbeweging tegeno-
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
J. Tamminga.
Hoofdkantoor B.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.giro
X 500.
ver de huidige regering vervallen. Dit
neo-marxistisch geluid bevalt mij in
het geheel niet. Het parlement zal.
democratisch gezien, krachtens de uit
spraak van de kiezers, niet opzij mo
gen gaan voor intimidatiepolitiek van
wie dan ook.
Utrecht
P. C. J. Oosting
Regeringsplannen (1)
Grote bewondering heb ik voor de
heer drs. J. den Uyl en zijn politieke
vrienden. Het zijn moedige mensen.
Amsterdam
R. Borgman
Regeringsplannen (2)
Minister Duisenberg is voor een ster
ke verhoging vim de huurwaarde van
het eigen huis, omdat hij vindt dat de
positie van de eigenaar zelfbewoner
wel erg gunstig is-tegenover de bewo
ner van een huurwoning. We zijn er
heel erg voor dat mensen, die niet
door eigen schuld, minder bedeeld
zijn met aardse goederen, het nou ook
es wat beter krijgen. Maar dat de mi
nister vindt dat mensen die met veel
geploeter en geschraap eindelijk een
eigen huis hebben, nou maar es een
tik op de kop moeten hebben, dat is
toch wel het toppunt van een kromme
kronkel! Onze kinderen dragen veel
zelfgemaakte kleding en krijgen geen
nieuwe fiets. We maken geen dure va
kantiereizen. De vrije zaterdag wordt
besteed aan klusjes en reparatie, ter
wijl de huurder z'n huisbaas belt.
Hoogezand
P. Teune
Gustaaf Adolf
In uw artikel naar aanleiding van het
overlijden van Gustaaf Adolf VI (17
september) schreef u dat het huis
Bernadotte tot het koningschap werd
geroepen 'toen het geslacht Vasa uit
stierf'. Dat Is niet juist. Koning Gus
taaf VI Vasa werd in 1809 verjaagd
en zijn kinderloze oom Karei XIII in
zijn plaats tot de troon geroepen.
Deze laatste adopteerde in 1810 de
Franse maarschalk Bernadotte, die
hem na zijn dood in 1818 opvolgde.
Maar de verdreven Gustaaf Adolf IV
leefde nog en stierf in zeer armoedige
omstandigheden (hij had alle toelagen
geweigerd) in 1837 te St. Gallen in
Zwitserland. Hij had een zoon, even
eens Gustaaf geheten, die officieel
verloofd is geweest met Prinses Mari
anne. de dochter van onze Koning
Willem I. Deze verloving is om louter
politieke redenen (en zeker tot groot
verdriet van onze prinses!) verbroken.
Daarop huwde de genoemde prins
Gustaaf met prinses Louise van Ba
den, uit welk huwelijk slechts één
dochter werd geboren, die op latere
jaren huwde met koning Albert van
Saksen. In 1897 stierf de genoemde
koningin van Saksen kinderloos en
pas toen, dus in 1897 stierf het huis
Vasa óók in vrouwelijke lijn, uit
Oosterbeek
mr. E. v. Beusekom
over onze steden. Laten wij ons ver
ootmoedigen en onze schuld belijden!
Amsterdam
A. v. Wateringen
A. Mantel
WC-bak
Om tot besparing van water te ko
men, heeft een professor voorgesteld
een steen in het closet waterreservoir
te leggen. Dit zou de hygiëne niet ten
goede komen. Heeft hij zijn vrouw
echter wel eens geholpen met de vaat-
was? Wanneer de gootsteen een af
voer had in het middelpunt en de bo
dem vanuit de wanden ca. 4 cm. op
afschot waren gemaakt, waardoor bij
het afwassen het sop en water sneller
afgevoerd zouden worden en het na
spoelen tot een minimum zou worden
beperkt, zouden duizenden tonnen wa
ter per dag in ons land bespaard wor
den.
Amstelveen
J. Spanhcim
HILVERSUM Voortaan heeft
IKOR-televisie driemaal in de vier we
ken laat op de vrijdagavond, nè het
TROS-programma zendtijd. In de veer
tig minuten zullen dan in gedramati
seerde documentaires, filmportretten
en gesprekken onderwerpen worden
aangesneden, die gewetensconflicten
kunnen veroorzaken.
Vrijdag 5 oktober wordt bijvoorbeeld
'Spaanders' uitgezonden, waarin vrij
willigers geen beroepsamateurs
het conflict behandelen van iemand,
die werkzaam is in een kernenergie
centrale en die zich kritisch opstelt.
Het filmportret van de Duitser prof.
dr. C. F. von Weiszacker een week la
ter sluit daarbij aan.
Dr. Marga Klompé en dr. Albert van
den Heuvel zullen maandelijks op
vrijdagavond vragen doorpraten die
voorkomen uit de spanning tussen sa
menlevingsproblemen en geloofsover
tuiging.
Het AR-Tweede Kamerlid, mr. M. H.
Schakel en dr. G. H. ter Schegget,
theoloog, verlenen hun aandeel in een
film, die in Suriname wordt gemaakt.
Dit wordt gezien als vervolg op de se
rie 'Tribunaal 1982',
Dat IKOR op vrijdagavond uitzendt
heeft te maken met de nieuwe opzet
van het winterschema waarin de tv-
programma's over de gehele week
worden verspreid.
De zendtijd op zondagmiddag blijft,
maar dan zullen vanaf 14 oktober
geen traditionele kerkdienstreportages
meer gebracht worden*. Uitzondering
daarop vormen de diensten in de
kerstnacht, met pasen en pinksteren.
De IKOR-voorkeur gaat thans uit naar
liturgische uitzendingen, waarin expe
riment en beweeglijkheid een groot
aandeel hebben. Ze zullen 'vespers'
heten.
'Woord voor woord' verhuist naar de
vroege zondagavond tien voor ze
ven op Nederland 2 waar het voor
af gaat aan Ti-Ta-tovenaar. Kenmerk
blijft op de woensdagavond op Neder
land 2. Nieuw zijn de reacties van kij
kers, die na afloop van de uitzendin
gen worden afgewacht via een aantal
telefoonlijnen.
Een proef na een programma over
Angola leverde een stroom van reac
ties op, die pas om kwart over twaalf
die nacht afgebroken moest worden.
Zaterdagavond na het laatste journaal
op Nederland 1 of 2 zal samen met de
KRO/RKK en NCRV een vijf-minu-
tenprogramma worden gebracht waar
aandacht wordt besteed aan het nieu
we liedboek. Presentator is Frits
Mehrtens. De NCRV zal op maandaga
vonden van 18.48 tot 19.00 uur uitge
breider ingaan^- op hetzelfde lied.
Nieuw in het IKOR-pakket is, dat de
'Wilde ganzen' nu ook via de televisie
in de belangstelling komen.
Kerken dicht
Het wordt 'n angstige tijd. Zijn bede-
huizen worden afgebroken, verkocht W GEKgTOGP
om er handel in te drijven, daar waar
eertijds de open bijbel lag. De bijbel
is gesloten, alles is er uitgeruimd en
de bijbels zijn in het stof terecht ge
komen. O God, roept een halt toe
Een consortium van veertig banken,
verenigd in de European-American
banking corporation, hebben sinds
1970 in het geheim meer dan twee
honderd miljoen dollar geleend aan
de Zuidafrikaanse regering. Onder de
ze bankinstellingen bevindt zich de
Nederlandse Amro-bank. Dit wordt
onthuld door het informatiecentrum
inzake het bedrijfsleven van de Ame
rikaanse raad van kerken. Dit infor
matiecentrum heeft de hand weten te
leggen op een vertrouwelijk intern
document van de EABC.
In de jaren 1966 tot 1969 werd in de
Verenigde Staten een actie gevoerd
tegen een lening van Amerikaanse
banken aan de Zuidafrikaanse rege
ring. Die lening, ten bedrage van 40
miljoen dollar, is niet doorgegaan,
mogelijk als gevolg van de publieke
druk. Het is niet uitgesloten dat de
lening van 200 miljoen via het con
sortium geheim gehouden is teneinde
nieuw rumoer rond de relatie tussen
de banken en Zuid-Afrika te voorko
men.
De Amerikaanse kerken bezitten een
groep mensen, die dit soort dingen
uitzoeken en steeds maar aandeelhou
dersvergaderingen aflopen. Niet om te
zien of de opbrengst van de investe
ringen nog voldoende is, maar om de
bedrijven te herinneren dat zij ook
nog met morele normen te maken
hebben.
De afkeer bij de kerken van winst uit
drank- en bierfirma's is al vele tien
tallen jaren oud. Pas de laatste tien
tallen jaren is dit denken over de
ethiek van het bedrijfsleven verder
ontwikkeld. In de VS werd dit den
ken aangedreven door de burger
rechtsbeweging en door acties tegen
de Vietnam-oorlog. Kortgeleden kwam
daar het milieudenken bij. Een aller
laatste overweging is nu de vraag
naar investeringen in Zuidelijk Afrika
geworden.
Tim Smith
Nadat deze kerken eerst jarenlang op
eigen houtje hadden geopereerd, heb
ben de zes grootste protestante ker
ken in de VS een werkgroep gevormd
met de naam: interkerkelijk comité
inzake sociale verantwoordelijkheid
inzake investeringen. De directeur
van de werkgroep is ds Tim Smith,
van oorsprong een Canadees, die lan
ge tijd in Zuid-Afrika heeft gewerkt.
Tim Smith: 'De kerken hebben vrij
grote sommen geld geïnvesteerd in al
lerlei bedrijven. En je kunt als kerk
niet aan de ene kant je ethiek hebben
en aan de andere kant uitkijken naar
een zo voordelig mogelijke belegging
van je geld, zonder dat je zoekt naar
een relatie tussen die twee. Je kunt
niet enerzijds de Vietnam-oorlog af
wijzen en te zelfder tijd er aan ver
dienen. Dat geldt ook voor Zuid-Afri
ka. Je mag gewoon niet verdienen aan
de apartheid. Wie dat wil is schijn
heilig'.
Maar als je je aandelen verkoopt, dan
raak je je Invloed op een bedrijf
kwijt. Tim Smith: 'Het is juist en be
grijpelijk dat de wereldraad zijn el-
gen aandelen in 'besmette' bedrijven
heeft weggedaan. Maar wij houden
die aandelen, zolang we de mogelijk
heid hebben deze bedrijven tot een
andere politiek te brengen. Slechts in
enkele gevallen van oorlogsindustrie
hebben in de kerken inide VS hun aan
delen verkocht'.
De ervaring leert dat de directies wel
iswaar uiterst hoffelijk de kerkelijke
kritiek tegemoet treden, maar dat zij
die verder aan hun laars lappen. Tim
Smith: 'Onze successen zijn gering,
maar ze zijn er wel. 'In een aandeel
houdersvergadering van General Mo
tors vroegen wij naar hun rol in de
i
Vietnamese oorlog. En voor het eerst
in de geschiedenis stond toen een van
de directieleden op om zich te verkla
ren tegen de rol van GM in Vietnam'.
'Wij hebben aan een aantal grote be
drijven die in Zuid-Afrika filialen
hebben, gevraagd hun activiteiten
daarginds eens voor de aandeelhou
ders uit de doeken te doen. En acht
maatschappijen hebben daar op gerea
geerd. ITT heeft een boekje van veer
tig pagina's aan elke aandeelhouder
gestuurd. GM gaf ronduit toe dat dit
bedrijf in Zuid-Afrika mensen onder
het bestaansminimum betaalt. ITT
doet vijftien procent van zijn zaken
met de Zuidafrikaanse regering. Nu
wij dit soort gegevens hebben, kun
nen wij ze verder bekend maken en
op die manier publieke druk mobilise
ren'.
Geweld?
Vindt dominee Smith niet dat wan
neer bedrijven hun belangen uit
Zuidelijk-Afrika terugtrekken dat zij
daarmee dan een daad van geweld
stellen? Tim Smith: 'Deze landen wor
den geregeerd door minderheden. Die
doen dat met behulp van geweld. Zij
houden daarmee de meerderheid er
onder. Het zijn gewelddadige samenle
vingen. Wie in deze soort samenlevin
gen zijn geld belegt, die bevordert
het geweld. Gulf Oil investeerde in
Mozambique 200 miljoen dollar. En
vorig jaar betaalde het de Portugezen
62 miljoen dollar in belasting en roy
alties. De Portugezen gebruiken dit
geld om een deel te betalen van de
strijd tegen de Afrikaanse bevrij
dingsbewegingen. Gulf helpt Portugal
dus in zijn geweldpolitiek. Elke Ame
rikaanse dollar of Nederlandse gulden
die in handen komt van de Portuge
zen bevordert geweld. Het is gewoon
misleidend en naïef om dan nog vol
te houden dat de politiek van de We
reldraad van Kerken met haar oproep
de beleggingen terug te trekken ge
weld zou bevorderen'.
Maar er zijn mensen, die over Zuid-
Afrika zeggen dat voortgaande inves
teringen vanzelf als effect zullen heb
ben dat de zwarte lonen stijgen en
dat dientengevolge ook de politieke
invloed van de zwarte massa zal toe
nemen. Tim Smith: 'De blanke min
derheid wil tegen elke prijs de poli
tieke situatie in de hand houden. De
blanken zijn niet bereid die macht
vrijwillig weg te geven. Zij willen
ook Angola, Mozambique en Rhodesië
onder blanke leiding houden. Daarom'
helpen de Zuidafrikanen de Portuge
zen en Rhodesiërs tegen de Afrikanen'.
Er zijn toch ook loonsverhogingen?
'Jazeker. Misschien worden die lonen
wel tien of twintig procent verhoogd.
Maar de zwarte blijft een slaaf in zijn
eigen land. Hij kan nog steeds niet
MARTELEN
Voor mij ligt een merkwaardig pj
flet. Het bevat feitelijk maar één
maar die dan in zes talen, waarv;
er drie min of meer ken. De
(tweeledig) luidt: 'Niemand zal om
worpen worden aan folteringen, nj
aan wrede, onmenselijke of onterej
behandeling of bestraffing' Wij oni
getekenden, doen een dringend
roep' cp de Algemene Vergadei
van de Verenigde Naties om om
dellijk het martelen van gevangt
over de gehele wereld uit te banni
Ik denk dat die drie ,mij onbeki
talen, spaans, russisch en chinees
Dat maakt dit pamflet nog boeieral
Over de gehele wereld dwarrelt
pamflet. Over alle mogelijke tafelsf
langs allerlei straten. En overal
den mensen gevraagd: Wilt u dit
dertekenen? U begrijpt misschien
ik hier een aktie van Amnesty In|
national op het oog heb. Voor 10
tober aanstaande willen ze miljoej
handtekeningen bij de V.N. hebl
Zou er iemand zijn die hier niet|
kent? Die b.v .zegt: natuurlijk bei
tegen martelingen, maar 't scheelt
wie gemarteld wordt. Negers, b.v.
is minder erg dan blanken. Of:
xisten, ben ik voor, maar geen kal
lieken of protestanten. Zou dat
nen bestaan? Mensen die andere
sen martelen zijn ziek, dat is di
lijk. Sommigen van hen doodziek,[
doen het nl. niet incidenteel,
vlaag van woede, maar stelselm;
Zouden er mensen zijn die vinden
die ziekte in stand gehouden
worden? Martelen is iets duivels,
is: je als god aanstellen. Een god
niet God. Een slechte, boze god,
duivelse god, die wij verzonnen
ben, en je dan zo aanstellen, alsoj
het over 't leven van je, naaste te
gen hebt. Alsof je erover kunt bi
sen om enkele duizenden mensei
te sluiten in een stadion, in weei
wind, zonder eten, zonder voorzit
gen. Gewoon aan de elementen
geven. En wij blijven zulke mi
laars erkennen. We zijn in staat|
er tegen te voetballen of te tennis
Bulten het stadion dan natuui
Cynische wereld (letterlijk: hoi
wereld). Er moet een groot gehuil]
gaan onder de mensen, een macl
golf van geluid, van één stem:
martelt, die zij vervloekt, die zij
gebannen, die is geen mens mj
God moge zich over hem ontfen
Miserere.
NED. HERV. KERKEN
Beroepen te Hoevelaken:
J. J
door Aldert Schipper
stemmen of grond bezitten. Hij kan
niet met zijn gezin wonen waar 'hij
wil. Zouden de Nederlandse kerken
iemand in het zuiden van de Verenig
de Staten kunnen billijken, die zou
zeggen dat hij zijn slaven goed behan
delt en voedt en dat daarom de sla
vernij niethoeft te worden afge
schaft? Nee de Nederlandse kerken
zouden tegen slavernij zijn. Dus je
mag in Zuid-Afrika ook niet tevreden
zijn als de zwarte lonen en leefom
standigheden wat verbeterd zouden
worden. De blanke overheersing moet
ten einde komen'.
Paternalisme?
Diegenen die pleiten voor verbetering
van het lot der zwarten van binnenuit
zeggen nogal eens dat de zwarte mas
sa zelf helemaal geen behoefte heeft
aan een rechtvaardig deel in de poli
tieke macht. Is het dan niet paterna
listisch om de zwarten te dwingen tot
offers voor een doel dat zij niet wen
sen? Tim Smith: 'In Rhodesië hebben
we de stem van de Afrikanen duide
lijk gehoord. Ze willen geen regering
door een minderheid. Ze hebben nee
gezegd tegen de regeling tussen Enge
land en Rhodesië. Ze vroegen om re
gering door de meerderheid nu. De
kerk moet naar deze stem luisteren.
En niet naar die van blanke Zuidafri
kanen, die zeggen dat je de situatie
een beetje moet verbeteren. Als wij
zien dat IBM aan de Zuidafrikaanse
regering een computer levert, die ge
bruikt kan worden voor onderdruk
king, dan is het niet paternalistisch
om daartegen in het geweer te ko
men'.
Heeft Tim Smith het idee dat de ker
ken voldoende invloed hebben om de
Zuidafrikaanse regeerders te dwingen
plaats te nemen aan een ronde tafel
met de zwarten? Tim Smith: 'Nee, de
kerken buiten Zuid-Afrika kunnen
hoogstens de oppositie binnen die re
publiek bijstaan. Maar als supporters
kunnen wij een rol spelen'.
Volgens Tim Smith wordt in het bui
tenland vaak te licht gedacht over de
beperkingen -van de meningsuiting in
Zuid-Afrika. 'Een man als Zulu (de
anglicaanse bisschop van Zoeloeland,
lid van het centraal comité van de
wereldraad en tegenstander van do
oproep de investeringen uit Zuid-Afri
ka terug te halen) weet dat hij onder
de wet tegen terrorisme in de gevan
genis gezet zou kunnen worden, als
hij zich openlijk voor de oproep van
de wereldraad zou uitspreken'.
Beschuldigt Tim Smith Zulu van op
portunisme? 'Nee, het zou dom zijn,
als Zulu zich zo makkelijk zou laten
vangen. Hij is in een moeilijke posi
tie. Van hem mag je geen misbruik
maken'.
Schuurman te Putten; te Rotten
Zuid: C. v. d. Bergh te Katwijk 1
Zee; te Zetten-Andelst: K. Schipper
Dordrecht.
Aangenomen naar Tubbergen: A.jT
F. Waardenburg te Den Hoorn;
Middelburg: F. C. M. Roodenbur^
Hoek van Holland.
Bedankt voor Waalwijk (toez.):£'
Duisterhof te 's-Gravenzande; voorf
Maartensdijk; A. Vlietstra te Doq
spijk.
GEREF. KERKEN
Benoemd tot schoolpastor-docent I
aan het Ichtuscollege te Drachten:
J. de Jong te Utrecht-Oost, die ditII
roep heeft aangenomen, naar Wag
borgen: A. J. L. Hoogkamer te
nes.
Bedankt voor Assen: Jac. Boomsma
Almelo. i
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Driebergen: H. C. v
Ent te Katwijk aan Zee.
GEREF GEMEENTEN
Beroepen te Rotterdam-Alexander*
der: A. Hofman te Scheveningenij
Haarlem: G. Schipaanboord te Rotk
dam-Zuid, die bedankte voor Hil®
sum.
Bedankt voor Utrecht: P. Honkoon
Kampen.
VRIJE GEM.
Aangenomen naar Rijssen: C. P. G
nevvegen te Den Haag.
Apenstreken, onder redactie van di
Scheygrond, dr. J. A. R. A. M.
Hooff en H. Arends. Uitg. Bigot
Van Rossum, Blaricum. 152 blz.,
Dit boek bevat een selectie van
het publiek ingezonden bijdragen
alle als onderwerp de aap heb
Aanleiding tot deze inzendingen
ren oproepen, onder meer in het
programma 'Dier en vriend'. NI
kleurige kindertekeningen, fo
dwaze cartoons, gedichten, rijm
en verhalen vindt u er ook bijdri 1
in van bekende dierkundigen als
A. C. V. van Bemmel, prof. dr. -fe{
tha Gijzen, dr. J. A. R. A. M.
Hooff, Jane van Lawick-Goodall enn
A.Scheygrond. Bert Garthoff en
Kan spelen erin met woorden,
een ondertoon van diepe ernst,
ernst wordt bloedig, waar mevr
Sicherer-Frijlink aan htft woord
Als secretaresse van de Stich
Apen Opvangcentrum Bilthoven
dervindt zij dagelijks de trieste gep(
gen van de menselijke apeliefde
van apen huisdieren wil maken,
pakt in dit heterogene geheel zal
boodschap misschien tot diegi v
doordringen, voor wie ze dit schi [f
Het boek doet nog meer voor het u
zijn van de apen: een deel van dea;
brengst komt ten goede aan de
crèche van het Wereld Natuur Ft
op Noord-Sumatra, waar jonge,
het oerwoud vervreemde orangs i
een dierenarts-zoöloog weer met
natuurlijke milrtfu vertrouwd wol
gemaakt. H.l
