Wat doen we met
onze 19de-eeuwse
(kerk)gebouwen?
De zonde van Pikkie Louw
Aanvallen op kerk in Zaire
Afstammeling van
Confucius thans
baptistenleider
Trouw
K wartet
vandaag
Positie hervormde
kerkmusici geregeld
Beroepfngs-
werk
v i
Boekenetalag^
TROUW/KWARTET WOENSDAG 14 FEBRUARI 1973
door J. Kuijk
DEN HAAG De bedoeling van het boek van drs. H. P. R. Ro
senberg over de 19e-eeuwse kerkbouw is meer dan alleen een be
schrijvende en dat is maar goed ook. Die bedoeling maakt het tot
een bijzonder sympathiek boek en omwille daarvan kan zonder al
te grote gewetensbezwaren heel wat onbehagen over het beschrij
vende deel onuitgesproken blijven. Immers wie over onvol
ledigheden begint te zeuren, roept alras de verdenking op, het
goede te zien als vijand van het betere.
architectuur hebben vastgesteld
(voor de argumentatie verwijs ik
kortheidshalve naar het boek van
Rosenberg) wel met een probleem,
dat in feite overigens een politiek
probleem is.
Stellingen
De bedoeling van de schrijver is
overal in de tekst tussen de regels
te lezen en voor wie dat nog niet
duidelijk genoeg is, blijft er nog de
laatste zin van het boek: een
groot deel van die 19de eeuwse
bouwkunst is het waard in zijn
oorspronkelijke of in een nieuwe
bestemming bewaard te blijven.'
Het kost weinig moeite met deze
conclusie in te stemmen en nog
minder om zelfs tot een zekere staat
van enthousiasme te geraken als uit
het titelblad van het boek blijkt dat
drs. Rosenberg niet een willekeurig
(zij het bestudeerd) iemand is, maar
dat de rijksdienst voor de monu
mentenzorg zelve dit boek mede iets
van zijn eigen gezag heeft willen
meegeven door er in toe te stemmen
dat ook zijn naam in een verloren
hoekje op dat titelblad werd afge
drukt.
De vreugde kent geen grenzen.
Daarom maar niet al te zeer ge
treurd over het achterwege laten m
dit boek van een groot deel van de
minder opvallende, minder monu
mentale protestantse kerkbouw uit
de negentiende eeuw. Met name ont
breken in het boek de sobere, maar
zo bijzonder functionele zaalkerken,
zoals die in de jaren vlak na de
doleantie zijn gebouwd.
Een man als architect Rietveld bij
voorbeeld, die als kind met zijn
ouders meeging naar de gerefor
meerde Oosterkerk aan de Malie
baan in Utrecht, heeft niet lang
voor zijn overlijden in een persoon
lijk gesprek zich waarderend uitgela
ten over de treffende eenvoud van
deze kerk.
Ik geloof onvoorwaardelijk aan het
historisch belang van deze kerkge
bouwen. Ten eerste omdat zij een
illustratie zijn van de maatschappe
lijke bepaaldheid waarin een groot
deel van Abraham Kuypers volgelin
gen toen leefde en ten tweede om
dat zij door hun eenvoud en functio
nalisme uit het oogpunt van bouw
geschiedenis hun tijd een stuk voor
uit waren.
Ik noem met name de Utrechtse
Oosterkerk, omdat ook deze kerk
met sloop wordt bedreigd door wat
gerust de 'gebruikelijke' omstandig
heden kunnen worden genoemd; het
teruglopen van het kerkbezoek en
de ontvolking van de wijken of
parochies rondom de kerk.
Bovendien geldt bij dit type kerken
in heviger mate dan bij de andere
dat het behoud of verloren gaan de
gereformeerden zelf het minst van
allen schijnt te interesseren en de
buitenstaanders het kennelijk ook
niet zo gauw zien zitten. Die dolean-
tiekerken zijn zelden een herken
ningspunt van stad of dorp, omdat
zij alle opsmuk en statigheid de
soms pompeuze deftigheid van de
negentiende eeuw missen.
Geen kwaad woord over de histori
sche waarde en waardering van die
deftigheid, mits de waarde van de
soberheid maar niet wordt miskend.
Het bovenstaande geldt trouwens
niet alleen voor de negentiende
eeuwse kerkelijke architectuur. Ie
dereen met ogen om te zien, kan
het betoog gemakkelijk uitbreiden
tot bijvoorbeeld het Kurhaus in
Scheveningen (om iets groots te
noemen) of een gewone burgermans
woning of boerenbehuizing in stad
of dorp.
Ondertussen zitten wij als wij de
waarde van de negentiende eeuwse
Laten wij eerst een paar constaterin
gen en stellingen op een rijtje zet
ten.
De dienst monumentenzorg (zie
dit boek) erkent op indirecte wijze
het belang van een stuk bedreigde
architectuur.
Bij de steeds toenemende aan
dacht voor ons milieu komt er ge
lukkig ook aldoor meer belangstel
ling voor de stedelijke omgeving.
Stad en natuur als leefgemeenschap
zijn allerminst vijanden. Trouwens
wat is natuur nog in dit land?
In sommige plaatsen is al geble
ken dat de mensen bereid zijn ach
ter de kachel vandaan te komen om
zich in te zetten voor het behoud
van een stuk negentiende eeuws mi
lieu. Een recent voorbeeld is Leeu
warden. waar velen in beweging
kwamen omwille van de Bonifacius-
kerk van Cuypers.
Er is een maatschappelijke ont
wikkeling gaande (niet eens geheel
los van de zich gelijktijdig voltrek
kende ontkerkelijking) die om
steeds meer gemeenschapsruimten
vraagt.
Wij kunnen ons in Nederland
gelukkig prijzen met een bijzonder
goede, dat is: soepel toepasbare mo
numentenwet.
Gereformeerde Oosterkerk te Utrecht.
Eén geheel
Alle vijf hier boven genoemde pun
ten zullen als één geheel moeten
worden beschouwd; als overwegin
gen voor één beleid. Het vervelende
is alleen dat het er nu meer dan
ooit op lijkt dat de ongunst van de
tijden zich richt tegen de hierboven
bepleite eenheid.
Alleen in uitzonderingsgevallen
blijkt er nog wat te ritselen te zijn.
Als er beslist wordt, dan is het ad
hoe. Het blijkt in de praktijk voor
de betrokkenen uiterst onvoorzichtig
om van precedenten te spreken. En
als de uitvoerende overheid van de
talrijke mogelijkheden van een soe
pele wet niet of nauwelijks gebruik
maakt, wat heb je dan eigenlijk aan
die soepelheid?
De oorzaak van dit alles is geen
onwil of gebrek aan medewerking
van enige instantie (waarbij dan in
de eerste plaats aan de rijksdienst
voor de monumentenzorg moet wor
den gedacht), maar veeleer aan het
hele politieke complex dat hierbo
ven is aangeduid als de ongunst der
tijden.
De monumentenwet uit 1961 is op
gesteld in een tijd, toen het nog
leek of alle bomen in de hemel
konden groeien. Vandaar die open
opstelling van de wet, waardoor het
mogelijk is voor elk enigszins mooi,
imponerend, lief, curieus of belang
rijk gebouw (of gebouwtje) van
vijftig jaar of ouder, een kaarsje te
ontsteken en bijdragen te geven
voor de conservering.
De kater
Maar de kater is ras gekomen. En
dat betekent dat op het ogenblik het
hele politieke denken in Nederland
verschraald is tot de financieel-eco-
nomische vraagstukken met voor
een enkele, ongevaarlijke zonderling
de mogelijkheid van een excursie op
het terrein van de staatsrechtelijke
vernieuwing (ongevaarlijk, alleen
maar in die zin dat het niets kost).
Als bijna het hele welzijnswerk
heeft monumentenzorg ervaren wat
het in dit ijzige klimaat betekent,
dat de kosten van het werk voor
zeg maar: honderd procent worden
bepaald door de loon- en materiaal
kosten. Produktiestijging is er niet
bij en dus gaan deze kosten gelijk
met de inflatie mee.
Alle goede bedoelingen van de mo
numentenwet ten spijt betekent het
dat er op- deze manier nauwelijks
groei zit in de monumentenlijst. En
voorlopig kan geen minister of
staatssecretaris van C.R.M. hoezeer
hij persoonlijk misschien ook onder
de indruk is van Rosenbergs boek,
zelfs niet de helft van Rosenbergs-
inventarisatie (en de hierboven be
pleite uitbreiding) aan de monu
mentenlijst toevoegen.
Twijfelgevallen
Steeds weer gaat het in twijfelgeval
len om de vragen van bestemming
en rentabiliteit. In de sfeer waarin
deze vragen worden gesteld zijn
(met de hoge toestemming van mo
numentenzorg) de wonderlijkste
consequenties mogelijk, zoals blijkt
uit de neo-gotische Willemskerk in
Den Haag, die nu aan zijn derde
bestemming (na koninklijke manege
en hervormde kerk) toe is in de
vorm van een kantoorgebouw.
Een erg gelukkige ontwikkeling il
lustreert die Willemskerk niet, in
zoverre op deze manier een wel erg
sterke waardering uitsluitend aan de
gevel van het monument wordt ge
geven. Maar aan de andere kant: wie
denkt aan het grote getal, gebouwen
waarom het gaat en aan sombere
politieke prognoses, probeert er van
te maken wat er van te maken is.
Wat dan al die kerkgebouwen (of
gemeenschapsruimten als het straks
moet) aangaat: persoonlijk zou ik er
niet zoveel bezwaar tegen hebben
als de dienst van de monumenten
zorg bij de conservering van deze
gebouwen een oogje zou dichtknij
pen als een vakbekwame, oorspron
kelijke vent een plan zou indienen
in plaats van de objectief-kunsthisto
risch, maar soms ook wel wat steriel
werkende restauratiespecialist.
'De 19-ecuwse kerkelijke bouwkunst
in Nederland' door drs. II. P. R.
Rosenberg. Uitg. Staatsdrukkerij
Den Haag; 227 pag., 208 ill.; prijs
ƒ25.
wordt voorgesteld. Maar hoe dat alles
echter zij, het mag ons niet beletten
kritisch tegenover Amerika te staan
en tegen de barbaarsheden die het in
Vietnam heeft aangericht.
Dieren
G. van Welsum
Protesten (4)
Protesten (3)
De heer C.H. Minnema uit Stockton
(Cal), haalt het nazibeest van stal dat
heel wat erger gruwelen deed dan
recentelijk in Vietnam gebeurde. Het
is verre van mij een excuus voor de
beestachtigheden van Hitier te zoe
ken, maar toch moet het mij van het
hart dat ik het gooien van napalm
bommen, fragmentatiebommen en
meer van dat fraais, met alle gevolgen
van dien, minstens even erg vind als
dat wat de nazi's deden. Trouwens
wat hebben de Amerikanen in dat
land, dat ver buiten hun eigen terri
toir ligt, te maken? Bovendien, weet
de heer Minnema niet dat in Zuid-
Vietnam het door en door corrupte
Thieu-regime door Amerika be
schermd en in stand gehouden wordt
tegen de wil van het Vietnamese volk
in? Het is waar. in de periode '40-'45
heeft Amerika heel wat voor Neder
land gedaan, al was die hulp lang niet
zo altruïstisch als door sommigen
C. H. Minnema is ernstig verontrust
over de protesten tegen de massa
moord in Vietnam. Ik begrijp volledig
dat hij gegriefd is door het feit dat
Amerika vaak kritiek krijgt en Rus
land bijna nooit. Dat is ook fout.
Maar aan de andere kant zijn het
toch maar de Russen die zo verstan
dig zijn geweest zich niet militair met
deze zaak te gaan bemoeien in de
hoop dat Amerika hier ook van af zou
zien. Zo gek is het dus niet dat zij N,
Vietnam steunen want zij hebben net
zo goed als Amerika hun belangen te
verdedigen. Hoe durft de Raad van
Kerken Amerika te veroordelen het
zijn toch christenen? vraagt C. H.
Minnema. Juist dèèrom durft de kerk
dat!!!! Laten we daar maar blij om
zijn.
Bergen (N.H.)
Jaap Sluis
Keurige lieden..
problemen: de inflatie, de dalende
moraal, de stijgende misdadigheid
enz. enz. Dat onze politici niet met
rode hoofden van schaamte rondlopen
is alleen hieraan te wijten dat ze
allemaal in een kring lopen en de één
zich achter de ander tracht te ver
schuilen. Zo zakt het land steeds die
per weg en worden straks steeds on
aangenamer maatregelen nodig. 'Heft
dan de slappe handen op en strekt de
knikkende knieën, en maakt een recht
spoor met uw voeten, opdat hetgeen
kreupel is niet uit het lid gerake,
doch veeleer geneze' (Hebr. 12: 12.
13). Dat is wat anders dan verstop
pertje spelen op een puinhoop.
Amsterdam
A. J. de Bruin
Billy Graham
Ik wil niet discussieren over de 'fou
te' oorlog in Vietnam, maar ik zou
wel willen waarschuwen, toch voor
zichtig te zijn met het veroordelen
van mensen en inzonderheid van men
sen die God gebruikt om Zijn evange
lie te verkondigen. Ditzelfde zou ik
willen zeggen tot de gereformeerde
voorgangers die onlangs adviseerden
niet meer naar Billy Graham te luis
teren.
Vlaardlngen A. v.d. Lee
ROME (AFP) Het Vaticaau maakt
zich volgens betrouwbare zegslieden
zorgen over de hervatting van de
aanvallen op de kerk in Zaire van de
kant der officiële instanties.
De situatie schijnt er ongunstiger
voor te staan dan vorig jaar, toen
president Moboetoe verzekerde, dat
hij alleen bezwaren had tegen kardi
naal Maloela. Nu schrijven de kranten
over de bisschoppen als 'trawanten
van de duivel' en beschuldigen zij
hen ervan de nationale revolutie te
saboteren.
Maandag nodigde president Moboetoe
de kardinaal uit voor een gesprek. Hij
liet ook de voorzitter van de bisschop
penconferentie van Zaire mgr. Lesam-
bo, voor een onderhoud overkomen.
Doch twee dagen eerder had de pers
het Vaticaan ervan beschuldigd finan
ciën beschikbaar te hebben gesteld
voor sabotage. President Moboetoe
zelf verklaarde over officiële documen
ten te beschikken, waaruit zonder
twijfel bleek, dat de bisschoppen een
contra-revolutie voorbereidden.
Vorige week legde de minister van
cultuur de gehele kerkelijke pers een
verschijningsverbod op. Hierdoor wer
den 31 bladen en tijdschriften van
rooms-katholieke en protestantse hui
ze getroffen.
TAIPEH Een nakomeling van Con
fucius is president geworden van de
baptistenconventie van Formosa.
Koeng Fan Pei is in de 77e lijn een
afstammling van de vermaarde Chine
se wijsgeer, die eigenlijk Koeng
Tsjoeng Ni heette en Koeng Foe Tse
('meester Koeng') genoemd werd. De
Koeng van nu is voorganger van een
baptistengemeente in Keelung.
AMSTERDAM In de Lijnbaans
gracht in Amsterdam is gistermiddag
het lichaam opgehaald van een 49-
jarige Amsterdammer, die in de nabij
heid op een boot woonde. Het is niet
gebleken dat er een misdrijf is ge
pleegd, aldus de politie.
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
N.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
Drs. J. Tamminga.
Hoofdkantoor N.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020 - 22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69 73 60 768). Gem.giro
X 500.
Wat de vier ambtenaren met hun
ingezonden stuk van de 6e dezer po
neren. nl. dat iedereen zou weten dat
ambtenaren het keurigste soort men
sen is, dat er bestaat, riekt wel heel
sterk naar eigen roem! Een feit blijft
in elk geval dat de ambtenaren aller
minst het recht hebben zo hoog van
de toren te blazen. Zij doen er beter
aan zich ervan bewust worden welk
een zeer bevoorrechte positie zij in
onze maatschappij innemen met hun
waardevaste vrij hoge pensioenen,
aleer zij in protestmarsen de straat op
gaan. Hierbij vergeleken zou men de
op de rand van de armoede levende
AOW'ers, die niet eens de vuist in
protest kannen ballen omdat zij 'het
staken' niet meer als chantagemiddel
kunnen bezigen, zonder overdrijving
met als 'op rantsoen gestelden' kun
nen betitelen. En dat in die tijd van
'ongekende overvloed' waarin wij
thans leven!!
Den Haag
M.M.A. van Raaltrn
Politici
Onze politici zijn erg knap. Ze weten:
wat Amerika in Vietnam moet doen.
Porugal in Afrika en hoe de Z.
Afrikaanse blanken moeten handelen
tegenover negers. Minder duidelijk
wordt het hun, als het gaat om de
joden in de Sovjet Unie en helemaal
geen raad weten ze met Nederlandse
ADVERTENTIE
Verschenen
TEKST EN UITLEG.
10 bijbelstudies met gespreksmogeltjk-
den voor jongeren- en andere groepen.
Nog leverbaar: SAMEN LEZEN II.
10 bijbelstudies met gespreksmogelijk-
heden voor Jongeren- en andere groepen.
LCGJ, postbus 99. Driebergen.
Bestellingen: ƒ3.- op giro 47 50 60 t.n.v.
gereformeerd jeugdwerk. Driebergen,
o.v v. Tekst en Uitleg of Samen Lezen II.
door H. Biersteker
Op 30 januari luidde het opschrift van een
hoofdartikel in het gematigd nationalistische
Zuidafrikaanse dagblad Die Burger: 'Nee. Nee,
Nee!' Dat is allerminst gematigd. Zo'n emotionele
kop boven een commentaar hebben we bij mijn
weten nog nooit in Trouw of het Kwartet gehad:
er moet nogal wat gebeurd zijn om zo'n heftige
reactie op te roepen.
Welnu, het is gauw verteld: op een jeugdleiders
conferentie van de FAK, de Federatie van Afri
kaans Kultuurverenigings, heeft de gewestelijke
vertegenwoordiger van West Kaapland, Pikkie
Louw. verklaard, dat de kleurlingen het grootste
probleem zijn van het land. 'De kleurling is in
zijn wezen kultureel een geheel ander mens. Het
aantal kleurlingen met een calvinistische opvat
ting is zo klein dat L.en het niet serieus in
rekening kan brengen. Breng zulke mensen nu
eens samen met blanken: ik moet de predikant
nog zien die voor beiden kan preken', aldus de
heer Pikkie Louw.
Voorts werd op de conferentie onder meer uitge
sproken, dat 'kleurlingen wel minder verdienen,
maar dan ook alles goedkoper kunnen krijgen' en
voorts dat zij 'alleen maar beperkte maar niet de
volle burgerrechten kunnen krijgen eerst moe
ten ze bewijzen dat ze iets voor het land beteke
nen.'
Het is niet zozeer dit verhaal dat de aandacht
verdient, maar de woede die het heeft veroor
zaakt. Nadat de hoofdredacteur van Die Burger
zijn woede heeft geuit over deze 'afgrijselijke
gedachten' zijn de kolommen voor de lezerspost te
klein om alle verontwaardiging over Pikkies denk
beelden te bevatten. Zoiets mag nooit meer voor
komen. hoe kon de FAK tolereren dat de jeugd zó
geïndoctrineerd wordt? En inderdaad, de FAK
distanciëert zich een paar dagen later van de
'kwetsende dingen' die over een 'andere bevol
kingsgroep' gezegd zijn en zal herhaling ervan
zien te voorkomen.
Vanwaar deze woede?, zal men zeggen. Dit is toch
consequent doorgeredeneerd de dagelijkse filosofie
waaronder de blanke Afrikaners leven? En zeker
bij de Afrikaanse kuituurverenigingen, ontstaan in
de jaren twintig tegen de dominerende Engelse
invloed. Zij zijn samengebundeld tot een van de
vuisten van de Broederbond, die daarna is gaan
hameren op absolute blanke 'baasskap'. Volgens
een studie van Sheila Peterson zijn vrijwel alle
nationalistische Afrikaner organisaties bij deze
federatie aangesloten, maar ook 250 kerkeraden
van de drie Afrikaner denominaties. Conferenties
als deze, er stond een reeks van dertig op het
programma, worden meestal door deze kerken
gehuisvest. Het algemene doel is de liefde aan te
wakkeren voor alles wat 'eie' (eigen) is: geloof.
Van
-4LEI]
AUTO
150
zijn
De opmars van de auto in onze s
leving en in 't bijzonder in deXIJ,,
agglomeraties baart ongetwijfeld K
zorg. Het probleem van het pari 'wa
in de binnenstad dreigt onoplo subs
te worden. Dat mensen die ook
uit weer geld willen slaan op 'en
bepaald moment misgerekend bl 'an_
te hebben (het Tabak-pakhuis a< >ee*'
rand van de Jordaan) is geen i !^a
De gemeente zal wel zo verst t°u'
zijn hier iets goeds van te m loev
zonder dat de burgerij uitgeli latc
wordt aan honger naar van alle nak<
auto mag problematisch gewc »uite
zijn, dat neemt niet weg dat wij ijn
samenleving bijna niet meer ku e?1
denken zonder dit vervoermi uite
Reeds jaren lang hebben bemidi >un
mensen zich van dit gemak ku 'evo
bedienen en het zou wel bijzi oor:
sneu zijn wanneer vandaag of mi rekl
door welk soort belasting (zonder lere
gressie) dan ook wat dit betreft üsza
stok tussen de benen (wielen) onu
ken zou worden. Bovendien va ieefl
denken aan hen voor wie de b en
winning er aan hangt of een zi sn'-
vervulling van hun opdracht, die en:
dat is misschien een cirkel - egoi
door dit vervoersmiddel steeds oi oor
tender geworden is. Maar dit
rechtvaardigt m.i. niet het hele j0]
spektakel. Dat men nieuwe auto's
toonstelt en nieuwe mogelijkhed« lij
freert, ontmoet bij mij geen v uid:
maar wel de brallende toon die uit ang
reklame voor dit middel spreekt »anc
auto's duurder worden is geen oor
der. Alles wordt duurder, dus wa alle
de auto's niet? De mate waarin es
een punt van overweging kunnen
Maar wat het meest belachelijke
het gegoochel met de kilometerte »uv
Onbeschaamd wordt meegedeeld
bepaalde wagens gemakkelijk e
enkele seconden tot 200 Km per
op te trekken zijn. Waar wil me uis
doen? Hopelijk niet op onze w ier:
die geen van alle op een gr aal
snelheid dan 120 km per uur
kend zijn. Hier kunnen alleen
ongelukken van komen. Ik sta a
het protest dat de vorige week
een aantal mensen tegen de verëjusz;
overtredingen gedaan is, maar
hieraan zou iets te doen zijn, nl.
eenvoudig het binnenkomen van
gens met bepaalde grote snelhei ien
paciteit te verbieden. Dat moet ne i
lijk zijn. We hebben ze niet nod Iet
we voelen er ons duidelijk doo
dreigd. Om van onze kinderen
maar te zwijgen.
Iigi
e
eel
DEN HAAG Na jarenilange onder
handelingen tussen de nederlandse
hervormde kerk, de koninklijke ne
derlandse toonkunstenaarsvereniging
en de nederlandse organistenvereni
ging is overeenstemming bereikt over
een regeling van de rechtspositie van
de kerkmusici. Het is de bedoeling,
dat de regeling nog dit jaar, waar
schijnlijk met terugwerkende kracht
tot 1 januari wordt ingevoerd.
De regeling geeft voorschriften ten
aanzien van de opleiding, benoem
baarheid en bezoldiging. De regeling
verdeelt de kerkmusici in drie groe
pen: gediplomeerde vakmusici even
eens .in het bezit van het praktijkdi
ploma kerkmuziek, gekwalificeerde en
ongediplomeerde amateurs. In de lu
therse kerk wordt aan een analoge
regeling gewerkt.
De kon. ned. toonkunstenaarsvereni
ging wil in samenwerking met de
nederlandse organistenvereniging op
31 maart in de Geertekerk in Utrecht
een feestelijke bijeenkomst houden
ter gelegenheid van de aanvaarding
van de regeling rechtspositie kerkmu
sici door de hervormde kerk.
NED. HERV. KERK
Beroepen: te Oudewater: J. T.
der te Middelharnis; te Sto
(toez.): A. J. Wtenweerde te Gi
broek.
Bedankt voor Rijssen: C. vd. Ber,
Katwijk aan Zee; voor Nw. Ai
dam: D. Driebergen te Sellingen.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Rotterdam-Overschiej
de Kok te Meliskerke; te Lemelei
Oudega (Wymbr.): J. L. Zij
kand. te Amsterdam.
CHR. GEREF. KERKEN
Bedankt voor Haamstede-ZierikzeJ
C. L. Starreveld te Kornhorn.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Nieuw-Beijerland:
Weststrate te Meliskerke; te Oud
erland: J. Mol te Hardinxveld.
taal, land en volk. En dat geloof is het calvinis
me. Vandaar dat Pikkie Louw er behoefte aan had
aan te tonen, dat van de kleurlingen slechts een
te venvaarlozen fractie er calvinistische denkbeel
den op na hield. Maar dat bleek nogal een
blunder te zijn. Daags daarna rekent een theoloog
in Die Burger voor, dat 30 procent van hen in de
Nederduitsgereformeerde Zendingskerk zit en als
men de presbyterianen en congregationalisten ook
tot de calvinisten mag rekenen, dan is zelfs 50
percent calvinist
De preek
Er komt in Die Burger nog wel een dominee
opdraven die Pikkie Louw bijvalt en wijlen prof.
dr. K. Dijk citeert, dat de preek geen schot in de
lucht, geen klaroenstoot in de ruimte is, maar
altijd een boodschap aan zeer bepaalde mensen.
En de kleurlingen hebben nu eenmaal een andere
achtergrond, andere dagelijkse levensomstandighe
den en problemen... (de vraag hoe dat komt
behandelt de weleerwaarde niet). Tegelijk schrijft
een 'zuivere blanke nationalist' dat hij dominees
weet die wèl voor kleurlingen en blanken tegelijk
kunnen preken, namelijk kleurlingenpredikanten.
bij wie hij gaarne onder het gehoor zit omdat
hun preken 'glashelder en tot heil' zijn beter
dan de 'geleerde verhalen uit de zwierige kathe
dralen'.
Uit alle boze post die Pikkie Louw met zijn
vormingswerk heeft opgeroepen blijkt een duide
lijke sympathie voor de kleurlingen. Vooral de
bewering dat ze minder verdienen maar dan ook
alles goedkoper kunnen krijgen, wordt afgestraft.
Een boer die het met zulk loon voor zijn gezin
zou moeten doen. zou al lang zelfmoord gepleegd
hebben of in 'het malhuis' terecht zijn gekomen,
aldus een briefschrijver.
Illusie
Toch heeft Pikkie Louw met zijn als kwetsend
ervaren opmerking niet anders gedaan dan het
bikkelharde dogma van de apartheid te onderstut
ten dat velen ten opzichte van de kleurlingen
eigenlijk liever niet gehandhaafd zouden zien. Zij
proberen de scherpe kantjes eraf te slijpen en
maken zichzelf wijs dat het in'de praktijk met
deze barrière nog wel meevalt. De zonde van
Pikkie is nu dat hij deze illusie verstoord heeft.
Trouwens, die blanken die nu en dan met de
gedachte spelen eens met de kleurlingen één lijn
te kunnen trekken ten aanzien van de zwarte
meerderheid, stuiten niet alleen op dit dogma. De
leider van de Coloured Labour Party, de heer
David Curry, die zojuist bestuurslid is geworden
van het Christelijk Instituut, rekent de tweemil
joen kleurlingen eenvoudig tot de 19 miljoen
zwarten en is solidair met hen.
A. van Nieuwkoop Koers west!
de 'Alk' de aardbol rond. Uit|
Uitgeverij C. de Boer jr, BuT
Prijs: ƒ7,90.
Anthony van Kampen heeft dil
boek, een reisverslag van een
gezagvoerder ter koopvaardij, j_
waarderend voorwoord meegegi.
De eerste juli 1946 verliet de toe aa
jarige kapitein Aldert van Ni*"
koop, sinds z'n 28ste jaar gezag 'ej
der bij de Nederlandse koopvajjJJ™'
de Nieuwe Waterweg met de
een als sketch getuigd stalen sch«
Z'n doel was om als eerste Nedei
se sportzeiler de aardbol te rol
Zijn beide tochtgenoten waren
bevaren. Van Nieuwkoop zag z'
vensdroom wreed verstoord, w
scheepje verging op de thuisreis,
bij Suez op het beruchte Asraf
Het had toen ruim 25.000 zeen 1
afgelegd. Deze grote teleursti gai
heeft de zeeman er niet van ku
weerhouden z'n ervaringen tijden
bijna geslaagde wereldreis te boi
stellen. Z'n relaas is boeiend, h
ook een 'leerboek', dat antwoord
op een uitdaging. Aanbevolen
hen, die van de zilte lucht houde
de zeewind niet schuwen.
'Doden met verlof' door dr. Hei
Musaph. Ultg. Bosch en Keunl
Baarn. 159 blz. Prijs ƒ9,50.
De psychiater Musaph beschrijf
dit boek. dat als ondertitel 'depn
en doodsdrift' heeft, zijn ervari
met zelfmoorden en zelfmoordpf
gen. Deze ervaringen dateren al
voor en tijdens de oorlog, toen
-met name joden zelfw
pleegden. Later ontmoette hij
psychiater tientallen mensen na
mislukte zelfmoordpoging. In dit
geeft hij zijn ervaringen, getoetst
de literatuur, weer.
LI
