Blanke Afrikaner kerken zijn
het oneens over GOS-resolutie
Psychiater en pastor
Liturgische katerns
hij nieuwe liedboek
Doodvonnis priester
om doopbediening
Trouw
K wartel
Voor ruim vijftig
mille geroofd uit
etalage juwelier
Huursubsidie hoger
Bevestiging vonnis
van tien jaar gevraagd
Nota-Scheveningen
in april openbaar
vandaai
Beroepiugs-
werk
Protestantse groft
in Brazilië
Boekenetalaé
TROUW/KWARTET DONDERDAG 29 MAART 1973
KERK/BINNENLAND
Prof. Pont tegen 'gezamenlijke aanbidding'
Van een onzer verslaggevers
PRETORIA De drie blanke Afrikaner-kerken hebben moeilijk
heden in hun onderlinge verhoudingen naar aanleiding van de re
solutie inzake 'gezamenlijke aanbidding' die vorig jaar door twee
ervan op de gereformeerde oecumenische synode (G.O.S.) in Syd
ney werd aanvaard.
De kleine Nederduits Hervormde
Kerk (niet te verwarren met de oud
ste en grootste Nederduits Gerefor
meerde Kerk) moet in april besluiten
of zij al dan niet lid van de GOS zal
worden. De kerk die destijds bekend
werd door het zgn. 'ketterijproces'
tegen prof. Geyser (die bezwaar had
gemaakt tegen een bepaling in de
kerkorde dat alleen blanken lid van
deze kerk konden zijn) verzet zich
heftig tegen de GOS-resolutie. De
voorzitter van de predikantenvergade
ring, dr. J. P. Oberholzer verklaarde
dat men unaniem van mening was,
dat van het traditionele beleid van'af-
zonderlijke aanbidding' niet mag wor
den afgeweken.
De andere twee blanke Afrikaner-ker
ken, de genoemde Nederduits-gerefor-
meerde kerk en de gereformeerde
kerk, zijn bijzonder ontsticht over een
artikel van prof. dr. A. D. Pont
waarin deze schreef dat de GOS 'ker
kelijke integratie, gelijkstelling en
vermenging van blank en niet-blank
als een noodzakelijke bijbelse eis be
schouwt'.
Tegen deze lezing van het besluit van
de GOS hebben kerkleiders van de
beide andere kerken krachtig stelling
genomen.
Prof. Pont is dezelfde die destijds tot
in hoger beroep een proces wegens
aantasting van eer en goede naam,
tegen hem aangespannen door dr.
Beyers Naudé, directeur van het
christelijk instituut, verloor en tot een
zeer hoge boete werd veroordeeld.
Hij had dr. Naudé in een reeks arti
kelen afgeschilderd als iemand die
gewapende revolutie tegen Zuid Afri
ka hielp voorbereiden.
Graham over apartheid
JOHANNESBURG 'Zuid Afrika be
vindt zich nu in een positie waarin de
Verenigde Staten twintig jaar geleden
waren met de rassenverhoudingen', zo
Billy Graham
heeft de evangelist Billy Graham blij
kens een verslag in Die Burger in
Johannesburg opgemerkt. 'Twintig
jaar geleden werd in Amerika de
toegang tot hotels en restaurants aan
de zwarte bevolking ontzegd. Men
vreesde, dat zij die gelegenheden vol
komen zouden 'overnemen' zodra zij
recht tot toegang zouden krijgen,
maar dat is nooit gebeurd', aldus de
evangelist.
Hij was nu naar Zuid-Afrika geko
men, zei Graham, omdat twee voor
waarden die hij altijd gesteld had,
waren vervuld, namelijk dat zijn ge
hoor geïntegreerd zou zijn ('in mijn
opvatting betekent dit, dat iedereen
kan gaan zitten waar hij wil') en dat
hij noch iemand anders van zijn team
geld zou ontvangen.
Een journalist stelde hem de vraag of
zo'n geïntegreerd gehoor dat hij nu in
Zuid Afrika heeft, hem toch niet met
een verkeerd beeld van de Zuidafri-
kaanse werkelijkheid naar Amerika
terug zal doen gaan. 'Daarvoor heb ik
met te veel mensen hier gesproken',
antwoordde Graham, 'trouwens, teke
nen van discriminatie op grond van
huidskleur zijn hier wel te zien. Gis
teravond zag ik een blanke vrouw uit
een kroeg komen die door twee man
nen werd ondersteund, ze was geheel
onder invloed van drank en de helft
van haar boezem hing eruit. In mijn
gezelschap was een zwarte Amerikaan.
Hij is een man van God. Iemand liep
Prof. dr. A. D. Pont
een paar keer om hem heen en keen
hem intimiderend aan. De blanke
vrouw was aanvaardbaar omdat zij
blank is, de neger in mijn gezelschap
niet omdat hij zwart is.'
New York is volgens Graham het
beste bewijs dat mensen van verschil
lend ras kunnen samenleven. 'Het is
de grootste zwarte stad ter wereld,
het is de grootste Spaanse stad, de
grootste Italiaanse, de grootste Ierse
en de grootste Joodse stad. Maar de
mensen kunnen met elkaar overweg.
Ik geef toe, er zijn vijf moorden per
dag, maar toch kan het, New York
bewijst het', aldus Graham, volgens
een verslag in 'Die Burger'.
opzichte van de niet-blanke, maar wei
nig ten goede is veranderd.
Dieren
G. van Welsum
Sinaasappels (7)
De boycot van Zuid-Afrikaanse Out-
span sinaasappelen is volgens mij een
grote fout, omdat hiermede alleen
maar de zwarte arbeider getroffen
wordt Twaalf jaar geleden begon de
Zuid-Afrikaanse regering te werken,
aan een plan, om in de landbouwge
bieden meer citrusvruchten te gaan
telen, want het landbouw plan was te
eenzijdig, (mais en tarwe) en door de
mechanisatie was er grote werkloos
heid ontstaan. De arbeiders, blank en
zwart, waren gedwongen, om in de
zware Vaaldriehoek-industrie te gaan
werken, honderden km. van huis en
haard. Met medewerking van de land
bouwhogeschool in Stellenbos, werd
het landbouwgebied omgezet in citrus-
tuinen. Ook vele emigranten uit Ne
derland, vonden hier een goed be
staan. Om dat in de citruskultuur
bijna alles met de hand moet gebeu
ren was deze kuituur zeer welkom. De
arbeiders konden dichter bij huis
werken. Als nu de boycot een succes
wordt betekent dat weer grote werk
loosheid, vooral onder de zwarte ar
beiders. De boeren ploegen het land
weer om, en gaan weer gemechani
seerd tarwe en mais verbouwen, de
wereld prijs ligt hoger van tarwe dan
van sinaasappelen.
Santpoort
Bert de Wolff
Sinaasappels (8)
De redactie belioudi zich het recht voor ons
ter opname In deze rubriek ontvangen me
ningsuitingen verkort weer te geven. BIJ
publlkatle wordt met de naam van de inzen
der ondertekend. Brieven kunnen worden
gestuurd aan het secretariaat hoofdredactie
Trouw/Kwartet, postbus 859, Amsterdam.
Sinaasappels (6)
Mevrouw P. J. van Lutsenburg vindt
de Leidse actie tegen de Outspan
Sinaasappelen 'een groot schandaal'
Daarentegen vind ik het een groot
schandaal dat de Zuidafrikaanse rege
ring de onder haar toezicht staande
bedrijven, waaronder ook de sinaasap
pel-cultuur schijnt te vallen, gedeti
neerden dwangarbeid laat verrichten,
zodat de ondernemers daarmede op
een goedkope wijze hun produkt kun
nen verkrijgen. Ook buiten de gevan
genissen in Zuid-Afrika zijn de lonen
voor niet-blanken laag en ver beneden
die van blanken. Dat de kosten van
levensonderhoud ook laag zijn is ge
woonweg niet waar.
Toen ik nog in Zuid-Afrika was
het is weliswaar een goed aantal ja
ren geleden waren de lonen en
salarissen voor blanken heel wat ho
ger dan in Nederland, maar daartegen
over stond weer dat ook het levens
onderhoud duurder was. De lonen
van de 'kaffers' waren daarentegen
schandelijk laag en ver beneden de
armoedelijn. Weliswaar zijn de lonen
en prijzen sedertien aanmerkelijk ge
stegen, maar het loon van de niet-
blanke is nog altijd relatief laag ge
bleven.
Dat bij de Outspan actie opvallend
veel Engelsen zijn, kan ik niet beoor
delen. Wel meen ik dat een Engels-
Zuidafrikaanse vrouw van de kwalitei
ten als Ruth First, als blank slachtof
fer van het regime weet waarover zij
spreekt. Zij en haar echtgenoot zijn
daarvoor jaren van hun vrijheid be
roofd geweest zonder enige vorm van
proces. Zij stond ook terecht bij het
hoogverraadsproces van 1956. Ook was
haar gedurende jaren als journaliste
alle publiciteit verboden. Misschien
ben ik nu ook in de ogen van me
vrouw L. onkundig en verwaand, dit
zijn echter de feiten die ik ken en
nog veel meèr.
Ik heb na mijn repatriëring alles wat
er in Zuid-Afrika gebeurde met argus
ogen gevolgd en ben tot de conclusie Formatie (2)
gekomen dat er daar, en zeker ten
De heer Dominicus beweert, dat elke
boycot steeds ten nadele van de min
der draagkrachtigen werkt. Albert Lu-
thuli heeft al in 1960 gezegd, dat de
zwarte bevolking bereid is zich opof
feringen te getroosten, omdat het
vooruitzicht, dat een effektieve boycot
een verandering teweeg kan brengen
in de apartheid al van veel meer
betekenis is dan het eindeloze lijden,
waaraan zij onder de huidige omstan
digheden zijn onderworpen. (Her
vormd Nederland van nov. '72). En
waarom begint men geen boycot tegen
een ander land met een systeem waar
men tegen is? Waarom nu juist Zuid
Afrika? Hoewel ik ook tegen veel
andere landen ben, ben ik voor de
Outspan-boycot, omdat Zuid-Afrika in
deze zin uniek in de wereld is, daar
de discriminatie hier bij de wet is
vastgelegd. Tevens heeft Nederland
nog sterke historisch-culturele banden
met Zuid-Afrika. De blanke Zuidafri
kaan wil vooral de Nederlander graag
overtuigen, dat apartheid het beste is
wat er van te maken valt. Handelsre
laties worden als erkenning gevoeld.
Laten wij met de Outspan uit te
bannen eens een duidelijk nee laten
horen. Dat zal een schok geven en
hopelijk in blank Zuid-Afrika tot na
denken stemmen.
Groningen
G. Scheer
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
N.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
Drs. J. Tamminga.
Hoofdkantoor N.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280.
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.giro
X 500.
Buigen voor Den Uyl of, liever ge
zegd, PvdA; nee, dat niet. Ik ben het
daarmede gedeeltelijk eens. Maar dan
óók niet met de liberalen. Waarom
was er geen bezwaar tegen het samen
gaan met de liberalen? Was dat voor
deliger? Er moet samenwerking zijn
met wie ook, en erkenning van beide
kanten.
Vlaardingcn C. M. v.d. Boogert
Breuk (3)
Maximum-snelheid
Iedere maandag treft mij in uw blad
weer de lange lijst van dodelijke
ongevallen in het verkeer. De meeste
daarvan worden veroorzaakt door een
te hoge snelheid. Ik vind het onbe
grijpelijk dat in ons land nog steeds
geaarzeld wordt, een algemene maxi
mum snelheid in te voeren.
De gevolgen bij een botsing zijn onge
veer evenredig met het kwadraat van
de snelheid. Evenzo is het gesteld met
sliprisico's en bij de mogelijkheid ge
vaarlijke situaties te corrigeren.
Waarom niet met spoed een algemene
maximumsnelheid op alle niet-vier-
baans wegen, zoals ook reeds bij onze
zuiderburen. In ons kleine landje be
tekent het hoogstens enige minuten
vertraging waar tegenover staat: min
der milieuvervuiling, minder slijtage
en kosten aan het wagenpark en een
grotere capaciteit van de wegen, om
over de meerdere rust van de be
stuurder maar niet te spreken. Een
vermindering van het grote aantal
doden en vermirikten kan dan niet
uitblijven.
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG In hervormde kring is een liturgische katern samen
gesteld, die toegevoegd kan worden aan het nieuwe Liedboek voor
de kerken. Met de bindwijze van het liedboek is daar rekening mee
gehouden.
Assen
R. J. Klok
Industriepredikanten
De heer J. C. Vermeulen gaf in de
rubriek 'Men schrijft ons' van 21
maart een vertekend beeld van de
inkomensverhoudingen. Iemand die
zonder enige bewijsvoering of zonder
nadere aanduiding schrijft over werk
nemerssalarissen van 2500,- en
3300.- per maand vertroebelt de
zaak. Bovendien doet zo iemand af
breuk aan de christelijke arbeidersbe
weging, wanneer hij er dan ook nog
de bijbel bijhaalt. Uit hun oproep tot
steun aan de vakbeweging blijkt dat
de industriepredikanten beter besef
fen wat de gemiddelde lonen zijn. Ter
informatie van de heer Vermeulen
wil ik er op wijzen dat het toploon
van een vijfde klas bankwerker op
een grote scheepswerf 1194,13 per
maand is. Wanneer een bankwerker
een bruto jaarsalaris van circa 18.000
gulden heeft, dan zitten daar ook de
toeslagen voor 17 weken nachtdienst
en zes zaterdagen in. Bankwerkers in
de klassen drie en vier verdienen
uiteraard minder.
De katern bevat een aantal liturgische
gezangen, een toonzetting van de
apostolische geloofsbelijdenis en vijf
orden van dienst.
Men heeft zich bij de samenstelling
van het nieuwe Liedboek op het
standpunt gesteld, dat liturgische ge
zangen, zoals gezang 37 en gezang 88
uit de bundel van 1938, niet in een
liedboek met uitsluitend strofische
liederen thuishoren, maar in een
dienstboek. Het nieuwe hervormde
dienstboek is echter voorlopig nog
niet gereed. De katern stelt voorgan
ger en gemeenteleden in de gelegen
heid, toch enige veelgebruikte liturgi
sche gezangen terug te vinden en in
de eredienst te gebruiken.
Krachtens besluit van de synode bevat
de katern slechts drie orden van
dienst voor de zondagmorgen. Dat
betekent reeds een vereenvoudiging
in vergelijking met de vijf orden, die
nog in het dienstboek-in-ontwerp
voorkomen. De eerste sluit nauw aan
bij klassieke gereformeerde patronen,
de tweede volgt praktisch geheel orde
III uit het huidige dienstboek-in-ont-
werp, terwijl de derde orde rekening
houdt met liturgische ontwikkelingen,
die zich na de totstandkoming van het
dienstboek-in-ontwerp hebben voorge
daan. Voorts zijn in de katern een
orde voor de leerdienst en het avond
gebed opgenomen.
Er wordt ook gewerkt aan een liturgi
sche katern voor de lutherse kerk.
Daarin zullen de eigen orden van
dienst worden opgenomen met vaste
liturgische stukken en aanwijzingen
voor de zondagsliederen.
Vlaardingen
M. Schouten
WENEN (Kathpress) In Albanië is een rooms-katholieke priester terechtge
steld, omdat hij een kind had gedoopt, wat in dit land streng verboden Is.
De geestelijke, Stephan Kurti, was tewerkgesteld in een arbeiderskamp in
Lushnje in het zuiden van Albanië. Een vrouw had hem gesmeekt, haar kind
te dopen. Hoewel de plechtigheid in het grootste geheim werd gehouden, kre
gen de autoriteiten er toch kennis van. De priester kreeg de doodstraf en werd
vervolgens door militairen terechtgesteld.
Van een correspondent
UITRECHT Inbrekers hebben gis
teren de etalage van juwelier Schaap
aan de Steenweg in Utrecht gedeelte
lijk leeggehaald. Hun buit bestaat
voornamelijk uit gouden horloges,
met een voorlopig geschatte waarde
van 50.000 75.000 gulden. De inbre
kers hebben een traliehek doorge
knipt en een etalageruit uitgesneden.
Bij de eveneens tot de juweliersgroep
Schaap, Citroen en Van Gelder beho
rende zaak Van Gelder Juweliers Dia
mantairs in Venlo is enige dagen
geleden ingebroken. De directie van
de juweliersgroep heeft nu meege
deeld, dat zij zich ernstig beraadt
over d e toepassing van 'een voor
Nederland nieuw systeem van beveili
ging'.
Van een verslaggever
DEN HAAG Per 1 april wordt de
regeling voor aanvullende individuele
huursubsidie gunstiger door:
A) verhoging van de inkomensgrens
tot 20.000 gulden (is thans 18.000) en
B) verhoging van het plafond van de
bijdrage tot 1260 gulden per jaar (is
thans 1200).
Minister Udink (volkshuisvesting en
ruimtelijke ordening) heeft hiertoe
besloten in verband met de ontwikke
ling van het niveau van de inkomens
en die van de huurprijzen
Voor een bijdrage kunnen in aanmer
king komen de huurders van:
een woning waarvoor na 31 maart
1960 rijkssubsidie ïs verleend,
een woning waarvan de huurprijs in
het kader van de huurharmonisatie al
eens met meer dan 6 procent is
verhoogd,
een woning waarvan de huurprijs be
langrijk is verhoogd als gevolg van
een ingrijpende verbetering met over
heidssteun.
ARNHEM De procureur-generaal
bij het Arnhemse gerechtshof heeft
gisteren bevestiging gevraagd van het
vonnis van de rechtbank te Zutphen
in de zaak tegen de 32-jarige B. S. die
op 19 maart vorig jaar de caféhouder
T. Poppe uit Ölst van het leven heeft
beroofd door met een auto op hem in
te rijden. De caféhouder kwam met
fiets en al in de sloot terecht waar
hij later werd gevonden.
De rechtbank te Zutphen veroordeel
de S. tot tien jaar gevangenisstraf. De
procureur-generaal vroeg bevestiging
van dat vonnis, omdat hij moord
bewezen achtte.
DEN HAAG De doeleinden-nota
met betrekking tot de ontwikkeling
van de badplaats Scheveningen zal in
april door de bouwcombinatie HGB,
Ballast Nedam en Wilma aan het
gemeentebestuur van Den Haag wor
den aangeboden. Verwacht wordt dat
B. en W. van Den Haag op basis van
deze nota een principieel standpunt
zullen in gaan nemen ten opzichte
van de sloop van het Kurhaus. Indien
het college bereid is de sloopaanvrage
voor het Kurhaus te ondersteunen zal
genoemde bouwcombinatie met de Ex
ploitatie Maatschappij Scheveningen
gaan onderhandelen. De EMS heeft
tot eind juni optie op haar Scheve-
ningse bezit verleend.
De doeleinden-nota is nog geen stede
bouwkundig plan voor de badplaats.
Dat zal later worden uitgewerkt aan
de hand van de ontwikkelingen. In
middels zouden zich nog andere in
Scheveningen geïnteresseerde projekt-
ontwikkelaars en bouwers bij de EMS
hebben gemeld.
EXCOMMUNICATIE
Het is buiten kijf dat de pul Dor "V
'Sex in de biechtstoel' niet alle
enorm uitgekauwd gegeven
maar ook een zaak die slechts
naturen moet kunnen intere nJeI
De 'journalisten', die dit boek n
stelden hebben hun vakgenote
een slechte dienst mee bewez ijwi
waren duidelijk uit op sense y.K.
waarschijnlijk belust op de re
van zulk een uitgave. Een w;'
geheel wanneer men bovendien 0
dat de zaak niet zelden geënscpektf
Het Vaticaan heeft intussen
alles gereageerd. Of dit versta t ni
heeft men waarschijnlijk niet
gen, maar hoeft van mij oi
want een kerk hoeft niet altijïen
eerste plaats verstandig te ha ,atse
De kerk heeft een excommu inser.
verklaring afgegeven. Dat is k( gd
gedacht. Iemand die zo omga tder(
wat voor de kerk heilig is hoc n ni
in de kerk.
Intussen hebben de beide
verklaard atheisten te zijn.
atheisten die deze verklaring
mengde gevoelens zullen hebbekfoed
nomen. De drukker was 'protjkva
wat dat dan ook in de gegeveizal
tie moge wezen. Wel kan mijden
afvragen of de excommunicatiejjjrdir
ring zo niet een slag in de.es sl
wordt? Deze vraag wordt d nc
onderstreept wanneer men 1
dat dan voor de zoveelste k
wereld gekonfronteerd wordt tfnrri
kerk die vrijwel onmiddellijk
ban gereed staat wanneer het
lijkheid op seksueel gebied
terwijl die andere onzedelijkl
denk b.v. aan het geweld dat j,
kerkleden in allerlei dictatoria
geerde landen uitoefenen, c
blijft. Is het een wonder
blijken dat opnieuw een aant
sen afgehaakt aillen hebben,
dan ondanks het feit dat ook
mening zijn dat sex in de biecorwi
een minderwaardige publikatie
ÏIDI
ng
,iatscl
eet1
el
stalt
rder
jcht
<g
;ns
clerh
sdie
it d
k:
rtoe:
tvan
reao
ke f
•ens
iel
bsid
NED. HERV. KERK
Benoemd tot leraar godsdienfent
wijs aan de ch. scholengeme ranc
te Katwijk: J. Poort te Leid
deze benoeming heeft aangenoiper
Aangenomen naar Marsum:
Sloot te Oudkerk.
Beroepbaar: B. A. Venemans, i
straat 49 IV, Amsterdam.
GEREF. KERKEN Dll
Beroepen Te 'santpoort: H. GrT
te Vlissingen; te Zaandam: r
Brink, wonenden te Laren v/hW
nair pred. op Soemba.
Aangenomen naar Enkhuizen:|n e
de Bruiijne te Goes.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen te Pieterbeuren.
Kand. J. Kruidhof te Zwolle.
ÏIDI
1
n h<
onii
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Urk: P. Beekl^f^
Noordeloos; te De Krim: C.
Sobering te Rotterdam-Charloii
it d
t m
Wat een teleurstelling voor de vele
kiezers die op één van de confessione
le partijen gestemd hebben, nu blijkt
dat een breuk is ontstaan in dit blok,
doordat de KVP en ARP hun CH-
partner niet wilden volgen in haar
besluit niet verder mee te kunnen
werken aan een kabinet Den Uyl.
Men was gezamelijk de verkiezings
strijd ingetrokken met één program.
Dus samen uit, of samen thuis. Nu
heeft de CH gemeend niet langer als
bijwagen mee te kunnen werken
waarbij dan nog al dat 'geharrewar'
over de zetel, al dan niet. En over dat
'gedogen' van het kabinet Den Uyl:
had Den Uyl het kabinet Biesheuvel
maar willen gedogen, dan was ons
veel narigheid bespaard gebleven. De
band die met de jaren is ontstaan,
vooral tussen ARP en CH, is nu wel
krachtig verstoord, dankzij Burgers
wijze van formeren. Is dat nu do
wens van de kiezers? Er was één
program van deze drie de kiezers
voorgehouden. Uw ja zij ja, en uw
neen zij neen, ook in de politiek.
Leerdam
J. Steketee
door dr. C. Rijnsdorp
'De dokter voor het lichaam, de dominee voor de
ziel.' Hoe gemakkelijk zou het zijn, als de zaak zó
lag! Dan hoefde de een zich over de 'afdeling' van
de ander geen zorgen te maken. Als ze toevallig
tegelijk aan het ziekbed verschenen, zou er alleen
een kwestie van voorrang zijn: 'Wat is op het ogen
blik urgenter, het lichaam of de ziel?' Een beleefd:
'Na u, dokter', of: 'Na u, dominee', zou dan vol
doende zijn.
Deze volstrekte deling in tweeën, dit dualisme, is
evenwel tot op zekere hoogte overwonnen, althans
in theorie. Het boek waarvan ik iets ga zeggen:
Psychiatrie en Theologie in gesprek gaat over een
veel subtieler spanning. De auteurs zijn dr. S. J.
Ridderbos (eindredacteur), drs. M. J. M. Koenen,
drs. M. Oosterlee, dr. W. van Tilburg en drs. J.
G. Veldkamp; het is een uigave van J. II. Kok
B.V., Kampen, telt 156 blz. en kost 14,90. Zowel
de psychiater als de pastor houdt zich bezig met
de geestelijke kant van de totale mens. 'De mens
is nu eenmaal evenmin als de wetenschap in stuk
jes te knippen' staat er op blz. 9. Maar elke weten
schap is alleen mogelijk door beperking, 'aangezien
deskundigheid nu eenmaal q.q. stoelt op beperkt
heid' (45). De psychiater heeft zich gespecialiseerd
in de ziekten van de menselijke geest; het is zijn
taak 'de patiënt tot redelijke zelfhandhaving in de
huidige maatschappij te brengen' (16). Hierachter
doemt de vraag op, of de psychiater op deze wijze
niet bezig is het establishment te steunen door de
patiënt te helpen zich daaraan te conformeren,
zulks volgens 'de armzalige normen van de gemid
delde psychiater, die de ziel van zijn patiënt offert
op het altaar van de adaptie (aanpassing)' (116).
Zo kan de psychiater zijn vak wel empirisch en
waardenvrij noemen, maar er wordt in het boek
óók gesteld 'dat aan elke psychiatrie een geloofs-
beslissing of tenminste waardeoordeel voorafgaat'
(112).
Zo wordt 'de psychiatrie aan haar voorwetenschap
pelijke vooronderstellingen herinnerd' (111) en
aan het onontkoombare verband met de ethiek. Dit
gebeurt dus door de pastor, en door Frank Lake,
psychiater en amateur-theoloog, die in 1966 een
boek van 1200 bladzijden heeft doen verschijnen,
getiteld Clinical Theology (Klinische Theologie),
snle:
idei
me*
intk
>ere
ROME In Rome maakt m
zorgen over de toename van w
testantisme in Brazilië. Er zijiit v
land nu al meer protestantse ïjoere
gers, dan r.k. priesters. Dit
het tekort aan predikanten
kerken, en de werkzaamheid v
buitenlandse priesters. Het Itaig
r.k. tijdschrift Aimis noem
groeiend aantal protestanten ii
lië een regelrechte invasie, die
meerderheid in het land wel
warring moest brengen. De col ïkan
dent van Aimis in Porto Alegur v
de een artikel aan het wermi;
twaalf groepen zendelingen
Paulo, Rio de Janeiro en deer
binnenland in. Overal is een
van nieuwe kerken van allerleL,
i rnnfl
dat door Ridderbos en Van Tilburg uitvoerig wordt
besproken.
Grenzen
Aan de andere kant heeft ook de pastor zijn dui
delijke grenzen. 'De wetenschap van de pastor is
(voornamelijk als exegetisch gezien, C. R.) zal
daarom een theologische zijn' (10). Maar een kind
begrijpt dat de dominee bij een geestelijk gestoor
de zelden in de gelegenheid zal verkeren teksten
uit te leggen. Hij moet spreken en handelen van
uitgelegde teksten uit; de exegese is hier geen
doel, maar achtergrond en middel. De nadruk valt
op het spreken over God en Christus, op de verte
genwoordiging dus van de transcedente factor, die
bij de psychiater buiten de lijst valt. De pastor
moet over geestelijke dingen op geestelijke wijze
spreken (vgl. 15).
En hier zit nu precies de spanning in de verhou
ding tussen pastor en psychiater. De psychiater
komt met empirie, wetenschappelijk verwerkte er
varing dus, de pastor komt met openbaringsgege-
vens. Wanneer de psychiater en de pastor toevallig
tegelijkertijd bij de geestelijk gestoorde verschij
nen, worden met elkaar geconfronteerd openbaring
en empirie, geloof en wetenschap, hemel en aarde.
De spanning wordt nog, een tikkeltje vergroot
doordat 'de pastor juist als pastor vaker buiten
zijn speciale werk zal moeten treden dan de medi
cus' (14). Geloof reikt verder dan kennis; een vol
strekte nevenschikking is niet mogelijk.
Persoon
En zo valt het accent onvermijdelijk op de persoon
van de pastor en de persoon van de psychiater. De
psychiater stoot vaak op de verwoestende werking
van een godsdienstige opvoeding zonder echte
liefde en begrip. Van zijn vak uit zal hij de gods
dienst soms meer als een storende dan als een
helpende factor ervaren. Maar tevens weet hij, 'dat
geneeskunde geseculariseerde godsdienst is' (65),
wat dus ook zeggen wil dat de religie in het alge
meen en de christelijke godsdienst in het bijzonder
(al of niet als tegenstellingen gezien) in het men
selijk geestesleven nooit terzijde kan worden ge
steld. 'Het is nodig uitdrukkelijk te onderscheiden
tussen de psychiatrie als wetenschap en de psychi
ater als medicus' (48). Dat ze allebei een weten
schappelijke opleiding hebben gehad, de pastor en
de psychiater, elk in het hunne, biedt weinig meer
gemeenschappelijke basis dan een trapeze. Het
komt vóór alles aan op de psychiater als mens en
de pastor als mens.
Dit zijn ongeveer de mijmeringen die na de lec
tuur van dit belangwekkende boek bij de lezer
opkomen. Het werk biedt geen pasklare oplossing
en het is ook goed dat de spanning levend blijft.
Daarbij komt dat zowel de theologie als de psychi
atrie in beweging zijn. Hoezeer ook dit laatste het
geval is, blijkt b.v. op blz. 73, waar gezegd wordt
dat 'mens zijn is mens worden'. Ook de zieke
'wordt', d.w.z. in medische zin wordt hij zieker of
gezonder. 'Hieraan dient onvermijdelijk een dyna
mische beschouwingswijze van ziekte en behande
ling gekoppeld te zijn, waarin het statisch begrip
'defect' b.v. niet past.'
Hoofdstukken
Het boek omvat drie hoofdstukken: 1. Relaties
(met een discussie tussen Ridderbos en Koenen),
2. Waarden (over waarden en nonnen, kennen en
weten in de psychiatrie, met een uitvoerige be
spreking van 'klinische theologie' aan de hand
van het boek van Lake); hier zijn de auteurs:
Veldkamp, Ridderbos, Oosterlee en Van Tilburg,
en 3. Structuren, een theologische visie op de ho-
mosexualiteit, door Ridderbos. Dit derde en laatste
hoofdstuk is dus min of meer een aanhangsel. Het
boek geeft meer rapport dan conclusie, is meer
een uitvoerige situatieschets dan de uiteenzetting
van theorieën, meer overzicht dan balans. De bij
drage van drs. M. Oosterlee heeft speciaal tot
achtergrond de Inrlchtings-psychiatrie.
Het geheel is een boeiende, deskundige en eerlijke
discussie, die door de gemiddelde lezer, dus de
niet-pastor, de niet-psychiater en de niet-geestelijk
gestoorde met te meer belangstelling zal worden
gevolgd, naarmate de lezer erg heeft in de funda
mentele verhoudingsvragen die eraan ten grond
slag liggen.
minaties, schreef hij. Om confl
vermijden is inmiddels een
gedaan, een gesprek op gang
gen tussen protestantse en rc
tholieke voormannen.
ID
gt
etht
b£
•vol
ën,
et
Helleense krijgsgeschiedenis, ferle
Bakker. Uitgave Dekker en arti,
Vegt, Nijmegen, 254 blz., ƒ25.
Er is in Nederland nooit veel i
ceerd op het gebied van de kjusvi
schiedenis, merkt majoor Bak ïan;
op. En dan kwam nog vrijwe e oj
vaderlandse en moderne algen orte
schiedenis aan bod. Des te opnomr
ker is zijn werk, dat vanw
strategische uiteenzettingen 11
der belang is voor de (a.s.)
maar voor zo'n specialistsck
werp! ook nog interessai
leken, zeker voor klassiek gevo
Bakkers verhalen over de
Spartaanse, Macedonische en
sche legers en de vele veld- et
gen in de grote Peloponnesisi
log en Alexanders veldtocht zi
end en helder geschreven, ei
licht met originele kaartjes ei
sen. Ook zijn de beschrijvinge
spekt met actuele notities en
kingen met latere tijden, ooi
(betrekkelijk weinige) noten,
gelijkt Bakker de mentaliteit
derland met die van het oud
'Geen lange dienstplicht, de bi
boven alles en als het erop
zal men zijn mannetje wel st
dacht men in 431 v. Chr., zo da
in 1939 né Chr. Evenwel, én ii
Chr. én in 1939 bleek overd
de ondeugdelijkheid van reden
als deze'.
be
