Rechtse gereformeerden Hf
groeien het sterkst
Uit de kerkbladen
Dietrich Gutsch: geen
onmenselijkheid in de
communistische landen
Vandaag 0
/llsillfill
Voorproefje uit India
Trouw
K wartet
Avondmaal
met
knackebröd
weer een feest
lJp
Nieuwe boe kek
TROUW/KWARTET DINSDAG 7 AUGUSTUS 1973
KERK/BINNENLAiNO
Van een onzer redacteuren
AMSTERDAM Aan de rechterflank van de gereformeerde ge
zindte groeien in ons land de kerken tlians relatief het sterkst.
Dat blijkt uit de zojuist verschenen
jaarboeken van deze kerken. De gere
formeerde gemeenten zagen in 1972
hun ledental vermeerderen van 77.750
naar 78.806, een stijging van 1.056 zie
len of 1,36 procent. Zij werden hierin
nog overtroffen door de kleinere
groep 'gereformeerde gemeenten in
Nederland', die groeiden van 16.227
naar 16.488. Dat komt neer op een
groei met 1,61 procent
Deze cijfers zijn niet incidenteel. Ter
wijl de groei van de veel grotere ge
reformeerde kerken steeds meer stokt
en niet-gereformeerde groepen, zoals
lutheranen, doopsgezinden en remon
stranten hun ledentallen zonder meer
zien dalen, beleven de rechtse gerefor
meerde groepen, numeriek gezien, een
bloeitijd. Misschien, dat alleen de
pinkstergroepen nog meer groeien,
maar deze houden geen statistieken
bij.
In de periode 1968-1973 groeiden de
gereformeerde gemeenten in Neder
land met 11,08 procent en de gerefor
meerde gemeenten met 9,13 procent,
terwijl bij voorbeeld de gereformeer
de kerken in dezelfde tijd hun leden
tal met slechts 2,46 procent zagen toe
nemen.
Over de oorzaken van deze groei zijn
geen exacte gegevens bekend. Zij zal
deels worden veroorzaakt door over
komst uit andere kerken, deels door
dat het geboortencijfer in deze groe
pen minder sterk daalt, dan elders
het geval is.
Het kerkverband van de gereformeer
de gemeenten werd in 1907 gevormd,
o.a. door de bekende ds. G. H. Ker
sten. In 1953 leidde een leergeschil
over de verhouding tussen prediking
en uitverkiezing (het aanbod van ge
nade) tot een scheuring, zodat men
sindsdien naast elkaar kent de 'gefor
meerde gemeenten' en de 'gerefor
meerde gemeenten in Nederland'.
Predikantentekort
De groei van de beide groepen is te
opmerkelijker, wanneer men let op
het predikantentekort. Van de grote
groep zijn twee op elke drie gemeen
ten vacant: de 155 gemeenten hebben
47 predikanten. In de kleinere groep
is de situatie nog sterker: daar heb
ben 52 gemeenten de beschikking
over maar vijf dienstdoende predikan
ten.
De vele vacante gemeenten hebben el
ke zondag leesdienst. Een ouderling
leest een preek voor, hetzij van een
eigentijdse predikant, hetzij van een
'oude schrijver'. Ook de katechisatie,
het ziekenbezoek en dikwijls het lei
den van begrafenissen komt voor re
kening van de ouderlingen. Maar dit
doet kennelijk aan de groei geen af
breuk.
In de grotere groep is deze situatie
overigens aan het veranderen. Vijf
tien jaar geleden had men daar
slechts 19 predikanten, nu 47. Op het
ogenblik zijn acht studenten in oplei-
Dit zijn de percentages van
groei, resp. daling van de leden
tallen van enkele kerken in 1972:
geref. gemeenten in Ned. 1.61
gercf. gemeenten 1,36
geref. kerken (vrijgem.) 1,23
unie van baptistengeni. 1,14
(Nederlandse bevolking 0,90)
geref. kerken 0,44
chr. geref. kerken 0,34
doopsgez. broederschap 2,16
evang. lutherse kerk 3,48
Van de Nederlandse hervormde
kerk zijn exacte gegevens be
schikbaar. De vrije evangelische
gemeenten zijn ongeveer gelijk
gebleven. De remonstrantse
broederschap vertoonde een
achteruitgang.
ding aan de eigen theologische school
in Rotterdam.
De jaarboekjes van beide kerken ge
tuigen van toenemende activiteiten.
In het afgelopen jaar werden nieuwe
gereformeerde gemeenten gesticht in
Lelystad en Oostvoorne en een gere
formeerde gemeente in Nederland te
Goes. Het jaarboek van de gerefor
meerde gemeenten maakt melding van
een uniek jubileum: ouderling Slabbc-
koorn te Kapelle-Biezelinge was zestig
jaar in het ambt.
Kerkelijk Jaarboek Gereformeerde Gemeen
ten. Uitgave kerkelijk bureau, Walkartweg
11, Zeist a)enyy blz.; ƒ5,-).
Kerkelijk Jaarboekje Gereformeerde Gemeen
ten in Nederland. Uitgave Drukkerij Van
Vellen te Krabbendljke (110 blz.; ƒ4,50).
De redactie behoudt zich het recht voor ons
ter opname In deze rubriek ontvangen me
ningsuitingen verkort weer te geven. BIJ pu-
blikatle wordt met de naam van de Inzender
ondertekend. Brieven kunnen worden ge
stuurd aan het secretariaat hoofdredactie
Trouw/Kwartet, postbus «59. Amsterdam.
Grotere gezinnen
Meent ing. D. van der Keilen heus
dat gezinnen met meer dan twee kin
deren egoïstisch en a-sociaal zijn? Zo
mag men toch niet generaliseren en
verketteren! En bovenal: in zulke per
soonlijke dingen als het kiezen van
het kindertal moeten de ouders volle
dige vrijheid hebben en zich ook vrij
voelen. Nog een paar opmerkingen
naar aanleiding van zijn stukje in Tr.-
Kw. van 18 juli:
1. Of we het leuk vinden of niet, Ne
derland is dichtbevolkt en zal dat wel
blijven, of men moet bereid zijn de
industrie terug te dringen. Maar dat
tast de welvaart aan en wie wil
dóórin toestemmen?
2. Lk zie het verband tussen inwoner
tal en milieuverpesting wel, maar
weet óók dat de industrie veel meer
afvalstoffen (en daarbij veel moeilij
ker tc reinigen stoffen) produceert
dan alle mensen in ons land tezamen.
3. Er is wel degelijk een direct ver-
band tussen kindertal en buitenlandse
arbeidskrachten bij een afnemende
bevolking volgens de regel: Hooguit
twee. Als we anderhalf of één kind
per gezin zouden krijgen, zullen dan
de werven van de Rijnmond gedeelte
lijk stil komen te staan? Welnee, ze
zouden wel arbeiders van elders we
ten te halen. De industrie draait
door!.
4. Volgens het juninummer 1972 van
'Tal cn Last', het tijdschrift van de
Stichting Welzijn en Bevolkingsgroei
nog voor een stationaire bevolking
het gemiddelde kindertal 2.2 zijn, of
rekening houdende met het huidige
aantal kinderloze gezinnen en die met
één kind, voor de overige gezinnen
gemiddeld twee en een half. Dat wil
zeggen dat van die laatste groep de
helft twee en de helft drie kinderen
kan hebben, bij een stationaire bevol
king. Er is nog variatie mogelijk. De
heer Van der Keilen vermeldde (12
juli) dat het gemiddelde kindertal
thans 2.35 per gezin is. Gezien de
doorgaande daling zal het getal van
2.2 (of zo men wil het door hem ge
noemde 2.1) ook zonder propaganda
waarschijnlijk binnenkort wel worden
bereikt.
5. Overigens verwondert het mij tel-
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
J. Tamminga.
Hoofdkantoor B.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
Adam. Postbus 859.
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.giro
X 500.
kens weer dat ook niet door de
heer Van der Keilen, die blijkbaar ge
zinnen met 3 of 4 kinderen op zich
zelf ook wel gewenst acht nooit
publiekelijk aangeraden wordt dat
jonge echtparen met het krijgen van
kinderen wachten tot iets latere leef
tijd (hetgeen ook andere voordelen
met zich brengt). Als men in plaats
van op 21 er op 25 a 26 jaar mee be
gint, heeft dit een remmende invloed
van betekenis op de bevolkingsaanwas
en maakt het de noodzaak van kleine
gezinnen minder stringent.
6. Het getal is machtig. Akkoord.
Maar niet oppermachtig. Laten de ou
ders, handelend uit hun geloof en
met een gevoel van verantwoordelijk
heid jegens hun medemensen (en hun
kinderen) vrij zijn om te beslissen
over de grootte van hun gezin.
Driebergen
W. A. G. Weslstrate
Tandartsentekort
De poging van de adviescommissie
huisvesting medische en paramedi
sche beroepen' om, door feitelijke in
formatie over de aantrekkelijke kan
ten van Rotterdam, tandartsen voor
deze plaats te werven, is goed te be
grijpen.
Maar de wijze waarop dit gebeurt is
minder juist want:
De cijfers die door de Rotterdamse
commissie geproduceerd zijn, wekken
de onjuiste indruk dat op het gebied
van de tandheelkundige hulp Rotter
dam een uitzonderingspositie inneemt.
Het Rotterdamse gemiddelde van één
tandarts op 4500 inwoners is echter
gelijk aan het gemiddelde dat op 1 ja
nuari 1973 voor heel Nederland gold
(Volgens opgave van de maatschappij
tot bevordering van de tandheelkun
de). Het in het artikel gehanteerde
gemiddelde van 1 tandarts per 3700
inwoners in Nederland is dus onjuist
Afgezien van nog grotere noodgebie-
den zou ik erop willen wijzen dat dit
cijfer voor de provincie Drente op
6434 ligt, waarin Hoogeveen het du
bieuze record dreigt te gaan vestigen
met een aantal van 10-12.000 inwoners
per tandarts.
Het regulerend optreden van een
plaatselijk, i.e. Rotterdamse, commis
sie is veeleer een taak voor de maat
schappij tot bevordering van de tand
heelkunde. De laatste laat zich echter,
naar het lijkt, in zijn plaatsingsadvies-
beleid vaker leiden door het belang
van de individuele tandarts dan door
het belang van de Nederlandse volks
gezondheid.
Door te wijzen op een plaatselijk
tekort ten opzichte van het landelijk
gemiddelde erken je empliciet dat ie
dere regio recht heeft op een even
goede tandheelkundige verzorging van
een minimaal niveau. Daarbij mag je
echter niet voorbijgaan aan gebieden
waarin de tekorten nog groter zijn
Hoogeveen H. Haan
Gaan dodenritten door?
Na het drama op het circuit van
Zandvoort probeert men terecht
door middel van extra voorzieningen
dc risico's voor de coureurs te mini
maliseren. Volgens mij wordt nu ech
ter teveel het accent gelegd op de ge
volgen en het voorkomen van in
brand geraakte racewagens. Hoe 'veili
ger' een circuit, des te harder durft
men te rijden en des te rampzaliger
zullen de gevolgen zijn als er iets
misloopt, dacht ik.
Het absoluut voorkomen van ongeluk
ken is alleen mogelijk, wanneer de
auto- en motorraces definitief worden
gestaakt. Maar ik vrees, dat het nooit
zover zal komen, omdat het geld in
veel gevallen belangrijker schijnt te
zijn dan mensenlevens.
Bolsward
P. Braaksma
Zeebodem (3)
Wegvervoer problemen
Het heeft mij vorige week weer ver
baasd hoe een bedrijf door inmenging
van een vakbond, met grote proble
men te kampen kreeg. Wat vreemd
dat iemand als mijnheer J. Zantinga,
die nooit een cent in dit bedrijf heeft
gestoken, gaat zeggen hoe het moet.
De chauffeurs krijgen 378,20 schoon
in handen, voorwaar geen fooi! Als
je bedenkt dat duizenden kleine zelf
standigen ook 70 a 80 urdn per week
werken en lang niet aan dit econo
misch resultaat komen. De schuld van
de moeilijkheden in de vervoersbran-
che ligt voor een heel groot deel
bij de overheid. Immers zij blijft de
lasten van het wegvervoer onbarmhar
tig bezwaren, terwijl de concurrentie
vaak een volledige doorberekening on
mogelijk maakt. Een van die bedrij
ven is des 'staats'. Nog niet zo lang
geleden zwaaide een bondsbestuurder
de loftrompet over het transportbe
drijf 'Van Gend en Loos'. Hij schil
derde het keurig geregelde leven van
haar werknemers, zowel maatschappe
lijk als sociaal.
De Lier Dl. C. Los
Vlees of brood (18)
Graag zal ik van u vernemen hoeveel
weken vakantie uw redacteuren heb
ben die werkelijk iets van voeding af
weten. De dominee citeert herhaalde
lijk mensen die vanuit een bureau
stoel bio bedrijven. Geen enkele
keer blijkt dat hij idee heeft hoe een
voedingsketen loopt, waar vismeel van
wordt gemaakt, wat het verschil tus
sen de gebitssamenstelling van een
echte herbivoor en die van een mens
is enz. Hoelang moeten uw lezers de
nonsens nog slikken die deze dominee
uitkraamt?
Aalten G. J. H. Meinen
Van 10 t/m 12 augustus wordt in het Tropeninstituut in Amsterdam
gehouden. Een danseres, begeleid door trommel en gitaar, toonde op
een feestweek van Indiase muziek
de persconferentie al vast wat.
BERLIJN De voorzitter van de oecumenische jeugdraad voor
Europa, Wolf-Dietrich Gutsch uit de DDR heeft in een seminarie
over 'de gelovige jeugd en haar betrokkenheid voor vrede en maat
schappelijke vooruitgang' gezegd dat christenen niet langer bewuste
of onbewuste partijgangers van het anti-communisme moeten zijn.
Het seminarie werd gehouden in het kader van het dit weekeinde
afgesloten wereldjeugdfestival in Berlijn.
Gutsch wees verder berichten over be
weerde onmenselijkheid in de commu
nistische staten van de hand. Diege
nen die dit soort berichten in de we
reld brengen zijn volgens Gutsch
slecht geïnformeerd. De bijdrage van
de christenen aan de vrede bestaat
naar zijn zeggen uit strijd tegen het
imperialisme, tegen de veroorzakers
van leed en onderdrukking. Omdat
'zwart' tegenwoordig onderdrukking
symboliseert, is Jezus thans zwart, zo
als hij 2.000 jaar geleden jood was. al
dus Gutsch.
Ds. Ernst-Erwin Pioch, de algemeen
secretaris van de arbeidsgemeenschap
van de evangelische jeugd in de
Bondsrepubliek betoonde zich zeer on
tevreden over het seminarie, waar
volgens zijn zeggen alleen lange ideo
logische uiteenzettingen werden gege
ven.
De christelijke jeugdgroepen hebben
meegewerkt aan de 'slotboodschap'
van het festival, maar het was niet
toegestaan dat zij een spreker tijdens
de slotzitting lieten optreden. Hiero
ver bestond onder de evangelische
ieugd enige teleurstelling.
Mijn eerste reactie bij het lezen van
dit stuk was er een van verontwaardi
ging. Gelukkig blijft zoiets niet altijd.
Die schijnheiligheid van een christe
lijke opvatting deed het hem. Bij her
lezing vond ik het stukje tamelijk
verward. Van ouds gold in ons land
het vrije recht ter zee. De Staten van
Holland hebben in verband met de
scheepvaart eens in een resolutie ge
sproken van 'een hooghe ende alge-
meyne weg van God verordineerd tot
heil der volkeren'. Dit komt m.i. over
een met Psalm 24. Ik meen te mogen
zeggen, dat juist christenen de alge
meenheid der zee, als het eigendom
alle volken erkennen en mutatis mu
tandis evenm de zeebodem. Een meer
gedegen artikel over de/e zaak zou
met het oog op de opinievorming niet
onbelangrijk zijn.
Voorthuizen C. J, Griffioen
Rijk de Gooyer vertelde onlangs in
Trouw/Kwartet, dat zijn vader slecht
te spreken was over het avondmaals
brood, toen dat geleverd werd door
zijn concurrent. Ds. Th. Delleman
haakt daarop in de (gereformeerde)
'Groninger Kerkbode' in. Vogens hem
is van onbelegd wittebrood nooit iets
smakelijks te maken. Ds. Delleman:
'Zo'n stukje wittebrood is echter niet
alleen smakeloos, maar soms ook
moeilijk te eten. Geen feestelijke spij
ze. En als 't dan nog zo is, als van die
collega van bakker De Gooyer, dan is
het bepaald storend voor het funktio-
neren van het sacrament. Hierin kan
gemakkelijk verandering worden ge
bracht, als de kerkeraad platte repen
feulleté-brood bestelt, zoals gebruikt
wordt voor saucijze-broodjes. Het ziet
er uit als het ongedesemde joodse
paasbrood, dat bij de instelling van
het avondmaal werd gebruikt, maar
het is veel smakelijker. Wat ook goed
gebruikt kan worden is het Zweedse
Knackebröd. Bijbels gezegd: 'aange
naam om te eten', zodat het als teken
kan dienen van het Schriftwoord:
Smaakt en proeft dat de Heer goed is.
Smaakt en proeft het hemels manna
had het manna niet de smaak van
een honingkoek? Ex. 16 vers 31.
Smaakt en proeft het goede woord
van God het brood des levens, dat
kracht geeft om eeuwig te leven?
Hebr. 6:5. Zoals gezegd: dit avond
maalsbrood laat zich gemakkelijk be
reiden. Toen ik onlangs in een van
onze kerken het Avondmaal mocht be
dienen, geschiedde dit, met goedvin
den van de kerkeraad, met bovenge
noemd brood, dat gebakken was in re
pen van 9x3 en dat zich gemakkelijk
liet breken in drie stukjes. Wie hier
meer over wil weten, zal ik gaarne
nader informeren. Hoofdzaak is. dat
het brood een feestelijke smaak heeft.
En dan komt hier nog bij, dat dit
brood ook voor onze oudsten gemak
kelijk te eten is.'
Preken op Urk
Ds. W. C. van den Brink heeft een
zondag in de gereformeerde kerk op
Urk gepreekt. 'Een dankbare, blijde
Blijde belevenis.
belevenis! Graag nog eens een keer,'
schrijft hij in 'Waarheid en Eenheid',
het blad van de verontruste gerefor
meerden. Ds. Van den Brink:
'Ik ben er met opzet 's morgens
vroeg heen gegaan, om het aangaan
van de dienst van buitenaf mee te
maken. Geweldig!
Als je denkt dat nu de 'zwarte kou
sen' begint, heb je het mis. Stromen
jongelui, min of meer 'hippe' meisjes
en jongens, kwamen opzetten. De kos
ter vertelde mij, dat er 1500 mensen
in de kerk zaten, onder wie tientallen
mensen van de camping. Onder die
schare mensen betrekkelijk weinig
klederdracht. Een gewone kerk met
gewone Gereformeerde mensen
Het is daar een gemeente van zonda
ren, die er prijs op stelt dat haar dat
ook concreet gezegd wordt in de pre
diking. Het is een gemeente, die haar
zaligheid alleen begeert te verwachten
van de Here Jezus. Het is een ge
meente die het weet. dat je niet 'op
een koopje' Christen kunt zijn en ook
niet Gereformeerd. Die ook bereid is
hierin haar dankbare plicht te ver
staan en begeert naar Gods gebod te
leven. Maar, geen volmaakte Kerk,
lang niet. In de morgendienst moest
de tweede trap van censuur worden
afgekondigd over een gemeentelid. dat
de verkeerde weg op gaat. Hebt U dat
wel eens meegemaakt? Veel kerkera
den durven er niet meer aan te begin
nen en ontnemen daardoor de ge
meente de gelegenheid en dc oproep
om voor de afgedwaalde te bidden.
En voorts: er is op Urk een voorlezer.
Gelukkig! Een dominee behoeft toch
niet altijd alles zelf te doen! Als die
broeder maar duidelijk leest. En dat
deed hij heel goed! Zingen! Niet
rhytmisch. Dat wil niet zeggen: einde
loos rekken en trekken. Je kunt ook
niet-rhytmisch èn een vlot tempo zin
gen. Als je maar een organist hebt,
die beseft dat kerkzang volkszang is
en niet alleen bestemd voor mensen
die conservatorium hebben! Oude be
rijming. Veel psalmen prachtig, ande
re minder bruikbaar. Maar dat is bij
de nieuwe berijming toch ook zo! En
wel gezangen. Had U misschien niet
gedacht, maar zeker: kiest U maar uit
de 119 gezangen! En dan de preek. Er
moet op Urk onderscheidenlijk ge
preekt worden, Catechismus Zondag
31. Maar: moet dat niet altijd en qver-
al? Is die niet mede de oorzaak van
de nood in onze Kerken, dat het te
weinig gebeurt. En dat er ook veel te
weinig uit de Catechismus wordt ge
preekt. De Synode nam wel een be
sluit, maar predikanten en kerkeraden
trekken zich daar niets van aan. En
die nemen het de verontrusten kwa
lijk als zij in dit opzicht, achter de
Synode blijven staan! (N.B. Ik begrijp
niet dat onze Synode, als ze werkelijk
Gereformeerde vergaderingen willen
zijn, niet veel meer steun zoeken bij
de mensen van onze Vereniging.) En
als je dan de Schrift verklaart, zul je
belangstelling hebben en aandacht en
een reactie in een slotlied, zo gewel
dig. dat je je verbaast dat het glas
nog in de vensters zit na afloop
(-...)
Natuurlijk, Urk heeft z'n eigenaardig
heden. Welke plaats met karakter
heeft dat niet! Urk heeft zijn speciale
gevaren en zonden. Welke plaats
heeft dat nie't! Maar, zij behoren bij
onze Kerken, in volle rechten. En
daar ben ik dankbaar voor. Een echt
stuk Gereformeerd leven, met alle
strijd en alle rijkdom daarvan. Het is
niet alles goud, wat er blinktl Bij ons
soms wel?'
Internisme
Prof. dr. C. H. Lindijer ziet naast het
verticalisme en het horizontalisme
een derde stroming opkomen, die hij
(in het lutherse blad 'ELK') de naam
'internisme' gegeven heeft. Prof. Lin
dijer:
•Daarbij richt men zich niet primair
op de horizon van de wereld of de
verticaal van de hemel, maar naar
binnen: naar wat zich afspeelt in de
diepte van het eigen innerlijk, naar
wat er gebeurt in de intieme relatie
met mensen uit de eigen omgeving.
Om dit "interne' en de 'interactie' met
mensen noem ik deze stroming met
een maakwoord 'internisme'. Men is
vmet dit 'internisme' bezig in pastorale
trainingen (zeker in de noodzakelijke
eerste fase), in ontmoetingsgroepen,
in met-je-zelf-bezig-zijn dat daaruit als
'huiswerk' voortkomt. Het gaat er om
dat een mens helderheid krijgt over
zijn motieven, zijn kronkelredenerin
gen, zijn gevoelens, zijn afweermecha
nismen, over schijn en werkelijkheid
in de intermenselijke relaties. Het is
de ontdekking van hen die met deze
nieuwe zaken bezig zijn, dat er din
gen wegvallen, maar dat ze ook .op
verrassende wijze geconfronteerd wor
den met 'heilige grond', met het ge
heim van het leven en de zin van het
bestaan. Ik zie wat in dit 'internisme'.
Ik denk dat we door zulke zuiverings
processen heen moeten om zinnig en
zindelijk bezig te kunnen zijn met de
'verticaal' van de grote, heilige G id
en de 'horizon' van de wondere wereld'.
Op de fiets
Tai
De minister van defensie heeft besj
ten om het militair eerbetoon ter tri]
legenheid van het aanstaande ref4-i-
een minimum te beperken. Hoi
'atl
Kerken: geen geld voor
politie van Thieu
WASHINGTON Verscheidene
Amerikaanse organisaties, waaronder
ook een aantal kerken .protesteren te
gen de financiële steun door de rege
ring aan de politie en staatsveiligheids-
organen van de regering in Saigon.
Er is een scherpe verklaring hierover
aan het congres gezonden, waarin de
democratische senator Edward Ken
nedy wordt geciteerd, die gezegd
heeft dat voor dit doel voor 1974 on
geveer 15.2 miljoen dollar is uitge
trokken (ongeveer 34 miljoen gul
den), twaalf procent meer dan dit
jaar.
Dit geld bereikt Zuid-Vietnam via
verschillende kanalen, o.a. door de
Amerikaanse buitenlandse-hulporgani-
satie USAID, door de miiltaire hulp
organen en zelfs via het programma
'voedsel voor de vrede'.
In het protest, dat o.m. is onderte
kend door het hulporgaan van de ver
enigde methodistische kerk. door de
sociale commissie van de verenigde
kerk van Christus, door het sociale
comité van de quakers en voor bui-
tenlandse-hulpdienst van de baptisten,
wordt gewezen op het feit dat het
geld wordt gebruikt voor de repressie
van de Vietnamese vredesbeweging en
van andere niet-communistische stuk
ken oppositie.
NED. HERVORMDE KERK
Beroepen te Nunspeet: j. M. D. v
Berg te IJmufden.
GEREF. KERKEN
Aangenomen naar Oudcga (Small
Het pragmatisme, dat vanaf 1966 zo'n
greep kreeg op de Nederlandse poli
tiek, is volgens het socialistische
tweede-kamerlid pater David van Ooij-
en thans duidelijk op zijn retour. Hij
is er blij om, want pragmatisme ver
veelt, schrijft hij in 'De Bazuin'. Pa
ter van Ooyen:
'Dat pragmatisme is nogal vermoeiend,
end. omdat 't elke kwestie opnieuw op
zijn hoedanigheid vraagt te beoorde
len, waarbij noch op vergelijkbare ge
vallen uit-het verleden kan worden
teruggegrepen, noch ook in de positie
bepaling van vandaag een rechtvaardi
ging kan worden gevonden om het
morgen op dezelfde wijze aan te pak
ken. Daérom is het pragmatisme zo
vermoeiend, omdat het niets in zich
heeft om op terug te grijpen. Het
lijkt op het welbewust fietsen, waar
bij de rijder goed overwogen zijn
rechtervoet omhoog beweegt wanneer
hij zijn linkervoet omlaag duwt, zijn
evenwicht bewaart, zijn stuur han
teert, zijn ogen goed de kost geeft en
zijn duim aan de bel houdt, omdat
elk ogenblik een tegenligger moet
kunnen worden gewaarschuwd. En
terwijl het aan geen twijfel onderhe
vig kan zijn, dat hij die zo welbewust
fietst, zich veel moeite getroost, lijkt
het niet uitgesloten, dat ondanks alle
inspanning of misschien juist dóór
die inspanning de betrokken rijder
niet weet waar hij heen gaat. Dat nu
lijkt hèt bezwaar tegen het politiek
pragmatisme dat in ons politiek be
drijf vaak zo intens wordt beoefend:
Een politiek die wordt nagestreefd
zonder te worden gevoed vanuit een
fundamentele visie op mens en maat
schappij.'
schijnt nog niet vast te staan, mM
dat verhinderde een aantal organi
ties niet om óp dit besluit heftig
reageren. Intussen is er een aktie
touw gezet om in grote massa nc
oud-militairen, voormalige vent
strijders en dragers van de militai8*;
Willemsorde langs de weg van
Grote Kerk naar de Ridderzaal ,.S
gaan staan. Het besluit van de min
ter verdient om te beginnen erk
ning. Reeds te lang bestond bij der
lijke gelegenheden de suggestie 15
ons vorstenhuis in de allereer Je
plaats gelieerd was aan alles wat e1
uniform droeg. Niemand zal onze vion
stin een plechtige, vrome en wanf®
herdenking van haar regeringsju
ieum misgunnen. Maar waarom
zoiets dan altijd de eerste plaats r
door militairen worden ingenomen o i
gaat velen en is iets dat in het vei
den weliswaar veelal plaats gevond
hèeft, maar waarvan de zin venh 1
nen is. De defensieve macht he
recht op erkenning, ook bij zo'n ju
leum, maar niet meer dan andere 1 E1
volkingsgroepen. Dit ziet de regeri in
terecht in. Misschien ook wel geleeFni
door de minimale belangstelling b t i
bij die 4-mei herdenkingen waar P'
het louter militair toegaat. Dat am !r
ren daarbij willen zijn is hun go101
recht Men kan zich afvragen of eli
aktie Erefront niet zo uit de hand n
lopen dat er voor anderen langs 'b|
betrekkelijk korte weg geen plnd
meer overblijft. 1
or
Jongeren zullen daar wel niet bij zi er
want dat zijn geen oud-verzetsstrijd< 'ai
en zij hebben geen Willem-Orde. oi
men zal toch graag de jongeren de k
genoot van dit alles willen mak«n
31
Ook moet men bedenken dat onder ac
betiteling 'de verzetsstrijders' alle
die verzetsstrijders bedoeld zijn die E
nog altijd behoefte aan hebben ct
een eigen groep te vormen. Daarl ls
zijn niet de duizenden die zeker n t
minder in het verzet gepresteerd lx cl
ben, maar die 't na die tijd te dr el
hadden om verder te werken cn geiet
behoefte aan organisaties hadden. E nd
werkelijk erefront voor onze vorsflar
zal alleen kunnen bestaan in een to
divers mogelijk getal burgers uit afOG
bevolkingsgroepen.
gerland): A. Addis, kand. te Engw
rum, die bedankte voor Kou duro'
Oostwold, Rinsumageest en voor V ln
genborgen. 11
Dr. X. F. M. G. Wolters: De Frie
stoel- en staartklok. Zelf thuis te he
wen met eenvoudige huulpmiddel
Ultg. Gebr. Van Staden Apcldooirc
156 pag. geïll. 42,50.
Honderden praktische raadgevingfcn
met betrekking tot de vervaardig! g<
van de onderdelen en het hanter ri
van de gereedschappen, staat er o
op de flap van dit boekje. Dat lij i
nog op een understatement, gezien
overwoekerende zorg die de schrijv i,
besteedt aan het toelichten en uitlejO,
gen van de kleinste details bij h
bouwen van een klok. Het is we! e
mooi boekje met heel veel werktel 'd
ningen en foto's, maar het is alle 'u
bruikbaar voor wie over een aarc e'
geoutilleerde werkplaats (met tenm !I*
ste een metaaldraaibank) en een gro
dosis handige bedrevenheid in
kleine metaalbewerking beschikt,
kunt de meeste onderdelen weliswa
ook in de handel kopen, maar dat
voor een leek ook geen oplossir W
want een inventaris van wat er nod
is en een begrijpelijke tekening v1
waar het allemaal ln verband gemotf
teerd moet worden zijn er niet b w
Bovendien mist dr. Wolters' enthou
aste beschrijvingswijze de verdiens M
van overzichtelijkheid. Wie nog nu
van het principe van het Friese ui
werk afweet wordt uit deze beschi
ving ook niet gewaar hoe het wei
en wat de functies van al die ondi
delen zijn die zo minutieus word
beschreven. De leek ziet tenslot
door dc radertjes het uurwerk ni
meer. Klokkenmakers, amateur- ma
ook beroeps-, zullen er zeker wat a:
hebben. Want dit boekje is mede oi
staan uit de ervaringen die de schr 10
ver in vijf jaar opdeed met de hobb
club voor bejaarden 'Christiaan Hu U
gens' in Eindhoven die in een go(
geoutilleerde werkplaats al meer di 11
300 klokken bouwde. En daaruit zit
uiteraard heel wat praktische verbet
ringen en vereenvoudigingen tevoü
schijn gekomen. Maar wie nog ni I
weet waar de klepel hangt zal zei
met behulp van dit boekje nooit ei
zelfgemaakte Friese klok horen li£'
den.
R. N. 1
Patricia Ilighsmith: 'Erger da i
moord', Uitg. De Arbeiderspers, 2(|Ji
blz., prijs 15,
Een klassieker in de serie 'Crime t
la Crime. 'Met als hoofdrolspelers ee£J:
echte moordenaar, een advocaat d$e.
(niet tegen honorarium) zich tevei
met andermans zaken bemoeid en ee
politieman, die ouderwets onderutn
haalt om al rossend en combinfcj
rend de waarheid te ontdekken.
