Theologen uit
Latijns-Amerika
hekelen
modieus gedoe
Een telefoontje, een
stelling en een brief
II
1
vii
Trouw
Kwartet
Wereldraad vraagt
hulp voor India
Ouderlinge van
zestien jaar
Evangelisatiecongres
Boekenetalage
vandaag
Beroepings-
werk
TROUW/KWARTET VRIJDAG 4 MEI 1973
KERK
T2/fe
'Theologie der bevrijding' op symposion
door H. Biersteker
GENÊVE Theologie als functie van de kerk wordt verondersteld
de kerk te dienen bij haar twee fundamentele taken: ten eerste de
verklaring van de waarheid van de christelijke boodschap en ten
tweede het telkens opnieuw uitleggen van die boodschap voor elke
nieuwe generatie.
Onder dit motto van de theoloog Paul
Tillich heeft de wereldraad van ker
ken een symposium georganiseerd van
Latijns-Amerikaanse en zwarte theolo
gen.
Dit werk. dat Tillich omschreef is im
mers altijd het domein van Westerse
theologen geweest en nog altijd 'be
dienen' ze een aanzienlijk deel van de
wereldkerk. Het werd nu. naar het
oordeel van de sectie 'renewal*
(vernieuwing) van de wereldraad
hoog tijd om eens te luisteren naar
wat er onafhankelijk van de Westerse
theologie bezig is op te komen in de
derde wereld.
Daartoe haalde zij in Genève voor een
voornamelijk Westers gehoor bij
elkaar: Paolo Freire, de Braziliaanse
balling die bekendheid verwierf door
zijn 'opvoeding' van de armen, de
thans in Chili levende r.k. theoloog
Hugo Assman, de Afrikaanse histori
cus en filosoof Eduardo Modipo Ma-
lumba, die ook Afrika-secretaris is
van de commissie van internationale
zaken van de wereldraad, en de be
kende exponent van de 'black theo
logy' James H. Cone.
Overdreven
'Theologie der bevrijding' was natuur
lijk het onderwerp, maar de Westerse
fijnproevers, die de Areopagus beste
gen om iets nieuws te horen, kregen
om te beginnen een oplawaai van de
jezuïet Assman, die hen verweet dat
nieuwe verschijnsel grenzeloos te
overdrijven. Dat was volgens hem
typerend voor hun streven zich tel
kens een nieuwe taal aan te schaffen
en die vervolgens zodanig in het ker
kelijk leven te 'verwerken', dat het
ongestoord verder kan gaan. Er zijn
in Latijns Amerika alleen beginnetjes
van theologie, geboren uit actie in be
paalde situaties.
Steeds meer theologen daar hebben
schoon genoeg van die modieuze Wes
terse belangstelling. Vaak wordt hun
werk nog voornamelijk gezien als het
verschaffen van munitie voor een bin
nenkerkelijke twist, maar dat is het
allang niet meer. De christelijke revo
lutionairen in Latijns Amerika heb
ben volgens Assman helemaal geen
behoefte aan een gevecht met hun
kerkelijke hiërarchieën want die be
schouwen ze niet als de ware vijan
den. Dat ze daarmee in toenemende
mate op goede voet staan is geen op
portunisme. Het is alleen maar een
gerijpt inzicht in de werkelijke bete
kenis van de kerk voor de massa in
Latijns Amerika, zei hij.
Bewustmaking
Ook Paolo Freire had kennelijk last
gehad van de westerse belangstelling.
Hij klaagde erover, dat zijn begrip
'conscientisering' na een aantal lezin
gen in Amerika en Europa tot een
soort massaproduct was geworden, dat
van alles kon inhouden, tot en met de
verzoening van de klassen. Bovendien
was die 'bewustmaking' teveel uitge-
Dt redactie behoudt xlcb het recht voor ons
ter opname In deze rubriek ontvangen me
ningsuitingen verkort weer te geven. BI)
publlkatle wordt met de naam van de Inzen
der ondertekend. Brieven kunnen worden ge
«tuurd aan bet secretariaat hoofdredactie
Trouw/Kwartet, postbus 8S9. Amsterdam.
NS en gehandicapten (6)
De NS en de geestelijk gehandicapten
zijn dus vijanden geworden. Wie vol
gen nu? Nederlanders uit de west?
Chinezen? Japanners? De Joden mis
schien of de Indiërs? Gastarbeiders of
vakantiegangers uit welk land dan
ook? Misschien zijn hartpatiënten en
zwangere vrouwen ook wel wat lastig.
Zo blijven er maar weinig 'nette' rei
zigers over. Wat doen de NS met
dronken reizigers op de lijn Amster-
dam-'t Guoi in de laatste trein op za
terdag- en zondagavond? Niets!!! Als
een staatsbedrijf met discriminatie be
gint, wat gaan dan andere bedrijven
doen zoals café's, restaurants, groot
winkelbedrijven etc.? De NS moeten
de genomen maatregel direct onge
daan maken. Dit misselijke besluit is
dictatuur.
Hardenberg K. Sniede
Discussie gesloten i.v.m. beslising NS).
Waarden en belangen
Tr/Kw van 25 april vermeldt een aan
haling van Kissinger: 'Onze waarden,
onze doeleinden en onze voornaamste
belangen komen het meest overeen
met die van Europa.' Vlak ernaast
een kop: 'Amerikanen gooien tonnen
bommen op doelen in Cambodja.'
'Waarden' daargelaten, hebben wij er
enig 'belang' bij dat in Saigon en
Phnom Penh stropopregimes regeren
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
B.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
Drs. J. Tamminga.
Hoofdkantoor B.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.giro
X 500.
en intussen de olie in de Zuidchinese
Zee onder de kust van Indochina kan
worden geroofd met consent van
•Vrijheidslievende regeringen' (en
stadsbewoners bijeen gedreven door
ontbladeringsmiddelen, terreurbom-
bardementen enz.)? Om nog een kop
te citeren van dezelfde pagina (over
ontwikkeling en apartheid) 'Revolutie
in rijke landen is hard nodig.' U zult
begrijpen dat ik het heil niet van
Nixon en zijn leugenachtige Water
huisadviseurs zie komen. Laten we
hopen dat eens het Eurazisch conti
nent een politieke eenheid zal vor
men.
Zeist
H. Griffioen
Feestgave Alfrink (2)
Dezer dagen kregen we via de KRO-tv
een voorproefje van een weerzinwek
kend menu, dat ons op zondag 6 emei
te w xhten staat: de actie 'Rondom
kardinaal Alfrink', een persoonsver
heerlijking zonder weerga in de va
derlandse kerkgeschiedenis. Mag ik,
als verontrust rooms-katholiek, mijn
vrees uitspreken over wat ons verme-
delijk bedreigt? Vanwege de geleide
lijk groter wordende spanningen tus
sen 'Utrecht', en 'Rome', die meerma
len duidelijk aan het licht gekomen
zijn (zoals bij de Nieuwe Kathechis-
mus' en 'Noordwijkerhout'), vrees ik.
dat het met deze actie beoogde com
municatiecentrum een gevaarlijk wa
pen zal worden in de handen van de-
ze kardinaal bij zijn verzet tegen paus
Paulus VI. Het motto van de actie
schijnt te zijn 'Hosanna Alfrink'. Mis-
schin volt nu spoedig het 'Kruisigt
Hem'. Maar zijn fans kunnen gerust
zijn. Althans wij gelovigen in zijn
kerkprovincie, hebben van hem a lja-
renlang weinig o" geen aansporing of
bemoediging gehad, om persoonlijk
kruis te aanvarden of te blijven dra
gen.
Leidschendam
J. H. Maas
Kabinetsformatie (16)
De progressieve heren willen het on
derste uit de kan, dus moest het een
verhouding 106 worden. Ik begrijp
niet, dat KVP en ARP daarmee ge
noegen nemen. De CHU was juist met
zijn afhaken. Evenmin begrijp ik de
houding van d eheer Rupper, die toch
uit de christelijke vakbeweging is
voortgekomen. Zijn schrijven aan de
CHU vind ik verre van vriendelijk.
De progressieven kunnen tevreden
zijn. Ze hebben niet alleen de meeste
ministerzetels, maar ook een wig ge
dreven tussen de confessionele partij
en. Voor de overlopers heb ik geen
goed woord.
Den Haag
T. A. Voorkamp
Veronica
Volgens uw commentaar over Veroni
ca vraagt directeur Verweij voor zich
zelf otn een uitzonderingspositie. Dat
is niet waar. U meldde eerder dat
75% van de bevolking voor Veronica
is, altijd nog ruim 9 miljoen en geen
1. Waarom moet Nederlands enige
popzender de nek om worden ge
draaid? Hiervoor behoeven we ten
minste geen -hoge luistergelden te be
talen.
Almen
II. Haytink
Diakonessenhuis Emmen
In de krant van vrijdag 27 april stond
dat het diakonessenhuis Emmen voor
zover bekend het enige in Nederland
is, dat in laagbouw werd opgetrokken.
Mag ik erop wijzen, dat Dokkum de
primeur heeft? Daar staat het christe
lijk streekziekenhuis 'De Sionsberg',
dat binnenkort 17 jaar bestaat. Men
had daar destijds een vooruitziende
blik, want alle voordelen die een der
gelijk ziekenhuis volgens uw artikel
heeft werden toen al toegepast.
Tweede Exloërmond
J. J. Winckel
Bodipo Malumba
legd als iets, dat moet plaatsvinden
voordat men aan revolutie kan den
ken. Dat deed hem denken aan de be
wering, dat eerst alle mensen weder
geboren moeten worden en dat er dan
pas een betere wereld komt. De 'cons
cientisering' kan slechts plaatsvinden
midden in het revolutionaire proces,
betoogde hij.
Met een veelbetekende blik naar zijn
voornamelijk westers gehoor vervolg
de hij: 'Het is aangrijpend om te zien,
hoe de dominerende klassen in de we
reld onbekwaam zijn geworden tot
profetie. Zij zouden dan immers af
stand moeten doen van hun macht.
En nog nooit heeft een dominerende
klasse zelfmoord willen plegen. Het is
dan ook de historische taak van de
onderdrukten in de geschiedenis om
ze af te schudden'. En in een ander
deel van zijn betoog: 'Dit is voor mij
Pasen: te sterven als bourgeoisie en
deel te worden van de onderdrukte
klasse. Maar grote delen van de kerk
kunnen Pasen niet beleven, omdat zij
vrezen te sterven. Daarom sterven zij
zonder opstanding. En een voorwaar
de voor de opstanding is te sterven'.
Fel hekelde Freire de gewoonte in de
kerken in Latijns Amerika, niet al
leen op het platteland maar ook in de
steden om uitsluitend over 'rijken en
armen' te preken en niet over de
klassenstrijd, die er volgens zijn
waarnemingen dik bovenop ligt. Dat
gebeurt dan in de geest van 'De rij
ken zijn de meesters van deze wereld,
maar deze wereld is een slechte we
reld. De goede wereld is die van de
armen, maar die komt pas in het rijk
van God'. Die traditionele kerk is vol
gens Freire duidelijke 'koloniaal' en
vol van 'zonde, hel en vuur'. Zij
Paolo Freire
bloeit opnieuw op in de steden, waar
de onderdrukte klassen verder worden
vervreemd en een individuele ont
snapping zoeken uit de ellende,
inplaats van een nuchtere kijk te krij
gen op de werkelijkheid van de
machtsverhoudingen.
GENEVE (EPD) De wereldraad
heeft opnieuw een beroep op de aan
gesloten kerken gedaan, om de slacht-
toffers van de droogte in India te hel
pen. Na de eerste oproep, in januari
is 375.000 gulden binnengekomen. De
wereldraad vraagt om 1,4 miljoen.
Door de voedselschaarste in veertien
van de 21 deelstaten van India wor
den, volgens de informatie van de we
reldraad, 200 miljoen mensen getrof
fen. CASA, de hulporganisatie van de
kerken in India, heeft in drie gebie
den een programma opgezet.
GREENVILLE (VS) In de presby
teriaanse kerk van Greenville in de
Amerikaanse staat Zuid-Carolina is
een zestienjarig meisje tot ouderling
gekozen. Volgens de dominee, Al
Montgomery, zal het meisje Becky
Taylor eerst een kleine opleiding krij
gen, voordat ze in juni zal worden be
vestigd.
BAARN Van 24 tot 26 mei wordt
te Woudschoten te Zeist de jaarlijkse
gereformeerde evangelisatieconferen
tie gehouden. Onder het thema 'Mo^t
je luisterenzal het gaan over het
leggen van contacten met niet- of an
ders-gelovigen. De conferentie is be
doeld voor evangelisatie-medewerkers,
maar ook voor gewone gemeenteleden,
die geen speciale functie hebben in
het evangelisatiewerk. Opgaven bij
het evangelisatiecentrum, postbus 7,
Baam.
Geen opium
Dit zou zeker de beroemde neger-au
teur James Baldwin hebben aange
sproken, want die heeft dat proces
uitvoerig beschreven. Maar zijn kijk
op de godsdienst van de zwarte Ame
rikanen was dan toch duidelijk anders
dan die van James Cone, die op de
eerste dag van het symposium met
diepe eerbied en ontroering putte uit
de liederen en preken van de zwarte
slavenkerken van Amerika. De hoofd
toon van zijn referaat was, dat de
zwarte vroomheid tegenover de blan
ke onderdrukkers bepaald geen opium
was, waarmee zijn voorvaders naar
een andere wereld wilden uitwijken,
maar een visie die hen vrijmaakte
voor een historische strijd om de vrij
heid, waarmee God hen had vrijge
maakt.
Zijn verhaal maakte duidelijk, hoe
moeilijk het is om van 'ontwesterde'
theologie te spreken. Telkens weer
haalde hij Karl Barth en Moltmann
aan. Zijn referaat was een preek, ge
pokt en gemazeld door de protestantse
traditie in het Amerikaanse zuiden.
Wel vond men bij hem dezelfde na
druk op functionele theologie, ge
vormd in de strijd van de onderdruk
ten, als bij de twee sprekers uit La-
tijns-Amerika. dezelfde overtuiging
dat God slechts aan de kant van de
onderdrukten te vinden is. Maar bij
James Cone was ook een diep bewust
zijn van de volmaakte vrijheid van de
kinderen Gods 'voorbij de geschiede
nis', die gegarandeerd is door de op
standing van Christus. En dat was
kerklatijn voor de latijns Amerika
nen.
Wat Cone verder van zijn broeders
van het zuidelijk continent onder
scheidde was zijn reserv e ten opzichte
van het Marxisme, dat 'misschien wel
nuttig is om de slachtoffers van eco
nomische onderdrukking bewust te
maken, maar geen rekening houdt
met het racisme, dat het probleem
van de onderdrukking veel ingewik
kelder maakt'.
Kostuum
Daarvan wist ook dè Afrikaan Bodipo
Malumba mee te praten, al deed hij
het niet. Hij hield een academisch be
toog over 'vrijheid van en vrijheid
tot'. Het zou illustratiever zijn
geweest, als hij dit gehoor verteld
had, hoe hij op een lezingentoernee
door Amerika de vraag te verwerken
kreeg: 'Dat pak van u nu aan hebt, is
dat uw eerste costuum?', waarop hij
de tegenwoordigheid van geest had
om te antwoorden: 'Inderdaad: ik ben
hier naakt heen komen vliegen en
heb in New York een pak gekocht'.
Maar die ervaringen laat Bedipo Ma
lumba zich slechts aan een gezellige
maaltijd ontwringen. Ook de ervaring
van zijn vader, eveneens op een lezin
gentoernee in Amerika, die van een
blanke zuiderling de vraag kreeg:
'Zijn de vrouwen in Afrika nu net als
de negerinnen hier?', waarop hij ant
woordde: 'Nee, mijn moeder was een
koe
door A. J. Klei
Wonderlijke telefoontjes krijg je soms. 'Nou meneer', zei een harde
stem aan de andere kant van de lijn, 'da's een mooi geval, daar aan
de VU, dat wordt een tweede kwestie-Gijsen, let maar op!' Ik was
bereid op te letten, maar ik begreep niet, waar op. 'Kom, kom',
ging de stem op dezelfde sterkte verder, 'je hebt het toch zelf in
de krant gezet dat die Veenhof de opvolger van professor Berkou-
wer wordt. Ik moet zeggen dat het me knap meevalt van de synode,
zo'n benoeming. Dat zal de heren Kitert en Augustijn en hoe ze
verder mogen heten niet lekker zitten!'
Nu begon het me te dagen. We had
den het bericht gehad, dat de benoe
ming van dr. J. Veenhof te verwach
ten was als opvolger van prof. dr. G.
C. Berkhouwer, de dogmaticus van
de Vrije Universiteit te Amsterdam.
En onze lezer dacht a. dat je uit het
feit dat dr. Veenhof een zoon is van
de (buitenlandse) vrijgemaakte prof.
C. Veenhof kon afleiden dat de zoon
precies zoals de vader tegen het ge
reformeerde kerkelijke leven aan
kijkt, nl. zeer zorgelijk (naar blijken
kan uit artikelen van prof. Ve^nhnf
uit het blad 'Opbouw'; en b. dat de
gereformeerde synode de hand had
in deze benoeming.
Ik antwoordde dat ik niets van de
persoonlijke kijk van Veenhof jr. op
het gereformeerde bedrijf afwist, en
niet zou durven beweren dat hij de
visie van zijn vader zou delen. En
verder legde ik uit dat de gerefor
meerde synode niets te maken heeft
met benoemingen aan de VU, ook
niet als het theologen betreft. Wat
de gereformeerde synode wél doet.
is hoogleraren benoemen aan de the
ologische hogeschool van de gerefor
meerde kerken (allicht, want dat is
de eigen, kerkelijke predikantsoplei
ding).
Er schijnen meer mensen rond te
lopen met de gedachte dat de gere
formeerde synode te bedisselen
heeft, wie in Amsterdam aan de VU
dogmatiek zal doceren. In epn ander
telefoontje werd geklaagd dat de
synode de 'verreehtsing' in de hand
werkte: eerst pootte zij in Kampen
prof. Runia neer, die zó uit Austra
lië het verontruste confessioneel be
raad in de armen vloog (gelijk het
plastisch werd uitgedrukt) en nu
weer aan de VU iemand 'uit dezelf
de hoek'.
Intussen is de (komende) benoe
ming van dr. Veenhof opmerkelijk
genoeg en toen ik een dezer dagen
prof. dr. H. M. Kuitert, die op het
ogenblik decaan (wat zoveel is als
voorzitter) van de theologische fa
culteit van de VU is, ontmoette
vroeg ik hem eens precies te vertel
len hoe een theologische professor
benoemd wordt aan de VU. Tenslot
te bestaat er zoiets als een speciaal
deputaatschap van de gereformeerde
kerken, dat relaties met die faculteit
onderhoudt vanwege 't feit dat de
gereformeerde kerken ook daaruit
dominees recruteert: zit er echt
geen officiële gereformeerde vingpr
in de pap-1 Ik had nóg een vra^g
voor prof. kuitert: zien hij en zijn
collega's toch misschien op een of
andere manier een tweede Runia in
de heer Veenhof?
Prof. Kuitert: 'Als ik met die laatste
vraag mag beginnen, dat is een for
mulering die ik niet begrijp. Mis
schien is de bedoeling te vragen of
wij in een benoeming van dr. Veen
hof. of van wie dan ook (tenslotte is
de zaak nog niet afgerond), met een
modaliteitsbenoeming te maken heb-
de opvolging van professor Berkou-
woorden: néé. Zoiets kèn aan de VU
niet, wij zijn geen kerkelijke facul
teit. Met een Vrije Universiteit be
doelde Abraham Kuyper: vrij van
kerk en staat. Verder is het zo dat
bij benoemingen altijd het advies
van de faculteit en daarbij zijn
niet alleen de hoogleraren, maar
ook de studenten betrokken ge
vraagd wordt. En in het geval van
de opvolgingv an professor Berkou-
wer was dat advies eensluidend gun
stig. Ik geloof dat het geen kwaad
kan. als ik in dit geval dat dan
maar eens nadrukkelijk vermeld'.
Je kunt solliciteren als je hoogle
raar aan de VU wilt worden, je
kunt door de faculteit benaderd
worden, iemand kan van jou zeggen:
die zou je moeten benoemen en
op een gegeven moment (nadat alle
'geledingen' van de faculteit, dus de
studenten incluis, geraadpleegd zijn)
gaat er een advies naar de faculteits
raad en die vraagt dan mejuffrouw
of meneer X ter benoeming voor
aan de universiteitsraad en het col-
Abraham Kuyper
vrij van kerk en staat
lega van bestuur. Het bestuur doet
tenslotte de benoeming. Wat de rol
van de gereformeerde kerken be
treft. volgens contract moet de te
benoemen theologische hoogleraar
belijdend lid van de gereformeerde
kerken zijn. Op de naleving van dit
contract let het deputaatschap dat
de relatie met de VU onderhoudt en
waarmee prof. Kuitert zegt het
heel nadrukkelijk de betrekkin
gen allerplezierigst zijn.
Nu iets anders. Onlangs stelde ik in
deze krant vast dat gereformeerden
altijd van 't ene uiterste naar het
andere gaan. Er is een tijd ge
weest dat ze met een grote boog om
cabarets en zo heenliepen, maar nu
ze die schuwe houding hebben laten
varen, weten ze van geen ophouden
en komt een echte cabaretier het re
feraat houden op de gereformeerde
domineesvergadering. Bij de her
vormden, zo stelde ik later vast, ligt
dat anders. Zij hebben nooit zo anti
thetisch in de wereld gestaan, .naar
cabaretiers brachten het nooit ver
der dan een optreden tijdens de ont
moetingsbijeenkomst aan de voora
vond van de hervormde predikanten
conferentie. Dit jaar was er bij de
hervormden helemaal geen grapjas
serij bij, en daar kan een ernstig
mens vrede mee hebben. Maar wie
het griezelige proza ziet, waarmee
de hervormde dominees op hun pro
gramma geconfronteerd werden,
krijgt innig meelij met hen en is
prompt geneigd gereformeerde lucht
hartigheden de voorkeur te geven.
Zeven stellingen zette mr. dr. A. W.
Kist zijn eerwaard hervormd gehoor
voor. Ik laat hier de vijfde volgen
(de rest is navenant):
De dramatische coïncidentie van de
ze ego-reductie met de toenemende
demokratisering van ieders verant
woordelijkheid voor deels polarise
rende, deels ontoelaatbaar de huma
nise rende machtenprocessen in we-
reldcerband en socio-culturele con
stellaties (werkgevers en -nemers,
sub-culturen, rassen, generaties e.d.)
roept ter voorkoming van massief
onrecht aan de zwakken en de
machteloze groepen om stelselmatige
bevordering van ieders menswor
dingspotenties op alle educatieve
terreinen.
Waarom dit enge taaltje? Je hebt
mensen die hun gebrek aan kennis
en inzicht moeten verstoppen achter
zulk jargon, maar dat kan niet voor
de heer Kist gelden. Ik durf niet
aannemen dat hij dit gehakkel be
dacht om de dominees te pesten.
Waarom dan wel'
Tenslotte meld ik de ontvangst van
een aardige brief van de gerefor
meerde ds. J. A. Winter uit Haren
(Gr.). Hij had in mijn verhaaltje
'Lintjesregen' het dichtfragment uit
een Kamper studentenalmanak van
1894 gelezen en schrijft:
'Maar weet u, wie onder de schuil
naam Amos verborgen was? Mis
schien niet en daarom deel ik het u
mede: 't was ds. S. Datema, reeds
lang overleden, die o.a. de gemeen
ten Delfihaven, Haarlem en Drieber
gen diende. Ik ontleen dit aan de
Kamper almanak, die hier voor me
ligt en die ik ongeveer dertig jaar
geleden cadeau kreeg van een emeri
tus-predikant, die een tijd- en stu
diegenoot van Datema was. Achter
al de schuilnamen in de almanak
had hij de ware naam geschreven.
Dat Datema de naam Amos koos is
heel begrijpelijk. Hij was de zoon
van een landbouwer uit Sauwerd
(Gr.) en voelde blijkbaar enige ver
wantschap met de oudtestamentische
veehouder uit Thekoa. Hij was gebo
ren in 1868 en derhalve in 1894 zo'n
26 jaar. U weet, dat hij zijn leven
lang een gevierd prediker is ge
weest'.
Een harem in Bismarcks rijk Een
vermakelijk reisverslag, bewerkt door
dr. Hans Leicht, in een vertaling van
Herman van der Klei. Uitgave: Uitge
verij de Arbeiderspers, Amsterdam.
Ontdekkingsreiziger in ojngekeerde
richting zo zou men de Perzische
Sjah Nasreddin kunnen noemen, die in
de tweede helft van de vorige eeuw
als eerste monarch van het Midden-
Oosten drie reizen door de belangrijk
ste landen der 'ongelovigen' van Euro
pa ondernam. Omstreeks 1873 werd z'n
reisjournaal in Iran gepubliceerd. Vijf
jaar later verscheen het in Duitse ver
taling. In 1969 werd het herontdekt
en opnieuw uitgegeven in herziene
druk. Hoewel deze Sjah op z'n beleefd
heidsvisites vergezeld was door een
geselecteerd deel van z'n harem, is
deze laatste toch niet toonaangevend
voor het boek. Men leest slechts zijde
lings over dit gezelschap in het jour
naal, dat de heerser blijkbaar aan
secretarissen heeft gedicteerd en waar
in hij zo hij inderdaad zelf z'n in
drukken heeft weergegeven dan
weer argeloos, dan weer hautain de
West-Europese wereld becommentari
eert. Deze pocket is interessant omdat
men een indruk krijgt van het 'goede
oude Europa' uit de tijd van onze
over- en betovergrootvaders. De Sjah
betreurt het wel veelvuldig, dat veel
Europees vrouwelijk schoon op de
galafeesten slechts aan hem voorbij
gaat.
Rfs
Ook al zijn we dan bezig om onze
denkdagen met het, verstrijken van
jaren wat soberder te maken, to
zullen wij er goed aan doen de dod
van 4 mei niet te vergeten. Velen zri
len vanavond weer een stille toe
maken om ergens in de duinen of i
een begraafplaats of bij het teken Va
de buurt een paar bloemen te legge
Zo vaak ik zo'n stille wandeling mttLE
maakte heb ik daar goede herinneri vo<
gen aan. Je loopt zwijgend, weliswaKg,
in een stoet, maar niet op de maat
zoiets, ieder op z'n eigen rythn»ve
naast elkaar naar dat ene doel, m
die eendere gedachten aan de jari
van leed en ellende en aan hen <j :e|
voor de vrijheid hun leven gaven. P
gedachten dwalen terug naar die tiee*
met z'n ontberingen, z'n spanning!
met die vreemde saamhorigheid °e
eenheid in verzet en hoop. En verd e
reizen die gedachten, naar de zin v ?ei
je leven en naar de bedoeling van
le dingen en naar God en zijn bed£
lingen die vaak ondoorgrondelijk zi, a.e_
niet afgepast onder woorden te brt»^
gen. Er blijven vragen open en er 1 *n
men bij het voortschrijden van de jr€
ren nieuwe vragen bij. Er komt
zekere schroom over je, een stt
schaamte om wat wij mensen elkar?*
aandeden en nog aandoen. Gedachtig
aan de onvolkomenheid van dit levi
aan de zwakheid ook van het goefc01
waarvoor je zegt in te staan. Gedai rj
ten boven deze wereld uit, naar er
toekomst die beloofd is en nog steet«
uitstaat. Je wilt van geen berusty
weten omdat je weet dat dit een xtr
zoeking is, je wilt je ook niet neerle
gen bij feiten of zoiets omdat je wei
dat dat helemaal het einde van all
betekent.
Je voelt iets in de lucht hanj.
van hoop die geduldig kan make
van hoop die je tot geen prijs verlig
zen mag om door te gaan en om ni|
te versagen. Je hoort een vogel fli
ten in het stadspark of in het Y
langs de weg, wolken varen hoog
ven de gevels in het avondlicht,
dan ben je, er, bij een eenvout
kruis, bij de plek waar je samen h<
trok. En je denkt aan zijn jonge l(
ven, aan haar grote moed, en aan wj p]
je verloor. En dan staat Hij achter |jr
omdat je anders zou vallen. j e,
si
itr
[ii;
NED. HERV. KERK te
Beroepen: te IJsselstein: J. Kooien
Werkendam: te Winschoten (toez): I. s
N. Doornheim te Markelo; te Goed* 1
reede: drs. B. Oosterom (voorheen ze
dingspred.) te Waddinxveen; te 0
kenbroek (toez.) M. de Heer, kand.
Katwijk aan Zee.
Aangenomen: naar Schiermonnike j
J. J. Burger, kand. te Leeuwarden: t
benoeming tot geest. verz. bejaard i
tehuis Walstede te Tiel: H. Overdu
ein. pred. te Hasselt.
Beroepbaar: G. D. Vossers, kar
Apeldoornseweg 16. Vaassen.
Afscheid: van Hoogvliet: P. Hetebr*
her. te Assen; van Hekelingen; D.
ten Haaft wegens em. (wordt gee$>,^
verz. Clara Feijoemaheem te HardP'
berg); van Zwolle: W. J. H. Hube
wegens em.; van Nieuw-Loosdrecht: -K
j. Poldervaart wegens em. b
d
Tevens Emeritaat verleend aan G. v» c;
Hoegee te Aarlanderveen (blijft bijs*j;
1 h.p. aldaar); S. Julius te Midslaij,
(wordt bijst. i.h.p. te Zuidlaréni j,
mevr. J. M. Meyer te Hilversum. w
Intrede: te Amersfoort: B. J. Wie$-g
raad. voorheen dir. hen', bond int
zending op g.g. te Delfshaven: J.
gaard uit Woerden.
Overleden: te New York: drs.
Bakker (57), eerv. onth. pred.
Haag. Was predikant te Sint Jaco-Pj-,
rochie, Bergum, Bakkeveen en te Otéj
terhesselen.
GEREF. KERKEN h
Benoemd: tot zickenlunspred. te V»t
singen: P. Joosse te Rotterdam-Cto|.a
lois. I li
Afscheid: vsn Leeuwarden-Huizum: is
.1, van der Pol, ber. te Naaldwijk; vi
De Lier: H. Koetsveld, ber. te Dl t
Helder; van Ottoland: J. van Vers»-v
veld, ber. te Amsterdam-Nieuwenda< v
Van Rijsoord: J. J. H. Hofland. bs.c
te 's Gravenhage-Oost; van Schermrc
horn: A. Koornheef. ber. te Kromn»:t
nie. 1]
Intrede: te Nijverdal: F. van der Wij
uit Emmercompascuum-Emmerei1
scheiden-een; te Laren (NH) F. t j
Fokkema uit Zweeloo: te Zwijndrec*'
F. B. Fennema uit De Bilt; te Ma»,J
dijk; S. B. van der Molen uit Hijke*.3
milde; te Boornbergum: kand. Th.|U
van Loo aldaar: te Lemele: kand. J.t'
Zijlstra uit Amsterdam.
GEREF. KERKEN (VRIJGEM) li
Beroepen: te Zuidhorn: C. J. Smei
te Enschede-Zw. I
Intrede: te Marienberg: R. te Velt
uit Hattem.
GEREF. KERKEN (VRIJGEM. B.V.
Beroepen: te Breda: C. H. van GanJ-
ren, kand. te Leiderdorp, die dit H
roep heeft aangenomen.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen: te Boskooop: H. de Graafr
Maarssen.
Afscheid op 11 mei: van Urk: H. vt
Leeuwen, ber. te Elburg.
GEREF. GEMEENTEN
Bedankt: voor Nieuw-Beijerland: I
de Gier te 's-Gravenhage-Centrum.
Afscheid: van Dordrecht: D. Hakki.
berg, ber. te Lisse.
Intrede: op 9 mei te Capelle aan dl
IJssel: L. Blok uit Beekbergen.
EVANG. LUTHERSE KERK
Aangenomen: de ben. tot leraar It
te Leiden: J. J. W. Gunning te
drechL
