:en wijsbegeerte die
'n tijd ver vooruit was
Zó
spaart u
gunstig:
amro bank
Surinaams overleg
zit muurvast
Borstlaps 'Echo' in
première bij USO
;tie voor bijzondere 'calvinistische' leerstoelen
Studenten steun
in de rug geven
I/Vat is een
bijzonder
loogleraar?
Spaai
S-jes"
op de flesjes
van Keiler bier
6
Kamercommissie wil
meer weten over de
terreurbestrijding
Plan voor Brabants
'ambachtendorpje'
Films in filmmuseum:
Mack Sennetts kluchten
Films van Griffith en Ince
Werkloosheid in
EEG gestegen
Spiegelbeeld
J [^/KWARTET ZATERDAG 24 MAART 1973
i
BINNENLAND
T13/K13
onze onderwijsredactie
res STERDAM Volgende week begint een financiële actie van
richting bijzondere leerstoelen voor calvinistische wijsbegeerte,
l v-an de actie is het aantal bijzondere leerstoelen aan openbare
ersiteiten en hogescholen uit te breiden van zes tot acht. Wie
,ei ht denken dat de wijsbegeerte der wetsidee was bezig weg te
nen vergist zich dus.
misschien niet toevallig dat de
Jjging voor calvinistische wijsbe-
s%5 juist in deze tijd weer nieuwe
teit ontplooit. Niemand zal de
iging verdenken van modieuze
athie voor moderne ideeën. Toch
liet uitgangspunt van waaruit de
iging in 1935 vertrok nu erg mo-
Het destijds wereldvreemde
«eld dat er geen 'neutrale' we-
ïap bestond is nu een van de
laamste stokpaardjes van vele,
1 links georiënteerde onderzoe-
De vereniging is haar tijd voor-
eweest.
bijzondere leerstoelen bestaan
:1947. De vereniging riep toen de
ing Bijzondere Leerstoelen in
m op aandrang van studenten
Christelijke Studenten Bewe-
en bijzonder hoogleraar is een
tcent die door een stichting
ordt benoemd en betaald om
n de universiteit of hoge-
hooi een bepaald vak te ge
il. Studenten die dat willen
innen dan bij hem college la
te voorkomen dat iedere
jsneus zich voor bijzonder
iogleraar uitgeeft zijn er wel
ige voorwaarden gesteld. Een
arvan is dat de instantie die
noemt een bedrag van tien-
lizend gulden stort. Vandaar
it het vestigen van tioee nieu-
2 leerstoelen de stichting bij-
ndere leerstoelen vöor calvi-
stische wijsbegeerte geld kost.
r*r is trouwens veel meer nodig,
mt die docenten moeten ook
worden. Wel probeert
stichting het zo zuinig moge-
i te doen. Alleen prof. dr. K.
Popma (Utrecht en Gronin-
iis full timer. De andere
Jjtenten (prof. ir. H. van Ries-
^rn in Delft, drs. H. G. Geertse-
a in Leiden, prof. ir. E.
ill (huurman in Eindhoven, en
of. dr. A. Troost in Rotter-
im) hebben hun hoofd-betrek-
ng elders. Voorlopig heeft de
ichting aan twee ton genoeg,
an zullen er ook in Wagenin-
n en aan de T.H. Twente
jzondere leerstoelen worden
igericht.
ooral in de levensbeschouwe-
ke ^sfeer bestaan nogal wat
jzondere leerstoelen. Het best
et de calvinistische leerstoelen
rgelijkbaar zijn de bijzondere
erstoelen van de St. Radboud-
zhting. Daar ivas het de be-
'Aing om studenten van ka-
ilieke huize een steuntje in
rug te geven als zij terecht
tarnen op een openbare uni-
rsiteit. De thomistische wijs-
egeerte kon dan dienen als
gengif tegen alle niet-katho-
eke opvattingen die hun wer
en voorgeschoteld. Verder be-
aan er bijvoorbeeld bijzondere
erstoelen vanwege de stich-
ng Socrates (humanistisch ver-
and), vanwege kerken (de zo-
erjenaamde 'kerkelijke' hooglera-
tn) en de stichting Proklos
theosofie).
(ADVERTENTIE)
voor vele prachtige
artikelen ver beneden de
winkelwaarde:
o.a. fondueset, ovengrill,
i»* pannenset etc.
I vraag uw slijter om de
folder en spaarkaart
iv
pijples 41
3» cl- 7erfl«
halve liter
in handig ÖZct.
meeneem- per f|eg
kratje
ging. De CSB hield al vele jaren
congressen waar de wijsgerige inzich
ten van prof. dr. H. Dooyeweerd en
Drof. dr. D. H. Th. Vollenhove, de
grondleggers van de wijsbegeerte der
wetsidee, veelvuldig onderwerp van
gesprek waren. Maar eenmaal per jaar
een conferentie was hun niet genoeg.
Dus vroegen zij om 'bijzondere' hoog
leraren die aan de 'neutrale' universi
teiten en hogescholen calvinistische
wijsbegeerte konden doceren. De vo
rig jaar geëmeriteerde prof. dr. J. P.
A. Mekkes (Rotterdam, later ook Lei
den en Eindhoven) was de eerste
In het blad Mededelingen van 1947
wordt uitgelegd waarom de bijzondere
leerstoelen nodig waren. Niet ieder
een kon of wilde aan de Vrije Uni
versiteit studeren. Er waren nu een
maal vakken (techniek bijvoorbeeld)
die aan de VU niet voorkwamen. Dus
moest je naar een 'neutrale' universi
teit of hogeschool. Maar daar lagen
vele gevaren op de loer. De reeds
genoemde CSB en ook de studenten
vereniging SSR deden zoveel mogelijk
om de band met de calvinistische tra
ditie te bewaren.
Maar er was meer nodig. Juist in de
studie zelf hadden de studenten een
steun in de rug nodig. Het geloof in
de zegeningen van de neutrale en
objectieve wetenschap vierde nog
hoogtij. Van politieke of godsdiensti
ge vooronderstellingen bij de onder
zoeker zelf wilde niemand horen. De
wetenschap bestudeerde de feiten. Die
feitelijkheid was voor de onderzoeker
de enige wet waaraan hij hoefde te ge
hoorzamen. Maar wie van calvinisti
sche huize kwam hoorde ook toen al
beter te weten. Zowel de onderzoeker
in zijn subjectiviteit als de objectieve
feiten die hij onderzoekt vallen onder
de wet van God. En om dat geloof te
versterken was onderwijs in de wijsbe
geerte der wetsidee ook aan openbare
universiteiten geen overbodige luxe.
Hoewel tegenwoordig niet iedereen
het uitgangspunt van de calvinistische
wijsbegeerte zal delen, wordt er wei
nig kritiek meer geuit op het idee dat
ook de wetenschap vooronderstellin
gen heeft. Op dat punt zijn marxisten
en calvinisten het vandaag roerend
eens.
Hoe komt het nu dat de Calvinisti
sche wijsbegeerte toch vaak een con
servatief image heeft?
Drs. H. G. Geertsema, wetenschappe
lijk medewerker aan de VU en bijzon
der docent in Leiden, zegt: 'De kritiek
van de calvinistische wijsbegeerte
lijkt nu misschien wel eens rechts
omdat er van onze kant vaak kri
tiek is op het neo-marxisme. Maar
dat komt omdat dit de stroming is die
zich nu sterk doet gelden. Als een
rechtse ideologie nu zou domineren
zou onze kritiek daar ook tegenin
gaan'.
Toch lijken de calvinistische wijsge
ren minder moeite te hebben met de
kapitalistische maatschappij dan met
de socialistische. En prof. Van Ries-
sen beoordeelt de apartheidspolitiek
van Zuid Afrika ook aanzienlijk mil
der dan bijvoorbeeld prof. Zuidema
het communisme. Blijkt daar toch
niet een bepaalde voorkeur uit?
Geertsema: 'Ook van een man als Van
Riessen kun je moeilijk zeggen dat
hij bij links of bij rechts hoort. In
zijn beschouwingen over de techniek
heeft hij al vele jaren gewezen op de
gevaren van de technocratie. Prof.
Schuurman heeft vorig jaar in zijn
proefschrift niet anders gedaan. Zijn
analyse van het technocratisch denken
brengt hem soms in de buurt van
Marcuse. Er zijn ook andere voorbeel
den die bewijzen dat de calvinistische
wijsbegeerte niet vereenzelvigd mag
worden met rechts. Prof. dr. B. Goud
zwaard heeft als econoom vanuit zijn
calvinistische achtergrond gedegen kri
tiek geleverd op ons economisch sy
steem'.
Hoe komt het dat de protestantse
theologen nooit erg warm gelopen
zijn voor de wijsbegeerte der wetsi
dee?
Drs. Geertsema: 'Toen de wijsbegeerte
der wetsidee in de jaren twintig,
dertig ontstond richtte zij zich onder
andere tegen de scholastiek. Dat is
een middeleeuwse wijze van denken
die heel systematisch en consequent
doorredeneert tot in de meest kleine
details (bijvoorbeeld het soortelijk
gewicht van engelen). Bovendien is
kenmerkend voor de scholastiek dat
zij de neutrale filosofie verbindt met
het christelijk denken. Omstreeks
1930 was de gereformeerde theologie
ook vaak geïnfecteerd door scholastie
ke ideeën. De gereformeerde theologie
blonk uit in een ragfijne systematiek
en allerlei neutrale filosofische ge
dachten werden kritiekloos ingebouwd
in het christelijk denken. Om een
voorbeeld te noemen: de scheiding
van ziel en lichaam werd overgeno
men van de Grieken. Toen de calvi
nistische wijsbegeerte deze vooronder
stellingen begon te kritiseren viel dat
niet altijd in goede aarde'.
Drs. C. van Dijk, curator van de
stichting, en W.d.W.-er van het eerste
uur, vult dat aan: 'Wat ook een rol
speelt is dat de theologie zich altijd
een beetje koningin der wetenschap
pen heeft gevoeld. Zij kon moeilijk
wennen aan de gedachte dat de wijs-
Drs. M. G. Geertsema
begeerte ook ten aanzien van de theo
logie, een taak had. De wijsbegeerte
beziet immers de wetenschappelijke
uitgangspunten en methodes van alle
takken van wetenschap'.
Geertsema: 'De theologie is nu wel
minder zelfverzekerd dan dertig jaar
geleden. Maar ook nu probeert zij nog
vaak gebruik te maken van de he
dendaagse, niet-christelijke filosofie._Zo
heeft de duitse theoloog Bultmann
gebruik gemaakt van de filosofie van
Heidegger en zo maken vandaag veel
theologen gebruik van neo-marxisti-
sche filosofieën.'
Slaat de calvinistische wijsbegeerte
aan bij de studenten?
Ir. J. H. Santema, wetenschappelijk
medewerker van de VU en secretaris
van de stichting, zegt daarover: 'Voor
de studenten aan de VU is het alle
maal niet meer zo vanzelfsprekend als
vroeger. Ze vragen waarom die calvi
nistische wijsbegeerte nodig is. Er is
ook vaak kritiek geweest op de massa
colleges die verplicht waren voor eer
stejaars. Een deel van de studenten
aan de VU volgt nog steeds zulke mas
sa-colleges. Maar in sommige facultei
ten is al een begin gemaakt met het
inpassen van de filosofie binnen het
studieprogramma van de afzonderlijke
vakken'.
De voorzitter van de stichting, mr. L
Koffeman, over de belangstelling aan
andere universiteiten: 'De belangstel
ling voor de colleges van de bijzonder
hoogleraren varieërt per stad en per
jaar. Soms is het een groepje van
tien. twintig man: soms zijn er ook
uitschieters van zestig man. Opvallend
is dat bijvoorbeeld in Eindhoven ook
veel katholieke studenten de colleges
van prof. Schuurman bezoeken. Ze
hebben kennelijk behoefte aan een
filosofische bezinning vanuit gods
dienstige achtergronden'.
(ADVERTENTIE)
Bij de Amro Bank hebt u de
keus uit tien verschillende
spaarvormen. Van een
spaarboekje met 4% rente tot
een spaarrekening met een
vaste looptijd van 5 jaar.die nu
zelfs een gegarandeerde rente
biedt van maar liefst
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG De bijzondere Tweede
Kamercommissie inzake de terreurbe
strijding heeft een aantal kritische
vragen aan de regering gesteld over
de maatregelen die het kabinet heeft
genomen om terreurdaden tegen te
gaan.
Deze maatregelen houden de oprich
ting in van twee eenheden scherp
schutters en een eenheid specialisten
in het van man tot man gevecht, te
bemannen door vrijwilligers van poli
tie en krijgsmacht De commissie wil
van de regering weten of er in het
buitenland soortgelijke maatregelen
zijn genomen en of er gegevens zijn
waaruit blijkt dat de instelling van
dergelijke eenheden een vermindering
van het aantal terreuracties heeft op
geleverd.
De commissie vraagt voorts welke
concrete feiten nu tot de genoen
maatregelen hebben geleid en met
wie daarover overleg is gepleegd. Ook
wordt gevraagd naar de mogelijkheid
van crisis-interventieteams van specia
listen in de gedragswetenschappen die
wellicht een gewelddadige afloop van
een terreuractie kunnen voorkomen.
Bekend is dat de linkse oppositiepar
tijen zeer kritisch staan tegenover de
genomen maatregelen en veel meer in
de richting van crisis-interventieteams
denken.
De commissie wil van de regering, om
precies te zijn van minister-president
Biesheuvel, minister Van Agt (justi
tie), minister Geertsema (binnenland
se zaken) en minister De Koster (de
fensie) die speciaal met de terreurbe-
strijdingsmaatregelen belast zijn, voor
volgende week donderdag antwoord
hebben, omdat zij dan een hoorzitting
over de terreurbestrijding houdt
BREDA Een bureau voor architec
tuur en stedenbouw in Valkenswaard
heeft een plan uitgewerkt voor de
bouw van een 'ambachtendorpje' in
Brabant. In het dorpje zouden zestig
ambachten worden ondergebracht.
Verwacht wordt, dat deze nieuwe toe
ristische trekpleister per jaar meer
dan één miljoen mensen zal trekken.
In het dorpje zou de initiatiefnemer
dertig uitgestorven ambachten willen
onderbrengen naast dertig ambachten,
die ook nu nog beoefend worden.
Volgens het architectenbureau komen
voor de vestiging van het dorpje het
meest in aanmerking Sint-Michielsges
tel bij Den Bosch, de Gelderse heide
ten zuiden van Breda (nu militair
oefenterrein) en de Wouwsche Planta
ge in West-Brabant.
Laat u bij de Amro Bank vrij
blijvend adviseren over de voor
u meest geschikte spaarvorm.
Van een medewerker
PARAMARIBO Het overleg
tussen vakbonden en regering
in Suriname zit muurvast. De
kloof tussen beide standpunten
is peilloos diep en uitzicht op
een spoedige doorbraak is er
voorlopig niet.
Er heerst wederzijds een vijandige
sfeer, met het gevolg dat de nu
voor onbepaalde tijd opgeschorte
besprekingen, uitgesproken stroef
zijn verlopen. Overigens hebben
zowel de vakbonden als de rege
ring nogmaals vertrouwen uitge
sproken in het werk van de com
missie van goede diensten, die zich
blijft beraden om uit de huidige
impasse te geraken. Deze commis
sie heeft echter al laten weten dat
voortzetting van de besprekingen
in het huidige stadium niet moge
lijk is.
Intussen heerst in Paramaribo de
grimmige sfeer die op uitbreiding
van de stakingen wijst. De vak
bond van het verplegend en huis
houdelijk personeel bij de over-
heidsziekenhuizen en verpleegin
richtingen heeft nu een volledige
staking uitgeroepen. Dit betekent
dat alle dispensaties die nu al twee
maanden van kracht waren, en die
erop gericht waren het meest
noodzakelijke werk veilig te stel
len, in te trekken.
Ook het communicatiepersoneel
van het vliegveld Zanderij heeft de
zaak gisteren platgelegd.
Deze verscherping van de situatie
volgde op een uitzichtloos gesprek
tussen regering en vakbonden dat
zich acht uur had voortgesleept
zonder dat de partijen ook maar
iets nader tot elkaar kwamen.
Geen wonder dat in Suriname
steeds meer wordt gezinspeeld op
een parlementaire crisis. De leider
van de grootste regeringspartij, de
hindostaanse VHP (Jaggernath
Lachmon, tevens statenvoorzitter)
heeft gezegd van oordeel te zijn
dat verkiezingen gehouden moeten
worden als de publieke opinie
daarop aandringt, of wanneer een
conflictsituatie zou ontstaan tussen
regering en parlement.
Formeel kan premier Sedney het
gelijk aan zijn kant hebben, het
getuigt van regeringszijde echter
van een gebrek aan realiteitszin te
verwachten, dat de vakbonden
hiermee genoegen zullen nemen.
En de vakbpnden hebben in dit
opzicht, zoals niet het gelijk, dan
toch wel de publieke opinie aan
hun kant.
Want het brute politie-optreden is
slechts mogelijk geweest omdat de
regering in een moment van pa
niek de minister van justitie blan
co volmacht verschafte om zonder
consideratie op te treden. De mi
nister van jusititie deed dit ook en
kondigde een soort 'staat van be
leg' af. Hierbij werden samenscho
lingen van drie of meer personen
verboden; het recht tot vergaderen
werd verbonden aan een schrifte
lijke toestemming vooraf; betogin
gen werden totaal verboden.
Zo formeel als dr. Sedney zich op
dit punt heeft opgesteld, zo stipt-
juridisch gingen de vakbondslei
ders ook in de aanval. Bij monde
van mr. Eddy Bruma werd b.v.
aan de onderhandelingstafel toege
zegd, dat de volmacht aan de justi
tie een inbreuk is op de grondwet
tige regels, en dat deze grondwet
duidelijk aangeeft wanneer er van
een noodtoestand kan worden ge
sproken.
Dr. Sedney liet zich hierbij verlei
den om toe te geven dat er van
een noodtoestand geen sprake is
geweest. Wel achtte hij in de peri-
oae van de verlenging van vol
macht de situatie 'zorgwekkend'.
Buiten de bekende knelpunten, zo
als de eis om wel loon over de
stakingsdagen te betalen, en in
trekking van tuchtstraffen tegen
stakende ambtenaren, is er nog
een extra moeilijkheid bij deze
onderhandelingen; een probleem
Zonder gezag
dat zich wel zal blijven voordoen.
Na alles wat zich heeft afgespeeld
sedert 1 januari is dr. Sedney
namelijk de laatste persoon die
met enig gezag aan de onderhande
lingstafel kan gaan zitten. Van zijn
kant kan er niets goeds meer ge
beuren. Niemand hier gelooft nog
in zijn goede trouw en oprechte
wil tot verzoening. Bovendien
heeft zijn persoonlijk gezag het
nulpunt bereikt doordat hij in de
ogen van het publiek gespannen is
voor een karretje dat feitelijk door
minister Rahdakishun, van finan
cien behoort te worden getrokken.
Nu Sedney alles heeft genomen en
nog neemt, ziet men in hem, nog
meer dan voorheen, het willoos
werktuig van Lachmon en de zij
nen. De bijnaam waarmee zelfs de
jongste scholier hem reeds een
maand lang bespottelijk maakt, is
hiervan ongetwijfeld een voor
beeld.
Dc kans op slagen van de onder
handelingen zal aanmerkelijk re
eier worden wanneer als voornaam
ste regeringspersoon Sedney zou
worden vervangen door een ande
re, wiens reputatie minder geleden
heeft van de staking en wat daar
bij behoort.
Intussen heeft de crisis ook nog
Suriname's latente ziekte losge
woeld, namelijk de overgevoelig
heid voor de ethnische verscheiden
heid.
In de plaatselijke kranten is drie
dagen lang kolommen vol ingezon
den stukken geschreven. De ene
inzender vroeg zich af waarom er
zoveel aandacht werd besteed aan
de doodgeschoten bosneger Abaisa
en minder aan een hindostaanse
landbouwer, die ook 'in d e hitte
van de strijd' door een steen werd
geraakt en doodging. De inhoud
van de ingezonden stukken der
tegenschrijvers spreekt boekdelen.
Ook de grote vreugde in creoolse
kring omdat dit jaar het hindos
taanse Phagwafeest is opgeschort,
wijst op problemen die nog zullen
bestaan lang nadat vakbonden en
regering celkaar gevonden zullen
hebben.
cm
door Wouter Paap
UTRECHT De componist Edgard Varèse, die op zijn dertigste jaar
naar Amerika verhuisde en daar tot zijn dood, op 75-jarige leeftijd,
is gebleven, is wel eens de eerste echt-experimentele componist van
deze eeuw genoemd.
Hij was de man van de leuze van de
officiële zettingen. Varèse stelde groe
peringen damen, die sterk afweken
'vrijmaking var, de klank', waarmee
hij bedoelde, dat de klank een eigen
den aan de geijkte, min of meer
ke emotie, en vooral niet meer gebon-
leven zou moeten gaan leiden, niet
van het gebruikelijke patroon, bij
voorbeeld in zijn uit 1925 daterend
werk Itégrales voor elf blaas- en ze
ventien slaginstrumenten, waarmee
het programma van het door Francis
Trevis geleide USO-concert in de serie
Muziek na Negentienhonderd donder
dagavond in Utrecht Tivoli werd geo
pend.
Op het programma kwam een Neder
landse componistennaam voor, die
waarschijnlijk voor het kleine groepje
van belangstellenden dat deze geavan
ceerde concertserie pleegt te bezoe
ken, nieuw geweest zal zijn. Dit was
de 30-jarige Dick Borstlap. Hij is
geboren in Bilthoven en komt uit de
school van Kees van Baaren. Zijn
'Echo' getitelde compositie voor grote
orkestbezetting sloot goed aan op het
stuk van Varèse, want ook hier lijkt
het de klank te zijn, die de componist
het meest interesseert en die in elk
geval de toehoorders het meest bezig
hield. In zijn korte, wat lakoniek,
zelfs op verontschuldigde toon gestel
de programma,toelichting zegt Borst
lap, dat zijn stuk op de 'gebruikelijke'
componeertechniek is gebaseerd. Hij
werpt zich dus niet op als origineel
uitvinder of radicaal vernieuwer,
maar dat hij een eigen klankgevoel
bezit, bleek evident te zijn en ook dat
hij dit op een eigen manier reeds een
aardig eind weer te realiseren. Een
componist om op te blijven letten.
Het meest fascinerende stuk vóór de
pauze was ongetwijfeld 'Bewegung I'
van Luciano Berio, omdat hier het
fenomeen van de klank nog wel met
iets anders gepaard gaat: een ingehou
den maar dwingende beweging, waar
een even ingehouden maar toch dui
delijke merkbare emotie achter
schuilt. Na de pauze volgde een werk
uit 1940:. DE Symfonie in C van
Strawinsky. Eén van die stukken
waarin deze componist zich inspireer
de op het verleden, in dit geval de
Weens-klassieke symfonie in de trant
van Joseph Haydn. Een wonderlijke
manier van historisch, en toch actueel
componeren, waarvzn alleen Stra
vinsky het geheim verstond.
Onder leiding van Francis Travis
werd de gehele avond op hoog niveau
gemusiceerd. De heldere, muzikantes-
ke symfonie van Strawinsky werd
heel pregnant ten gehore gebracht,
waarbij vooral de blazerspartijen uit
muntten door mooie profilering.
Dat waren wilde jaren bij Keystone
en Mack Sennet. De variété-artiesten
gingen achter de camera-met-zwengel
aan. mal gekleed, besnord, met gekke
hoedjes, naar dat ene decortje in het
zonlicht, of zomaar de straat, op. Ze
wisten hoogop hoe ze zouden begin
nen en dat het niet de 'chase'
(jacht) zou eindigen.
Voor de rest deden ze wat ze inviel,
in een razende chaos, de een nog
doller, gedurfder, behendiger dan de
ander. Met vallen en opstaan, hollen
en slaan, door ruiten en roeden, in
autootjes en te water, ontketenden zij
op zo'n dag een kettingreactie van
gekke gebeurtenissen, en maakten
daar geschiedenis mee. Zwijgend en
druk gebarend, idioot actief, geholpen
door de camera, de trucs, de montage,
schiepen zij een waanzinnig filmwe
reldje, waarin alles kon, alles fout
liep en weer goed kwam, en waar
iedereen om kon schateren.
Van wat Mack Sennett in de jaren
1912 tot 1917 maakte is wat bijeen
gebracht. Zelf is hij als nogal slome
komiek te zien in Comrades, en met
de grappige Mabel Noimand en de
woeste Ford Sterling in Mabel's Dra
matic Career. Hank Mann is een
glijdende, tuimelende jonglerende
ober in His Bread and Butter met de
mimisch malle Slim Summerville als
café-eigenaar Ben Turpin, beminlijk
scheel en soepel speelt in The Clever
Dummy voor levende pop, die ook
nog lekker dansen kan, in een
sketch waarin ook Chester Conklin en
Wallace Beery meedraaien. En in The
Surf Girl worden zee, strand, kermis,
zwembad, auto en straat de plaatsen
waarin iedereen nachtmerrieachtig
achter iedereen aan zit. Keystone was
een gekkenhuis waarin ze jaren achter
een een paar van die filmpjes per
week maakten. Gewoon voor de lol
van de week. Niet beseffend dat zulke
filmpjes meer dan een halve eeuw
later nog als bijzonderheden vertoond
zouden worden
Ben Huising
(Amsterdam-Filmmuseum, 29 maart)
David Wark Griffith (1875-1948) is
een van de grote figuren in de ge
schiedenis van de cinematografie.
Hoewel hij (zeker in zijn beginperio
de) op het filmen neerkeek en liever
als romancier beschouwd wilde worden,
ontwikkelde hij door zijn experimen-
Nederlandse en
Belgische animatiefilms
De jongens van Zienema Oktopus, die
zoveel onbetaald werk verzetten (ze
krijgen maar duizend gulden subsidie
per jaar) hadden gedacht dat ze kon
den inhaken bij het filmhuizen-circuit
van Film International. Dat blijkt
niet waar te zijn, de films gaan hun
neus voorbij en dat is sneu, want
speciaal voor deze gelegenheid hadden
ze de kwantiteit van hun voorstellin
gen opgevoerd van een tot zes per
week-end. Maar ze hebben, via de
Fugitive Cinema, wel de hand weten
te leggen op een programa van twin
tig korte Nederlandse en Belgische
animatiefilms, waarvan er verscheide
ne ook door Film International zijn
vertoond. Het is de moeite waard om
die eens te gaan bekijken. Het zijn
heel aardige filmpjes, in vrije produk-
tie gemaakt, die met vrucht kunnen
concurreren tegen de dobr CRM ge
subsidieerde korte films. Ze missen
elke pompeuze pretentie en zouden zo
als voorfilm de bioscoop in kunnen,
maar daar zult u ze niet zien. Daarom
naar Zienema Oktopus, Keizersgracht
138, te Amsterdam, aanstaande vrijdag
en zaterdag om 20, 22 en 24 uur.
Van een verslaggever
BRUSSEL De totale werkloosheid
in de Europese gemeenschappen is
volgens Brusselse ramingen gestegen
van 1.4 miljoen mensen in 1971 tot
1.6 miljoen vorig jaar. Dat staat in
het 'Sociaal jaarverslag' van de EEG,
dat gisteren in Brussel tijdens een
persconferentie van de vice-president
van de Europese Commissie, Patrick
Hillary, bekend gemaakt is. Verwacht
wordt, dat de werkgelegenheid dit
jaar met gemiddeld een half procent
zal toenemen.
De voornaamste werkloosheidsoorzaak
is een structureel gebrek aan even
wicht. Werkloosheid en een tekort
aan arbeidskrachten bestaan naast el
kaar, zonder dat het één het ander
kan compenseren. Vorig jaar waren er
750.000 betrekkingen in de EEG vrij.
In 1972 hebben de EEG-landen onge
veer 450.000 buitenlandse arbeids
krachten aangetrokken (veel minder
dan in 1971, toen het er 750.000
waren).
ten zowel de techniek als de gevoels
inhoud van de film. Zo gebruikte hij
als eerste onder andere de close up.
Voordat hij tot het grote, sindsdien
klassiek geworden werk kwam (Birth
of a Nation, Intolerance), maakte hij
tussen 1908 en 1913 voor Biograph.
een van de belangrijkste studio's, on
geveer vijfhonderd filmpjes van
vijftien minuten, zogenaamde een-ak-
ters. Het Filmmuseum vertoont er en
kele van. Voor ons, later gekomene-
nen, die het experimentele karakter
er niet meer aan af zien, zijn het
curieuze werkjes, vol melodramatisch
sentiment. In een er van, 'The New
York hat', speelt de later beroemd ge
worden actrice Mary Pickford de
hoofdrol.
In hetzelfde programma worden twee
films vertoond van Thomas Ince, die
veel onbekender bleef dan zijn tijdge
noot Griffith. In 'The last of the
Line', een Indianen-drama geheel
door blanke ogen gezien, speelt de
Japanse acteur Sessue Hayakawa een
van de hoofdrollen. 'The Deserter',
het verhaal van een deserteur uit
liefdesverdriet die sterft als een man,
is een verukkelijk draakje, opgesierd
met pompeuze tussentitels in krullet
ters.
W.W.-B.
Amsterdam, Filmmuseum, woensdag
28 maart.
(ADVERTENTIE)
Zuid-Afrika is ons spiegelbeeld.
Lees er over in het nieuwe nummer
van Hervormd Nederland.
Ik abonneer mij
op/vraag een
proefnummer
van/Hervormd
Nederland.
PLAATS:
GIRONUMMER:
Abonnementsprijs 18,per halfjaar;
36,per jaar. Abonnementen kun
nen elk ogenblik ingaan.
Bon - ingevuld in BLOKLETTERS in
envelop (zonder postzegel) verzenden
aan:
Hervormd Nederland,
Antwoordnummer 1776, Den Haag.
