Eindelijk weer een
kerkgeschiedenis van
reformatorische hand
Trouw
Kwartet
Dr. Hof wordt
studentenpastor
in Amsterdam
In Tsjechoslowakije
na 25 jaar weer
nieuwe bisschoppen
Woningbouw omhoog
Man verongelukt
tr- I -
U \j'i V
Super-elegante zomermode
vandaag
Bcrocpiiigs-
werk
Boekcnetalage
TROUW/KWARTET VRIJDAG 9 MAART 1973
door dr. W. Nijenhuis
Om meer dan één reden mogen wij bij de verschijning van de Nederlandse kerkgeschiedenis van de
Utrechtse kerkhistoricus prof. dr. Otto J. de Jong de vlag uitsteken. Wij zijn de laatste tijd allesbehalve
verwend met goede kerkgeschiedenissen van protestantse kant die op ons land betrekking hebben. In het
nieuwe boek van prof. de Jong beschikken wij eindelijk weer eens over een kerkgeschiedenis van refor
matorische hand waarin de resultaten van het laatste wetenschappelijk onderzoek verwerkt zijn, een
studie ook die geschreven is vanuit de optiek van onze eigen tijd. Van nu af aan hoeven wij niet langer
te werken uitsluitend met kerkgeschiedenissen die, hoe goed en degelijk ook, rieken naar de tijd voor de
eerste wereldoorlog.
Elk historisch werk draagt de sporen
van zijn ontstaanstijd. De Nederlandse
kerkgeschiedenis van De Jong is in
minstens twee opzichten
karakteristiek voor de tijd waarin zij
is geschreven. In de eerste plaats n.l.
door haar oecumenische breedheid en
de afwezigheid van enigerlei
apologetische tendentie. Op geen
enkele bladzijde krijgt men de indruk
dat de kerkgeschiedenis gebruikt zou
worden om dogmatische of kerkelijke
vooronderstellingen historisch te
onderbouwen. Nergens wordt de
kerkgeschiedenis beschreven als
'plaatjesboek bij de dogmatiek' (de
uitdrukking is van wijlen prof. van
Niftrik). In de tweede plaats hebben
wij te maken met een moderne
kerkgeschiedenis in zoverre deze echt
als geschiedenis, d.w.z. in haar
verwevenheid met de staatkundige en
sociale geschiedenis, wordt beschreven
(al moet eerlijkheidshalve opgemerkt
worden dat deze karaktertrek meer
opvalt in de beschrijving der
Middeleeuwen en van de 16e en 17e
eeuw dan in die van de moderne
tijd).
Van één hand
Nog een reden waarom de
verschijning dezer Nederlandse
kerkgeschiedenis blij te begroeten is
het feit dat zij een complete
kerkgeschiedenis van één hand is. De
beschrijving begint bij het ontstaan
van het christendom in deze contreien
in de Romeinse tijd. De
middeleeuwen worden uitvoerig
beschreven, en dit heus niet omdat
wij anders de reformatie niet zouden
kunnen begrijpen. Was dit de
bedoeling geweest, dan hadden de
niet-rcformatorische kerken in de
beschrijving van de eeuwen na 1600
kunnen wegvallen, zoals in de eerdere
protestantse kerkgeschiedenissen dan
ook gebeurd is. Maar de verdere
geschiedenis der r.k. kerk wordt
evengoed beschreven als het ontstaan
van wat officieel heette de r.k. kerk
van de oud-bisschoppelijke clerezij, de
latere oud-katholieke kerk. De
protestantse lezer die wil weten wat
een kapittel, een cartularium, een
cp'pt, een deken, een aartsdiaken, een
vicaris, een vicarie, enz., enz., is,
hoeft niet op zoek te gaan in een r.k.
handboek: hij kan in deze nieuwe
Nederlandse kerkgeschiedenis terecht.
Evengoed vindt hij hier een schets
van de r.k. emancipatie in de 19e
eeuw. een korte aanduiding van de
betekenis van sociale pioniers als
Ariëns en Poels, als het gebed dat
Titus Brandsma in 1942 in de
gevangenis in Scheveningen schreef.
Het jodendom krijgt zijn plaats zo
goed als de socinianen, de labadisten
en de spinozist Frederik van 'Leenhof.
Want de auteur wil 'laten zien, hoe
en wanneer de bijbelse boodschap
heeft ingewerkt op de Nederlandse
geschiedenis. Deze opvatting van de
kerkhistorie maakt het onmogelijk
zich te beperken tot het wedervaren
van enige afzonderlijke geloofsgroep'
(blz. 7).
Wie denken mocht dat zulk een
veelomvattende geschiedschrijving iets
neutraal en kleurloos zou hebben,
vergist zich. Toegegeven, de schrijver
theologiseert nergens. Hij beschrijft
en laat het oordeel over de
geschiedenis aan de lezer over. Van
de grote moderne Leidse theoloog J.
H. Scholten heet het dat zijn
interpretatie der belijdenis de
belangstelling voor de
belijdenisgeschriften bevorderde: 'En
met die heldere leer leek het
mogelijk, de moderne mens te
bereiken' blz. 330). Over de juistheid
van Scholtens methode wordt de lezer
geacht zelf te oordelen. Over de
kerkelijke afwezigheid in het tijdperk
der beginnende industrialisatie met
zijn schrijnende, sociale problemen
vernemen wij weinig. De
maatschappelijke contouren der
kerkgeschiedenis schijnen hier te
vervagen. In een korte paragraaf
over het sociale vraagstuk aan het
eind der vorige eeuw constateert de
schrijver een toeneming der
onkerkelijkheid in deze periode. Welk
verband bestond er tussen het 'sociaal
vraagstuk' en de onkerkelijkheid? Wij
vernemen: 'De kerken gingen zich
afvragen hoe de ontkerkelijking had
kunnen ontstaan en het socialisme zo
sterk op het platteland kon toenemen.
Zij stelden dit op rekening van
het modernisme'. Volgt een verwijzing
naar Domela Nieuwenhuis en het
socialisme (blz. 364). Was de
beoordeling der situatie vanuit de
kerken adequat, zowel historisch als
principieel? Wij horen het niet.
Waren de kenmerken van 'de
burgerlijkheid t^er kerk' (H. C.
Touw) en de binnen haar muren hoog
in ere staande deugden van 'braafheid
en bedaardheid' (O. Noordmansi niet
mede de gevolgen van de eigen sociale
gedetermineerdheid der kerken?
Liederen
Men ziet de schrijver meer in het
hart waar hij liederen citeert. Ook
dan is hij karig met commentaar.
Maar uit een enkele inleidende zin.
soms slechts een enkel woord,
begrijpt de lezer dat er een innerlijke
affiniteit bestaat met de beschreven
geloofsexpressie. Ons is geen ander
voorbeeld van moderne Nederlandse
kerkgeschiedschrijving bekend waarin
het lied zozeer medefunctioneert. Wie
de onlangs door een andere
hoogleraar in de Nederlandse
kerkgeschiedenis gedane suggestie zou
willen opvolgen: het vak
kerkgeschiedenis voor de
eerstejaarsstudenten beginnen met de
hymnologie, omdat zij hierin te
maken zouden krijgen met
eersterangsbronnen uit alle perioden,
hij zou reeds een heel eind komen
met de keuze van prof. De Jong:
psalmberijmingen van Utenhove,
Dathenus, Marnix, Camphuysen, de
commissie yan 1773, J. J. L. ten Kate
en M. Nijhoff, (zeven maal psalm
23!) en liederen en gedichten van
Vondel, Stalpart van der Wiele,
Revius, Van Ladenstein. Luyken,
Deknatel, Schortinghuis, de
Hernhutters, Clara Feyoena Raesfelt-
Van Sytzama, Da Costa, Beets, des
Amorie van der Hoeven, de Genestet,
Schaepman Ph. R. Hugenholtz,
Titus Brandsma. Ook indien men de
Middeleeuwen mist en graag een of
De rrdartie behoudt /Ich liet recht toor om
ter opname In deze rubriek onliangen
meningsuitingen berkort neer te geven. Bij
publlkatic wordt met de naam van de
Inzender ondertekend. Brieven kunnen nor.
den gestuurd aan het secretariaat hoofdre
dactie Trouw/Kwartet, postbus 859. Amster
dam.
Boersma (slot)
Dat de stap van Boersma en De Gaay
Fortman van politieke moed getuigt
kan ook blijken uit de ingezonden
stukken van hun christelijke?
broeders, die kennelijk weinig op
hebben met het gebod 'Heb u naaste
lief als uzelf.
Apeldoorn
Ruud Posthuma
Chaos
In uw blad van maandag 5 maart
werd ik getroffen door de onenigheid
over de grondslag voor een christen
democratische partij en met
daaronder ook nog een bericht over
het Nationaal Evangelisch Verbond
(NEV) dat ook een nationale
christelijke politiek wil voeren.
Hebben de topfiguren het idee dat ze
verdere scheurmakerij kunnen
voorkomen? Wie de uitingen van
leidende figuren op kerkelijk terrein
hoort is geneigd de moed op te geven.
In uw rubriek Predikbeurten staan
alleen al voor Haarlem en omgeving
32 onderscheidene kerken en
groeperingen vermeld. Zet daarnaast
eens het Hogepriesterlijk gebed (Joh.
17)! De chaos op politiek en kerkelijk
terrein geeft voor de toekomst de
best - kansen aan het communisme.
Haarlem J. van de Wolf
alle mogelijkheden uitgeput? Ik denk
dat Nederland er goed aan zou doen
om de B.T.W over alle luxe.
overbodige en schadelijke artikelen te
verdubbelen. Er kwamen dan vele
miljoenen vrij. waardoor niemand
gedupeerd wordt. Ieder is immers vrij
de genoemde artikelen al dan niet te
kopen. Een borrel en een pakje
sigaretten kosten nu tien tot twintig
maal zoveel als zestig jaar geleden.
Maar het verbruik van deze 'genot'
middelen is desondanks sterk
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
N V. De Christelijke Pers
Dagelijks bestuur: B. Bol, Den
Haag; dr. E. Bleumink. Paters-
wolde: mr. G. C. van Dam.
Nootdorp: W. A. Fibbe. Rot
terdam; J. Lanser, Utrecht;
drs. J. W. de Pous, Den Haag;
J. Smallenbroek. Wassenaar.
Overige leden van het alge
meen bestuur: K. Abma. Am
sterdam, H. A. de Boer, IJmui-
den; Th. Brouwer, Assen; mr.
dr. J. Donner, Den Haag: J.
van Eibergen, Schaarsbergen;
mr. K. van Houten, Wagenin-
gen: ds. C. I. Hylkema, Bilt-
hoven: Jac. Huijsen, Delft;
mevrouw M. C. E. Klooster-
man-Fortgens, Voorschoten;
mevrouw J. G. Kraayeveld-
Wouters, Heerhugowaard;
prof. dr. G. N. Lammens.
Naarden; ds. F. H. Lands
man, Den Haag; H. de Mooij.
Rijnsburg: H. Ottevanger. Bui
tenpost; mr dr. J. Ozinga.
Lunteren; dr. A. Veerman,
Rijswijk (Z.H.): H H. Wem-
mers. Den Haag; drs. R. Zijl
stra. Oosterland (Zld.).
Mariniers (5)
In 'Terzijde' van dinsdag 6 maart kan
de schrijver zich afvragen: 'Wanneer?
naar aanleiding van discriminatie van
homofielen. Wanneer zal dit ooit eens
ophouden? Helemaal mee eens. Maar
als dan op dezelfde bladzij een brief
staat van een meneer G. A. Honing,
die roept om mariniers, dan vraag je
je ook af: wannéér? Deze figuren
spreek ik schuldig aan het feit dat
onze jonge mensen de kerken de rug
toe keren. Huiveringwekkend! (en ik
ben iemand van gevorderde leeftijd).
Voorburg M. Schreuder
Belastingen
Uw artikel 'Belastingstelsel loopt uit
de hand' was uitermate duidelijk en
overzichtelijk. Maatzijn inderdaad
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
Drs. J. Tamminga.
Hoofdkantoor N.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.giro
X 500.
Prof. dr. Otto J. de Jong
twee voorbeelden uit de
indrukwekkende liederenschat van de
laatste decennia opgenomen had
gezien, zal men toch een goede indruk
ontvangen van de betekenis der
kerkgeschiedenis als
vroomheidsgeschiedenis, uitgedrukt in
het lied. En geldt van het lied, ook
indien het een zeer subjectieve,
individuele expressie inhoudt, zoals
sommige der genoemde liederen, niet
hetzelfde wat Groen van Prinsterer
van de successie der belijdenis gezegd
heeft: zij vormen de autobiografie der
kerk?
Indeling
gestegen. Voor grotere werkeloosheid
behoeven we dus blijkbaar ook niet te
vrezen.
Roden
G. Postema
Kabinetsformatie (2)
Met twee stemmen tegen heeft de AR-
fractie in de 2e kamer besloten een
eventueel kabinet Den Uyl niet te
gedogen. Men zal een motie van
wantrouwen steunen, zonder de
voorstellen en de daden van zo'n
kabinet af te wachten en op hun
eigen merites te beoordelen. Vroeger
leerden we op de J.V bij de
behandeling van de AR-beglnselen.
dat het niet was toegestaan tegen een
begroting te stemmen om redenen
buiten die begroting gelegen. Mag je
dan wel een kabinet wegstemmen om
redenen buiten het beleid van dat
kabinet gelegen? Dan stem je toch
eigenlijk tegen een bepaalde
beleidsdaad van het staatshoofd,
zonder dat aangetoond kan wordpn
dat haar daad buiten de haar bij de
grondwet verleende bevoegdheden
valt. Wie de wind zaait van het
onzorgvuldig omgaan met het gezag,
zal de storm van anarchie oogsten.
Utrecht
A Borstlap
Gereformeerden
in Zuid-Afrika
Onze gereformeerde kerken willen de
dialoog met blank Zuid Afrika
voortzetten en de emigratie naar dal
land daarom niet afraden Goed. maar
dan: harde dialogen, jazeker, geheel
in de traditie van die merkwaardige
God die ellendigen bevrijdt en daarbij
niet schroomt machtigen van de troon
le stoten. De machthebbers
brandmerken Amos als onruststoker
en samenzweerder, kruisigen Christus,
onthoofden Münzer en vermoorden
dominee Bonhoeffer vanwege zijn
aandeel in het complot om Hitier te
doden. Voor zo'n dialoog in een
crisissituatie is heel wat moed nodig
Waar halen ze die vandaan? O i. uit
de hoop op 'wat kómen gaat' èn uit
hun volstrekte solidariteit met 'schare
en schorum'. het verdrukte volk.
Deze tweeledige basis lijkt te
ontbreken aan de dialoog van onze
kerken met blank Zuid-Afrika. Deze
dialoog is steeds meer een curieus
randverschijnsel geworden, waarbij
onzerzijds beslist geen hoofden
rollen Wij zouden er voor willen
pleiten dat onze kerken de solidariteit
mèt en ten behoeve van de 4 miljoen
blanken vervangen door een harde
zakelijke dialoog op basis van een
nieuwe bijbelse solidariteit met de 20
miljoen verdrukten. Daartoe moeten
we duidelijk en openlijk kontakt
opnemen met leden en leiders van de
vele vervolgde, opgeheven, verboden
gevluchte en ondergrondse
organisaties van de zwarte bevolking
zelf.
Den Bosch
Corrle en Tom Dralsma
Euthanasie (18)
Hulde aan de doktoren die verklaren,
tégen abortus en euthanasie te zijn.
mevr. Christiaansc v. Zoest
Alphen a. d. Rijn
Het hier besproken boek heeft een
duidelijke en overtuigende indeling
in vijf delen, te weten de kerk resp.
in een katholieke samenleving (de
middejeeuwen), tijdens de scheuring
(16e eeuw), in een gereformeerde
staat (17e eeuw), in een protestantse
natie (tot het midden der 19e eeuw)
en in oen neutrale maatschappij. Ook
de titels der hoofdstukken zijn
menigmaal trefzeker gekozen, zoals
b.v. die van hoofdstuk 8 over de
laatste periode vóór de Reformatie:
'Oververzadiging en kritiek', of die
van hoofdstuk 14 over de
rechtsongelijkheid tussen de
gereformeerden en de aanhangers van
andere confessies in de
jonge republiek: 'Bevoorrechten en
rechtelozen'.
Alleen een goed boek roept vragen
op. Zo ook dit voortreffelijke boek.
Wij noemen er een paar. De titels der
vijf delen wekken de indruk alsof het
vijfmaal over dezelfde 'kerk' zou gaan.
een constante temidden van alle
variabelen in de geschiedenis. Dit is
natuurlijk niet het geval, zoals ook
uit deze kergeschiedenis duidelijk
blijkt. Het gaat over kerken in het
meervoud. En elk van deze kerken is
geen eeuw dezelfde. In de
kerkgeschiedenis krijgt men
natuurlijk te maken met het bij alle
geschiedschrijving intrigerende
probleem van de spanning tussen
continuiteit en discontinuïteit. Maar
een probleem apart wordt wel
opgeroepen, wanneer bet woord 'kerk'
in het enkelvoud gebruikt wordt. Wie
dat doet en de daarmede gestelde
problematiek kennelijk niet wil
ontwijken door het gebruik van het
begrip 'Christendom', maakt de lezer
nieuwsgierig naar de betekenis die
aan het gekozen begrip 'kerk' gehecht
moet worden. Dit is niet een louter
h; Dorische vraag maar het probleem
\an het theologisch-dogmatisch
uitgangspunt. Kerkgeschiedenis is
voor De Jong 'het door de bijbelse
boodschap gevormde stuk nederlandse
geschiedenis' (blz, 11). Accoord. Maar
me* welke maatstaf, theologische
maatstaf te verstaan, wordt
gemeten om dit 'stuk ges hiedenis' af
te palen?
Terughoudendheid
oecumenische beweging in ons land.
Wat men hier mist naast de korte
voorgrondinformatie over de
organisatorische en institutionele
fazen is: de noodzakelijke verwijzing
(die het geheel pas interessant zou
maken) naar de theologische
achtergronden in het denken van
theologen als Kraemer, Visser 't
Hooft, Berkhof, dat juist zo'n
belangrijke Nederlandse inbreng in
de hele oecumenische beweging heeft
betekend. Maar misschien is de
recensent nu teveel bezig, eigen
hobby's in andermans werk terug te
zoeken.
De totaalindruk van het hier
besproken boek is die van de
belangrijkste publicatie op het gebied
der Nederlandse kerkgeschiedenis na
de tweede wereldoorlog. Een
ongehoorde hoeveelheid materiaal is
op vakkundige wijze bewerkt,
geordend en beschreven. Het staat
vast dat dit handboek in lengte
van jaren zowel buiten als binnen de
universiteiten en theologische
faculteiten door lezers uit
verschillende kerken en van
verscheiden levens- en
wereldbeschouwing geraadpleegd en
bestudeerd zal worden. De vermelding
van feiten en namen is vaak
gecomprimeerd. Maar mede door de
duidelijke eenheid van stijl zit er een
grote vaart in het hele verhaal. Wat
een theologisch werk stellig ook als
hoge verdienste aangerekend mag
worden: het is leesbaar voor brede
kringen buiten de beperkte
gemeenschap der vakgenoten. Wij
hopen dat een tweede druk, die zeker
niet lang op zich zal laten wachten,
enig illustratief materiaal en wat
kaarten met kerkelijke en
staatkundige indelingen, van belang
vooral voor de geschiedenis der
Middeleeuwen en van de
reformatietijd, zal bevatten.
Dr. W Nijenhuis, die
kerkgeschiedenis doceeert aan de
Universiteit van Amsterdam,
bespreekt 'Nederlandse
kerkgeschiedenis' van prof. dr. Otto J.
de Jong Uiig. Callenbach. Nijkerk;
prijs f49.50 (geen illustraties).
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Verwacht mag
worden dat dr. S. E. Hof Luthers
predikant te Delft en bekend van
de NCRV-dagsluitingen, het op
hem uitgebrachte beroep naar
Amsterdam, zal aanvaarden. Dr.
Hof zal in de hoofdstad de taak
van studentenpredikant op zich
nemen, in de vacature ds. A. A.
Spijkerboer.
Dr. Hof is beroepen door de classis
Amsterdam van de hervormde kerk,
die momenteel de laatste hand legt
aan de kerkelijke formaliteiten. De
lutherse predikant zal deel gaan
uitmaken van de dan weer volledige
ploeg van studentenpastores, die
onder verantwoordelijkheid van de
classis Amsterdam van de hervormde
kerk werkzaam is.
Na het vertrek van ds. Spijkerboer,
die wijkpredikant werd in
Amsterdam-Noord, was er een
tweemanschap, dr. K. A. Deurloo en
ds. P. Bijlefeld, overgebleven. Na de
komst van dr. Hof, zeer vermoedelijk
nog vóór de zomerperiode, zullen de
taken ten aanzien van de pastorale
zorg en begeleiding van studenten aan
de Vrije Universiteit en de
gemeentelijke Universiteit, voor zover
nodig, nader worden bepaald.
Dr. Hof, die 40 jaar is. werd
predikant in 1964. Na Enkhuizen staat
hij sinds 1969 in Delft.
PRAAG. (Reuter/AFP) Voor het
eerst in 25 jaar zijn in
Tsjechoslowakije weer r.k.
bisschoppen gewijd. Curiekardinaal
Agostino Casaroli uit Rome verrichtte
de wijding van drie nieuwe
bisschoppen en een apostolisch
administrator (waarnemend bisschop).
De wijdingen werden mogelijk na
lange en moeizame onderhandelingen
tussen het Vaticaan en de
Tsjechoslowaakse regering. Van de
vijftien bisschopszetels in
Tsjechoslowakije waren er reeds
twaalf vacant geworden. De
besprekingen over de vervulling van
de nog resterende vacatures worden
voortgezet.
De belangrijkste vacature is die van
het aartsbisdom Praag. Men acht het
in Praag niet uitgesloten, dat
bisschop Stepan .Trochta van
Litomerice op korte termijn op deze
post zal worden benoemd, nu hij deze
week door paus Paulus tot kardinaal
is verheven.
In 1949 werd Trochta door de
communistische autoriteiten
verwijderd uit zijn ambt als bisschop
van Litomerice. Vijf jaar later werd
hij wegens hoogverraad veroordeeld
tot 25 jaar gevangenisstraf. Onder
Doebcek in 1968 werd vrijgelaten
en in zijn ambt hersteld.
DEN HAAG In januari werd vol
gens definitieve gegevens van het
Centraal Bureau voor de Statistiek
met de bouw van 12.728 woningen be
gonnen tegen 9753 in januari vorig
jaar. Het aantal voltooide huizen be
droeg in januari 11.192 tegen 8966.
EINDHOVEN De 71-jarige M. Lop-
pé is in Eindhoven tijdens het over
steken op een kruispunt door een
personenauto aangereden en enkele
uren later in het St. Jozefziekenhuis
overleden.
'•aiitip-
Li
De terughoudendheid van de schrijver
in theologisch opzicht is ook maniien
in zijn beschrijving van sommige
Nederlandse theologen Om een
voorbeeld te noemen: dat Kuyper
zijn oratie over 'Souve-einitcit
eigen kring' (1880) politiek
cultureel een duidelijk trema
is natuurlijk waar (blz. 3M
thema wordt niet inhouclei'
geëxpliceerd, behalve dooi eer. enk':!
verwijzing naar de opvatting
aangaande de neutrale c orheid (blz.
360). Dit is jammer omdat Knynyers
visie ter zake het aanzijn heeft
gegeven aan hoogst opmerkelijke, in
de hele wereld unieke cv'ti.rele,
maatschappelijke en staatkundige
organisatiepatronen. Deze hebben eet;
duurzaam bestaan gehad vol: nadat
men t.a.v. de opvattingen aangaande
de kerk (instituut en organisme» die
ermede verbonden waren, sceptisch
geworden is.
De lezer wiens belangstelling v oral
uitgaat naar de eigen tijd, zal
misschien door de laatste
hoofdstukken van het boek niet
geheel bevredigd worden. De schrijver
heeft op voorbeeldige wijze
vastgehouden aan zijn zeer
evenwichtige verdeling der stof: ieder
hoofdstuk telt ongeveer tachtig
bladzijden. Bovendien kent een
beschrijving van wat de Duitsers
'Zeitgeschiehte' noemen, haar eigen
moeilijkheden: men moet soms met
persbulletins, krantenknipsels en
andere uiterst verse informaties
werken die eerst later op hun waarde
beoordeeld kunnen worden. De
distantie tot de stof is veelal nog te
klein voor een gefundeerd historisch
oordeel. Het zijn waarschijnlijk deze
factoren die tot een sterke beperking
aanleiding gegeven hebben b.v. in de
beschrijving van de geschiedenis der
Twee modellen uit de voorjaars- en zomercollectie van Christian
Dior, die hij dezer dagen ook toonde in .Londen. Deze modellen zijn
een sprekend voorbeeld van de nieuwe tendens in de zomermode, die
de lange broeken en de nonchalante jakken afzweert en teruggrijpt
naar een zeer vrouwelijke mode, bestaande uit lange, zwierige rok
ken, sierlijke blouses en veel borduursel. Deze jurken van witte
organza zijn geborduurd met allerlei bloemmotieven.
OP JE AF LATEN KOMEN
In 'Een liefde van Swann' besclfl
Marcel Proust op onnavolgbare
een van de vaste bezoekers vanjj
'salon' van de1 Verdurins, nl doi
Cottard, van wie iedereen altijd
weten dat hij een betere diagnosij
is dan de beroemde Potain.
Cottard is een uitermate c
mens. Hij glimlacht altijd maar ij
beetje omdat die glimlach
betekenen kan. Hij heeft niet zo e
door of iemand schertst of niet!
dan kan de glimlach in elk gei I
gunstig voor hem uitgelogd wofj
Als de mondaine man Swann in f
kliekje binnenkomt geeft dof
Cottard hem 'met een dubbelziijft
lachje een knipoogje voordat ze
maar één woord gewisseld' hebi
Tussen haakjes schrijft Proust
dokter Cottard noemde deze miit
'op je af laten komen'. Dat tek
hem helemaal. Een onzeker man r
zich voorzichtig opstelt. En VP
opstelling moet vooral verbergen
hij zflf geen initiatief heeft.
iemand hem iets verklaard he tV
antwoordt hij bijna stereotiep: dat
dan in orde, alsof hij voor ziclu j t
constateert dat dit althans
geen initiatief van hem vraj ,ie5
- - - „bek Io®
Dokter Cottard is geen onbeL_
fenomeen. Men kan die muziek C®?;
'op je af laten komen' niet alleen
mensen constateren, maar evenj
bij instanties. Wie de laatste jaren
politieke gedragslijn van ons
bestel heeft gevolgd kan zich moei
onttrekken dat die gedragslijn
'ijke
soort Cottard-lijn is. Wij laten
dingen op ons af komen. Een eijde
initiatief hebben we zeldi grget
Milieuvervuiling was natuurlijk vi eboin
ingewijden al veel langer een beken
dreiging, maar we hebben het op
af laten komen. Datzelfde kan gen e ve'
worden van veel kerken. Ook df°u w
laten we de dingen op ons afkom mT,
Wie nog wel eens een poging doet *f
dit te doorbreken modt rekenen an
sterke tegenwind. We zijn dat nr^!.vc
gewend. We vertrouwen de bestaan -A'lee
stand van zaken beter dan geheel
toekomst. We weten wat we hebt Jvern£
en niet wat we krijgen, zeggen \veP°en
die situatie vlotweg. En daarrfmet J
blijven we jarenlang achter de fei? verant
aanlopen. Daar zijn wel excuses wdoen
zoals de grote escalatie t werk!
problemen, de verwarrende sameifc
van allerlei vragen, maar dat ns S®"6
niet weg dat onze onzekerheid ut mar^
opzicht ons kwalijk parten speeltV te kr.
zouden vake'r allerlei situaties tfoenn'
moeten zijn en daarvoor
mensen en instituten hebben. Ook
de kerk.
loe
mbte
an A
leeft
zegt z
'veem a
$ok et
lema
et i
hatt
e v
gel
lemen
NED. HERV. KERK Eouwe
Beroepen: tot pred. bgw. werkz. (a ;elijk
secr. vrijz. chr. jeugdcentrale): M. uist
S. Cramer, eerv. onth. pred. ieesp
Alkmaar: te Woudenberg: C. van <j an N
en de
lê'êki
k
Bergh te Katwijk aan Zee:
Amsterdam (stud, pred.): dr. S.
Hof, Luthers pred. te Delft.
Beroepbaar: mevr. drs. L.
Reijendam-Beek, 1)1 iggen
Brandsmastraat 6, Breukelen. ,un v
Intrede: te Joure: A. Makkenze iesten
Katwijk aan de Rijn; te Hazerswouó i Le]
M. H. Geertsema uit Hendrik 1 osch,
Ambacht: te 's-Gravenhage (bi fet v
werkz.; Duinoordkerk): mej. drs. fcenin
de Groot, vicaris aldaar.
GEREF. KERKEN
Intrede: te Haarlem-Noord:
Wilschut uit Oosternijkerk, te Nie:
Weerdinge: R. Toorman, v.h.
geref. pred. te De Krim; te Dordre
(leraar g.o.): drs. M. van Krimpijjp
kand. aldaar. Kj)
GEREF. KERKEN (VRIJGEM l-
Beroepen: te Bedum: H. W. Ophofffll -
Gouda.
Beroepbaar: gesleld: kand.
Kruidhof. Krobergerstraat 23, Zwofl
Intrede: le Vrouwenpolder: kand.|
Woudt uit Bunschoten.
CHR. GEREF. KERKEN
Bedankt: voor Klundert: P. Beekl
te Noordeloos.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen: te Almelo: A. Hofman
Scheveningen.
Bedankt: voor Amsterdam-Centra
R. Boogaard te Leiden.
P G. Bins - Toeristengids Zeelu £ID
Brabant, Limburg. Uitgave: Het Spt aar c
trum - Utrecht. Prijs: 6,50. erg
De tweede, bijgewerkte druk van d(
Prisma-toeristengids heeft een vi ,jj e
nieuwingsproces ondergaan, me
dank zij brieven van plaats- en stree (ens
kenners na verschijning van de eers om)j
uitgave in 1965. De nieuwe vorm* onda
ving. gericht op alle toeristische fc t
zonderheden van streek en dorp, it C]|eg
alfabetische lijst van plaatsen, kaï )p
ten, plattegronden, tochten, draagten
mede het karakter van een handzai n-
aardrijkskundig woordenboek. Er n
een lijst van kampeerterreinen, ei eest
adreslijst van de provinciale- en reg". 0e
nale VVV's opgenomen, alsmede et pat y
literatuurlijst. De waarde van dei let
praktische gids schuilt echter voor n.ar
in de vermelding van bijzonder ve 00(,
details, zoals gegevens over diere ig
schutterijen, carillons, boerderije u.
molens, nngrijden en processies. E* Fe e[
uiterst gedegen werkstuk, waarmeegrvu
consciëntieuze toeristische journalj ejed
Bins alle eer inlegt.
