Zendingsdag trok
15.000 bezoekers
Adat kan niet meer in Indonesië
Anglicaanse familie breekt
niet op vrouw in het ambt
S
Vandaag
Trouw
Kwartet
Ds. Jac Jonker in
Australië overleden
Sporthal in kerk
Beroepingswerk
TROUW, KWARTET AHUDAG 3 AUGUSTUS 1973
KERK
T2/K2
Tl
Van ee nonzer verslaggevers
DRIEBERGEN Ongeveer vijftienduizend mensen maakten gisteren in het Rijsenburgse Bos de
zendingsdag mee van de Gereformeerde Zendingsbond (GZB) in de hervormde kerk. Dit aantal werd
nog niet eerder bereikt.
Opmerkelijk is, dat de opkomst op de
ze zendingsdagen in de openlucht nog
steeds elk jaar groter wordt. In 1863
werd de eerste manifestatie van deze
aard in Nederland gehouden. Men
sprak toen nog van 'zendingsfeest'. Ot
to Heldring had iets dergelijks in
Duitsland bij de Hernhutters meege
maakt. Hij was er diep van onder de
indruk gekomen en zorgde ervoor, dat
in de bossen van Wolfheze ook zo'n
feest werd gehouden. En nu wordt de
ze traditie al jarenlang voortgezet
door de GZB in het Rijsenburgse bos.
Voorzitter ds. J. van Sliedregt uit Bilt-
hoven typeerde in zijn openings
woord de zendingsarbeid als 'God lo
ven onder de volken'. Hij legde er de
nadruk op, dat de zending Gods eigen
werk is. 'Het zou niet mogelijk zijn,
als het van de zijde van de mens
moest komen. Maar hoe diep de mens
ook weggezonken is in de ellende van
zijn afval van God, in zijn blindheid
en onmacht tot enig Gode welbehage-
lijk goed, oneindig dieper en hoger
gaat het heilsbehagen en heilswerk
van God. Daarom alleen is er een
kerk en zal er een kerk blijven'.
Onbegrijpelijk
Ds. G. Biesbroek uit Ede omschreef
het zendingswerk met een woord van
se beleid wordt op deze wijze voorbij
gegaan. Het gaat niet om 'onderdruk
kende Portugezen' tegenover 'onder
drukte autochtonen'. Tal van autoch
tonen voelen zich volop lid van de
multiraciale samenleving. En zij blij
ken bereid deze mee te verdedigen te
gen de zogezegde bevrijdingsbeweging,
welke dienstbaar is aan het streven
van communistische mogendheden.
Heel wat autochtonen ook worden
door de 'vrijheidsstrijders' geterrori
seerd of onderdrukt. En heel wat 'he-
terochtonen' blijken de hand te heb
ben in de zg. bevrijdingsactie.
Arnhem
J. H. Bakker
Nieuwe testament
De redacUe behoudt xlch het recht voor ons VO doendö'
ter opname In deze rubriek ontvangen me w
nlngsuitlngen verkort weer te geren. BIJ pu-
blikatle wordt met de naam van de Inzender
ondertekend. Brieven kunnen worden ge
stuurd aan het secretariaat hoofdredactie
Trouw/Kwartet, postbus «J. Amsterdam.
Mozambique (4)
Nu het bericht van pater Hastings en
ook van de paters, hier in de pers ge
staan heeft, blijft er toch nog een
vraag over. Zij schreven allen over de
wreedheden van de Portugezen, maar
over de wreedheden van de zg. bevrij
dingsbewegingen hielden zij hun
mond. Als minister Pronk zijn zin
krijgt, gaan onze belastingcenten naar
de bevrijdingsbewegingen toe (Je ver
hoogt de benzine maar met 7 cent).
Waarom niet een parlementaire dele
gatie naar Portugees Angola of mag
dat niet van het Angola-Comité?
Bloemendaal
W. de Koning
Mozambique (5)
Kardinaal Alfrink gaat er in zijn
brief aan kardinaal Roy inzake Mo
zambique vanuit dat de objectiviteit
van de toch op verscheidene punten
aanvechtbaar gebleken 'Times'-publi-
catie vaststaat. Dat de tfxeessen, waar
van sprake, in het kader moeten ge
zien worden van de afweer tegen gu
errilla-activiteiten en dat zij van beide
kanten plaatsvinden, wordt volkomen
genegeerd. Het meest kwalijke is
evenwel de zorgvuldig voor deze gele
genheid gekozen term 'autochtonen',
waarmee de problematiek in kwestie
op ontoelaatbare wijze wordt gesim
plificeerd. Aan heel het op een multi
raciale ontwikkeling gerichte Portuge-
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B V. De Christelijke Pers
Dagelilks bestuur B Bol. Den
Haag. d'. E Bleumlnk, Paters
wo!de: mr G C van Dam.
Nootdorp. W A Flbbo, Rot
terdam J. Lanser. Utrecht:
drs J W de Pous. Den Haag;
J Smallenbroek. Wassenaar
Overige leden van hel aiqe-
meen bestuur: K. Abma, Am
sterdam; H. A. de Boer, IJmul-
den; Th Brouwer. Assen; mr.
dr. J. Donner. Den Haeg; J.
van Eibergen, Schaarsbergen.
mr. K. van Houten. Wapenin
gen; ds. O. T. HyJkema. Bilt-
hoven. Jac Htfjsen. Delft:
mevrouw M C. E. Klooster-
man-Fortgens. Voorschoten,
mevrouw J. G. Kraayeveld-
Wouters Heethugowaard:
prof. dr G. N. I ammens.
baarden, ds F. H Lands
man. Den Haag: H de Mooil.
Rijnsburg: H Óttevanqer Bui
tenpost: mr dr J O'i'iQa.
Lunteren; H. H. Wemmers.
Den Haag: drs. R. Zijlstra.
Oosterland (Zld
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
J. Tamminga.
Hoofdkantoor B V. De
Christelijke Pers. N 2.
Voorburgwal 276 - 280.
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020 - 22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek nr.
69 73 60 768). Gem giro
X 500.
Bij dezen geef ik mej. E. A. van Hat-
tura een onvoldoende voor kennis van
het nieuwe testament. Ze kan haar
achterstand inhalen door onder des
kundige leiding veel en grondig na te
denken over de volgende teksten: 1.
Meent niet, dat ik gekomen ben om de
Wet of de Profeten op te heffen. Ik
ben niet gekomen om op te heffen
maar om te vervullen. (Matth. 5 17).
2. Elke schriftuur, door God ingege
ven. is ook nuttig om te onderwijzen,
(2 Tim. 3 16).
Waddinxveen J. H. Smit
Vlees of brood (16)
Is voor ds. Hans Bouma het dier ge
lijkberechtigd, dan geeft hij persoon
lijk natuurlijk ruim baan aan de wolf
en de adder in zijn tuin, de ratten in
zijn huis, en de kakkerlakken, aan de
luizen, de wantsen, de teken, de mij
ten. de muggen en de vlooien op zijn
lichaam, aan de lintworm er binnen,
en de longworm, de leverbot en de
cholera-bacil. Dit biedt hem een onge
zochte gelegenheid om metterdaad
voor de dieren zijn leven te geven.
Utrecht
A. J. Ahsmann.
Vlees of brood (17)
Bezie de foto in Tr./Kw. van 14 juli
bij artikel van ds Bouma. Wat een
enorm leed is hieraan voorafgegaan.
Het zoogdier is biologisch precies van
gelijke samenstelling als wij. Ook de
hersens zenden blijheid, gevoelens en
vooral angst bij dieren uit. Bezie het
enorme leed, wat onze medeschepse
len ondervinden totdat zij vermoord
zijn. Zie de enorme angst waarin deze
wezens verkeren bij hun laatste gang.
Zie de a'ergissingen in de slachthui
zen. Dieren worden niet gedood maar
verdoofd, daarna wordt hun hals
opengesneden daar hun hart hun
bloed zelf moet uitpompen, daarna
sterft het dier. Zie de vergissing als
het varken in de massa vergeten
wordt gestoken te worden. Het dier
wat electrisch verdoofd is komt weer
bij en hangt te gillen. Het dier gaat
weer terug in het hok, want bij direct
verdoven krijgt dit slachtoffer een
hartverlamming en kan zich dan niet
leegpompen. Hij gaat een dagje in z'n
hok terug.
Noordwljk
A. de Kloet
Paulus als ogen openen van mensen,
die onder de macht van Satan zijn.
Hij noemde het onbegrijpelijk, wan
neer mensen de opdracht tot zending
niet zien en dus onbewogen zijn met
het lot van medemensen, die voor
eeuwig verloren dreigen te gaan.
Maar even onbegrijpelijk was het
voor hem, dat mensen die zich chris
ten noemen, de zending willen laten
opgaan in ontwikkelingshulp. Dat zou
juist de ergste onbarmhartigheid zijn.
'Wij zijn meestal sterk in het naar vo
ren brengen van de negatieve dingen',
aldus ds. Biesbroek. Dan klagen we
over vijandschap van de mensen tegen
Gods woord, over de massale afval, de
wereldgelijkvormigheid. Dat is er alle
maal. Maar laten we vooral niet Gods
trouw vergeten. Steeds weer, onge
dacht en niet verwacht, gaan onder de
prediking ogen open, komen mensen
tot bekering.
Ds. W. van Gorsel uit Ridderkerk
sprak over de profetie van Zacharia
over de tien heidenen, die de slip
grijpen van een joodse man en zeg
gen: 'Wij zullen met u gaan, want wij
hebben gehoord, dat God met u is'.
Ds. Van Gorsel stelde de vraag hoe
het komt, dat de kerk vandaag zo wei
nig tot jaloersheid verwekt. Er gaat
zo weinig van haar uit. omdat ze zelf
te weinig leeft uit Christus.
Luisteren
Ds. R. J. van der Veen, secretaris van
de Nederlandse Zendingsraad (NZR)
zei in een kort groetwoord dat de
NZR het bijzonder op prijs stelt, dat
de GZB mee blijft doen in dit samen
werkingsverband. 'Weest ervan over
tuigd, dat wij naar u luisteren en me
nen u nodig te hebben. Wij hopen,
dat u ook verrijking vindt in onze
broederschap'. Dit najaar wil ds. Van
der Veen het zendingswerk van de
GZB in Kenia bezoeken.
Dr. H. Goedhart, docent aan een op
leidingsschool voor predikanten in
Kenia, bracht de groeten over van de
christenen daar. Er is in Kenia een
geestelijke groei om jaloers op te zijn,
zei hij. De studenten zijn zwak in
kennis en dogmatiek, maar vaak sterk
in de liefde tot Christus. Zij branden
van ijver om het evangelie bekend te
maken.
Ds. B. Haverkamp uit Monster be
klemtoonde in zijn toespraak, dat het
heil alleen in Christus is. 'Maar al te
vaak horen we: geen zieltjeswinnerij,
enkel present zijn als christenen op
het zendingsveld. sociale en culturele
dienstverlening ten behoeve van en
waar mogelijk samen met moslims,
anders werpen we onszelf onnodige
belemmeringen op. Zo wil men de er
gernis van het kruis wegnemen en in
vrede leven met alle godsdiensten.
Maar Gods woord is glashelder: er is
slechts een weg tot het heil. dat is
Christus Jezus, en er is maar een weg
tot Christus, dat is het geloof.
Schrijnend
Priesters voor
Kameroen
te geleerd
JAOENDE De katholieke
jongeren van Kameroen willen
minder geleerde priesters. Om
dat tachtig procent van de be
volking nog l'deft van de land
bouw, moeten de geestelijken
volgens de jongeren ook met de
hak en met de bijl kunnen om
gaan.
In een verklaring in het week
blad Effort Camerounais nemen
zij kritisch stelling tegen de af
stand die er in hun land is tus
sen de priesters en de gelovi
gen. Zij nemen de priesteroplei
ding op de korrel en stellen:
'Waarvoor hebben jonge pries
ters een doctorstitel in de theo
logie of filosofie nodig, wan
neer de meeste christenen in
Kameroen noch lezen noch
schrijven kunnen?'
In de priesteropleiding zou
meer de nadruk moeten worden
gelegd op de ontwikkeling van
de menselijke en christelijke
waarden, zo vinden de jongc1-
ren. Maar 'het schijnt tegen
woordig van het aantal diplo
ma's af te hangen wat een
priester waard is', aldus het
weekblad.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM In het Australische
Fairy Meadow, waar hij (emeritus-)
predikant was van de Reformed
Church, is op 68-jarige leeftijd over
leden de vroegere gereformeerde evan
gelisatiepredikant te Amsterdam-Zuid,
Jac. Jonker. Hij heeft in ons land
bekendheid gekregen als auteur van
een aantal romans, die handelden over
onze militairen in Indonesië tijdens de
politionele acties. Hij schreef deze
boeken onder de schuilnam Job Sytsen.
De voormalige kerk van de H. Ignatius aan de Keizersgracht in Am
sterdam is veranderd in een sporthal. Op de foto onder het interieur.
Van een medewerker
LONDEN Tijdens de vergadering van de anglicaanse consultatieve raad, die het afgelopen week
einde in Dublin is besloten, is door de Znidafrikaanse bisschoppen nogal wat kritiek geleverd op de
wereldraad van kerken en op de beslissing van de anglicaanse raad, genomen in 1971 in Limuru
(Kenia), om steun te verlenen aan liet anti-racismeprogramma. De raad besloot evenwel niet terug te
komen op het eenmaal gekozen standpunt.
Wel stelt de raad voor het program- bleek dat men sterk voor vrouwelijke
De heer W. van der Plas sprak na
mens de verlofgangers uit Kenia. Zelf
had hij drie jaar gewerkt in het ge
bied Turkana. Terug uit de honger en
de armoede had hij het in Nederland
als schrijnend ervaren, dat hier zoveel
eten wordt weggegooid. De kinderen
van Turkana zouden op onze belten
rijke maaktijden hebben. Er komt
steeds meer belangstelling voor het
evangelie. De kerk beschikt niet over
voldoende opgeleide evangelisten om
aan alle aanvragen te voldoen.
Het slotwoord werd gesproken door
ds. H. Visser uit Barneveld. De we
reld maakt zich rijp voor het jongste
gericht, zei hij. Maar daardoorheen
werkt God aan zijn verlossingsplan.
'Niet wij zetten ons in om de wereld
te verbeteren. Het nieuwe Jeruzalem
daalt van God uit de hemel neer. Wij
doen aan zending, maar wij doen het
alleen goed, als achter dit alles het
geloof ligt, dat het God is. die alle
dingen nieuw zal maken', aldus ds.
Visser.
ma uit te breiden tot arme en mach
teloze minderheden buiten Zuid-Afri-
ka.
Het punt dat de meeste stof heeft
doen opwaaien was de kwestie van de
atouw in het ambt.
Tenslotte heeft de raad stilzwijgend
haar fiat gegeven aan het tot priester
wijden van vrouwen. Na langdurige
en vaak verhitte debatten nam de
raad met 50 tegen twee stemmen bij
drie onthoudingen een resolutie aan,
waarin de raad stelt dat als een auto
nome provincie van de anglicaanse ge
meenschap mocht besluiten vrouwen
te wijden, dit niet mag leiden tot een
breuk in deze gemeenschap.
Voor de vijf vrouwelijke afgevaardig
den die gehoopt hadden op een duide
lijker uitspraak van de raad, was deze
beslissing een teleurstelling.
Hoofdpijn
In 1971 is de kerken gevraagd hun
mening intern over deze zaak te vor
men en hun bevindingen tijdens de
bijeenkomst van de raad in 1973 be
kend te maken. De bisschop van Hong
Kong was al op de oplossing van dit
probleem vooruitgelopen door twee
vrouwelijke theologen tot priester te
wijden in de herfst van 1971. Deze
daad is in de anglicaanse wereld druk
besproken.
In Engeland, Wales en Nieuw-Zeeland
verschenen rapporten en- in Canada
priesters is. Er blijkt geen theologi
sche hinderpaal te zijn om de vrouw
in ht ambt te aanvaarden en hierdoor
groeit de overeenstemming tussen de
traditionele en de wat vooruitstreven
der provincies, die vinden dat andere
tijden en andere culturen niet-traditi-
onele ambten vereisen.
De strijd ging tussen diegenen die
vinden dat de vrouw in het ambt nu
maar ineens moet worden toegelaten
en hen die vrezen dat zij hiermee
toch nog teveel hoofdpijn zouden kun
nen veroorzaken.
Tijdens de bijeenkomst van vorige
week verzwakte kannunik Purdy, een
officiële vertegenwoordiger van de
rooms-katholieke kerk, de argumenten
van de tegenstanders van de vrouw in
het ambt. door te zeggen dat de ka
tholieke kerk niet de toegang voor de
vrouw tot het priesterambt heeft ge
sloten, alhoewel de Vaticaanse com
missie voor de rol van de atouw in
de kerk kortgeleden dit onderwerp
van haar agenda heeft geschrapt.
Veelwijverij
Verscheidene leden van de raad heb
ben reeds sinds 1971 geAverkt aan het
weerbarstige onderwerp van de poly
gamie (veelwijverij). Onder hen de
katholieke pater Adrian Hastings, die
bekend is geworden wegens zijn me
dedelingen over beweerde moordpar
tijen in Mozambique. Op verzoek van
door Ton van der Hammen
Uitgehuwelijkt worden en een bruidschat betalen, dus afhankelijk
blijven van je familie. Dat is de adat in Indonesië. Overtuigd raken
a au geboortenbeperking in je land. Eraan mee willen werken. Maar
liet tenslotte toch niet doen, omdat je familie, je dorp, jc stam het
niet doet. Dat is de adat. Van betere landbouw- en veeteeltmetho
den kennis nemen en dan reagerenoch, mijn vader, grootvader en
overgrootvader hebben het altijd op de oude manier gedaan. Waar
om zou ik nu anders? Oorzaak alweer: "adattelijk denken*.
dus geen individueel bewustzijn.
Daarom doe je precies hetzelfde wat
anderen doen.
Geborgen
Daar hebt u een paar willekeurige
a*oorbeelden. Ze kunnen met tiental
len en meer worden aangevuld. Wie
Indonesië ziet en beleeft, hoe kort
ook, komt het begrip adat voortdu
rend tegen. Modern denkende Indone
siërs uit de bovenlaag en ervaren zen-
dings/missiemensen duidden het mij
haast tot ven-elens toe als een van de
grootste struikelblokken, die de ont
wikkeling in de weg staan. Het kAvam
tenslotte bijna als een dooddoener op
me aan.
Gemeenschappelijk
Zo is het niet. Luister maar naar dr.
Fiep Kruyt uit Surabaja, van het be
kende zendingsgeslacht dat al meer
dan een eeuw met Indonesië verbon
den is. Moet ze nog nader worden
geïntroduceerd? Alle functies die deze
58-jarige vtouw (vraag gerust naar
m'n leeftijd, want in het oosten is ou
derdom eer, geen schande) ven-uit,
vat ik maar samen als 'pionier in dia-
konia'.
Ze zegt: ik praat schematisch en doel-
beAvust ook generaliserend. a-oor een
beter begrip. Welnu, dan is de eerste
constatering, dat het Indonesische
volk. het duidelijkst in het binnen
land, in de collectiviteit leeft. Er
wordt daar gemeenschappelijk en niet
persoonlijk gedacht en geleefd. Het
gezin, de familie, het dorp, de stam
zijn allemaal geordend door een tradi
tioneel gewoonterecht: de adat. Ieder
lid van zo'n levensgemeenschap ge
hoorzaamt daaraan. Een anders (wil
len) zijn Aan enkelen kan niet. De
adat staat dat levensgroot in de weg.
Want er worden geen uitzonderingen
geduld je moet zijn als ieder
een.
Dr. Kruyt a-ergelijkt die leefwijze nog
al eens met een ei. waarvan je je dan
moet voorstellen, dat er in Indonesië
oneindig veel vóórkomen. Daarbinnen
leef je volgens de adat die alles re
gelt. Dat is je enige vorm van be
staan. omdat je nog onbekend bent
met andere leefwijzen. Je bent je nog
niet bewust van je eigen ik en kent
Toen dr. Kruyt mij dat vertelde
moest ik denken aan mijn dochtertje
op haar eerste schooldag. Haar broer
uit een hogere klas was in de loop
van de dag eens gaan kijken hoe zijn
zus het maakte. Hij rapporteerde 's a-
In Indonesië kom Je nog maar
heel weinig Individueel bewust
zijn tegen. Hoe komt dat? Is er
iets ter verklaring te zeggen op
de nogal eens in dit land gesig
naleerde tendens, die je met
persoonlijk egoïsme kunt dui
den? Op deze en andere vragen
heeft onze redacteur Ton van
der Hammen op reis door Indo
nesië geprobeerd althans eniger
mate antwoord te vinden. In
een korte serie artikelen hoopt
hij eerst weer te geven wat hij
over de adat hoorde. Vervolgens
hoe met de moed der wanhoop
geboortenbeperking op Java
Avordt nagestreefd. Verder hoe
zeer sociaal werk zich nog in
een laboratoriumfasc bevindt.
En tenslotte hoe de christelijke
kerk probeert zich het lot van
de (ex-)politleke gevangenen
aan te trekken.
vonds aan tafel: Meneer zo en zo
(hoofd van de school) was net in de
eerste klas. Hij vroeg: Vinden jullie
het wel leuk hier? De kinderen knik
ten, maar Sanne keek eerst naar links
en rechts, zag ja-knikkers en deed
toen pas dapper mee. Zo ging het ook
bij andere vragen. Is het zoiets, dr.
Fiep?
Ja, zegt ze, dat is misschien Avel
een aardig voorbeeld. Dat kleine meis
je was nog onzeker en voelde zich het
veiligste in de collectiviteit. Zo is het
ook binnen het adatverband. Op het
eerste gezicht lijkt je bestaan daar
heel geborgen, vredig en harmonisch.
Maar net zo min als een Hollands
meisje dit in een westerse ihaatschap-
pij kan volhouden, kan de nog in
adatsfeer levende Indonesiër zich dat
in zijn land meer permitteren. Vroe
ger ongetwijfeld wel, maar nu, op
weg naar nieuwe samenlevingsverban
den, is het onmogelijk geworden.
Het adat-ei is boA-endien zo klein, legt
dr. Fiep verder uit. Het gaat daarbin
nen alleen maar om 'hen, die van ons
zijn'. Alles wat er zich buiten bevindt
wordt gewantrouwd en vijandig beje
gend. Denk aan de stamoorlogen. En
hier komen we nu bij de conflictsitu
atie, waar iedereen doorheen moet.
Aan de ene kant zou je vanwege de
volledige onzekerheid buiten het ei je
erbinnen moeten aan blijven passen.
Aan de andere kant kan dat niet, om
dat het ei, of liever: al die adat-leefge
meenschappen gebroken zijn of op
breken staan. Je moet eruit, of je wilt
of niet. Daardoor ben je ineens moe
derziel alleen en pas opnieuw in har
Dr. Fiep Kruyt
pionier in diakonie
monie met je omgeving, als er zich
bij jezelf dat al eerder genoemde indi-
vuele beAvustzijn gaat ontAA-ikkelen.
Die overgangsfase, waar Indonesië mid
den in zit is het probleem.
Adat in kerk
Het hierboven beschreven stadium
van ontAvikkeling komt a'olgens dr.
Kruyt op het ogenblik het meeste
voor in Indonesische dorpsgemeen
schappen. In andere delen van het
land: in en rondom de steden, is de
ontwikkeling al weer verder gegaan.
Het puurst kom je het nog in het
binnenland tegen. De adat-eierschaal
staat hier onder grote druk en wordt
aan alle kanten gekneusd, om tenslot-
CONFRONTATIE
Soms ben ik bang dat het \reel mdn-
sen toch nog ontgaat in welk tijds
gewricht wij leven. We kunnen na
tuurlijk wel eens zeggen dat de men
sen altijd en overal dezelfde blijven
en dat is in bepaalde opzichten ook
Avel waar, maar dat er iets aan de
hand is dat wij beter in het vizier
moeten zien te krijgen, dat wil er
voorshands niet bij mij uit. Is het
niet zo: in de middeleeuwen lag de
hele kuituur onder de heerschappij
van de kerk en het geloof, in ons wes
ten dan. Alles Avgrd bepaald door dat
geloof. Iedereen hoorde er op de een
of andere manier bij. Dicht bij het
hart van het evangelie of heel ver
daar a'andaan, Avant daarin blijven
mensen dan Aveer hetzelfde. Maar dat
zag je niet..Er was één grote christe
lijke kuituur. Toen lavam er verande
ring. De mens ontdekte van allerlei
zaken. De eenheid van de kerk brak.
De mens ontdekte andere dimensies
aan het leven en aan zichzelf. De oud
heid herleefde in de renaissance, er
kwam een ander humanisme, dan dat
van de kerk, de mens werd 'verlicht'
en begon zich kortom aan de heer
schappij van geloof en kerk te ont
worstelen. De sekularisatie in allerlei
gestalten kwam op gang en zette door.
Toch was er nog een rem. Er ontston
den bijna twee kuituren. Een kerke
lijke en een niet-kerkelijke, die tot
diep in onze eeuw gescheiden en soms
zelfs geheel omvetend van elkaar
naast elkaar bestonden. Ook die perio
de is nu ten einde. Bijna alles Avaar
apart het Avoordje 'christelijk' voor
stond kalft af of verandert van aard.
We groeien vandaag samen op. De
muren zijn in a-eel opzichten geslecht.
Dat is soms goed en dat is vaak niet
goed. Maar één ding kan niet ont
kend, het heeft tot gevolg dat we van
daag volledig staan in de konfrontatie
met de gehele wereld. En dat is een
wereld die op wezenlijke punten ver
anderd is. Een gerationaliseerde en
a'ertechniseerde wereld. In die wereld
dienen wij opnieuw gestalte te geven
aan ons geloof. Daarmee Avorden wij
geconfronteerd. Wie hier alleen maar
achterom ziet redt het niet en heeft
geen antAvoord. En met reden moet
betwijfeld worden of hij in staat is
verantAvoording af te leggen van zijn
geloof zo dat het overkomt.
de anglicaanse bisschoppen stelde
Hastings een rapport op over de poly
gamie, waarin hij vier mogelijke hou
dingen beschrijft tegenover dit ver
schijnsel.
Polygamie kan beschouwd worden
als een zonde, vergelijkbaar met over
spel;
Polygamie kan beschouAvd Avorden
als een tweede-rangs vorm van huwe
lijk, een gewoonte die niet zondig is,
maar voor een christen niettemin on
aanvaardbaar.
Polygamie kan beschouwd worden
als een wat mindere vorm van huwe
lijk, die evenwel in sommige indivi
duele gevallen a'oor christenen draag
lijk is, net als slavernij en een dicta
tuur.
Polygamie is een alternatieA'e vorm
van huAvelijk, die past in een anders-
soortige maatschappij, en die niet als
het monogame huwelijk zijn eigen
voor- en nadelen heeft en 'waaroA'er
de kerk niet een oordeel heeft te ge
ven.
In de meeste Afrikaanse diocesen is
het de geAvoonte dat de vrouwelijke
partners van een polygaam "huwelijk
toegelaten worden tot de sacramenten,
doch hun echtgenoten worden door
gaan uitgesloten. Pater Hastings zelf
niet aanwezig bij de vergadering van
de raad schijnt voorstander te
zijn van de derde benadering. In de
discussie Averd gezegd dat in het Aves-
ten het huwelijk bezig is te ontwikke
len (of te degenereren) tot een \'orm
van polygamie in een tijdreeks.
NED. HERVORMDE KERK
Beroepen te Boven-Hardinxveld: J. C.
de Bie te Rijssen.
Beroepbaar per 3 december 1973: I
kand. R. van Kooten, Persijnlaan 11,
Delft.
Afscheid op 5 augustus
Van Naaldwijk: G. Scheper, Avegens
emeritaat: van Leiden: C. H. Bijl ber.
te Castricum; van Schelluinen: J. Kie
vit ber. te Windesheim: van Ben
schop: W. Verboom ber. te Waddinx
veen.
Intrede te Ede: D. v.d. Berg te Hui
zen; te Stedum: II. Kremer te Ririsu-
mageest/Sijbrandahuis; te Zwammer-
dam: J. Mostert te Ternaard; te
Gaast/Verwoude, Exmorra-Allenga-
Avier: kand. S. Boonzaaijer te Utrecht.
In verband mt't zijn benoeming tot
full-time leraar aan het Erasmuscolle-
ge te Zoetermeer is met ingang van 1
augustus 1.1. eervol ontheffing uit het
ambt A'an predikant en de bevoegd
heid van emeritus verleend aan J. W.
de Jong te Zoetermeer. Ds. De Jong
zal 1 dag in de Aveek bijstand in het
pastoraat te Zoetermeer blijven verle
nen.
GEREF. KERKEN
Door de classis Zutphen is met goed
gevolg prep. geëxamineerd en preek-
consent verleend aan kand. M. J. Wat-
tel, Achterveldweg 4, Neede. In vdr-
band met verdere studie neemt hij
nog geen beroep in overweging.
Afscheid van Schipluiden: Tj. Talsma
ber. te Drachten.
Intrede te Apeldoorn: J. C. van Veen,
te Schiedam.
GEREF. KERKEN VRIJG.
Aangenomen naar Dokkum: J. J. Bur
ger kand. tc Delft die bedankte voor
Avereest, Beilen, Beverwijk, Droge-
ham, Gees, Grotegast, Hooghalen,
Mussel, Waardhuizen, Wageningen en
Zaamslag.
GEREF. GEMEENTEN
Intrede op 8 augustus te Middelhar-
nis: Th. van Stuyvenberg te Rotter
dam. Zuidwijk, Pendrecht en Lombar-
dijen.
ROE
Alke
oi7i:
Ovcrli
made.
'ilfl
straat
Khijnl
»m U
Augus
te open te barsten. Door druk van
buiten en van binnen. Dat laatste met
name door jongeren, die de adat band
steeds meer, beAvust of onbewust, als
onverdraaglijk ervaren.
Wat is de positie van de christelijke
kerk ten opzichte van de adat-leefwij
ze? Dr Kruyt: in 't algemeen werden
de Indonesische kerken op basis van
de verschillende volksstammen geor
ganiseerd. Zij moeten zich dus even
zeer aan de adat ontworstelen. Waar
dat nog niet zo is krijg je het ver
schijnsel, dat de kerk zich alleen ver
antwoordelijk voelt voor de eigen
stam. Niet opzettelijk, want ze heeft
nog niet verder kunnen kijken dan de
eigen mensen. Dit kom je in Indone
sië nog heel veel tegen. Het diakonaat
blijft dan beperkt tot vormen van
dienstbetoon binnen de eigen kring.
Indonesië moet van de adat af. Daar
is eenvoudig niet aan te ontkomen.
Een proces, waar niet gering over ge
dacht moet worden. Want het arergt
van de mensen, om met dr. Kruyt te
spreken, dat ze een ommezwaai \-an
honderdtachtig graden in hun denk
en leefwereld moeten maken.
freeki
acili<
Tafcn
rheod
«alle
'fn II
-EID
[eme
iaarl
s var
psd
iVerk
lie r
hun
rerbli
leze
iet d
le lat
ijkhe
Dudei
echt
neen:
tolgei
donde
iur,
lur.
