g
Televisie moet bevolking
van India 'opvoeden'
Conferentie van
Gemenebest in
Ottawa begonnen
1248-
de Radiobeurs
- - i -
De Miele 412 S wasautomaat
nu voor n xeer ongewone prijs!
Oranjetrots - en een standvastig kabinet
'>v j x r!
Y er tegenwoordiger
licht 10 boeren op
Man aangehouden
wegens plegen van
ontucht met meisjes
Veel diefstallen
in fl'dams centrum
Jongens vinden
op hei brisantbom
TROUW/KWARTET DONDERDAG 2 AUGUSTUS 1973
Nederland in de eerste wereldoorlog
door W. F. Stafleu
Dr. Smit heeft zijn trilogie over Nederland in de eerste wereldoorlog
voltooid. Het derde deel behandelt vooral de gevolgen van de afkon
diging van de onbeperkte duikbootoorlog door Duitsland en het mee
doen van Amerika aan de strijd.
Niet ten onrechte siert een portret
van koningin Wilhelmina het omslag
van deze sober uitgevoerde boeken.
Zij heeft in de jaren 1914-1918 een be
langrijk aandeel in het regeringsbe
leid gehad, vooral in het buitenlands
beleid. Vóór 1917, zegt Smit, merken
we weinig van haar of het zou moe
ten zijn haar invloed op het herstel
van de betrekkingen met het Vati-
caan in 1915 met de bedoeling een
ander lievelingsdenkbeeld in vervul
ling te zien gaan, nl. het vredescon
gres te zijner tijd in Nederland te
zien bijeenkomen. Bij de toen heer
sende verdeeldheid over het Vaticaan
zou wel nooit een wetsvoorstel de Ka
mer hebben bereikt, als de koningin
er niet ten volle achter had gestaan.
Steun
Deze houding van afzijdigheid veran
derde nadat Duitsland de onbeperkte
duikbootoorlog had afgekondigd en er
(in februari 1917) zeven Neder
landse koopvaardijschepen waren ge
torpedeerd. Groot was de volkswoede
over deze ongehoorde daad. De minis
ter van buitenlandse zaken, Loudon,
eiste van de Duitsers vervanging van
deze schepen en de koningin wendde
zich persoonlijk tot de Duitse keizer.
Dat noemt Smit een belangrijke steun
voor het kabinetsbeleid. Hetzelfde
deed zich voor in juli 1917 toen de
Britten de vrije vaargeul in de
Noordzee afsloten. Loudon protesteer
de bij de Britten en de koningin tele
grafeerde koning George V. In beide
gevallen heeft dit koninklijk optreden
tot succes geleid.
In 1918 werd haar persoonlijk optre
den nog intensiever. Op 20 maart re-
quireerden Amerika en Engeland de
Nederlandse handelsvloot in hun ha
vens (omdat Nederland aan Duitsland
grensde.) Bevreesd voor Duitse repre
saillemaatregelen, liet de koningin
reeds de volgende dag aan keizer Wil
helm weten, dat Nederland aan zijn
politiek van strikte neutraliteit vast
hield. Het leek erop dat de Duitse
regering niettemin deels onvervulbare
eisen zou blijven stellen. Daarom
wendde de koningin zich eind april
nogmaals tot de keizer, om deze te
doen matigen. 'Het antwoord was wei
nig tegemoetkomend, en het is dit
maal zeker niet de stap der Koningin
geweest welke tot een gelukkige op
lossing heeft geleid, doch er blijkt op
nieuw uit dal zij niet schroomde op
beslissende ogenblikken de Kabinets-
politiek te ondersteunen en aldus
voor het landsbelang op te komen'.
Conflict
Maar dat gebeurde niet altijd. Er zijn
momenten geweest, dat de koningin
een eigen politiek ging voeren, en
daarbij un conflict kwam met het ka
binet. Met name gebeurde dat door de
Amerikaanse en Britse inbeslagne
ming. van 135 Nederlandse schepen,
(ten behoeve van troepenvervoer naar
het Europese westfront). Deze 'sche-
penroof' krenkte de koningin in haar
oranjetrots.
Het meest sprekende voorbeeld daar
van noemt Smit het 'onzalige' kon
vooiplan. Het convoyeren - het bege
leiden van koopvaardijschepen door
en dus onder bescherming van oor
logsschepen - was een lievelingsdenk
beeld van de koningin. Na het verlies
van een groot deel van onze koopvaar
dijvloot zou er mede op aandrang
van de koningin, een schip uit Neder
land naar Indië vertrekken, met amb
tenaren en goederen ten behoeve van
het Indische gouvernement. Dat schip
zou door onze marine worden bege
leid. Het kabinet voelde er niets voor
omdat het moeilijkheden met de Brit
ten vreesde, die immers geen afstand
zouden doen van hun beweerde eeu
wenoude recht van onderzoek van
koopvaardijschepen in oorlogstijd. On
ze marine zou zoiets niet kunnen ge
dogen, en daar lag dus brandstof voor
een gewapend conflict, dat het Neu
trale Nederland bepaald niet wenste
en dat ons bovendier aan de Duitse
kant zou drijven wat de regering wel
het allerlaatste wilde. Naast de konin
gin wilde de minister van marine,
Rambonnet, het konvooiplan echter
doorzetten. Loudon en de rest van de
regering (behalve dan de produitse
Posthuma) weigerden krachtig aan
de brallende taal van Rambonnet ge
hoor te geven. Deze vroeg en kreeg
zijn ontslag, waarop de koningin hem
prompt tot haar adjudant in buitenge
wone dienst benoemde, en tegenover
Cort van der Linden haar afkeuring
van Loudons beleid betuigde. De mi
nisters reageerden door de koningin
mee te delen dat zij gezamenlijk met
Loudon hun ontslag zouden willen
aanbieden maar het niet deden omdat
zulks onder de gegeven omstandighe
den niet in 's lands belang zou zijn.
Loudon verdient voor zijn houding de
dank der natie, vindt Smit.
Duitse keizer
Van de vlucht van de Duitse keizer
naar Nederland heeft de koningin tevo
ren niet geweten, is Smits conclusie.
Hij vertelt het bizarre verhaal van
een hoog van de toren blazende, pra
tende en etende keizer: 'Het gezel
schap heeft de reis (per trein van
Maastricht naar Maarn -WFS) in
hoofdzaak tafelende doorgebracht: het
ontbijt duurde van half tien tot half
één het déjeuner van één uur tot
half drie. Aan de ene zijde zat de Kei
zer, geflankeerd door Kan en Doude
(hoge Nederlandse ambtenaren), aan
de overzijde Van Hövell (commissaris
in Limburg), geflankeerd door Rosen
(de Duitse gezant) en wellicht ook
Koster (legatiesecretaris). De Keizer
bediende het gezelschap zelf uit grote
voor hem geplaatste schotels onder de
aanmoedigende woorden: 'Kinder, so
gibt doch Eure Teller!' (Kinderen,
geef jullie je bord eens aan...) Gedu
rende deze maaltijden sprak hij voort
durend en opgewekt over politiek en
particuliere zaken alles door elkaar'
Smit meent dat weliswaar noch de ko
ningin noch het kabinet van de komst
van de keizer tevoren geweten heb
ben. Maar de minister van buitenland
se zaken, Loudons opvolger Van Kar-
nebeek, moet min of meer op de
hoogte zijn geweest. Hoe? Een rol
moet hierbij generaal Van Heutsz
hebben gespeeld, de oud-gouverneur-
generaal, toen chef van het militaire
huis der koningin. Hij had kort tevo
ren in het Duitse hoofdkwartier met
de keizer gesproken. Zijn verklaring
achteraf, totaal verrast te zijn geweest
door geruchten over 's keizers troon
afstand, noemt Smit 'geheel ongeloof
waardig'. Hoe het Duitse opperbevel
dan contact had gekregen met Van
Heutz, is onbekend. Dit soort vragen
'moet "p antwoord wachten zolang
het Koninklijk Huisarchief zijn schat
ten niet ontsluit'.
Geheim overleg
Dat er in het kader van een neutrali
teitspolitiek wel meer vreemde dingen
gebeuren, is duidelijk. Zo voerde de
Britse militaire attaché in Den Haag
geheime besprekingen met Nederland
se officieren buiten de opperbevelheb
ber Snijders om. En de Duitse ambte
naar Kriege, zeer bevriend met onze
germanofiele minister-president, Cort
van der Linden overlegde met deze
in het diepste geheim buiten Loudon
om, toen onze neutraliteit in het ge
drang dreigde te komen. Waar zelfs
een minister van buitenlandse zaken
kon worden uitgeschakeld, kwam van
de parlementaire controle vanzelfspre
kend al heel weinig terecht.
Zo is Smits trilogie afwisselend
analyserend en anecdotisch met meer
nadruk op de diplomatie en de econo
mie dan op de politieke en sociale
ontwikkelingen. Een belangrijk stuk
geschiedschrijving is hiermee voltooid.
Nederland in de eerste wereldoorlog,
door mr. dr. C. Smit. Drie delen van
plm. 175 blz. elk. Prijs samen ƒ100.
Uitgave Wolters-Noordhoff. Gronin
gen.
v/"
'L.VfiH m
WMBWW
jsöS# fcSfe
In Rüdesheim heeft men niet te klagen over het wegblijven van de toeristen. De kabelbaan, van waar
uit de op de terrassen groeiende wijnranken goed te zien zijn, zijn propvol.
Ontwikkelingshulp per Amerikaanse satelliet
NEW DELHI (UPI) De Indiase overheid poogt, tot dusver zonder veel resultaat zo beweert zij,
tachtig procent van de 560 miljoen inwoners die over een enorme oppervlakte in verspreide dorpen
leven en gebonden zijn aan oude gewoonten, vertrouwd te maken met het hedendaagse bestaan.
Phnoi
iverw
kmer
fenh
OTTAWA (ANP) Het Britse lidmaatschap van de Europese Ge
meenschap en de gevolgen daarvan voor de Gemenebest-landen,
wordt waarschijnlijk de hoofdschotel van de conferentie van 32 lan
den van het Gemenebest, die vandaag in de Canadese hoofdstad
Ottawa begint.
De negendaagse conferentie, waarvoor
24 staatshoofden en regeringsleiders,
en voor de overige landen ministers,
naar Canada reizen, krijgt een scala
van politieke, economische, monetaire
en handels-ontwikkelingen te bespre
ken. Daar het de eerste Gemenebest
conferentie is sinds Engeland op l
januari van dit jaar zijn intrede in
Europa maakte, zal veel aandacht
worden besteed aan de consequenties
daarvan voor de samenwerking bin
nen het Gemenebest, dat voor een
groot deel uit ontwikkelingslanden
bestaat
Het Britse besluit heeft indertijd heel
wat wrevel en vrees verwekt bij een
deel van de Gemenebest-landen. Zij
meenden, dat Engeland hen de rug
toekeerde, door voor Europa te kie
zen. Ze voorzagen met name moeilijk
heden voor de afzet op de Britse
markt van hun traditionele produk-
ten, die in gevaar kon worden ge-
januari 1971 in Singapore. De kritiek,
in hoofdzaak van Afrikaanse landen,
plaatste Engeland in het beklaagden
bankje en leidde tot voorspellingen,
dat het Gemenebest geen lang leven
meer beschoren zou zijn.
Vermijden
AMSTERDAM Zeker tien boeren
zijn opgelicht door een 'leverancier'
van stallen. De man, J. L. werkte tot
mei 1972 voor de bonafide onderne
ming Betonbouw Hengelo. Hij pro
beerde buiten dit bedrijf om zijn ei
gen portemonnaie te spekken en werd
ontslagen.
J. L. bleef zich echter uitgeven als
vertegenwoordiger van Betonbouw en
'leverde' aan boeren geprefabriceerde
stallen. Zij moesten 10 procent van de
koopsom vooruit betalen, maar het
bestelde werd nimmer geleverd. Infor
matie bij Betonbouw leerde, dat het
bedrijf van de 'leveranties' door de
voormalige werknemer niets afwist.
Geschat wordt, dat zeker tien boeren
tezamen voor ongeveer een ton de
boot ingingen.
De verblijfplaats van J. L. is momen
teel onbekend. Volgens het blad 'De
Boerderij', dat één en ander meldt,
meent de Hengelose politie dat tegen
de man alleen een civiele procedure
kan worden aangespannen wegen»
wanprestatie.
Van een verslaggever
ARNHEM De politie is er ln ge
slaagd de man aan te houden, die zich
in Twente - verscheidene malen schul
dig heeft gemaakt aan ontuchtige han
delingen met minderjarige meisjes.
Het is de 28-jarige B. C. P. M. W. uit
Enschede. Hij heeft bekend, dat hij
vier keer in Almelo, twee keer in
Hengelo en vier keer in Enschede
met een meisje ontucht heeft ge
pleegd.
De politie kwam hem op het spoor
doordat een van de slachtoffers een
veertienjarig meisje uit Almelo, het
autonummer van de man wist te no
ren.
Een woordvoerder te New Delhi zei:
'Onze laatste hoop berust bij de tele
visie. Als deze geen oplossing kan
brengen, zie ik geen mogelijkheid, dat
wij zouden slagen'.
De regering gelooft vast dat tegen
1980 bijna alle landsdelen door de te
levisie zullen bediend worden. De
meest gevarieerde programma's, zowel
over de landbouwtechniek als de ge-
boortenbeperking, de hygiëne enz. zul
len worden behandeld, in de hoop
vernieuwing te brengen in de ouder
wetse zeden en gebruiken.
Een tiental jaren geleden werd op be
scheiden schaal met televisieprogram
ma's begonnen te New Delhi. Momen
teel worden elke avond gedurende
vier en een half uur de meest geva
rieerde programma's uitgezonden en
elke voormiddag, zes dagen per week,
worden gedurende drie uur educatie
ve programma's ten behoeve van de
studenten gebracht.
De jongste maanden kijken ook de in
woners van Bombay en Shrinagar
naar de televisie. Vijf andere grote
steden Calcutta, Madras, Kanpur,
Lucknow en Amritsar zullen de eerst
komende jaren voor televisieuitzen
dingen worden uitgerust.
De deskifndigen rekenen op een be
slissende doorbraak van de televisie
in 1975, als India zal kunnen profite
ren van een Amerikaanse satelliet*.
Het is inderdaad tot een akkoord ge
komen tussen de Indiase regering en
de NASA wat het gebruik van een
'ATS' satelliet betreft. Deze zal wor
den 'geplaatst' boven de evenaar en
India zal ervan gebruik kunnen maken
gedurende vier uren per dag, voor
een proefperiode van twaalf maanden.
Aan het einde van het proefjaar zal
de regering de resultaten beoordelen.
Eventueel zal ze de Verenigde Staten
een verlenging van de overeenkomst
voorstellen, ofwel zal ze een gelijk
soortig akkoord sluiten met de Sow-
jet-Unie.
De Verenigde Staten en de Verenigde
Naties verlenen hun steun aan de te
levisieuitzendingen ten behoeve van
de Indiase plattelandsbevolking. Tech
nische steun kwam van de VN, die
o.m. zorgt voor de bouw van een com
municatiestation met de satellieten,
160 km van Bombay.
Officiële kringen denken dat, dank zij
de vervolmaking van de korte-golfzen-
ders en het steeds beter aanwenden
van de satelliet, en door de bouw van
vier nieuwe televisiestations tegen
1975, 80 procent van dé bevolking te
gen de jaren tachtig de televisie-pro
gramma's zal kunnen ontvangen.
Dure toestellen
Een vrijwel onoverkomelijke hinder
paal blijft de hoge kostprijs van de
toestellen. Deze is helemaal niet in
overeenstemming met de inkomsten
van de bevolking. Een ander bezwaar
is de niet al te goede technische kwa
liteit.
De regering heeft de invoer willen
verhinderen om de nationale indus- j
trie te bevorderen. Thans worden j
jaarlijks door vijftig particuliere fir-
ma's 200.000 televisietoestellen ge-
bouwd. Een zwart-wit, met een enkel
kanaal, kost 750 gulden. Het gemid-
deld loon per inwoner op het platte-
land bedraagt tweehonderd gulden j
per jaar
De regering hoopt deze moeilijkheden
te omzeilen door het installeren van
verscheidene tv-toestellen in gemeen
schappelijke centra. Daar de meeste
dorpen elektriciteit ontberen, is de re
gering begonnen met de bouw van tv-
toestellen die met transistorbatterijen
werken.
jn ir
Koningin Elizabet: symbolisch hoofd
van het Genemcbest.
bracht door het Europese landbouw
beleid. Zo was Nieuw-Zeeland bezorgd
over de export van zuivel naar Enge
land, en de landen in het Caraïbisch
gebied over hun suiker-export
Kalmeren
Engeland probeerde de gemoederen te
kalmeren door voor enkele Gemene-
bestprodukten speciale regelingen met
de EEG te treffen. Londen probeerde
de partners er voorts van te overtui
gen, dat ook zij baat hebben bij een
Brits EEG-lidmaatschap. De Europese
gemeenschap, aldus Engeland, zal
haar aandacht niet tot het eigen con
tinent beperken en een buitenlands
beleid ontwikkelen, waar ook de der
de wereld van zal profiteren. Maar de
verwezenlijking van een dergelijk op
timistisch toekomstbeeld kan nog wel
jaren op zich laten wachten.
In Ottawa wordt een zakelijke benade
ring van deze problemen verwacht, en
geen bittere conflicten. Scherpe woor
denwisselingen over Rhodesië en Brit
se wapenleveranties aan Zuid-Afrika
wierpen een schaduw over eerdere
Gemenebest-conferenties, zoals die van
Na de ervaringen in Singapore lijken
de meeste landen er op gebrand om
nieuwe bittere woordenwisselingen te
vermijden. Toch worden er nog wel
wat controversiële onderwerpen ter
tafel verwacht Van Australië en
Nieuw-Zeeland wordt verwacht, dat ze
de Franse kernproeven in de Stille
Oceaan ter sprake zullen brengen.
Waafschijnlijk zullen ze er op aan
dringen, dat de deelnemers hun kri
tiek op de Franse kernproeven vast
leggen in het slotcommuniqué. Ze
hebben zich hevig teleurgesteld ge
toond over de eerdere weigering van
Engeland bij de Franse EEG-partner
te protesteren.
De bedoeling van het Gemenebest-
overleg is het bereiken van overeen
stemming op brede terreinen, zodat
de organisatie door gecoördineerd op
treden een invloedrijker rol kan spe
len in de Verenigde Naties en andere
internationale lichamen als het Inter
nationale Monetaire Fonds en de we
reldbank.
Het Gemenebest, voortgekomen uit
het vroegere Britse imperium, beslaat
ongeveer een kwart van de wereld en
telt 900 miljoen inwoners. Aanvanke
lijk was het Gemenebest een blank ge
zelschap van Engeland, Canada, Au
stralië, Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika,
maar als gevolg van de na-oorlogse
dekolonisatie is het uitgegroeid tot
een multiraciale gemeenschap. Zuid-
Afrika vertrok in 1961 uit het Geme
nebest na felle kritiek van Afrikaanse
landen op het apartheidsbeleid.
In Ottawa zal voor het eerst Pakistan
niet vertegenwoordigd zijn, dat zijn
lidmaatschap opzegde nadat veel Ge
menebest-landen Bangladesj diploma
tiek erkenden. Een nieuwkomer in
Ottawa is generaal Idi Amin uit Oe
ganda, die de macht in zijn land
greep, terwijl zijn voorganger, Milton
Obote, de Gemenebestconcerentie in
Singapore bezocht.
Enige tijd geleden werd een Brits-
Oegandese ruzie over de uitwij
zing van Aziaten met Brits paspoort
uit Oeganda voorspeld, maar delega
tiekringen achten dat nu toch weinig
waarschijnlijk meer. Na de toelating
van de Bahama-eilanden, die tot 10
juli onafhankelijk werden, telt het
Gemenebest nu 32 leden.
Koningin Elizabeth, symbolisch hoofd
van het gemenebest, is ook in Canada
tijdens de conferentie, maar ze zal de
zittingen niet bijwonen. Wel zal de
koningin de presidenten en premiers
in audiëntie ontvangen en hun vana
vond een banket aanbieden. Gisteren
vergaderden vertegenwoordigers van
de 32 deelnemende regeringen met se
cretaris-generaal Arnold Smith om de
agenda vast te stellen, die vanddag
ter goedkeuring aan de openingsver
gadering wordt voorgelegd.
AMSTERDAM Gp het politiebu
reau Singel, dat een groot deel van
Amsterdams binnenstad bestrijkt, zijn
dinsdag aangiften gedaan van zakken
en tassenrollerijen en diefstallen uit
autos, hotels en woningen waarbij in
totaal ruim 25.000 gulden is verdwe
nen.
De 68-jarige Zweed J. A. J. werd door
twee meisjes, die bij zijn woning
aanbelden en om water vroegen, van
een geldkistje met papieren en geld
ter waarde van 11.500 gulden afgehol
pen. Elders namen dieven na inbraak
ln een woonboot eenzelfde bedrag aan
waardepapieren en geld mee. Verder
noteerde bureau singel 6 diefstallen
uit autos, drie diefstallen in hotels
en woningen en 9 tassen- en zakkenrol
lerijen in trams en op straat Er wer
den gemiddeld bedragen van ruim 300
gulden gestolen.
Politiebureau Warmoesstraat, dat de
rest van het centrum voor zijn reke
ning heeft, kreeg negen aangiften
van diefstal uit auto's en drie geval
len van beroving, op straat binnen.
Volgens de politie dekken deze aantal
len niet het totale aantal diefstallen
omdat vaak pas veel later of zelfs he
lemaal geen aangifte wordt gedaan.
ARNHEM De mijnopruimings-
dienst heeft gisteren op de Ginkelse
hei een brisantbom onschadelijk ge
maakt. De bom was ontdekt door twee
jongens, de acht-jarige Jeroen Wande-
maker en de tienjarige Ronald Lezer
uit Ede. Ongelukken werden voorko
men omdat de jongens direct in de
gaten hadden welke gevaarlijke ont
dekking zij hadden gedaan.
OOSTWOLD —Wat voor gevolgen
heeft een eventuele verplaatsing van
de verzinkerij Noord-Nederland b.v.
van Groningen naar Oostwold in de
gemeente Leek.
Dit vraagt de heer C. Hoogstraten
(chr) aan G.S. van Groningen, naar
aanleiding van de protesten tegen de
vestiging van een verzinkerij in Oost
wold.
De heer Hoogstraten wil weten wat
de gevolgen zijn voor lucht, water en
bodem, alsmede de werkgelegenheid
en ook de recreatie.
3r'\s9een
iuu7o service en garantie
Over Miele hoeven we u niets meer
te vertellen. Overbekend door zijn
degelijkheid en uitgekiende techniek!
De 412 S heeft een kapaciteit van
4'2 kg. Uniek bedieningssysteem:
temperatuur, programmaduur, was-
beweging, spoelbeurten, wel of niet
centrifugeren kunnen onafhankelijk
van elkaar ingesteld worden.
Het wasresultaat is dan ook voor
treffelijk; net zo voortreffelijk als de
service van Radiobeurs/Panorama
2000! Normaal kost deze succesvolle
wasautomaat fl. 1661,-.
Nu bij de Radiobeurs en Panorama 2000;
de Radiobeurs
Hogewoerd 23-27
Leiden, tel. 49241
Panorama 2000
Consumarkt Levendaal 150-152
Lelden, tel. 44541
de Radiobeurs
Heereweg 158
Lisse, tel. (02521) 12176
