HiFi is zeker niet
hetzelfde als stereo
HiFi in laatste jaren
/erder geperfectioneerd
I
eoeo
Tsjaikowsky-ballet
trekt volle zalen
Proloogs optreden
wordt bedreigd
mmm
Personalia
j2september
hamsterdam Rai
-Tfote vlucht van
j|iF|-Stereo
Maatstaven worden strenger
Jongen kreeg geen
insuline meer van
ouders en overlijdt
Groep studenten
kunstacademie
botst met bestuur
Lichaam van vermiste
bejaarde lag in water
Arnhems Museum
doet ook mee
aan Filmweek
Funhouse voor het
laatst in Shaffy
En dan nog
>UW/1K.WAR,TET DINSDAG 28 AUGUSTUS 1973
BINNENLAND
T9/K11
Hi-
vwVi
hl:
Ier.
'oor een argeloze bezoeker is wat de
m zestig deelnemers uit binnen- en
tenland aan waren uitstallen een
rukwekkende verzameling. Een
ost moet het voor hem zijn. dat bij
a hoeveelheid zelfs de echte HiFi-
bbyist ini vaktijdschriften heb-
ze hét herhaalde malen toegege-
moeite heeft zich een pad in
HiFi-bomenbos te banen.
iaak daarvan is niet alleen het
dat zoveel bij elkaar is gebracht
HiFi RAI 73, maar dat de echte
te uitvindingen op dit gebied al
paar jaar bekdenkd zijn en de laat-
jaren niet zijn overtroffen door
t 4'merkelijke 'nouveautés.' Nieuwste
jifjes bestaan uit perfectionering
het bestaande. Genoemd kan wor-
een nieuwe luidspreker, die tot nu
de zwakste schakel genoemd werd
u dide HiFi-geluidsinstallatie. Een goe-
luidspreker zou groot moeten zijn,
4ar dat wil men in de huiskamer
j h(jt. Daarom heeft Philips een luid-
ifeker ontwikkeld met ingebouwde
Aifsterker, de elektronische Motional
ïr Ued Back box.
aan
De vraag is ephter: wat moet men op
dit moment met een dure quadrofo-
nie-apparatuur, die misschien niet
eens blijvend zal zijn. Het antwoord
is kort: bijna niets. Grammofoonpla
ten op dit gebied bestaan praktisch
niet, banden evenmin.
En last but not least van Hil
versum is ook niet veel medewerking
te verwachten. In ons land vinden
geen regelmatige quadro-uitzendingen
plaats en dat geldt voor alle Europese
landen. Als redenen geeft Hilversum
op: de hoge kosten die eraan verbon
den zijn. De NOS vindt de investerin
gen niet verantwoord, zeker zolang
geen perfecte kwaliteit te verwachten
is.
Veel interesse zal bestaan voor de
nieuwe uitvindingen ter perfectione-
ring van de cassette-recorders, die tot
voor kort niet geheel volmaakt in de
geluidsproduktie waren. Toch zijn er
recorders die de kwaliteitsaanduiding
HiFi mogen dragen. Veel pasklare
banden voor deze recorders zijn er
echter nog niet. De bezitter zal ze zelf
moeten samenstellen. Een testband
bestaan evenmin.
Wel wordt er op Hifi RAI 73 een test
plaat met beschrijving aangeboden,
die ter gelegenheid van de tentoon
stelling is vervaardigd. Gebruikers
van de plaat moeten echter niet di
rect teleurgesteld zijn wanneer hun
geluidsinstallatie niet geheel voldoet
aan de eisen van de plaat. Ze zijn op
bijzondere punten bijzonder hoog.
De hobbyist zal op de HiFi RAI '73
het zijne na enig zoeken wel vinden.
Ier kanalen
nieuwste ontwikkeling waaraan
acht zal worden besteed is de
idrofonie, door sommigen tetrafo-
genoemd.
•en die radioluisteraars, die zo ge
lig waren de stereoboxen van de
•n naast de hunne te kunnen zet-
kol konden het afgelopen jaar tijdens
experimentele radio-uitzedingen
Wiaren wat voor effect het vier-kana-
rp ij-systeem heeft: een soort verdubbe-
bg en perfectionering van het stere-
I521fsteem.
was heel wat voor nodig om de
LJending tot stand te brengen. Een
itbare zaak voor klagend Hilver
p, werd al opgemerkt, toen de bei-
zenders Hilversum 1 en 2 voor
Izelfde programma beschikbaar
rden gesteld. Een van deze quadro-
(ische uitzendingen betrof de uit-
>ring van de Mathhëus-Passion die
jhet begin van de jaren zestig ook
•en. lefkonijn was bij de eerste sterio-
pending. Zolang is dat niet eens ge-
ngejen terwijl nu stereo niet meer weg
uwaflenken is.
!h blijft de vraag of de weg naar
L2quadrofonie zo makkelijk geëffend
worden als die naar de stereo. Het
■Rotste struikelblok vormt de stereo
■R, dat nu eenmaal een uitgekiend
jHBeem; is. Het gevolg is, dat verschil-
fabrikanten een groot aantal
lemen heeft ontwikkeld zodat met
istgrepen van stereo vier signalen
rgebracht worden,
enige methode die het beste vol-
t is die waarbij de signalen van
microfoons tegelijk op vier spo-
van een bandrecorder worden op-
omen en vervolgens worden weer-
even via vier afzonderlijke verster
en vier luidsprekers. Op de ten-
ïstelling zullen behalve genoemde
enkele andere combinaties te zien
[STERDAM In de Nederlandse
skamers staan de laatste jaren
JLEbfds meer HiFi-Stcro-apparaten. Na
bescheiden begin in 1968 bedroeg
aantal eind verleden jaar 600.000.
a'i-Stereo-combinatics. Deskundigen
gebied van geluidsinstallatie
wachten, dat dit aantal in 1975
Lfer dan verdubbeld zal zijn: tot
>0.000.
Hi-Fi-grammofoons en spoelen-
gelicassette- recorders werd verleden
dief ongeveer 270 miojoen uitgegeven
i grpn vijftig miljoen in 1960. Aan allo
jsbeEelljke radi-toestellen werd verle-
Teli jaar 483 miljoen uitgegeven, in
0 was dat 100 miljoen gulden.
radiobezlt in ons land bedroeg
d verleden jaar negen miljoen
stellen. Vooral de draagbare radio
de laatste jaren een enorme op-
■rs gemaakt. Terwijl aan het eind
1 de vijftiger jaren 300.000 Neder-
Jse gezinnen een draagbare radio
Q^ten, is dat getal nu aangegroeid
ng<
3.600.000.
'ers in vergelijking tot de EEG-lan-
t-ze£: p?r llonderd gezinnen waren er
*fFrg 3aar 273 radio-apparaten: voor
jtsland was dit aantal 366, Neder-
n volgde als tweede met 328 en
boekte 230.
Van onze radio- en tv-redactie
AMSTERDAM Voor veel
mensen is de term 'HiFi' nog
niet veel meer dan een Engels
talige term, die wel hetzelfde zal
betekenen als stereo of die al
thans daarmee te maken heeft.
Het zijn echter twee los van elkaar
staande begrippen. HiFi is de afkor
ting van High Fidelity. Het is een
kwaliteitsaanduiding en wil zeggen
'zeer natuurgetrouw'. Dit slaat op
het opnemen en weergeven van mu
ziek en spraak. Genoemde natuurge
trouwheid wordt tot stand gebracht
door middel van elektro-akoestische
apparaten. Van technische onvolko
menheden is geen sprake meer en
bijverschijnselen als 'brom' of 'ruis'
komen niet voor. Geprobeerd wordt
een hoge graad van perfectie te be
reiken.
Bij HiFi is sprake van een keten.
Geluidssignalen worden omgezet in
elektrische signalen, deze worden
versterkt en bijvoorbeeld door de
radio of op de plaat vastgelegd,
weer opgevangen, opnieuw versterkt
en tenslotte worden de elektrische
signalen omgezet in geluidstrillingen.
Is er bij HiFi sprake van een kwali
teitsaanduiding, bij -.Stereo heeft
men te maken met een systeem. Ste
reo is een afkorting van stereofonie.
Daarmee wordt bedoeld een opname-
en weergavetechniek, waarbij de
drie belangrijke elementen van mu
ziek dat zijn richting, beweging
en diepte duidelijk herkenbaar
blijven. Gebruik wordt gemaakt van
twee gescheiden geluidskanalen. Met
dit systeem wordt ingehaakt op het
feit, dat wij langs twee kanalen ho
ren; onze twee oren. Bij stereo-con-
certmuziek is duidelijk te horen aan
welke zijde van het podium de vio
len zich bevinden en waar de con
trabassen, om een voorbeeld te noe
men.
Vaak wordt HiFi en Stereo met be
grippen van de fotografie benoemd.
HiFi zou dan beelden weergeven,
die goed, scherp, helder en in de na
tuurlijke kleuren zijn, terwijl Stereo
voor de ruimte- en dieptewerking
zorgt, en voor de bepaling van
plaats.
Zijn HiFi en Stereo dus beslist niet
hetzelfde, ze gaan ook niet altijd sa
men. Een slecht stereo-apparaat mag
het predicaat HiFi zeker niet dra
gen, terwijl er daarentegen goede
mono-apparaten bestaan, die dat wel
kunnen.
Op het gebied van de ÜiFi wordt
getracht een zo groot mogelijke per
fectie te bereiken. Dat wil ook zeg
gen, dat de maatstaven de laatste ja
ren strenger worden. HiFi-apparatuur
uit het beginjaar 1968 zal in 1973 ze
ker verbeterd zijn, terwijl dankzij
hoger gestelde eisen apparatuur, die
eens het etiket HiFi voerde, dat nu
niet meer mag doen.
Merkwaardig blijft in dit verband
de opmerking, dat bezitters van Hi-
Fi-installaties teleurgesteld de con
certzaal uitkomen. Mensen die zo re
ageren op een min of meer spontaan
gebeuren als een directe muziekuit
voering met menselijke vertolking
raken teveel gewend aan het bijna-
volmaakte.
Grotere perfectie op het gebied van
stereo wordt de laatste jaren ook ge
zocht en gevonden in de quadrofo-
nie, het vler-kanalensysteem.
an onze radio- en tv-redactie
=MSTERDAM - De kans is niet gering, dat de bezoeker van HiFi RAI 73, die vandaag geopend wordt
tot zondagmiddag blijft, door de bomen het bos niet meer ziet als hij de dertienduizend vierkante meter
ote Europahal binnenstapt om dat hij aan een nieuwe platenspeler toe is. Overigens zit hij al direct
>ed fout, want bij HiFi wordt slechts ge sproken van muziekinstallatie en niet van een gewone platen-
Anders geeft het blad Disk wel enig
wegwijs. Een schematische opbouw is
daarin opgenomen. HiFi-Stereo-insta-
laties voor verschillende beurzen. Er
staat te lezen dat minimaal gerekend
moet worden duizend gulden voor een
enigszins 'muziekwaardige' installatie.
Kwaliteitsweergave is mogelijk wan
neer men na overleg tweeduizend gul
den uitgeeft terwijl boven driedui
zend gulden de HiFi-top bereikt kan
worden.
Hoe dat moet wordt getoond op HiFi
RAI 73 die vanmorgen zijn poorten
opent en die ze zondagmiddag 2 sep
tember weer sluit. De tentoonstelling
kan bezocht worden tussen 's morgens
tien en 's middags vijf uur en 's
avonds van zeven tot tien uur, behal
ve op zondagavond.
BOVEN: Alles in £én biedt deze HlFl-combl-
natie die tegelijk radio, elektronische platen
speler en versterker ls. Voor wie z'n hoofd
niet wil breken over het samenstellen van
een goede geluidsinstallatie en over oen dik
ke beurs beschikt, dient dit apparaat het
gemak.
LINKS: Een van de nieuwste uitvindingen op
HIFI KAI 73 is deze HiFi/Sterco-hoofdtclc-
foon.
ONDER: Een Interieurfoto van de elektroni
sche Motional Feed Back luidsprekerbox met
Ingebouwde versterkers. De luidspreker In
de keten, dtc HIFI moet teweeg brengen was
tot voor kort een zwakke schakel. Van deze
Motional Feed Back is in ecu niet grote luid
spreker veel geluidskwaliteit ie verwachten.
BARSTOW (UPI) Een echtpaar in
Barstow in de Amerikaanse staat Cali-
fornië is er nog steeds niet in ge
slaagd hun overleden elf-jarige zoon
tot leven te brengen, nadat het jonge
tje, dat suikerziek was, stierf omdat
zijn ouders uit godsdienstige overwe
gingen besloten hun zoon zijn noodza
kelijke dosis insuline te weigeren. De
vader, Lawrence Parker heeeft verkl
aard dat er geen begrafenis zal zijn
'omdat mijn zoon Wesley nog deze
middag ui/t zijn kist zal opstaan'. Het
verwachte 'wonder' is zondag echter
niet geschied, hoewel bijna 200 leden
van de huisgemeente van Lawrence
cele uren gezang, gebed en meditatie
hebben besteed aan het uitdrijven van
de 'demonen* uit het lichaam van de
jongen.
Het echtpaar had in Barstow een
christelijke secte. d eVergadering van
God, opgericht. Het echtpaar was de
overtuiging toegedaan dat geloof en
handoplegging voldoende waren om
hun zoon Wesley van zijn suikerziekte
tc genezen.
Twee dagen later, nadat de dagelijkse
dosis insuline was stopgezet, kreeg de
jongen ernstige ademhalingsmoeilijk
heden en stierf hij een pijnlijke dood.
De moeder, de 29-jarige Alice Lawren
ce, verklaarde dat zij inderhaast nog
een dosis insuline bij de apotheek
had willen halen, maar haar man had
dit verboden, omdat de ziekte bij zijn
zoon volgens hem het 'werk van Sa
tan' was.
De autoriteiten overwegen een aan
klacht wegens het plegen van een
misdrijf in te dienen tegen Lawrence.
BREDA Op de kunstacademie Sint
Joost in Breda is een conflict over
het leerplan ontstaan tussen het be
stuur en de studenten van de afdeling
binnenhuisarchitectuur. Dit is er de
oorzaak van dat op deze afdeling de
lessen enige weken zijn opgeschort.
De studenten van de afdeling verzet
ten zich tegen het nieuwe leerplan,
omdat dit onder meer inhoudt het
ontslag van een leraar en verminde
ring van lesuren van een andere le
raar. De studenten binnenhuisarchi
tectuur moeten nu het bestuur voor 1
september persoonlijk laten weten of
zij het nieuwe leerplan en lesrooster
al dan niet accepteren.
De studenten en enkele docenten ble
ken tijdens een bijeenkomst van me
ning dat het nieuwe leerplan 'uit de
tijd' is. Bovendien vinden zij dat zij
bij de samenstelling van het leerplan
hadden moeten worden betrokken.
Volgens hen is het conflict een zaak
die de totale onderwijsstructuur van
de academie aangaat. Volgens direc
teur Slee houdt de wijziging van het
leerplan verband met de beleidsom-
buigende maatregelen die door het
ministerie van onderwijs en weten
schappen voor. het hoger beroepson
derwijs zijn aangekondigd.
ARNHEM In een Kleibaggergat bij
een steenfabriek in de omgeving van
Arnhem is het lichaam van de 84-jari-
ge H. Koenders uit Velp gevonden.
De heer Koenders was op 15 augustus
verdwenen nadat hij te voet bood
schappen was gaan doen. Zoekacties
door politie en militairen hadden
geen resultaat gehad. De politie
neemt aan dat de man negen dagen
voordat hij is gevonden in het water
is gevallen.
PERSONALIA HZ
Belastingen: Per 1 oktober 1973 is de
heer A. M. Borg, nu hoofdinspecteur
der invoerrechten en accijnzen te 's-
Gravenhage, benoemd tot directeur
der rijksbelasting in Groningen. De
directie in Groningen omvat de pro
vincie Friesland en Groningen. De
heer Borg volgt hiermee de heer R.
Bitter op die met ingang van dezelfde
datum is benoemd tot directeur der
directe belastingen te Amsterdam.
OPLOSSING VAN GISTEREN:
Hor.: 1. stram, 4. nader, 7. tafel, 9. ka
liber, 11. raap, 13. Aida, 15. map, 16.
sar, 17. alt, 18. ode, 20. ark, 22. nest,
24. ader, 25. tapioca, 28. kreet, 29. avi
so, 30. ratel.
Vert.: 1. storm, 2. atap, 3. mal, 4. neb,
5. Alea, 6. radar, 8. filologie, 9. kap,
10. ris, 12. aarde, 14. darre, 18. onera,
19. Est, 20. Ada, 21. kraal, 23. taks» 24.
acta, 26. pro, 27. oer.
DEN HAAG Bij alle aandacht, die er is voor de nieuwe ontwikke
ling en de uitbouw van de moderne danskunst is voor het grote pu
bliek nog altijd het klassieke ballet bepalend en het is deze dans-
kunstvorm, die de grootste belanstelling trekt. Vooral als die wordt
gebracht door een Russisch ensemble, want Rusland geldt sedert de
tsarentijd als het 'Mekka' van het romantisch-academisch ballet.
Zondagavond in het Nederlandse Con
grescentrum in Den Haag en gistera
vond in de Rotterdamse Schouwburg
trok het ensemble van het Tsjzi-
kowsky-theater uit Perm dzn ook een
uitverkocht huis met de volledige uit
voering van het bekende Tsjaikowsky-
ballet 'Lac de Cygnes'. En het is te
verwachten dat dinsdag, woensdag,
donderdag en vrijdag iedere avond
het RAI-congrescentrum in Amster
dam een uitverkocht h'uis zal hebben,
want dan komt dit omvangrijke ballet
in Amsterdam.
In dit romantische ballet gaat het om
de show, het theaterwerk, maar voor
al om de virtuositeit in de academi
sche danstechniek. In Sowjet-Rusland
is deze danstechniek tot het uiterste
opgevoerd en Galina Ulanova, die
geldt als een van de prima ballerinas
assoluto, heeft het gezelschap van het
Tsjaikowsky-theater eens aangeduid
als het beste romantische ensemble
van Rusland. In ieder geval geldt dit
ensemble als het voorportaal van het
Bolshoi Ballet en zijn naam van vir
tuositeit en tèchniek heeft het Tsjai-
kowsky-théater in Den Haag en Rot
terdam in ieder géval hoog gehouden.
Op de foto een van de bekendste pas
sages uit het zwanenmeer: de pas-de-
deux van Siegfried met de zwarte
zwaan. Voor academiscye dansers
geldt deze pas-de-deuz als een examen-
stuk.
EINDHOVEN De toneelgroep Proloog heeft scherp geprotesteerd
tegen de pogingen van B. en W. van Eindhoven om de subsidiëring
van Proloog op losse schroeven te zetten. Zoals bekend hebben B. en
W. Proloog meegedeeld dat zij de subsidie aan het eind van het
seizoen willen stoppen als er geen overeenstemming bereikt wordt
over doelstelling en werkwijze van Proloog.
Horizontaal woorden Invuolen die be
tekenen:
1. medeklinker, 2. bergweide, 3. ge
bak, 4. hevige stormwind. 5. tiran, 6.
heimelijk, 7. ten hoogste, 8. vijzel, 9.
burcht in Friesland, 10. opstootje, 11.
medeklinker. Bij juiste invulling ieest
men verticaal 1 hetzelfde als horizon
taal 6.
Aanvankelijk zouden de vier grote
Brabantse steden plus provinciale sta
ten Proloog tot september 1975 subsi
diëren, in afwachting van een provin
ciaal onderzoek naar de toneelsituatie
in Brabant. Minister Van Doorn van
CRM vond dit een uitstekend plan en
drong er schriftelijk bij de verschil
lende subsidiegevers^ op aan de subsi
diëring van onder meer Proloog veilig
te stellen tot 1975. Behalve de ge
meenteraad van Eindhoven gingen de
andere steden en de Staten akkoord
met het subsidievoorstel. De raad van
Eindhoven heeft nu vergaderd op ba
sis van een nieuw voor stel van B. en
W. om Proloog alleen subsidie te ge
ven voor het seizoen 1974-1975 als de
toneelgroep overeenstemming bereikt
over haar doelstelling, de inhoud van
de programma's en de werkwijze van
de groep met een speciaal te benoe
men commissie. Die overeenstemming
moet overigens snel bereikt worden,
ARNHEM De Internationale Film-
week in Arnhem gaat ook aan het
Arnhems Museum niet zomaar voor
bij. In die week van 30 augustus
tot 5 september is er een tentoon
stelling te zien over Asta Nielsen, de
legendarische Deense actrice uit die
tijd dat de film het nog zonder geluid
moest doen. Deze expositie werd sa
mengesteld door het Deens Filmmu
seum en komt in Arnhem dankzij de
bemiddeling van het Nederlands
Filmmuseum.
Asta Nielsen droeg er vooral door rol
len als Fraulein Julie van Ibsen en
Hedda Gabler van Strindberg, veel toe
bij de film uit de sfeer van de kermis
attractie te halen en tot een volwaar
dig artistiek medium te maken.
Ze werkte tot 1937 in Duitsland, dat
ze verliet toen de nazi's om haar me
dewerking vroegen. Ze overleed in
1972 op negentigjarige leeftijd.
De schilder Pyke Koch, van wie in
Arnhem verschillende doeken hangen,
werd door haar geïnspireerd tot het
maken van een portret, gebaseerd op
foto's uit haar films. Ook in het mu
seum rolprenten, op middagen vanaf
2 uur en bovendien op vrijdagavond
31 augustus en dinsdagavond 4 sep
tember vanaf 8 uur.
omdat de toneelspelers in oktober wel
moeten weten waar ze-'het volgend
jaar aan toe zullen zijn. In oktober
begint nl. de transferperiode voor ac
teurs.
Het overleg dat B. en W. van Eindho
ven willen moet niet alleen op zeer
korte termijn gevoerd worden, het
moet bovendien tot overeenstemming
leiden, in de praktijk betekent dat
dat Proloog zich zal moeten voegen
naar de kritiek op haar vormingspro
gramma's en de discussies die achter
af door acteurs en publiek gehouden
worden. Prolooog heeft tegen deze
'politieke chantage' bezwaar aangete
kend. De groep vindt het niet eerlijk
dat ze onder bedreiging van verlies
van subsidie tot overeenstemming
móet komen met haar critici. Als de
groep immers, in het overleg met die
speciale commissie, niet doet wat de
commissie wil dan verspeelt ze haar
recht op subsidie. In het oorspronke
lijke voorstel van de provinciale com
missie (dat aangenomen werd door al
le andere subsidiegevers) werd alleen
gesteld dat Proloog bereid moet zijn
tot serieus overleg over de kritiek die
op het werk van de toneelgroep gele
verd is. Er werd echter niet bij voor
baat met een sanctie op het misluk
ken van dat overleg gedreigd.
AMSTERDAM Theatergroep Fun
house zal van 1 tot 27 september haar
laatste serie van Funhouse Revue ge
ven. Medio februari zal zij met een
nieuw programma in het Shaffy-thea-
ter van start gaan.
In de samenstelling van de groep zijn
enkele wijzigingen opgetreden. Naast
Rob van Houten, Feike Boschma,
Barry Stevens, Cor Beurskcns en
Dolly Vonk treden nu ook op Mau
reen Kramer en Loes Schutte. De
voorstellingen beginnen om 20.30 uur.
De pers waarmee de Groningse
schilder-drukker H. N. Werkman in
de oorlog zijn illegale druksels ver
vaardigde zal op 5 september meerij
den op een van de wagens in de op
tocht die in Groningen georganiseerd
wordt door de Commerciële Club
t.g.v. het zilveren jubileum van de ko
ningin.
