Sport
als
kunst
object
Strijd om wereldbeker verleden tijd?
Een schilderij van Dieter
Breitschwerdt (geheel boven),
dat als titel heeft: 'Bayern-
Müller. De geportretteerde is
Gerd Miiller, topscorer in het
Westduitse voetbal. Daaronder
de 'bottenkast', waaruit een
vlag van Bayern steekt.
Geheel onder een tekening
van de tentoonstelling in
Tübingen, dat als onderschrift
heeft: 'de training van de ge
kleurde splnters uit de gehele
wereld'. Daarboven een teke
ning die als titel heeft: 'Roei
en voor Duitsland.'
AMSTERDAM/BELGRADO De
kans is groot dat de door Ajax ge
wonnen strijd om de wereldbeker
tegen het Argentijnse Independien-
te, vorig jaar september in Bueonos
Aires en Amsterdam gehouden, de
laatste in een geruchtmakende serie
vol incidenten is geweest. De Euro
pese Voetbal Unie (UEFA) heeft
tijdens zijn vergadering in Belgrado
duidelijk laten blijken van deze se
rie tussen de winnaars van de Zuid-
amerikaanse en Europese voetbalbe
kers af te willen. In de plaats hier
van speelt de UEFA met de gedach
te in het afgelopen jaar nog offi
cieus gespeelde wedstrijden tussen
de winnaars van de Europese beker
voor landskampioenen en die van de
bekerwinnaars in eigen beheer te
organiseren en er een officiële reeks
van te maken.
Ajax, dat het afgelopen seizoen het
vriendschappelijke treffen met de
winnaar van de Europa Cup 2, het
Schotse Glasgow Rangers, won, zou
het komende seizoen dan aan moe
ten treden tegen AC Milaan, de
eveneens in opspraak gekomen win
naar van de eindstrijd tegen Leeds
United. Ajax heeft reeds contact ge
had met AC Milaan en in principe
bestaat het plan de wedstrijden tus
sen beide clubs in december in Mi
laan en Amsterdam te spelen. Inzet
van deze duels zal dan niet de het
afgelopen seizoen opgeblazen Super
Cup zijn, maar hoogstwaarschijnlijk
een nieuwe, door de UEFA in te
stellen trofee ter nagedachtenis aan
de oud UEFA-voorzitter Gustav Wi-
derkehr.
Hoewel men er bij Ajax officieel
nog niet over heeft gesproken zal de
Amsterdamse vereniging indien het
zover toch nog zou komen de strijd
om de wereldbeker met de winnaar
van het noodzakelijke beslissingsdu-
ei tussen Independiente en Colo Co
lo wel aan willen gaan. Dit ondanks
opnieuw bezwaren van, dokter Ro-
link, die de nadelen verbonden aan
de reis naar Zuid Amerika te groot
acht. Hij zegt: 'Concreet is komen
vast te staan, dat dit Ajax het afge
lopen seizoen punten heeft gekost.
Ajax raakte in het begin van de
competitie op Feyenoord achter me
de door het conditieverlies dat op
trad na de reis naar Bueonos Aires.'
Hoewel dokter Rolink voor dat con
ditieverlies mede ook de nu vertrok
ken trainer/coach Stefan Kovacs
aanwijst - 'niet voor iedereen is zijn
vrije hand van werken de beste ge
weest; een aantal spelers heeft niet
die plichtsbetrachting kunnen op
brengen om bijvoorbeeld ook in Bel
grado in optimale conditie aan de
start te kunnen verschijnen' - zoekt
hij de oorzaak ervan toch in de eer
ste plaats in de vermoeiende strijd
om de wereldbeker. Gezien het feit
evenwel dat deze ook sportief niet
zo hoog genoteerde strijd financieel
echter wél aantrekkelijk is, zal Ajax
wanneer het op kiezen aan komt
toch weer 'ja' zeggen.
SPORT T19/K21
P<
ikr
:0UiW/KW.4iRlTET ZATERDAG 2 JUNI 1973
leer
'VOETBAL IS GEEN
NORMAAL PRODUKT'
door Hans Schmit
vljk
AMSTERDAM Henk Timman,
Ajax' penningmeester, denkt een
heel enkele keer weieens aan
Santiago Bernabeu en Umberto
Agnelli. Hij vraagt zich dan ook
af hoeveel geld zij jaarlijks stop
pen in hun clubs, resp. Real Ma
drid en Juventus. Soms zou ook
hij zo'n maecenas willen hebben,
die meehelpt de financiële zorgen
te verlichten.
Gewoonlijk verdringt de bijna 59-jari-
e penningmeester die gedachten, om-
lat hij voldoende realist is om te we-
UUr en dat zoiets in Nederland vrijwel
onmogelijk is. Er zijn vermoedelijk
'geen geldschieters te vinden, die be-
JUfreld zijn met een zekere frequentie
miljoenen te investeren in een Neder-
eerdlandse voetbalclub. Timman is geen
dagdromer. Hij, de referendaris van 's
- zo rijks belastingen, is een man van ze-
Pkerheden, die met gepaste trots kan
'vertellen dat Ajax in de bijna negen
tel, jaar dat hij de penningen beheert,
nooit iets tekort is gekomen. Dat de
:lub steeds een kleiner of groter over-
'lot heeft gehad op zijn balans van
iet lopende voetbaljaar.
Maar zelfs de beste club van Europa
moet zuinig zijn. Zeer zuinig, want de
jaarlijkse overschotten zijn tot stand
gekomen via voornamelijk Europa
!up-voetbal. De vaste inkomsten, ver
hop van seizoenkaarten, de opbreng
sten uit de reclame, het bedrag dat de
registratiekaarten opbrengen en de re
cettes zijn net, of net niet toereikend
om buiten de rode cijfers te blijven
Wanneer de club groot wil blijven en
met zijn tijd wil meegaan, als er iets
ixtra's moet gebeuren dan dient dat
jewoonlijk te geschieden uit de baten
•an de Europa Cup-wedstrijden. Ajax
leeft en maakt daar geen geheim
Europees bekervoetbal nodig.
)e vaste inkomsten zijn begrootbaar.
Al jaren lang werkt Timman met do
tekerheid van een 70 pet. bezetting
van zijn stadion voor de normale wed-
itrijden. Maar als op de begroting ïn-
[omsten en uitgaven naast elkaar
itaan, ziet hij onmiddellijk dat er ten-
ninste een of twee competitieduels in
iet veel groter Olympisch Stadion no-
iig zijn om quitte te spelen, om de
pelers hun salarissen en premie's te
unnen uitbetalen en de andere kos-
en te dekken zonder te komen aan
inkomsten van het Europa Cud-
■""TToetbal.
fAjax heeft zich in de periode Timman
op het standpunt gesteld dat de
[huishouding op financieel gebied
moet kunnen draaien zonder de kwali
teit van het elftal aan te tasten. Spe
lers verkopen om een gunstig jaarver
te hebben, doet Ajax niet
Grenzen
Is de zekerheid dat Spanje zijn gren
zen openstelt, een gevaar voor Ajax?
Timman: 'Nee, eigenlijk niet. We heb
ben het zien 'aankomen. We hebben
ons daartegen proberen in te dekken
door de spelers langlopende contrac
ten aan te bieden. Wij namen het ri
sico dat een man plotseling vormver-
lies krijgt. Van hun kant lopen zij
het gevaar dat een groeiende waarde
ring van hun kwaliteiten niet onmid
dellijk wordt gehonoreerd'.
'Die laatste factor is sinds enkele ja
ren belangrijk geworden. Door de gro
te internationale successen heeft
Ajax, maar hebben ook de spelers,
een enorme naam gemaakt. Iedere
man van ons is voor een andere club
aantrekkelijk en wij menen met de
honorering daar altijd rekening mee
te hebben gehouden. Doordat buiten
landers weer in Spanje kunnen gaan
voetballen, zal de vraag naar dure
spelers aanvankelijk wat groter zijn.
laar dat is voor Ajax niet zo'n groot
gevaar. Een veel grotere dreiging is
het plan om bepaalde kunstgrepen op
de nationale competitie uit te voeren.
Met het 'plan-Huybrechts' wordt een
toevalselement in het competitie-voet-
bal gebracht, waardoor in één klap de
hele opzet van onze planning en be
groting door elkaar kan worden gesla
gen. Het wordt een soort bekervoetbal
en daarop valt geen berekening te
maken. Ajax is de laatste jaren suc
cesvol geweest in het toernooi om de
Nederlandse beker. Desondanks heb
ben die series ons geld gekost. Alleen
in 1971, het jaar dat wij twee finales
tegen Sparta speelden, was er winst
op de bekerrekening. Dat kwam door
die tweede finale, met slechts één
eindstrijd hadden wij er weer moeten
bijpassen'.
De plannen met betrekking tot de
transfers vink ik ook gevaarlijk. Je
kunt namelijk niet de transferrege
ling in eigen land afschaffen en naar
het buitenland handhaven. Ik stel me
voor dat een uitspraak van de rechter
zoiets duidelijk zal maken. De rijke
clubs in het buitenland wordt dus een
mogelijkheid geboden topspelers weg
te kopen. Wij hebben in Nederland
natuurlijk altijd die dreiging gehad,
maar er was een rein op'.
'De uittocht naar bijvoorbeeld België
werd afgestopt doordat de club een
transfer som kon vragen. Wij hebben
die boot kunnen afhouden door de
spelers goed te betalen en hen ervan
te overtuigen dat het buitenland niet
zoveel meer te bieden heeft. Namelijk
tegenover het misschien wat groter
salaris en de belastingfaciliteiten staat
een verminderde beloning uit de re
clame. Misschien is in het ene land
de belasting administratie meer geper
fectioneerd dan in het andere, maar
in de EEG-verhoudingen zullen de
grote verschillen snel zijn geneutrali
seerd'.
Gevaar
'Het afschaffen van de transfers in
Nederland heeft nog een groot gevaar
in zich. Tot nu toe was het zo dat een
belangrijk gedeelte van het geld dat
voor een speler werd uitgegeven, bin
nen het totale nationale voetbalbe-
drijf bleef. Zonder transfers vliegen
de salarissen en de handgelden om-
moet zo'n man zelfs na 25 jaar, zo
lang is het al geleden, zijn bijgeble
ven. Dat mag je een voetballer niet
aandoen. Zeker niet een man als
Sjaak Swart, die zoveel voor Ajax
heeft betekend. Wij willen hem een
afscheid geven dat hij verdient, een
waardig vaarwel van de club waarvoor
hij zoveel heeft gedaan. Dat betekent
een afscheidswedstrijd waarvoor Ajax
al het mogelijke zal doen om die tot
stand te brengen en die wij zeker
geen benefietwedstrijd zullen noemen.
Benefiet heeft een ondertoon van aal
moes en dat is het laatste dat Sjaak
verdient'.
Reservefonds
'Om onze contracten met de spelers te
kunnen honoreren, om de club op het
niveau te houden waar hij nu staat,
hebben wij Europa Cup-voetbal nodig.
Geen vriendschappelijke wedstrijden.
In eigen land kosten die geld, in het
buitenland zijn die alleen maar aan
trekkelijk als je een grote naam hebt.
Die naam kun je alleen vasthouden
dcor de kwaliteit van het spelersmate
riaal te handhaven. Wij verkeren in
de gelukkige omstandigheid dat ons
scouting-systeem goed is en dat veel
mensen ons gunstig gezind zijn en
tippen over bepaalde spelers. Aan de
andere kant zijn wij ook bereid geld
uit te geven. Er is een reservefonds
kelijk nauwelijks verantwoord, maar
noodzakelijk. Voetbal echter is geen
bedrijf zoals in de gewone zakenwe
reld. Wanneer je iets produceert, kun
je de kwaliteit van je artikel handha
ven. Bij ons echter kan het van week
tot week verschillen. Wij als Ajax
zijn niet de enigen die invloed op de
kwaliteit kunnen uitoefenen. Voor het
artikel dat we verkopen kun je ook
geen behoefte scheppen. Ajax is bij
voorbeeld geen zeeppoeder. Ajax heeft
vrijwel alles uit eigen middelen ge
daan. Er zijn geen aandeelhouders die
een winstuitkering krijgen, er is geen
directie die betaald wordt'.
Aflossing
'Ajax is altijd baas in eigen huis ge
bleven. Alleen voor de overkapping
van de Reynolds-tribune hebben we
twee ton geleend, aflosbaar in tien
jaar. Dat is alles. En de toegangskaart
is de rente. Als die tien jaar binnen
kort voorbij zijn ga ik zo snel moge
lijk aflossen'.
'Ajax heeft daarvoor de middelen. De
liquiditeit van de club is behoorlijk.
De positie blijft echter alleen gehand
haafd als de prestaties goed zijn. Pres
taties zorgen, door publiek en recla
me, voor inkomsten. Wij willen het
graag zo houden .daarom ook hechten
wij waarde aan de inbreng van de
Penningmeester Henk Timman C59): 'Ajax is geen zeeppoeder, voor het artikel dat we verkopen kun
nen we geen behoefte scheppen'.
hoog, maar daardoor gaan de sommen
die tot nu tussen de clubs circuleren
naar de individuen en ik vraag mij af
cf dat in het belang is van een totale
voetbal en tenslotte ook van de spe
lers zelf. Wij hebben altijd rekening
gehouden met onze spelers. Wij had
den oor voor hun opmerkingen, wij
hebben hen gelijk gegeven als zij het
hadden. Wanneer wij al een harde
lijn voeren, dan is die toch in de eer
ste plaats menselijk. Zouden wij niet
zo werken dan hadden wij voortdu
rend herrie in de tent. Er wordt door
het bestuur veel gepraat met de spe
lers, in het belang van de vereniging
dat ook hun belang is, maar tot het
directe voordeel van de spelers'.
Sjaak Swart
'Neem het geval Sjaak Swart. Hij is
nog een echte oude Ajacied. Als prof
ook honderd procent amateur en zijn
waarde als speler is niet onverganke
lijk. Ajax had hem nog een contract
kunnen aanbieden voor het volgend
jaar, maar ik weet niet of wij hem
daarmee een dienst zouden hebben
bewezen. Ik kan mij herinneren dat
Kick Smit, en dat is tcch een heel
grote voetballer geweest, in zijn laat
ste wedstrijd in het Nederlands elftal
werd uitgefloten, weggehoond. Zoiets
transfers en dat wordt vooral door de
Europa Cup op peil gehouden. Het is
ons belangrijkste fonds, het staat bo
venaan. Er worden alleen voor dat
doel gelden aan onttrokken. De spe
lers van ons lopen niet mee op de ka
pitaalrekening'.
Investeringen
'Het zijn investeringen met waarde,
die wij nooit op dit niveau hadden
kunnen doen als er geen Europa Cup
was geweest, maar die onmiddellijk
worden afgeschreven. Europa Cup
voetbal is er echter niet om Ajax rijk
te maken. Ajax is niet winst-uitke
rend. Al het geld dat binnenkomt
werdt weer besteed ten behoeve van
de spelers en van het publiek. Onze
salarissen zijn goed. Daarnaast heeft
het publiek de laatste jaren een twee
de overdekte tribune gekregen, betere
wegen binnen de poorten van het sta
dion, toiletten, tourniquets, een licht
installatie. En er moet nog meer ko
men. Elk bedrag kun je slechts één
keer uitgeven. Jaren voor die iichtin-
stallatie kwam wilden wij het al. We
hebben alleen gewacht tot wij het
geld ervoor hadden vrijgemaakt. Be
paalde uitgaven aan de accommodatie
ben je verplicht te doen als topclub.
Het is het voeren van een status. Za-
spelers. Een man die met tevreden
heid naar zijn werk gaat levert een be
tere prestatie. Om dit hele bedrijf in
stand te houden, zijn bepaalde zeker
heden nodig. De zekerheid bijvoor
beeld van een normale competitie die
de basis is van alles. Wanneer die er
niet meer is bestaat het gevaar dat de
middelen niet langer toereikend zul
len zijn en dan moet je een sponsor
gaan zoeken. Hoe en waar vind ik
die? Het is een miljoenenkwestie, die
niet met concrete reclame kan worden
gehonoreerd'.
Omdraaien
Henk Timman ziet in zijn club voor
lopig geen Nederlandse Bernabeu of
Agnelli opduiken en daarom zal hij
blijven proberen Europa Cup met zijn
vereniging te blijven spelen en de in
komsten daarvan buiten zijn begro
ting te houden. En de reservefondsen
ook in de toekomst veilig te laten
zijn. Want die zorgen ervoor dat Ajax
Ajax blijft. Voor de eigen spelers en
voor het publiek, dat de zekerheid
heeft dat elk dubbeltje dat naar de
Middenweg wordt gebracht wordt om
gedraaid door een niet zuinige, maar
krentige referendaris van de belastin
gen.
De organisatoren van de tentoon
stelling willen een aantal aspecten
en verbanden naar voren bren
gen, die niet met de sluitingsceremo
nie van de Spelen voor vier jaar
werden opgeborgen, maar waarmee
we, in 1973, nog steeds te maken
hebben. Aspekten bijvoorbeeld in de
sportberichtgeving, in het bijwonen
van sportwedstrijden, in het werven
van jonge sportmensen, in het pro
bleem van topsport-breedtesport
schoolsport. De middelen om dat
zichtbaar te maken, zijn vooral be
kende foto's en afbee'dingen, merk
waardige objecten, optische 'grap
jes' en begeleidende teksten.
In de begeleiding worden een zestal
rubrieken onderscheiden: sport en
arbeid, olympische vrede: illusie
zonder toekomt, kosten en baten van
de Olympische Spelen, Verschillende
gezichten van de Olympische kuituur.
De spelen van de media en alterna
tieven. Bij dat laatste worden een
aantal suggesties gedaan meer als
een slag in de lucht, omdat de sport
zich nog in het stadium van kritiek
en analyse bevindt. Enkele van die
suggesties ten aanzien van verande
ringen van-buiten-uit: richt sport- en
vrijetijdscomplexen zo in dat er
meerdere dingen kunnen worden ge
daan, vergeet de vereiste maatstaven
als een 400 meter-baan, ook dat zal
bijdragen tot een in de gemeenschap
geïntegreerd centrum (beter tien
kleine centra op de hoek van de
straat dan één topsport-centrum aan
de rand van de stad), de invoering
van onbekend, nieuw spel- en sport-
materiaal, waarmee je andere dan
de voorgeprogrammeerde ervaringen
kunt verzamelen, het scheppen van
open sportverenigingen, het vergro
ten van de mogelijkheid tot 'ongeor
ganiseerde' sport.
Beroepsvoetbal en de Olympische
Spelen: twee opmerkelijke thema's
voor tentoonstellingen die de afgelo
pen maanden in West-Duitsland zijn
gehouden. In München stonden de
profs van voetbalkampioen Bayern
model voor een verzameling vooral
grappige objekten, waarmee een
groep van vijfentwintig leerlingen
van de kunstacademie in de Beierse
hoofdstad in februiari en maart
voor de nodige beroering zorgde. In
Tübingen liep deze week een ten
toonstelling af, die in het kasteel
van de universiteit de bezoekers
probeerde iets meer duidelijk te ma
ken van wat er nu eigenlijk in de
zomer van 1972 in de bondsrepu
bliek is gebeurd.
Is de tentoonstelling in Tübingen
vooral het werk van mensen uit de
wetenschap, de expositie in
München was in de eerste plaats het
werk van jonge kunststudenten. De
populariteit van Bayern (dat in die
periode overigens door Ajax met
groot verschil uit het Europa Cup
toernooi werd gezet) stond borg
voor een opmerkelijk grote stroom
bezoekers, terwijl ook de publici
teitsmedia zich niet onbetuigd lie
ten. Voetbal als onderwerp van een
kunsttentoonstelling is ook in de
Bondsrepubliek nog een nieuwtje.
Voor de groep van 25 leerlingen le
verde de keuze van het onderwerp
voetbal niet zoveel moeilijkheden
op. Sui-Ying Kleffner, een van de
25: 'We hadden ook een ander the
ma kunnen kiezen, het milieu of sex.
Maar toe zijn uiteindelijk bij voet
bal gekomen, omdat dat veel kriti
sche aanknooppunten geeft. Neem
bijvoorbeeld de verheerlijking van
de voetbalsterren, neem het feit dat
bij sport veel agressiviteit naar vo
ren komt en dat in de sport chauvi
nistische gevoelens worden opgeroe
pen. Er zijn in de sport veel zaken,
die je in reeks objekten kunt ver
werken. Als een voetballer goed
speelt, identificeert het publiek zich
met hem. Als hij slecht speelt, wordt
hij beschimpt en uitgescholden. Voet
ballers, worden als automaten be
handeld, in de sportbladen krijgen
ze cijfers: een 4 of een 9. En na
tuurlijk zitten er aan voetbal een
reeks esthetische aspecten, die je
kunt uitbeelden'.
Het resultaat (waarvoor slechts drie
spelers van Bayern, Breitner,
Hönnes en Maier, belangstelling
hadden Beckenbauer wilde alleen
voor 5.000 mark komen) was een
reeks objekten die vooral opvielen
door hun verrassende eenvoud. Een
stukje slagveld bijvoorbeeld, met
bomtrechters, verbrande aarde en die
andere uitdrukkingen waarmee de
Duitse voetbal-taal zo doorspekt is.
Of een kastje met botjes met de vlag
van Bayern er boven uit en een au
tomaat, waar je het antwoord op
een aantal vragen kunt vragen. Op
de vraag of Bayern de tentoonstel
ling steunt, klinkt een luid hoonge
lach en wanneer je vraagt wat de
kassa van Bayern doet, klinkt gerin
kel. Het apparaat zivijgt echter in
alle talen, wanneer de vraag wordt
gesteld: 'Wat zouden we verliezen
wanneer er geen voetbal meer is?'
Er lag ook een stukje Olympisch
gras, om het gevoel met de grond te-
krijgen, en voor het portret van
doelman Sepp Maier kon je een
kaars laten branden, voor dertig
pfennig.
Bij de tentoonstelling in Tübingen
('Terugblik op de Olympische Spe
len') ligt het accent meer op het
'denken' in plaats van het 'kijken'.
