'Machteloos vastgeplakt onder de psychiatrische etiketten' Tekeningen van Jean Dubuffet DOCENTEN Toeristen krijgen te weinig dienstbetoon Onthutsend relaas van ex-v erpleegde Hoofdopdracht: in het gareel lopen..™ FAMILIEBERICHTEN In Kröller-Müller: Filmacteur Jack Hawkins overleden STOELEN BEKLEDEN FA. SMIT STOK CAPELLE a/d IJSSEL TROU W/KWARTET DONDERDAG 19 JULI 1973 door Huub Elzerman AMSTERDAM Na het onverwachte succes van Jan Foudraine's 'Wie is van hout' heeft uitgeverij Ambo het enige gedaan wat van een uitgeverij mag worden verwacht: onmiddellijk doorgaan met het veroveren van de markt. Het gevolg van de poging 'dit gat in de markt te vullen' van 'Wie is van hout' zijn inmiddels 130.000 exemplaren verkocht! is een zeer goede serie over de psychiatrie en met name over de crisis in de psychiatrie. In deze serie heeft evenwel tot nu toe één stem ontbroken; de stem van de psychiatrische patiënt zelf. Je kunt psychiaters geer kritisch over psychiatrische onderwerpen la ten schrijven, maar uiteindelijk zal het laatste woord hoe ondergaat iemand zijn behandeling, zijn opna me? van de patiënt zelf moeten komen. Uit de recente literatuur Ambo heeft er onder meer de Amerikaans-Hongaarse psychiater Thomas Szasz over aan het woord gelaten is inmiddels wel duide lijk geworden dat er aan de even rechteloze als machteloze psychiatri sche patiënt zelf nooit iets wordt ge vraagd. In het gunstigste geval wordt er uitgebreid aandacht be steed aan zijn persoonlijke omstan digheden en moeilijkheden. Maar kritiek op of weerstand tegen de psychiatrie, de praktische hulpverle ning of de psychiater zelf wordt consequent gezien als uiting van de ziekte, waarvoor de patiënt nu een- maal is opgenomen. Als een soort natuurlijke afronding van deze serie heeft de uitgever nu een boek op de markt gebracht, waarin een jonge vrouw zelf vertelt wat zij de laatste vijf jaar heeft meegemaakt zowel in de zogenaamde ambulante psychiatrische hulpverle ning als in twee verschillende psychiatrische inrichtingen en op de psychiatrische afdeling van een alge meen ziekenhuis. Haar ervaringen leveren een onthutsend relaas over de zelfingenomenheid, de starheid en de 'onaantastbaarheid' van de haar behandelende artsen op. In haar boek 'In het land der blin den' 1) schrijft deze ex-verpleegde onder het pseudoniem Evelien Paull, dat ze van de laatste vijf jaar veertien maanden in psychiatrische inrichtingen heeft doorgebracht. Het feit dat de meeste indruk op haar heeft gemaakt is, dat alle patiënten met wie zij te maken kreeg, één ding gemeen hadden: zij waren in niemands leven van essentieel be lang. Deze toestand was niet ont staan, wel verergerd, nadat zij als patiënt waren opgenomen. Het is uitdrukkelijk niet de bedoe ling van Evelien Paull, meer te schrijven dan haar persoonlijke er varingen met haar psychiaters. Ze voelt er niets voor haar privéleven tot publieke sensatie te maken. Al leen waar dit in verband met het verhaal niet anders kon verwijst ze naar haar gezinsomstandigheden. Dit gebrek aan achtergrondinformatie doet zich soms wel voelen. Wie het boek dichtslaat zal zich ongetwijfeld afvragen wie Evelien Paull nu ei genlijk is. Maar aan de bedodttng van dit boek het beschrijven van haar martelgang door de psychiatrie doet dit gebrek niets af. Ze konrt uit haar relaas naar voren als een eenzame, depressieve, naar contact en erkenning verlangende vrouw. Op het hoogtepunt van haar geeste lijke nood krijgt ze psychiatrische hulp. Een op dat moment hier begint ook het boek komt ze tot de ont dekking dat ze machteloos zit vast geplakt onder psychiatrische etiket ten. Dat ze keer op keer te pletter loopt op een muur van onbegrip en arrogantie. 'Wat ik het meest heb ondervonden was een aanmatiging, die soms on- verdragelijk was', zegt Evelien Paull. In het gareel lopen, al dan niet met behulp van kalmeringsmid delen, is blijkens haar relaas een van de hoofdopdrachten van de psychiatrische patiënt. Niet het be knotten van individuele vrijheid werd als ongezond beschouwd, maar het pogen te ontkomen aan die be knotting. Elk verzet, elke kritiek, elke tegen stand werd beschouwd als bij je ziek te behorend', zegt Evelien Paull. 'Er was immers altijd wel een mouw aan te passen? Boos? Men vertaalde het in: agressief. Erg boos? Pas op, auto-agressief gedrag". Huilen? De pressief. Oppassen voor 'gevaarlijke repressieve ontregelingen'. Was de psychiater niet helemaal overtuigd van de echtheid van je depressivi teit, dan heette het: 'hystero-depres- sief gedrag'. Kortom. Op het mo ment dat je een psychiater ver trouwt, ben je overgeleverd aan zijn plaatjesplakkerij'. Loze lading Het begrip 'therapie' is volgens Eve lien Paull de fleurige vlag boven een loze lading. 'Sprak men vroeger eerlijk over zaken als: de werk plaats, de raatten makerij, de weve rij, de kolenploeg enz. tegenwoordig durft men zelfs te beweren dat het in groepsverband vervaardigen van wasknijpers sociaal-therapeutische waarde heeft!' Tenslotte concludeert ze dat het in een psychiatrisch ziekenhuis hele maal niet de bedoeling is iets wer kelijk Therapeutisch' met de mensen te doen. De aanwezige creatieve-, werk-, bezigheids- en weet-ik-veel- therapieën hadden geen ander doel dan de patiënten in een geordend gareel te laten lopen. En daar is op zichzelf niet zoveel bezwaar tegen, maar om te suggereren dat het de enige manier is om 'beter' te wor den, is verlakkerij'. Recht op kritiek Evelien Paull heeft haar boek ge schreven 'vanuit een geweldige frus tratie, uit opstandigheid, uit het on dergaan van vernedering en on recht*: Zonder enige twijfel is ze in haar kritiek zo nu en dan eenzijdig. Maar het gaat om de vraag of ze het fundamentele recht heeft kritiek te hebben op een systeem dat ze als onrechtvaardig en vernederend er vaart. Het is erg gemakkelijk te zeggen 'dat de dokter het wel het beste weet' om vervolgens alle waarde te ontnemen aan het oordeel van ie mand 'die toch gek is'. Ook zoge naamde geesteszieken beseffen na melijk heel goed dat ze vaak als een vreemdsoortig insekt worden beke ken, dat de mantel der naastenliefde erg kan knellen en dat ze als vol strekt onmondige kinderen worden behandeld. He» besef, dat er zeer ve len naamlozen, in fraai gelegen in richtingen, een jarenlang vegeterend bestaan leiden, omdat de kostbare, arbeidsintensieve therapieën ontbre ken, maakt dit beeld wel heel som ber. Het is goed dat Evelien Paull nog eens gewezen heeft op het be staan van deze mensenpakhuizen en de manier waarop het daarin toe gaat. 1) 'ln het land der blinden' daor Evelien Paull. bhtg. Ambo te Biltho- ven, 206 blz. Prijs f 14,30. C~2 door Jac. Lelsz OTTERLO Als een vervolg op de expositie van honderd tekeningen van Europese kunstenaars (van Cézanne tot Klee) uit het bezit van het New Yorkse Museum of Modern Art, die de afgelopen maanden grote belangstelling trok, zijn tot begin september in Kröller-Müller op de Hoge Veluwe vijftig tekeningen te zien van de Fransman Jean Dubuffet (geboren 1901), die eveneens uit het Museum of Modem Art afkomstig zijn. Dit solo-optreden van Dubuffet om rankt de sinds kort aan de gang zijn de bouw van zijn zogenaamde Jardin d'Email in zwart en wit in Kröller- Mliller's beeldenpark, een enigszins Sonsbeek-buiten-de-perkenachtig pro ject, dat door de museumdirectie met deze woorden wordt gepresenteerd: 'Een tuin door een eenling geschapen voor eenlingen om los van de stedelij ke wereld en zelfs los van de aange legde park-natuur, als een slak in de spiraal van zijn huis, zijn eigen dro men te volgen'. Wc zien van Dubuffet een enkel werk uit 1921. Dan wordt ineens de sprong gemaakt naar 1944. In de tussenlie- gende jaren is Dubuffet in verschil lende beroepen werkzaam geweest, o.m. in de wijnhandel van zijn vader. Ook reisde hij in die tijd veel. In de loop der jaren heeft hij nogal eens grote schoonmaak gehouden, wat zijn werk betreft. Toch moet dat 'gat' van twintig jaar waarschijnlijk vooral verklaard worden uit het feit dat hij lang aarzelde of hij het kunstenaar schap wel professioneel zou gaan uit oefenen. En dat had dan weer te ma ken met de omstandigheid, dat hij in de grond van de zaak meer belangstel ling had voor de kunst van zondags schilders. kinderen en geesteszieken, door hem 'art brut' genoemd, dan voor die van de beroepsmatige arties ten. Het blijkt ook uit het werk dat op 't moment ln Kröller-Müller te zien is. Als zich hier al namen op dringen van kunstenaars, in wier kli maat Dubuffet zich wel zo ongeveer thuis moet voelen, dan is daar stellig die van Paul Klee bij. Het conventionele schoonheidsbegrip heeft Dubuffet nimmer geïmponeerd. Men zegt dat hij de topografie van de schilderkunst heeft herschapen. Hij gaat gebruik maken van ongewone materialen, althans in dit verband. Aan de gebruikelijke middelen voegt hij afval toe. Het onaanzienlijke ob ject wordt door hem gerehabiliteerd, het absurde verleent hij een zekere dichterlijke waarde. Met veronachtza ming van de klassieke regels begint hij als het ware omgekeerd: niet re produceren, doch produceren. Verf wordt als modd**- gebruikt, waaruit tenslotte het oude gelaa van de aare'e naar voren komt. Zeker niet minder dan zijn schllderiien. waarvan het Ste- deliiV Museum in Amsterdam er een aantal bezit, tonen de vijftig tekenin gen uit Amerika in Kröller-Müller. dat Dubuffet on -ijn manier, met zijn ognn. en weg i* "egaan. die loor ver schillende landen loopt en door niet weinigen wordt bewandeld. In de geïmproviseerde catalogus lezen we dat in een doolhof van lijnen en punten soms het beeld van dieren en mensen opdoemt, die geen rechte weg afleggen, maar in een schijnbaar vol komen chaotische ruimte zweven. De term chaotisch is een benepen type ring: je zou ook kunnen zeggen: rijk dom. Rijkdom aan beweging, vormen, dik en dun, recht en krom, dicht en open. Het is een veld, overwoekerd door onkruid een tuin van 'Le Roy'. En met dit citaat zijn we dan aangekomen bij de Jardin d'Emaile van Dubuffet, die in het beeldenpark wordt Ljbouwd. geboetseerd of aange legd. hoe moeten we het zeggen? De directie hoopt dat de tuin in de herfst kan worden opengesteld. Ieder mag dan zelf oordelen wat hij of zij ervan vindt. Mooi is geen kriterium meer. Met het begrip: representatief voor een tijd. een stroming, een kun stenaar, kan mer al veel beter uit de voeten. Eien van de landschapstekeningen van Jean Debuffet. Ondanks gunstige economische resultaten t)EN HAAG De Nederlandse toeristenindustrie zal meer aan dacht moeten gaan besteden aan liet dienstbetoon. Er wordt op dit gebied vaak een zo onvoorstelbare nonchalance getoond, dat daar door de concurrentiepositie san Nederland als loeristenland in ge vaar zou kunnen komen. Deze waarschuwing staat in het van daag uitgekomen jaarverslag van het Nationaal Bureau voor Toerisme, dat overigens niet ontevreden is over de economische resultaten: vorig jaar be steedden de buitenlanders een record bedrag van ruim twee en een half miljard gulden in ons land (de Duit sers namen daarvan bijna een miljard voor hun rekening). En het ziet er naar uit dat dit bedrag dit jaar ver der zal stijgen, zo zeer zelfs, dat voor het eerst sedert tien jaar deze inkom sten waarschijnlijk hoger zullen zijn dan de uitgaven van Nederlanders in het buitenland. In deze ontwikkeling blijkt Amster dam steeds een belangrijker rol te gaan spelen: de stad noteert nu meer dan 42 procent van de totale 6 mil joen hotelovernachtingen. De drie an dere grote steden daarentegen verlie zen relatief gezien, de laat-te jaren iets. evenals de Xoordzeebadplaatsen. Goedkoper Hoewel de hoofdstad die grote belang stelling redelijk kan verwerken, signa leert het NBT toch een behoefte aan goedkopere zogenaamde budgethotels, waarin in tegenstelling tot die aan eerste-klas-hotels nog niet voorzien is. Het bureau vindt het wenselijk, dat in deze categorie initiatieven worden ontplooid omdat mede door verla ging van de vliegtarieven op de Noordatlantische route een catego rie toeristen kan worden verwacht, die over een kleinere beurs beschikt. Werd in de hoofdstad de hotelvoor- raad uitgebreid, in andere delen van Nederland moesten hoofdzakelijk ho tels worden gesloten. Als voorbeelden noemt het bureau Den Haag (Sche- veningen). Groningen, Arnhem en Wageningen. Belangrijke oorzaak daarvan was de stijging van de loonkosten, maar evenzeer speelde, volgens het NBT, een rol dat de meeste hotels te klein waren om roer touroperators interes sant te zijn: veelal konden er geen groepen in worden ondergebracht. Bundeling van zulke hotels '.ou mis schien een oplossing kunnen bieden, -uggpreert het bureau. Ten aanzien van bet Amerikaanse toe risme :s het \BT vnj sceptisch. Am sterdam noteerde voor het eerst sinds jaren een daling van het aantal Ame rikaanse hotelgasten (met 10 pro cent). Behalve het feit oat het Verre Oosten, de Pacific en het Caribische gebied steeds concurrerender werven, is ook het prijsniveau een belangrijke oorzaak van deze, in heel Europa merkbare, ontwikkeling. Inflatie, BTW en de devaluatie van de dollar .hebben de oude wereld de laatste ja ren, financieel gezien, steeds minder aantrekkelijk voor de Amerikanen ge maakt. In anderhalf jaar tij J is Euro pa voor hen niet minder dan 30 pro cent duurder geworden. Het NBT stelt dan ook, dat de Amsterdamse luxe-hotels dit jaar met zeker 4 a 5 procent afzeggingen rekening moeten houden. Overigens, zegt het NBT erbij, steekt Nederland wat die prijzen betreft be paald niet ongunstig af bij andere Eu ropese toeristencentra. Uitgaande van een standaard-toeristisch pakket (vijf nachten Hilton, twee avondjes uit, au tohuur voor een week, 100 liter benzi ne en twee flessen whisky) blijft Am sterdam zelfs aan de lage kant. Be paalt men de prijs van dit pakket voor Londen op 100, dan noteert Am sterdam 93. Düsseldorf, Parijs, Rome en Brussel gaan daar met respectieve lijk 118, 137, 141 en 150 royaal boven uit, terwijl New York met 169 nog hogere ogen gooit. LONDEN De Britse acteur Jack Hawkins is gistermorgen op 62-jarige leeftijd in een Londens ziekenhuis overleden. Hij was sinds 1966 onder behandeling voor keelkanker, waar voor hij een aantal operaties had on dergaan. Hierdoor had hij zijn stem volledig verloren. IN PLAATS VAN KAARTEN Spreuken 1 vers 33 o.v. kinderen de dag van ons 50-jarig huwelijk te vieren. Gelegenheid tot feliciteren op woensdag 1 augustus a.s. van 5.00-6.30 uur ln de grote zaal van de Salvatoriekerk. Op 2 augustus D.V. hopen de heer en mevrouw J. v. tl. Vliet en A. v. d. Viiet-Ruys (adres: R.R. 4 Trenton, Ontario, Canada) hun 50-jarig huwelijksfeest te vieren. Wij in Holland danken God voor dit heuglijke feit. Namens de familie: Vuren: Huis ter Heide: Dalem: 'stHertogenbosch: Vuren, Meidoornlaan 14. mevr. C. v. d. Vliet fam. H. Need-v. d. Vliet Janny fam. P. Ekelmans-Need fam. F. Hutting-Need De eenfcmudigen wil God steeds gadeslaan 'k Was uitgeteerd, maar Hij zag op mij neder Keer, mijne ziel tot Uwe ruste weder: Hij is verlost, God heeft hem welgedaan Psalm 116 4 o.b. Na een geduldig gedragen lijden nam God tot Zich mijn. innig geliefde Man, onze zorgzame Vader, Bcihuwd- en Grootvader Johannes Dirk van Delft in de ouderdom van 76 jaar ecltitgenoot van A. C. van Klaveren Ritjnsburg: A. C. van Delft-van Klaveren C. J. Hogewoning-van Delft C. Hogewoning P. van Delft J. van Delft-Kromhout C. van Delft B. van Delft-van Kooten J. van Delft A. van Delft-van der Mey K. van Delft M. van Delft-Oppelaar en kleinkinderen. De btegrafenis zal plaatsvinden a.s. vrijdag 20 juli des -nam. 4.00 uur op de begraafplaats van de Geref. Kerk aan de Sandtlaan te Rijnsburg, voor afgegaan doör een rouwdienst in de aula op de begraafplaats, welke aanvangt om 3.30 uur. Ver trek van het sterfhuis 3.00 uur. Rijnsburg, 17 juli 1973 Laiigevaart 35 Mei droefheid geven wij ken nis. dat in zijn Heer en Hei land is overleden onze ge liefde Broer en Zwager Johannes Dirk van Delft echtgenoot van J. van Klaveren, op de leeftijd van ruim 76 jaar. Oen Haag: J. van Delft E. van Delft- van der Wulp Verlost van het lijden mag nu rusten bij zijl Heer en Heiland mijn innig lieve Man en on; zorgzame Pappa 10 Lambert Gijsbert van der Beek in de leeftijd van 46 jaar. Onze troost zoeken wij in Jesaja 4110. J. van der Beek-Janssens Gijsbert Hermien Harm Jan Gerrit Genderen, 17 juli 1973 Hoofdstraat 56 De rouwdienst zal worden gehouden zaterdag 2ll juli a.s. in de Gereformeerde Kerk te Genderen,I waarna de begrafenis zal plaatsvinden op de alge mene begraafplaats te Genderen. Zij, die de overledene de laatste eer wensen te bewijzen worden verzocht om 13.00 uur in de kerk aanwezig te zijn. Gelegenheid tot condoleren donderdagavond 19 kn juli en vrijdagavond 20 juli a.s. thuis van 7.00 tot 9.00 uur, en na afloop van de begrafenis in de kerk. Geen bloemen. le ia. ch' ipe lea De Here nam tot Zich in Zijn Heerlijkheid onze iak onvergetelijke Schoonzoon, Broer, Zwager en Oom lee i oo itn ror Lambert Gijsbert van der Beek echtgenoot van J. Janssens Zijn leven uit het Geloof in zijn gezonde en zieke dagen heeft grote indruk op ons gemaakt. Ter Aard: H. Janssens-Timmerman |nei Ter Aard: H. Janssens-van der Beek J. Janssens J. Janssens A. Janssens-Russchen A. J. Janssens G. Janssens-Stuart H. Janssens-Zomer Zeijerveld: G. Janssens E. Janssens-Schoon Neven en nichten. Genderen, 17 juli 1973 Amstelveen: Rotterdam: Assen: eh ise ie a litvi ran Eurc DA! and prijs rede loge lerc De Heer is mijn Herder Na een langdurige ziekte nam de Here uit ons midden weg onze geliefde Opa Johannes Dirk van Delft echtgenoot van Oma van Delft op de leeftijd van 76 jaar. De kleinkinderen. Rijnsburg, 17 juli 1973 Psalm 31 1 Bij U Here schuil ik Heden nam de Here tot Zich onze geliefde Zwa ger en Oom na een geduldig gedragen lijden J. D. van Delft echtgenoot van Adriana Cornelia van Klaveren in de ouderdom van 76 jaar Uit aller naam: Fam. Van Klaveren Rijnsburg, 17 juli 1973. Heden overleed in de hoop des eeuwigen levens in de ouderdom van 81 jaar de Heer Willem Haas Uit aller naam: C. G. den Hoed 's-Gravenhage, 17 juli 1973. Willem van Outshoornstraat 35. Liever geen bezoek aan huis De overledene is opgebaard in de rouwkamer van de diaconesseninrichling „Bronovo", Bronovolaan 9; bezoek van 1.30—3.30 uur. De begrafenis zal plaatshebben zaterdag 21 juli om 10.30 uur op de r.-k. begraafplaats St. Bar bara, St. Barbaraweg 6. „De Heere is mijn Herder Mij zal niets ontbre ken" (Psalm 23) Heden nam de Here tot Zich, nog vrij onverwacht, na een kortstondige ziekte, onze lieve Schoon zuster en Tante Juliana Maria Mosskammer in de gezegende ouderdom van 86 jaar J. Keus neven en nichten Scheveningen, 18 juli 1973. Rusthuis „Duin en Bosch", Duinweg 35. Correspondentie-adres: Jurriaan Kekstraat 43. De overledene is opgebaard in de rouwkamer ..Atropos", Van Boetzelaerlaan 292. Bezoek don derdagmiddag van 45 uur. Gelegenheid tot condoleren vrijdagavond van 7 8.30 uur in de rouwkamer. De teraardebestelling zal plaatshebben zaterdag 21 juli om 2.30 uur op de algemene begraafplaats aan de Kerkhoflaan. Vertrek vanaf het rusthuis om 2 uur. aet Heden heeft de Here tot Zich genomen, na een langdurige ziekte en een moedig gedragen lijden, onze beste Neef Lambert Gijsbert van der Beek echtgenoot van J. Janssens geboren te Genderen 24 oktober 1926 Zeist: G. P. van der Beek A. G. M. van der Beek-Streefkerk Willemstad: H. M. Hartmans-Maris P. Hartmans Klundert: L. G. Maris C. A. Maris-Walraven 17 juli 1973 Rust mijn ziel uw God is koning heel de wereld Zijn gebed. Gz. 174. Het schoolbestuur en het onderwijzend personeel van de School met de Bijbel te Genderen geven met droefheid kennis van het overlijden van haar voorzitter L. G. van der Beek Wij zijn hem dankbaar voor de wijze waarop hij onze school heeft geleid. Genderen, 17 juli 1973 Het Bestuur en het personeel, Z land Gene DAF sche door De sis V GM de c meet Ford ïoori dukt Bord fan nen< :omt iord oate iatis raor Laat ons uw opnieuw Keuze uit 'n grote sortering. Woninginrichting Voorstraat 436438, tel. 36029, na 6 uur n.m. 35972. IDEAAL VAKANTIEOORD EN BELEGGINGSPROJEKT IN ZUID-FRANKRIJK Op ca. 45 km van de Middellandsezeekust in het zicht van de Pyreneeën ligt op 300 m hoogte een prachtig stuk natuurgebied van 65 ha, dat rondom een grote boerderij is verkaveld in 48 percelen van verschillende grootte, vanaf ca. 5.000 m2 tot 70.000 m2. Er kan worden gebouwd, zowel voor permanente als recreatieve bewoning. In de boerderij heeft men de beschikking over telefoon, water en licht en ook de percelen kunnen erop worden aangesloten. Er komen faciliteiten voor paardrijden, een zwembad, terras, etc. PRIJS PER M2. 2,- en 3,- afh. van de ligging. Vraagt onze uitgebreide folder met foto's en alle informatie aan: N.V. STAETENBURGH BERKENLAAN 3, WASSENAAR, TELEFOON 01751-9766. CHRISTELIJKE SCHOLENGEMEENSCHAP 'COMENIUS' ATHENEUM - HAVO Lijstersingel 18, Tel. 010-503606. Gevraagd per 1-8-1973 of zo spoedig mogelijk I daarna voor: NATUURKUNDE V.B. lc gr. WISKUNDE plm. 12 uur le of 2e gr. Woningpositie gunstig Inlichtingen bij en sollicitaties aan de rector, F. A. de Leeuw. Adres school of huis Kerkdreef 40, Krimpen a/d IJssel. Telefoon 01807-5155.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1973 | | pagina 14