Nat ieder kan doen
om 'milieu' te beschermen
Vijf kwartier durend
militair 'huldeblijk'
bij regeringsjubileum
'Consultatiebureau voor
alcohol en drugs
in Apeldoorn uitbreiden'
A
Vrouw wordt treinconducteur
zorgen, geen rechten voor illegale gastarbeiders
Strenge aanpak
funest voor
de tuinbouw
Ook deputaties van burgerpersoneel
Van een verslaggever
DiEEY HAAG Het 'huldeblijk' van de krijgsmacht in ver
band met het zilveren regeringsjubileum van de Koningin zal
op maandag 3 september aangeboden worden op het voorplein
van paleis Huis ten Bosch in 'Den Haag. De manifestatie zal on
geveer vijf kwartier duren; van half vier tot kwart voor vijf.
In Den Haag is meegedeeld dat mi
nister Vredeling en de staatssecre
tarissen Mommersteeg en Stemer-
dink bij het huldeblijk aanwezig
zullen zijn. Ook zijn mededelingen
gedaan over de deputaties van het
militair en burgerpersoneel, die de
plechtigheid (die zoals bekend veel
'eenvoudiger van opzet wordt dat
aanvankelijk de bedoeling was)
zullen bijwonen.
De deputaties die bij paleis Huis
ten Bosch aanwezig zullen zijn,
zullen bestaan uit militair en bur
gerpersoneel van de krijgsmacht.
Daarnaast zullen ook vertegen
woordigers van belangenverenigin
gen, organisatie en groeperingen,
die 'op enigerlei wijze' binding
hebben met de krijgsmacht, verte
genwoordigd zijn. De Koningin zal
met deze organisaties een persoon
lijke ontmoeting hebben, aldus de
rijksvoorlichtingsdienst.
Het huldeblijk zal daarnaast be
staan uit een ceremoniële inspectie
door de Koningin van de gezamen
lijke vaandels, standaarden en
vlaggen van de krijgsmacht. Dit
'ceremoniële huldeblijk' zal onder
meer worden gepresenteerd door
een bewapend militair detache
ment, dat bestaat uit een muziek
kapel, een vaandelgroep en vaan-
delwacht, en een 'erecompagnie',
die uit de drie krijgsmachtonder
delen is samengesteld. Deze 'ere
compagnie' telt honderd man en
zal een peloton van het korps ma
riniers, een peloton van de garde
grenadiers en een ere-esquadron
van de Koninklijke Luchtmacht
omvatten.
In de deputaties van de krijgs
machtonderdelen zullen de marine
en de luchtmacht met ongeveer
vijftig man vertegenwoordigd zijn,
de landmacht met ongeveer 85
man. Uit mensen die in 1948 de
pergola droegen, waaronder de Ko
ningin naar de inhuldigingsplech
tigheid in de Nieuwe Kerk te Am
sterdam liep, zal nu een erehaag
gevormd worden.
Onder de genodigden die aan de
manifestatie zullen kunnen deelne
men, zullen deputaties zijn van or
ganisaties die binding hebben met
de krijgsmacht, zoals de belangen
verenigingen van militair perso
neel, de burger-ambtenarenorgani-
saties, de verenigingen 'Onze
Vloot', 'Ons Leger' en 'Onze Lucht
macht', organisaties van oud-mili
tairen en van dragers van dapper
heidsonderscheidingen. Ook zullen
aanwezig zijn de leden van de De
fensieraad en van andere departe
mentale adviesorganen, verscheide
ne hoge commandanten van zee-,
land- en luchtmacht en comman
danten van regimenten en van
overeenkomstige eenheden die met
een vaandel, een standaard of een
vlag in de vaandelgroep vertegen
woordigd zullen zijn.
De leden van het comité verenigde
chefs van staven en de gouverneur
van de residentie zullen de mani
festatie bijwonen. Tussen half twee
en drie uur zal de paleistuin die
dag voor het publiek toegankelijk
zijn.
APELDOORN Het consultatiebureau voor alcohol en drugs in
Apeldoorn zal krachtig moeten worden uitgebouwd. Dat is de me
ning van een 'werkgroep drugs', die gisteren een rapport lieeft ge
publiceerd.
Op het moment kan het bureau in
Apeldoorn onvoldoende functioneren.
'Het is onverantwoord dat in een stad
met bijna 130.000 inwoners door over
belasting zelfs de justitiële cliënten
nauwelijks effectief geholpen kunnen
worden, laat staan de honderden an
dere hulpbehoevenden', aldus de
werkgroep.
Volgens intussen wat verouderde cij
fers (ze dateren van 1971) van het
criminologisch instituut van de rijks
universiteit van Groningen bekende
11.3 procent van de leerlingen van de
eindexamenklassen van gymnasium en
HBS/Atheneum in Apeldoorn dat zij
wel eens, al was het maar één keer,
een verdovend middel hadden ge
bruikt. In Amsterdam was dat op dat
moment 26 procent, in Eindhoven
17.7 procent en in Maastricht 14.7
procent. De percentages regelmatige
druggebruikers waren niet bekend,
maar lagen uiteraard lager.
Verhoudingsgewijs zou het drugge
bruik in Apeldoorn derhalve niet
groot zijn. Aan een speciale 'fliptele-
foon' (voor noodgevallen) bestaat vol
gens de werkgroep dan ook voorals
nog geen behoefte. Andere instellin
gen kunnen als zodanig dienen, onder
meer de SOS-Centrale Hulpdienst.
UTRECHT De 25-jarige mevrouw A. L. A. Zoon-Kuypers uit Zaandam
wordt waarschijnlijk de eerste vrouwelijke conducteur bij de Nederlandse
Spoorwegen. Zij werkt nu bij de NS als lokettiste en gaf zich enige tijd
geleden op voor de conducteursopleiding, die vier tot vijf maanden
duurt. Volgens de spoorwegen is zij toegelaten omdat zij aan alle eisen
voldoet waaraan ook mannelijke conducteurskandidaten moeten voldoen.
I
IQiUW/TtCTOAiEiTET DONlDiFJRDAiG 9 AUGUSTUS 1973
BJMWSNiLAIND T9/UU1
eem een douche en geen bad Isoleer uw huis goed Koop geen papieren kleren Was auto niet te vaak Laat kraan niet onnodig lopen
1(
(119 j,
S8j
060 rei
11 een onzer verslaggevers
[STERDAM Iedereen heeft
mogelijkheid een bijdrage te
sren aan de bescherming van
milieu. Uitgaande van deze
J achte heeft het Belgische con-
lentenblad 'Test Aankoop' een
ikel gepubliceerd, waarbij de
nmissie der Europese Gemeen-
appen terecht aantekent, dat
e publikatie getuigt van be
stwording van de praktische
agstukken van consumptie en
lieu, die iedere burger door
persoonlijk gedrag kan hei-
oplossen.
onditioneerd door de reclame om
ids meer te kopen, aldus het arti-
hebben wij gebruiksgewoonten
genomen die tot uiting komen in
veelvoudige vervuiling en een
le verspilling. Er moet echter ge
in worden met deze gewoonten
zich tegen ons allen keren. Hier- EnSTQiO
wordt aangetekend dat het absurd
zijn te zeggen: 'laten wij niet
r verbruiken'. Maar wel wordt ge
il: 'laten wij beter, verstandiger en
liger verbruiken, met meer eer
voor anderen en voor ons leefmi-
schappelijke aanpak een beweging ten
goede in gang zal zetten.
Water
Wees spaarzaam met water.
Laat de kraan niet onnodig lopen
en herstel lekkende kranen en leidin
gen. Deze aanhoudende druppels bete
kenen een aanzienlijke verspilling;
Het nemen van douches in plaats
van baden kost ongeveer vijf maal
minder water;
Gebruik de volledige capaciteit
van de (af)wasmachine. Door niet
voor elk wisse-wasje deze machine te
gebruiken wordt bovendien elektrici
teit bespaard.
Gebruik slechts het strikte mini
mum aan wasmiddelen. Wasmiddelen
met fosfaten en enzymen dienen waar
mogelijk vervangen te worden door
vlokkenzeep, die vanzelf 'afbreekt' in
het afvalwater;
Was de auto niet te vaak. Dat is
niet bevorderlijk voor de verf. Boven
dien verdient het gebruik van emmer
en spons de voorkeur boven een
sproeislang.
ment niet nodig hebt en gebruik geen
overdadige verlichting in hal, gang of
tuin;
Gebruik de auto zo weinig moge
lijk en rijd niet met een te grote
wagen. In beide gevallen zal men min
der vervuilen.
Verpakking
rtoe wordt een aantal concrete
ten genoemd, waarvan wordt ge-
J dat elk van de suggesties belan-
tos of pietluttig kan lijken, maar
die niettemin bij een gemeen-
Spaar ook energie, want de voorraden
verminderen en de produktie van
energie verontreinigt bovendien water
en lucht.
Zorg voor een behoorlijke isolatie
van het huis om het brandstofver
bruik te verminderen;
Let op de verf en het behang. De
kleur van plafond en muren heeft in
vloed op de weerkaatsing van het
licht;
Doe het licht uit, dat u op dat mo-
Vaak begaan wij de dwaasheid, aldus
het blad, artikelen te kopen die ver
pakt zijn in een massa papier, karton
of plastic die overbodig is. Papier
wordt gemaakt van hout, en kunst
stoffen zijn vaak moeilijk of niet af
breekbaar. Als gekozen moet worden
heeft papier de voorkeur boven plas
tic die niet afbreekt en een 'eeuwig
durend' vuilnis is. Daarom:
Gebruik geen servetten, tafelkle
den, bekers en borden van papier of
karton;
Koop geen papieren kleren. Boven
dien staat de prijs daarvan in wanver
houding tot het produkt;
Koop ook geen ijzerwaren als
schroeven en spijkers op dikke stuk
ken karton die afgedekt zijn met een
plastic doosje. Deze verpakking kost
vaak meer dan het produkt zelf;
Boycot produkten met te veel ver
pakking, met name die artikelen
waarvan de verpakking veel omvang
rijker is dan het produkt dat erin
zit. Deze verkwisting is niet gratis
maar alleen bedoeld om mensen tot
kopen aan te zetten;
Gebruik geen aluminiumfolie en
koop geen kant-en-klaar maaltijden
die verkocht worden in wegwerpver
pakking. Het kost veel en verspilt bo
vendien energie;
Gebruik zo mogelijk geen spuit-
Het opvallende doet zich nu voor ,dat
men, binnen het onwettige kader van
het illegale werk afspraken probeert
te maken om de rechteloze werkne
mers niet aan zijn lot over te laten.
Als de man ziek is, wordt voor hem
gezorgd. Er zijn verhalen over 'illega
len', die verstopt in een auto, naar
dokter of tandarts zijn gebracht.
Het is mogelijk gebleken de illegale
gastarbeider bij het ziekenfonds te
verzekeren. Ook prijkt hij soms op de
loonlijst en betaalt hij zijn deel voor
de Nederlandse staatshuishouding en
zelfs de AOW-premie voor de ouwe
dag.
Men wil voor de illegale gastarbeider
zorgen. Trouwens, binnen de eigen
gemeenschap wordt het snel bekend
en wordt er schande over gesproken,
wanneer zich misstanden voordoen.
Al deze garanties worden weliswaar
verleend in een paternalistische sfeer.
Bovendien, de illegale arbeider, hoe
ook gewaardeerd vaak om zijn toege
wijd werk, heeft, wanneer het er op
aan komt, geen been om op te staan
en wordt het slachtoffer. Zijn vonnis
is en blijft: zich schuil houden op de
bedrijven. De in zijn ogen goede ver
diensten moeten deze pijn in een
zaamheid verzachten. Wanneer het
zondag is, wordt er niet gewerkt in
de kassen. Dan hangt de buitenlandse
gast maar wat rond op zijn werkter
rein, niet wetend hoe zijn tijd te do
den.
In Berkel is tijdens de kerstdagen,
vooral met het oog op de rechtelozen,
een kerstin georganiseerd. Ze zijn
naar het gebouw van de gereformeer
de kerk gekomen, hoewel ze wisten
dat ze risico's lopen. De ijverige plaat
selijke vredeswerkgroep trekt zich
verder hun lot aan en organiseert een
sociëteit. Ook dat is mogelijk zonder
dat de politie een inval doet en er de
portaties volgen.
Het is een onwezenlijke en onzekere
toestand. Niemand heeft er vrede
mee. De tuinders willen niets liever
dan dat hun arbeidskrachten een lega
le status krijgen. Het blijkt niet mo
gelijk te zijn, omdat men in conflict
bomt met de op landelijk niveau ge
sloten contracten.
Als bijvoorbeeld de 'illegale' Marok
kaan 'legaal' wil worden, moet hij te
rug naar zijn land om zich daar op
een wachtlijst te laten plaatsen. Door
het nu geldende stringente wervings
beleid is het zeer de vraag of hij weer
naar Nederland terug kan. In ieder
geval is de kans, dat hij zijn baas te
rug ziet, erg klein.
Geen weg terug
Nu de weg terug uit de illegale sfeer,
zonder dat het bedrijf er ernstig on
der lijdt, niet mogelijk is, wordt ge
probeerd in de eigen gemeenschap
enige rechtszekerheid te scheppen.
Dat lukt tot op zekere hoogte. Maar
de toestand in het Zuidhollandse kas-
sengebied, waar men sinds jaren te
vreden geluiden hoort, omdat de prij
zen van de produkten goed zijn, blijft
wat de arbeid betreft onbehagelijk.
Een generaal pardon voor de illegale
gastarbeiders de oplossin" voor de
tuinbouw is niet mogelijk, gezien
de internationale gevolgen. Maar nu
de laatste tijd de zaak op zijn beloop
wordt gelaten er er een gewapende
vrede met de justitie blijkt te be
staan, lijkt in het onderduik-kassen ge
bied het pardon al verleend te zijn.
Alleen de rechtszekerheid is zoek, zo
als ook voor de elders levende duizen
den illegalen. Dat is onbegrijpelijk in
het land dat vaak pocht op zijn socia
le wetgeving.
m 'ONDERDUIKERS'
'Ij
Mogelijk zwaardere straf
voor illegaal in dienst I
hebben buitenlanders
bussen. Deze verpakking is vaak veel
duurder dan het produkt dat erin zit
en kan bovendien ontploffen zelfs
leeg.
Kocp melkprodukten, wijn enz. in
flessen met statiegeld. Als dit niet
mogelijk is, neem dan eerder glas dan
karton en eerder karton dan plastic.
Weiger vooral de plastic tassen die
sommige winkels 'weggeven' of verko
pen. Een (eigen) stevige hand- of
boodschappentas is net zo nuttig.
De illegale gastarbeider in de bloemenkas. Zijn werk wordt gewaardeerd. Maar er bestaat geen enkele
rechtszekerheid voor hem.
werkomstandigheden moest zorgen en
dat eerst geprobeerd moest worden
werknemers uit het noorden van het
land aan te trekken.
De glastuinbouw bleef zo met een te
kort aan arbeidskrachten kampen.
Toen de illegale gastarbeiders, in ons
land gekomen via de grote steden,
zich op de tuinen aanboden voor
werk, zeiden de tuinders, uit nood
handelend, niet altijd 'nee'.
Tuinders worden gerekend tot de
kleine zelfstandigen. Het accent mag
zeker op het 'zelfstandige' worden ge
legd. De tuinders vroegen lang niet
altijd naar de door de overheid ver
eiste papieren.
Op het ogenblik hebben veel tuinders
geen spijt van de illegale benoemin
gen. 'Er zijn heel geschikte mensen
bij', vertelt Arie van der Torre. 'Ze
hebben vaak nog plezier in him werk.
Bij de Marokkanen bijvoorbeeld merk
je, dat ze verstand hebben van de ge
wassen'.
De illegale verhouding in de tuin
bouw beviel in veel gevallen over een
weer. Volgens het middeleeuwse
systeem van de mond-tot-mond-recla-
me was het in de verre landen snel
bekend hoe het werk was in de kas
sen: er kwamen méér illegale aanbie
dingen.
Ondei'duikgébied
Dat de glastuinbouw aantrekkelijk is
voor de illegale buitenlanders, komt
ook doordat het tuinbouwgebied met
de lange kassen, hoge gewassen en
brede sloten ideaal is om niet in han
den van de politie te vallen. Dat had
den de onderduikers in de Tweede
Wereldoorlog reeds ontdekt. En even
als in de oorlogsjaren hoewel de
omstandigheden nu totaal anders zijn
kon men in het tuinbouwgebied
soms getuige zijn van razzia's, renpar-
tijen en achtervolgingen in de duis-
terse kassen.
De rijkspolitie, die haar instructies
heeft, kon niet gelaten toezien, dat de
wetten van het land werden overtre
den, vooral toen er klachten kwamen
over de slechte huisvesting van de
gastarbeider en de miserabele omstan
digheden, waaronder hij soms leefde.
De razzia's hadden niet het gewenste
effect. De gastarbeider werd als hij
gepakt werd, de grens over gezet.
Maar omdat hij in het bezit was van
een geldige pas, reisde hij weer terug.
En de baas zei 'Welkom, we gaan ge
woon door'. Ook kwam het voor, dat
de gepakte illegale gastarbeider zijn
deportatie benutte als gratis reis naar
huis. Na een vakantie in familiekring,
zag men hem na enige tijd weer op
de tuin terug.
Door de acties van de politie werden
de onderlinge verhoudingen in de
dorpen er niet beter op. De tuinder
ervoer het, alsof hij van zijn perso
neel werd beroofd.
Het laatste jaar is de toestand in het
glastuinbouwgebied enigszins gestabi
liseerd. De jacht op de mensen komt
zelden meer voor. De politie, die niet
om w,erk verlegen zit, ziet op tegen
de administratieve rompslomp, die de
deportaties met zich meebrengen. Tot
aktie wordt alleen overgegaan, wan
ner er klachten zijn. Ook gaat de poli
tie op zoek naar de illegale gastarbei
der, wanneer hij op onfrisse wijze
wordt verraden; er is dan een 'tip'
binnengekomen. De vergelijking met
de oorlogsjaren gaat in meer dan een
opzicht op\
Mooie preek
Het is uit de hand gelopen met de il
legale werkkrachten. De heer A. Stok
kers, secretaris voor sociale zaken van
de CBTB zegt, dat de organisatie ge
waarschuwd heeft niet met de 'rechte
lozen' in zee te gaan. De leden-werk
gevers stemden hiermee wel in, maar
het was net als met een mooie preek,
op zondag gehoord. In het harde le
ven op maandag is men het weer ver
geten. 'Het was vechten tegen de bier
kaai', zegt de CBTB-secretaris.
Ds. J. A. Bos, gereformeerd predikant
midden in het tuinbouwgebied ten
noorden van Rotterdam, die in zijn
pastorale praktijk de illegale werkne
mer ontmoet, vindt de toestand on
wettig (als het te pas komt, kan men
dat van hem horen) maar hij beoor
deelt de situatie in zijn omgeving niet
zo ongunstig.
De predikant, die gezien mag worden
als beschermheer van de illegale gast
arbeider, zegt: 'Het is niet waar, dat
de tuinder misbruik maakt van de
rechteloosheid van zijn werknemer.
Men is er op uit om iedereen gelijk
t.e behandelen. Wanneer een Marok
kaan hetzelfde presteert als een Ne
derland, krijgt hij evenveel uitbe
taald'.
Dit voorlopige oericht in onze
krant was al voldoende voor on
rust in de tuinbouw. Strengere
straffen, aldus de reactie, zouden
funest zijn.
Gezien het energieverbruik, de uit
laatgassen, het lawaai en andere be
zwaren wordt geadviseerd zuinig te
zijn met het vervoer.
Neem voor lange afstanden de
trein in plaats van de auto. De trein
verontreinigt veel minder en vervoert
bij gelijke ruimte en energie
veel meer reizigers dan de auto. (in
auto's zit vaak alleen de bestuurder,
terwijl men minstens vier mensen zou
kunnen vervoeren).
Geef voor korte afstanden de voor
keur aan lopen of fietsen. Het is ge
zonder, in steden vaak sneller en in
elk geval minder verontreinigend.
Opgemerkt wordt nog dat men de ver-
onreiniging niet kan stoppen door
wetten, boetes cf processen. Er kan
slechts een einde aan worden gemaakt
door de bewustwording van elke ge
bruiker. Deze bewustwording, zo
wordt hieraan toegevoegd, is geen ab
stracte daad, geen morele overweging
en geen geestelijke ingeving maar
eenvoudigweg een dagelijkse keus
voor het produkt dat niet verontrei
nigt, niet doodt, niet verspilt en de
armsten niet berooft. De verpakking kost vaak meer dan het produkt zelf
oor Bert de Jong
de glastuinbouw is onrust onit-
tan als gevolg A an berichten
lt op de departementen van
rtitie, sociale zaken en econo-
sclie zaken plannen wrorden
naakt om het in dienst heb-
ii van illegale gastarbeiders
aar te straffen. Het zou de he
eling zijn de AverkgeA'er en dus
i de tuinder, hard aan te pak-
hoge boete, gevangenisstraf
desnoods bedrijfssluiting.
%ei
.tui
I«
adat er haast geen Nederlander
"(er is, die het werk in de tuinbouw-
^Ssen als zijn beroep kiest, is de
ider voor een groot deel afhanke-
J van de werkkracht van de ga9tar-
M'.er. Deze gastarbeiders werken in
[tuinbouw van Zuid-Holland verweg
grootste deel illegaal.
van der Totte, de secretaris van
Igrote tuinbouwveiling in Bleiswijk
'staan uit een fu9ie van de veilin-
van Rotterdam en Berkel) beves-
d dit. Hij zegt er meteen bij, dat,
fineer de rechter de mogelijkheid
hebben streng te straffen, dit fu-
t zal zijn voor de tuinbouw. Want
bedrijven zijn te afhankelijk van
rerkkracht van de illegale gastar-
ir. Op het ogenblik deelt de rech-
i3| boetes uit, die op de tuinders nau-
indruk maken,
secretaris van de nieuwe en mo-
ie en goed florerende veiling zegt
':end, dat al die strenge maatre-
niet zoveel van elkaar zouden
'billen. Het afpakken van het (il-
ile) personeel, de gevangenisstraf
le bedrijfssluiting zouden ongeveer
hetzelfde neerkomen: het bedrijf
er aan gaan.
•igens is het nog lang niet zo ver.
strenger te kunnen optreden is
wijziging van de wet op de econo-
delicten nodig. De parlemen-
behandeling zal, zoals dikwijls,
;ime tijd in beslag nemen. Het
;tel tot wetswijziging zal trou-
nog niet direct bij de Tweede
ler worden ingediend. Er is nog
concept. Het enige wat bekend
is dat er tussen de parlementen
"leg wordt gepleegd over het pro-
n van de naar schatting twintig-
dertigduizend illegale gastarbei-
in Nederland.
Soeef
rlopig blijft alles nog bij het oude
werkgever-tuinder kan nog even
5t zijn. Toch mag verwacht wor-
dat zeker het kabinet-Den Uyl
aan zijn stand verplicht voelt
(sociale) onrecht van de illegale
tarbeider niet langer te toleren.
een voorlopig bericht zo'n grote
ruk maakt in het Zuidhollandse
ibouwgebied, bewijst welke grote
nen het probleem daar heeft aan-
wnen. Van de naar schatting zes-
derd gastarbeiders in het West-
het tuinbouwgebied ten
rden van Rotterdam zijn er onge-
vierhonderd.
wel zeer scheve verhouding is
9# idelijk ontstaan. Een oorzaak is,
de tuinbouw, die steeds meer was
■Jgewezen op de hulp van buitenlan-
105 i, niet gelukkig is geweest met de
eiële werving. De agrarische bon-
aangesloten bij het NW en het
V, heben in het verleden geen me-
:k<iiferking verleend. Men meende, dat
tuinbouw' eerst zelf voor betere
