Vlissingen begon een
eeuw geleden aan een
nieuwe ontwikkeling
Boltini krijgt niet
vrije hand in Rhenen
Willem III opende in 1873 nieuwe haven, sluis- en spoorwegwerken
Kunst
Grote expositie
in Rotterdam over
Adriaen v. d. Werff
Twee tv-films
van Rubinstein
'Beelden bij Boeken'
Van Huiten: maak
stedelijk gebied
gemeensehapsbezit
Vier bejaarden
overleden
na verhuizing
Cursus milieubesef
bedoeld voor brede
laag van bevolking
ÏOO.- extra voordeel
259,-
100.
extra
voordeel
r
499,-
JKL concerteert
met Engels orkest
TROUW/KWARTET DONDERDAG 30 AUGUSTUS 1973
BINNENLAND
Van onze correspondent
VLISSINGEN Tot half september is het feest in Vlissingen. Op tal
van plaatsen in de stad zijn aktiviteiten gepland in verband met het
feit dat honderd jaar geleden de aanzet plaats vond voor een geheel
nieuwe ontwikkeling van de stad. Van 7 tot en met 10 september 1873
stond de Scheldestad namelijk in het teken van de 'Opening der
groote Rijks Haven-, Sluis-, Kanaal- en Spoorwegwerken, een opening
die werd verricht door koning Willem III. Die opening kwam overi
gens op een moment dat Vlissingen bijzonder hard aan een stimulans
toe was: zij zou welvaart brengen in een stad die ten prooi was ge
vallen aan armoede en verval.
Al vanoudsher is Vlissingen onlosma
kelijk verbonden geweest met de zee.
In de zevende eeuw nog een visserege
hucht, ontwikkelde Vlissingen zich al
snel tot een belangrijke vissersplaats
die in de Middeleeuwen nieuwe ha
vens kreeg, onder meer doordat de
gunstige ligging aan de Scheldemond
niet onopgemerkt bleef. Deze ligging
was ook altijd van groot strategisch
belang geweest, Karei V noemde Vlis
singen eens: 'De sleutel tot de Neder
landen'. Geen wonder dat de stad
vaak ten tijde van oorlogen werd be-
ROTTERDAM Er komt, in septem
ber, een grote tentoonstelling over de
kunstenaar Adriaen van der Werff in
het Historisch Museum te Rotterdam;
koningin Juliana en de Alte Pinako-
thek te Mtlnchen behoren tot de be
langrijkste bruikleengevers.
De Kralingse molenaarszoon dat
heeft hij dau zó al gemeen met Rem
brandt nu toch wel enigszins ver
geten, was tijdens zijn leven een tot
ver over onze grenzen vermaard schil
der.
Hij maakte portretten van verschillen
de grootheden en vorsten uit die tijd
(hij leefde van 1659 tot 1722) en on
der hen was Johann Wilhelm, keur
vorst van de Palts, die hem tot hof
schilder benoemde en hem in 1703
zelf nog in de adelstand verhief.
Het ligt in de bedoeling om op deze
expositie van 4 oktober tot 1 no
vember te laten zien, dat Van der
Werff, al was hij dan niet het genie
waarvoor zijn tijdgenoten hem versle
ten, toch zeker niet alleen maar pro
ducent was van gelikt en ongeïnspi
reerd vakwerk. Bovedien was hij een
zeer veelzijdig man: zo ontwierp hij
de in de oorlog vernielde Beurs te
Rotterdam, was ook beeldhouwer en
tuinarchitect. Het museum heeft bij
hoge uitzondering de beschikking ge
kregen over een reeks van vijftien
schilderijen. 'De mysterieën van de
Rozenkrans', die Van der Werff voor
zijn vorstelijke opdrachtgever in
Dlisseldorf maakte. Deze panelen ko
men uit de Alte Pinakothek.
Bijzonder interessant is ook een der
tigtal kleine portretten, die Van der
Werff als ontwerper voor boekillu
straties uitvoerde. Ze behoren tot een
serie van ongeveer zeventig, die sinds
de vorige eeuw in koninklijk bezit is.
't Is voor het eerst, dat deze portretjes
worden geëxposeerd.
Dat geldt ook voor het zelfportret van
familieleden die eens in het riante
huis van de kunstenaar aan de Delftse-
vaart te Rotterdam hebben gehangen.
Samen met zijn adelsbrief en een aan
tal persoonlijke souveniers werpen de
ze objecten een nieuw licht op leven
en werk van de kunstenaar.
AMSTERDAM Deze week maakt
een Duitse Filmmaatschappij in het
Amsterdamse Concertgebouw twee tv-
films van Arthut Rubenstein met het
Concertgebouw-orkest onder leiding
van Bernhard Haitink. De thans 85-ja-
rigc meester-piandst is nog steeds ac
tief en bereidt nu zelf de uitgave van
zijn memoires voor. De opnamen be
treffen vertolkingen van het Eerste
piano-concert van Brahms en het Der
de van Beethoven. Waarschijnlijk zal
de Nederlandse televisie de films te
zijner tijd uitzenden.
WASSENAAR Beeldhouwkunst nu
in de galerie-bibliotheek van de Was-
senaarse openbare leeszaal: 'Beelden
bij Boeken' georganiseerd door Chris
Verheugd, staffunctionaris van het
Nederlands Cultureel Contact, de man
die ook de fijne exposities 'Beelden in
De Bilt' maakt. Verheugd doet het
iets anders dan anderen. Hij gaat er
namelijk van uit dat er in het exposi-
tiebestel van nu over het algemeen te
veel aandacht en ruimte geboden
wordt aan het artistieke experiment.
De waarde van dat experiment schat
hij zeker wel op volle waarde, maar
hij vindt toch ook dat er daarnaast te
weinig tentoonstellingsruimten zijn
die gelegenheid bieden aan de kunste
naars die een eigen creatieve stijl ge
vonden hebben en daarmee verder
gaan.
Deze tentoonstelling 'Beelden bij Boe
ken', die nog tot 14 september blijft,
is vooral ook bedoeld als een gelegen
heid waar iedereen terecht kan. Er is
betaalbaar figuratief en abstract
beeldhouwwerk bijeengebracht, plas
tieken die geschikt zijn voor de ver
fraaiing van de eigen woon- en ook
werk-omgeving.
Er zijn beelden in prijzen van 175
tot 4000 in zeer verschillende mate
rialen als brons, marmer, aluminium
en polyester. Ze werden gemaakt door
Perry Abramsen, Eric Claus, Evert
van Gelder, Hans Goddefrooy, Frans
Peetere, Godfrie Pieters en Arie Teeu-
wisse.
schoten, belegerd en ook vaak vernield.
Als stad aan het water heeft Vlissin
gen altijd scheepsbouw gekend en ui
teraard dus ook scheepswerven. Aan
het eind van de zestiende eeuw werd
een Admiraliteitswerf opgezet, die in
de loop van een paar eeuwen geducht
uitbreidde. Begin negentiende eeuw
werd er een belangrijk besluit geno
men: nadat de Engelsen die Vlissin
gen van het Franse juk moesten be
vrijden in 1809 er door diezelf
de Fransen weer uit waren gejaagd,
en alles wat van de marine was had
den vernield, werden Rijkswerf en
Loodsdienst vanuit Antwerpen naar
Vlissingen overgeplaatst. Een niet ge
ringe zaak die het land vijftig miljoen
gulden kostte
Toen in 1868 het besluit viel de werf
in Vlissingen op te heffen, betekende
dat eigenlijk de genadeslag voor Vlis
singen. In de loop van enkele jaren
was de werf van grote betekenis ge
worden, niet alleen voor Vlissingen
maar ook voor geheel Zeeland. In het
jaar 1850 werkten er duizend mensen;
Vlissingen had toen ongeveer tiendui
zend inwoners .Het jaar 1868 was
voor Vlissingen en Zeeland een ramp
jaar, een gevolg van 'bezuinigings
maatregelen' van de minister van Ma
rine.
Het Sloe
In december 1871 ging het Sloe dicht,
een brede geul tussen Walcheren en
Zuid-Beveland. De bouw van de dam
begon in maart van dat jaar; als men
bedenkt dat alle benodigde materiaal
per zeilboot werd aangevoerd en alle
werk nog met de hand moest worden
uitgevoerd, zal het duidelijk zijn dat
er daar een unieke prestatie is gele
verd. Toen de 'Sloedam' er lag was
het eigenlijk voor de hand liggend
dat er over die dam een spoorlijn zou
worden aangelegd en al in 1872 kwam
de lijn Vlissingen-Venlo gereed. Via
een tractaat met België was Neder
land verplicht bij afdamming van het
Sloe te zorgen voor een andere vaar
weg, die even goed bevaarbaar en vei
lig was. Ongeveer tegelijkertijd met
de aanleg van de spoorlijn, werd een
begin gemaakt met de aanleg van het
Kanaal door Walcheren, dat een leng
te kreeg van ongeveer vijftien kilome
ter. Zo kreeg België een uitstekende
verbinding met de Nederlandse bin
nenwaterwegen.
Het graven van het kanaal ging ge
paard met de aanleg van sluizen en
sluishoofden, er moeten nieuwe ha
vens komen, totale kosten: achtien
miljoen. De gunstige verbinding met
de overige delen van Nederland en
ook met de andere landen van Europa
die Vlissingen nu had, deden de stad
weer in de belangstelling stijgen, met
name van de zijde van vervoersonder
nemingen en de industrie. In aanslui
ting op het eindstation Vlissingen
opende de Stoomvaart Maatschappij
Zeeland in 1875 een geregelde nacht
dienst op Engeland.
Stimulans
Een nieuwe stimulans kreeg Vlissin
gen toen. in 1875 de Scheepsbouw- en
Werktuigenfabriek N.V. Maatschappij
'De Schelde' werd opgericht, nadat
Arie Smit, telg uit bekend scheeps
bouwers-geslacht, belangstelling had
getoond voor de verlaten accomoda-
ties van de vroegere Rijkswerf, en ko
ning Willem III bij de opening van
de 'Rijks Haven-, Sluis-, Kanaal- en
Spoorwegwerken' opdracht had gege
ven, de bouw van een particuliere
scheepswerf op de plaats van de oude
Rijkswerf te bewerkstelligen.
Nieuwe werkgelegenheid maakte een
einde aan veel ellende, het was feest
in Vlissingen! De ontwikkelingen zet
ten zich dan steeds sneller voort, er
kwamen diverse bedrijven scheepsbe
vrachters, agentschappen van scheeps-
lijnen, hotels etc. Exploitatie van ha
vens en kanaal voldeed uitstekend en
steeg zoals verwacht werd. De spoor
wegverbindingen met binnen- en bui
tenland namen toe naarmate de
scheepvaartverbindingen met andere
landen zich ontwikkelden.
Vlissingen bloeide weer. Na de over
stromingsramp van 1953 kreeg de ont
wikkeling nog een nieuwe impuls: in
het kader van de Deltawet werden de
dijken langs het Zuid Sloe verhoogd
en verzwaard. De vraag rees daarbij
of verdere inpoldering de voorkeur
verdiende boven het geven van een
andere bestemming aan de buiten
dijks gelegen terreinen; men koos
voor het laatste: zo ontstond op onge
veer vijf kilometer van Vlissingen het
haven en industrie terrein Vlissingen-
Oost. Er vestigden zich bedrijven als
Iloechst Holland N.V., Pechiney, de
Koninklijke Maatschappij 'De Schelde'
legde er een reparatiewerf aan
('Scheldepoort') en er kwam ook een
speciale haven voor containerschepen.
In de directe omgeving van het Vlis-
sings industriegebied liggen de Kern
centrale 'Boreele' van de Provinciale
Zeeuwse Energie Maatschappij en de
olieraffinaderij in aanbouw van Total.
Zo bleek de basis die bij de feestelij
ke opening in 1873 werd gelegd, uitein
delijk de basis voor een veel grotere
ontwikkeling, die Vlissingen en ook de
provincie Zeeland momenteel in het
middelpunt van de belangstelling doen
staan.
Van een verslaggever
DEN HAAG Staatssecretaris Van
Huiten (verkeer en waterstaat) meent
persoonlijk dat op lange termijn het
stedelijk bezit en zijn naaste omge
ving in bezit dienen te zijn van de ge
meenschap (staat, streek of stad). Het
verwezenlijken van deze toekomstvisie
zou een rigoureuze aantasting beteke
nen van het eigendomsbezit van allen
die eigendommen in bebouwde kom
men en de omgeving daarvan hebben.
De heer Van Huiten heeft zijn visie
enige tijd geleden in een toespraak in
Londen ontwikkeld, hij sprak in zijn
(vorige) functie bij de Europese cul
tuur stichting.
Het Tweede-Kamerlid Tolman (CHU)
stelde er vragen over. Dr. Van Huiten
antwoordt nu dat hij te Londen niet
als bewindsman sprak. Op de vraag
wat het beleid van het kabinet-Den
Uyl ten aanzien van de bebouwde
kommen en de omgeving daarvan zal
zijn, deelt hij mee, dat 'thans gewerkt
wordt aan de verdere concretisering
van het in de regeringsverklaring aan
gekondigde beleid inzake de grond-
pol itiek'.
Op deze luchtfoto een overzicht van het sluizencomplex te Vlissin
gen. Rechts op de foto het eindstation van de Nederlandse Spoor
wegen. De veerboot naar Breskens vertrekt juist uit de fuik voor de
oversteek naar Zeeuws Vlaanderen.
HEELSUM Van de veertig geeste
lijk gestoorde bejaarden uit het ver
pleeghuis Casa Rusticana te Heelsum
(gemeente Renkum), die de afgelopen
weken wegens sluiting van deze parti
culiere inrichting moesten worden
overgeplaatst, zijn er inmiddels vier
overleden. Directeur D. Boorsma zegt
dat uiteraard de verhuizing niet als
directe oorzaak van het opvallend gro
te aantal sterfgevallen in zo korte tijd
is aan te wijzen, maar dat deze er ook
een rol bij heeft gespeeld, staat voor
hem vrijwel vast.
Casa Rusticana werd gesloten, nadat
de eigenaar was overleden. Wanneer
een dergelijke inrichting in andere
handen overgaat, wordt ze als een
nieuw tehuis beschouwd. In dat geval
worden de eisen, die de overheid
stelt, stringenter. Er moest een stich
ting van gemaakt worden, de outillage
verbeterd, het aantal bejaarden moest
tot 28 worden teruggebracht, maar de
kosten mochten niet voldoende wor
den doorberekend in de verpleegprij-
zen. Daarom besloten de erven tot
sluiting per 15 augustus.
Het is een enorme opgave geweest al
le demente bejaarden elders onder te
brengen. Tenslotte lukte het vooral
met de hulp van de GG en GD te
Arnhem en de Stichting voor de Gees
telijke Volksgezondheid in Gelder
land. Maar zij zijn wel over een
twaalftal tehuizen verspreid en daarin
steekt voor hen een groot stuk tra
giek. Ook heeft de sluiting voor het
personeel consequenties gehad; onge
veer 40 procent is nog niet weer aan
de slag.
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG Het Instituut voor
Natuurbeschermingseducatie (IVN)
begint binnenkort (in samenwerking
met de stichting instelling voor vor
ming, informatie en onderwijs) een
cursus milieubesef. De opzet is hier
door een brede laag van de bevolking
een meer compleet beeld te geven wat
het begrip milieu, de bescherming en
de aantasting daarvan inhoudt.
Het IVN opgericht in 1960 con
stateerde na het natuurbeschermings
jaar 1970 een toenemende vraag naar
informatie. Deze voorlichting moest
echter Tos' gegeven worden (zonder
dat daardoor een duidelijk verband te
bespeuren viel). Door middel van de
genoemde cursus wil het instituut
trachten hierin verandering aan te
brengen.
De cursus bestaat uit 26 lessen, die in
maandelijkse taken van twee k drie
lessen worden toegezonden. De vele
facetten van het leven, die het milieu
bepalen worden behandeld. Getracht
wordt om bij die cursus rekening te
houden met de jaargetijden, zodat de
lessen van oktober bijvoorbeeld ook
iets behandelen over het vallen van
de bladeren. In de cursus zijn drie
'velddagen' opgenomen waarbij de
cursist zelf in de natuur het geleerde
kan waarnemen.
De cursus kosten inclusief de drie
'velddagen' 180 gulden is niet zo
zeer bedoeld om op de scholen te
worden gevolgd, maar meer voor de
onderwijzers en leiders van jeugd- en
vormingswerk, die aan de hand van
de opgedane kennis de milieuproble
matiek kunnen behandelen met de
jeugdigen.
RHENEN De gemeenteraad van Rhenen heeft een voorstel van
burgemeester en wethouders om circusdirecteur Toni Boltini wat
meer vrijheid te geven bij het beheer van zijn winterresidentie op
het landgoed 'Het Koetshuis' afgewezen.
Met negen tegen vier stemmen be
sloot de gemeenteraad, dat het doen
en laten van de heer Boltini en de
zijnen scherp in de gaten moeten wor
den gehouden en dat door de politie,
zodra overtredingen worden geconsta
teerd, proces verbaal dient te worden
opgemaakt.
Dat laatste was juist wat bij B. en W.
de doorslag had gegeven pogingen in
het werk te stellen wat milder te
kunnen optreden tegen de Boltini's.
Nu moeten er regelmatig bekeuringen
worden gegeven omdat er op het ter
rein van 'Het Koetshuis' iets is ge
beurd dat niet door de beugel kan
omdat het in strijd is met de bestem
ming van landelijk gebied die aan de
terreinen rond 'Het Koetshuis' is ge
geven.
'Boltini zit er nu eenmaal. 'Het Koets
huis' en omgeving is zijn eigendom.
Laten we hem daar maar een beetje
zijn gang laten gaan. Dan hoeven wij
niet telkens politiemensen op onder
zoek uit te sturen om overtredingen
te bestraffen', was de visie van het
college, die niet door de meerderheid
van de gemeenteraad wordt gedeeld.
'Het Koetshuis' blijft zodoende een
zorgenkind voor de Rhenense politie.
Zowel de gemeente als de Boltini's
zullen, naar valt te vrezen, nog veel
last van elkaar hebben.
De hier afgebeelde eethoek bestaat uit i
royale tafel en 4 heerlijk zittende stoelen
welke bekleed zijn met gezellige moderne
stoffen. Het geheel is afgewerkt in palissan
der of wengékleur.
Normaal betaalt u voor deze eethoek 365.-
maar ALLEEN WANNEER BESTELD OP
DONDERDAG, VRIJDAG
of ZATERDAG a.s. slechts
EETHOEK MAASTRICHT
Deze eethoek
bestaat uit een langwerpige eiken
tafel, 120x80 cm en 4 stoelen, welke
bekleed zijn met originele skai (dus geen
plastic) in de kleuren rood, groen en tabak.
Het geheel is gemaakt van echt, eerlijk eiken
hout. De normale prijs
van deze eethoek is ©Q O.™*
maar wamleer BESTELD OP DONDERDAG,
VRIJDAG of ZATERDAG a.s. slechts
LEIDEN Het Jeugdkamerorkest
Leiden heeft van 24 augustus tot 3
september een Jeugdorkest van de
Dogdyke County School uit Tatters-
hallbridge (Lincoln, Engeland) op be
zoek. Op zaterdag 1 september geven
zij met medewerking van het Jeugd
kamerorkest Leiden een concert in
Het Rijnlands Lyceum in Oegstgeest.
Aanvang 20.00 uur. Uitgevoerd wor
den werken van Mussorgski, Von We
ber. Dvorak, Grieg, Terwen en Elgar.
