Voorwaardelijke straf
geëist in proces arts
'Afspraken van Deil
zijn niet geschonden'
Daudt krijgt bevel
aan 't werk te gaan
613e
Staatsloterij
Den Uyl soepel
tegenover
confessionelen
OUW/KWARTET DONDERDAG 8 FEBRUARI 1973
Euthanasie-saak trekt veel belangstelling
BINNENLAND/KUNST 'i PNOUS9 /Kil
Van en onzer verslaggevers
jLEEUWARDEN Kort nadat de 78-jarige mevrouw Margina van Boven-
Grevelink was opgenomen in het rooms-katholieke verpleegtehuis Mariënhof
in het Friese Oostenvolde werd haar dochter, de 45-jarige arts G. E. Postma-
van Boven uit het naburige Noordwolde opgeschrikt dat haar moeder uit bed
was gevallen.
Nadat mevrouw Postma zich in gezel
schap van haar zuster, mej. G. van
Boven uit Assen, naar het verpleegte
huis had gespoed, trof zij haar moe
der aan met een groot verband om
het hoofd. 'Ik woi er af', verklaarde
mevrouw Van Boven laconiek. Op het
verwijt van haar dochters dat zij een
verpleegster had moeten roepen toen
lij uit bed wilde, antwoordde zei:
'Nee, ik wou van het leven af'. Me
vrouw Van Boven had zich met het
ïoofd naar beneden op de stenen
vloer laten vallen
Die val is voor mij een heel erge
schok geweest', zei gisteren een geëmo-
ioneerde mevrouw Postma, die voor
ie rechtbank in Leeuwarden terecht
tond op verdenking actieve euthana-
ie te hebben gepleegd.
Pas toen', voegde zij er aan toe,
voelde ik heel goed aan door wat voor
iel mijn moeder vooral geestelijk was
egaan'. Haar raadsman mr. A. T. Vos
it Groningen merkte in zijn pleidooi
dat deze zelfmoordpoging voor zijn
iënte een signaal was geweest. Op
at moment werd de gewetensstrijd
ie mevrouw Postma al geruime tijd
lad gevoerd, in beginsel beslist: het
lerhaaldelijk door mevrouw van Bo
en geuitte verlangen uit haar
isychisch lijden verlost te worden,
ou worden gehonoreerd. De definitie-
e beslissing werd op zaterdag 16
ktober 1971 genomen. Op bezoek in
lariënhof zag mevrouw Postma zoals
ij gisteren vertelde, haar moeder op-
ij gezakt in een stoel hangen, vastge-
onden met riemen. Haar tong hing
it haar mond, in haar ogen lag een
anhopige blik. 'Het waren de ogen',
ei haar ïaadsman, 'van een wild dier
at vroeg om het einde'. Na overleg
iet haar man A. Postma, eveneens
rts, gaf mevrouw Postma haar moe-
er bij haar volgende bezoek op dins-
ag 19 oktober 1971 het verlossende
spuitje, gevuld met 200 mg morfine,
een dodelijke hoeveelheid zoals zij
wist. Na enkele minuten overleed
haar moeder.
Belangstelling
Het geruchtmakende proces tegen me
vrouw Postma trok gisteren grote be
langstelling. De rechtzaal was tot de
laatste plaats gevuld. Voor het ge
rechtsgebouw had zich een handvol
demonstranten verzameld, gewapend
met spandoeken waarop te lezen
stond: 'Terug naar Gods woord', 'Gij
zult niet doden' en 'Euthanasie is
bedekte moord'.
Bij haar aankomst werd mevrouw
Postma belegerd door fotografen en
filmers. De rechtbank, gepresideerd
door mr. C. J. Veder, hield zich
vooral bezig met de vragen of de
toestand, waarin mevrouw Van Boven
verkeerde, werkelijk uitzichtloos was
en of het lijden niet op een andere
wijze beëindigd had kunnen worden.
Op deze twee punten openbaarde zich
tijdens de zitting een verschil van
inzicht tussen mevrouw Postma en
haar als getuigen gehoorde man en
zuster enerzijds en de geneesheer
directeur van Mariënhof, de 68-jarige
dr. J. van Gol anderzijds. De laatste
had destijds geweigerd de overlijdens
akte te tekenen en de officier van
justitie in Leeuwarden ingelicht.
Als getuige gehoord zei de heer Van
Gol dat mevrouw Van Boven lang
niet een van zijn ergste patiënten
was. Hij had het lijden van mevrouw
Van Boven naar zijn zeggen gemakke
lijk kunnen verzachten door haar ge
neesmiddelen toe te dienen, maar hij
had daarvan afgezien, niet alleen om
dat hij het niet nodig vond, maar ook
omdat zijn patiënte dan versuft zou
raken, hetgeen de kans op revalidatie-
pogingen waarvan hij nog wel heil
verwachtte, aanzienlijk zou vermin
deren.
Ander beeld
Uit de verklaringen van Mevrouw
Postma, haar man, haar zuster en in
zekere zin ook van de als getuige
gehoorde verpleegkundige P. Smilde
rees een heel ander beeld op. Me
vrouw Van Boven werd in april 1971
getroffen door een beroerte, waarna
zij in een ziekenhuis in Assen werd
opgenomen. Wegens kanker was haar
toen al een borst afgezet: bovendien
leed zij al geruime tijd aan hardho
rendheid. Ontwaakt uit haar coma en
geconfronteerd met de volgens mr.
Vos deplorabele toestand waarin zij
verkeerde, zei zij toen al tegen haar
kinderen: 'Jullie hadden mij niet be
ter moeten laten worden'. Ten gevol
ge van de beroerte was haar lichaam
aan de linkerzijde verlamd geraakt.
Na enige tijd werden de eerste revali-
datie-pogingen ondernomen; het echt
paar Postma moedigde mevrouw Van
Boven daarbij aan. Tijdens de behan
deling werd mevrouw Van Boven
overvallen door depressies als gevolg
waarvan zij niet meer aan haar revali
datie wilde meewerken.
Naar tehuis
In die periode liet zij al weten: 'Ik
kan er altijd nog een eind aan maken
door uit bed te vallen of uit een raam
te springen'. Toen mevrouw Van Bo
ven niet langer in het ziekenhuis kon
blijven moest naar een verpleegtehuis
worden omgezien. Haar beide doch
ters waren om practische redenen
niet in de gelegenheid haar in huis
op te nemen. Na een wachttijd van
enkele weken ging zij begin septem
ber 1971 naar Mariënhof, een tehuis
waaraan zij zelf de voorkeur gaf om
dat een kennis van haar er niet
ADVERTENTIE
NIET ALLEEN MAAR
SAMEN
•••••••••••••a
In de Prinses-puzzelaktie dd,
13 januari 1973
tov. Philadelphia kwamen deze
week de volgende winnaars uit
debus:
I
rijswinnaars in de tiende ronde van
Philidelphia-puzzelaktie in het da-
lesblad Prinses.
prijs een afwasmachine:
Mevr. M. Meerman-Feyen,
Nansumerweg 32. Holwierde (Gr.),
prijs een orgel:
Mej. J. D. Wielenga,
van Goyenlaan 185. Soest,
t prijs een radio:
Fam. E. J. Bos,
Celebeslaan 18. Ede.
e prijs een statenbijbel:
W. H. Veldhuis,
Kolkstraat 12. Almelo,
f prijs een bromfiets:
Mej. S. de Jong, Isabellaland
1700 K-ll. Den Haag.
f prijs een pakket levensmiddelen:
Mevr. Homans,
Dorpsstraat 44, Sellingen (Gr.),
t prijs een beauty case met inhoud:
Nelly van Nieuwkerk,
Poelkade 40. 's-Gravenzande.
e Prijs een wollen deken:
Mevr. P. Fonteine-Oosse, Nieuwer-
kerekestraat 52. Krabbendijke.
prijs een haardroogkap:
Mevr. G. Bosch-Prins,
Hommerterweg 83, Hoensbroek.
'e prijs handysit set:
Mevr. W. Postma-Smit,
Hondiusstraat 19. Leeuwarden.
Ie prijs set hulpjes
de huishouding:
Mevr. H. Bruggeman-Post.
Lange Dam 7, Urk.
ke prijs 2 kruidenrekken:
M. v. Hengel,
Do Costastraat 106, Zwijndrecht.
,3e prijs schouwtje:
Mevr. Berg-Fledderus,
Wittelte 31, Diever.
k prijs badkamerset;
Mej. C. v. d. Water,
Nieuwsteeg 11, Tricht (Gld.).
k prijs personenweegschaal:
Mevr. C. Schreuder,
Stadshagen 28, Rotterdam.
Prijs een tafcicouvert:
W. Koerts-Heidema.
Lange Dijk 35, Asses.
Prijs een schotelwarmer:
J. Rijshagen-Plaezen. Kempenaer-
straat 45, Oegstgeest.
k prijs een set oog-make-up:
Mevr. K. Meijer-Koops,
Mulderslaan 14, Veenendaal.
Minister Van Agt gaf gistermiddag een persconferentie over de gebeurtenissen
in Deil. Naast hem zitten mejuffrouw mr. A. Goudsmit van D'66 en mr. A. Geurt-
sen van de WD, beiden lid van de vaste kamercommissie van justitie.
Van Agt: operatie verliep niet vlekkeloos
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG De afwikkeling van de gijzelzaak te Deil is niet
vlekkeloos verlopen, maar er zijn geen afspraken geschonden. Mi
nister Van Agt heeft dit gisteren verklaard in een vergadering met
de vaste Tweede-Kamercommissie voor justitie.
'ze week staat er weer een
teel in Prinses. Doet u mee?
ft alleen.,, maar samen.
kunnen we zeggen:
tekbergen wordt het!
De minister reageerde met zijn uit
spraak op de kritiek die van verschil
lende kanten op de gang van zaken is
geuit. Deze .critiek betrof met name
het feit dat er politie was gestatio
neerd in het huis in Den Haag waar
de daders Daan en Jan B. enige uren
rust was gegund. De aanwezigheid
van de politie leidde tot bedreigingen
van de kant van dt daders, en als
reactie daarep tot ingrijpen van de
politie voor het afgesproken tijdstip.
'Achteraf gezien was het beter ge
weest als er wat nauwkeuriger afspra
ken in Deil waren gemaakt. Er is wel
over bewaking van het huis gespro
ken, maar niet over de uitvoering
daarvan. Daardoor bleek bij de gijze
laars de menig te zijn gerezen dat er
geen politie binnen zou zijn. Dat was
echter noodzakelijk omdat het huis
alleen van buitenaf niet voldoende te
bewaken was'. 'De Haagse politie
greep in i.v.m. de bedreigingen en het
feit dat er daarna geen politie meer
ter bewaking binnen was', aldus mi
nister Van Agt.
Hij sprak zijn lof uit over de manier
waarop de politie bij de hele zaak was
opgetreden en benadrukte dat de
Haagse politie geen enkele blaam
treft. 'De Haagse politie handelde in
opdracht van dc procureur-generaal
ei. die heeft met mij in contact
gestaan. Tk aanvaard dan ook alle
verantwoordelijkheid voor de gang
van zaken'.
Voordat deze gijzeling plaats vond
was er, zo bleek uit de toelichting
van de minister, op het ministerie al
over het optreden bij dit soort misda
den gepraat. Daarbij ging het speciaal
over de beleidsprocedure, wie er op
een bepaald moment verantwoordelijk
is voor de beslissingen.
Verder beraad
Op het ministerie wordt momenteel
verder beraad gevoerd over de organi
satie en materiële uitrusting bij een
toekomstig optreden tegen dit soort
misdaden. De minister zal daar de
Tweede Kamer binnenkort over in
lichten. 'Vast staat dat er in ieder
geval niet zoiets als een anti-terreur-
commando zal worden opgericht', zei
de heer Van Agt,
Verbetering van de communicatiemid
delen zal onderdeel zijn van de mate
riële aspecten van deze zaak. 'In Deil
bleken de communicatiemiddelen vol
strekt onvoldoende. Vertrouwelijk be
raad kan niet via de door iedereen af
te luisteren mobilofoon geschieden,
maar er waren veel te weinig tele
foons om gesprekken te kunnen voe
ren', aldus de minister.
Minister Van Agt heeft met de com
missie voorts nog de vraag besproken
of de overheid in het algemeen ge
bonden is aan afspraken die onder dit
soort omstandigheden met gijzelaars
worden gemaakt en of een schending
van die afspraken psychologisch en
taktisch wel zo verstandig is. De ge-
dachtenwisseling hierover heeft niet
tot conclusies geleid. Wel is geconsta
teerd, dat er geen algemene richtlijn
voor kan worden gegeven, omdat de
omstandigheden van geval tot geval
verschillen.
zonder succes gerevalideerd was.
Als gevolg van de 'gedwongen' over
plaatsing ging de toestand van me
vrouw Van Boven ernstig achteruit.
De eerste dagen in Mariënhof zat zij
in een rolstoel, vrijwel tot niets in
staat, gedeeltelijk verlamd, doof en
blind als zij was. Toen zij ook nog
een longontsteking opliep, liet zij zich
in koortsige toestand uit bed vallen.
Haar dochters vertelde zij daarna dat
zij zich zonder het verlossende spuit
je, waarnaar zij verlangde, nog eens
uit het bed zou laten vallen of uit het
raam zou springen als zij in de buurt
daarvan zou kunnen komen. Mevrouw
Postma en haar raadsman legden er
beiden de nadruk op dat mevrouw
Van Boven haar dochter er min of
meer aan had gebonden de dodelijke
injectie te geven. Al in 1961 toen
haar man na een smartelijk ziekbed
overleed, had mevrouw Van Boven
gezegd, dat zij op haar dochter en
schoonzoon rekende als haar hetzelfde
te wachten zou staan. In het verpleeg
tehuis liet zij meermalen duidelijk
weten teleurgesteld te zijn. toen bei
den niet tot euthanasie wilden over
gaan. Voortdurend zei zij tegen haar
dochter: 'Je hebt het mij beloofd;
help mij dan toch; doe dan toch wat'.
Naar de heer Postma zei, wees hij er
zijn schoonmoeder op dat hij dan een
strafbare handeling zou plegen. Maar
de aandrang van mevrouw Van Boven
werd op den duur steeds heviger. Zij
stuurde haar dochter en zoon wan
neer die op bezoek kwamen weg met
de woorden: 'Jullie willen mij toch
niet helpen'. Beiden kwamen daar
door onder grote druk te leven. Toen
zij het er tenslotte over eens waren
geworden, dat de injectie dan maar
gegeven moest worden, wachtten zij
nog met de uitvoering omdat hun
zuster nog niet over de bezwaren
tegen de euthanasie was heengestapt.
'Als wij het deden', zei de heer Post
ma gisteren, 'moest het goed zijn voor
de patiënt, voor ons en voor de
omgeving'. Tenslotte liet ook mejuf
frouw Van Boven haar zuster en zwa
ger weten: 'Nu zie ik het ook niet
meer zitten'.
Grootste aarzeling
Overigens hield de officier van justi
tie mr. G. R. Nubé, staande dat mej.
Van Boven niet had geweten dat de
euthanasie op 19 oktober gepleegd zou
worden, ook al had zij er dan achteraf
vrede mee gehad. Zowel de heer als
mevrouw Postma verklaarde met de
grootste nadruk dat het besluit Me
vrouw Van Boven te doden slechts na
de grootste aarzeling en langdurig
wikken en wegen was genomen. De
heer Gol, met wie de tw.ee zusters de
mogelijkheid van euthanasie hadden
besproken, had daarbij d,e indruk ge
wekt daartegen niet gekant te zijn.
Hij voegde er wel aan toe dat zijn
handen als geneesheer-directeur ge
bonden waren. Ook merkte hij op:
'Wij zitten nog met die verrekte oude
wet', wat hij ter zitting enigszins
aarzelend toegaf, toen de president
hem daarnaar vroeg.
Toen de heer Gol hoorde dat de
euthanasie was gepleegd, was hij, naar
hij gisteren zei, verbijsterd. Deson
danks had hij de heer en mevrouw
Postma gezegd dat hij wel de een of
andere doodsoorzaak op de overlij
densverklaring zou invullen. Na het
vertrek van het echtpaar Postma had
hij daarvan toch afgezien. Hij bedacht
plotseling dat hij geen valse verkla
ring wilde afgeven. Bij het getuigen
verhoor verklaarde de heer Gol dat
het lijden van mevrouw Van Boven
vooral van psychische aard was ge
weest en dat er genoeg middelen
waaronder tranquilizers zijn om zulk
lijden te verzachten.
De heer en mevrouw Postma erken
den dat het lijden meer geestelijk dan
lichamelijk van aard was geweest,
maar anders dan de geneesheer-direc
teur meenden zij dat hen ter leniging
%ran het lijden geen andere weg open
stond dan actieve euthanasie.
'Mijn moeder', zei mevrouw Postma,
'werd een wrak. Dat is hier niet te
beschrijven. Er was geen enkele com
municatie meer. Ik kon niet eens
meer met haar praten. Ik wist hoe
erg dat was omdat zij altijd graag in
het middelpunt had gestaan. Geeste
lijk is zij de laatste weken door een
hel gegaan zoals wij dat niet kunnen
beseffen.' De heer Gol bracht gisteren
naar voren dat familieleden, ook al
zijn ze zelf arts, niet objectief kunnen
oordelen over de mate waarin een
patiënt lichamelijk of psychisch lijdt.
Naar zijn mening was mevrouw Van
Boven nog niet aan euthanasie toe.
Hulpbehoevend
De aan Mariënhof verbonden ver
pleegkundige P. SmiIda had daarente
gen gezegd toen hij van de dood van
mevrouw Van Boven hoorde: 'Het is
maar goed dat het afgelopen is want
het is wel een zielig geval.' Hij had
de indruk gekregen dat mevrouw Van
Boven het niet kon aanvaarden dat zij
hulpbehoevend was geworden.' Aan
hem had zij wel gevraagd: 'Is er niet
iets om mij dood te krijgen?' De ook
als getuige gehoorde arts H. T.
Kylstra, geneeskundig inspecteur van
de volksgezondheid in Friesland deel
de de mening van de heer Gol dat
ook geestelijk lijden met moderne
geneesmiddelen te bestrijden is. Hij
onthield zich overigens van een oor
deel over de zaak-Postma.
Wel ze: hij het onjuist te vinden dat
mevrouw Postma had gehandeld bui
ten de behandelend geneesheer, in
casu dr. Gol om. Mevrouw Postma
verweerde zich door te zeggen dat zij
de heer Gol niet in moeilijkheden
had willen brengen. In zijn requisi
toir nam ook de officier van justitie
het mevrouw Postma kwalijk dat zij
buiten medeweten van de specialist
had gehandeld. Hij stelde zich op het
standpunt dat de pijn van mevrouw
Van Boven op andere wijze weggeno
men had kunnen worden. De genees
middelen daartoe bevonden zich niet
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Het college van bestuur van de Universiteit van
Amsterdam heeft prof. dr. H. Daudt en de vijf medewerkers die
met hem in staking zijn opgedragen hun werk te hervatten. Als zij
dit dienstbevel weigeren zal het bestuur overgaan tot rechtsmaat
regelen tegen de stakers.
De politie hield het gerechtsgebouw de gehele dag scherp in de gaten.
in de apotheek van een huisarts maar
de specialist beschikte er wel over. De
officier was er niet van overtuigd dat
het lijden van mevrouw Van Boven
ondragelijk was geweest; naar zijn
mening was daarom ook geen sprake
van een extreem noodgeval, waarin
actieve euthanasie volgens een aantal
publicisten over dit onderwerp zede
lijk geoorloofd is.
Ook betwijfelde hij of mevrouw Van
Boven wel een bewuste poging tot
zelfmoord had gepleegd: hij hield het
erop dat haar handeling moest wor
den toegeschreven aan de koorts die
zij toen had. Hij vond het in elk
geval maar een 'wonderlijke poging
tot zelfmoord.' De officier herinnerde
aan een uitspraak van de vroegere
hoogleraar mr. A. A. M. van Agt, dat
euthanasie in elk geval nooit mag
worden gepleegd door iemand die met
sterke emotionele banden aan de pa
tiënt is gebonden. Ook mevrouw Post
ma had naar zijn mening door 'een te
nauwe koker' gekeken. In zijn bijna
twee uur durend requisitoir ging de
officier ook uitvoerig in op de alge
mene problematiek rondom euthana
sie. Daarbij stond hij ook stil bij de
uitwassen waartoe euthanasie kan lei
den. Wel stelde hij uitdrukkelijk vast
overtuigd te zijn van de integriteit
van mevrouw Postma.
Mr. Vos vroeg zich in zijn pleidooi,
even doortimmerd als het requisitoir,
af of de beslissing van het echtpaar
wel mag worden getoetst aan de letter
van de strafwet. Hij vond dat het gaat
om een zaak 'die buiten het bereik
van de strafwet behoort te liggen.' De
verdediger voerde aan dat aan de
daad van mevrouw Postma de mate
riële wederrechtelijkheid ontbreekt
Zijn cliënte had weliswaar formeel de
wet overtreden, maar die overtreding
wordt niet als strafbaar ervaren. Ter
illustratie wees hij erop dat de bevol
king van Noordwolde mevrouw Post
ma niet aan de schandpaal heeft gena
geld, maar in tegendeel door raiddel
van een spontane handtekeningenak-
tie van haar sympathie had laten
blijken.
Mr. Vos stelde dat ook een voorwaar
delijke straf, zoals door de officier ge-
eist, mevrouw Postma het stempel van
een misdadigster zou opleggen. Hij
achtte daarom slechts ontslag van
rechtsvervolging op zijn plaats. De
rechtbank zal over veertien dagen uit
spraak doen.
Prof. Daudt en de andere stakende
politicologen zullen het bestuur
schriftelijk antwoorden. Gisteren kon
den zij nog niet zeggen hoe ze zouden
reageren.
Daudt en zijn medestanders hebben
sinds 2 januari geen onderwijs meer
gegeven. Inzet van het conflict is de
plaats van het vak politicologie bin
nen de doctoraal-studie. In het door
de subfaculteitsraad aanvaarde studie
programma wordt volgens prof. Daudt
tc weinig recht gedaan aan het karak
ter van de politicologie als hoofdvak
van deze studierichting.
Het bestuur van de universiteit heeft
de brief waarin Daudt en zijn mede
werkers worden gesommeerd tot her
vatting van hun werk dinsdag zelf bij
hem bezorgd. Het bestuur wil volgen
de week woensdag een gesprek met
alle partijen die bij het conflict be
trokken zijn'. Of Daudt en zijn mede
standers hierbij aanwezig zullen zijn
is de vraag. Het bestuur staat op het
standpunt da zij alleen welkom zijn
als zij eerst hun werk hervatten. An
ders hebben zij zichzelf buiten spel
gezet.
De econoom prof. dr. A. Heertje heeft
In een open brief aan rector A. de
Froe verontwaardigd gereageerd op
het uitgeven van een dienstbevel. Vol
gens hem is hier de vrije meningsui
ting, de rechtvaardigheid en de rede
lijkheid in het geding. Prof. Heertjes
vraagt de rector niet een situatie te
scheppen die herinnert aan tijden
waarin geestelijke en fysieke terreur
sterker waren dan het recht
Een van de vijf stakende medewer
kers, drs. U. Rosenthal, heeft inmid
dels ontslag gevraagd omdat hij be
noemd is als medewerker aan de Ne
derlandse Economische Hogeschool in
Rotterdam.
ADVERTENTIE
7 februari 1973
tweede klasse
Prijzen van
15,zijn gevallen op nummers
50,— zijn gevallen op nummers
50,— zijn gevallen op nummers
100,zijn gevallen op nummers
100,— zijn gevallen op nummers
200,— zijn gevallen op nummers
400,— zijn gevallen op nummers
f 1.000,zijn gevallen op nummers
eindigende op:
eindigende op:
eindigende op:
eindigende op:
eindigende op:
eindigende op:
eindigende op:
eindigende op:
6
57
80
045
781
316*
709
5008
Een prijs van
2.000,is gevallen op het nummer:
2.000,— is gevallen op het nummer:
2.000,is gevallen op het nummer:
2.000— is gevallen op het nummer:
2.000,— is gevallen op het nummer:
De prijs van
5.000,is gevallen op het nummer:
50.000,— is gevallen op het nummer:
Een extra prijs van 100.000,is gevallen
in de serie T op het nummer:
En een troostprijs van 2.000,op nummer:
van elk van de andere series.
Een extra prijs van ƒ100.000,is gevallen
in de serie K op het nummer:
En een troostprijs van 2.000,op nummer:
van elk van de andere series.
087457*
007822
088345
053982
068648
045136*
010676"
036199
036199
084374
064374
LET WEL: op een met een gemerkt nummer is ook een van
de lagere prijzen gevallen.
DEN HAAG Drs. Den Uyl heeft
volgens ingewijden formateur Burger
gisteren laten weten dat hij bereid is,
de confessionele fracties ver tegemoet
te komen om hen tot medewerking aan
een progressief kabinet te bewegen.
Den Uyl is volgens deze berichten be
reid, confessionele fractieleden Boers-
ma (AR) en Van Agt (KVP) die bij
de PvdA-fractie veel vertrouwen heb
ben, hoewel zij minister zijn in hit
kabinet Biesheuvel, in zijn kabinet op
te nemen, waarbij hij aanvaardt dat
zij binding met hun fracties in het
parlement hebben. Bovendien zou hij
met medewerking van deze confessio
nele ministers het kabinetsprogramma
willen opstellen.
Daarbij is het regeerakkoord van de
progressieve drie voor Den Uyl het
uitgangspunt, maar hij wil met de con
fessionelen in overleg treden over, wat
in PvdA-kring wordt genoemd, de ac
tualisering, gradering en prioriteiten
van het programma. De houding van
Den Uyl heeft in de PPR-fractie weer
stand gewekt.
Dr. Bas de Gaay-Fortman acht
de tegemoetkomendheid van de PvdA
jegens de confessionelen in strijd met
de opstelling van de progressieve
combinatie van voor de verkiezingen.
De PPR-fractle zou de PvdA-voorman
hebben laten weten dat zij diens lijn
niet willen verdedigen op het congres
van de PPR, dat zaterdag in Wagenin-
gen wordt gehouden. Wel heeft de
Gaay-Fortman Den Uyl uitgenodigd
om het congres dan zelf maar te
komen overtuigen.
De soepele opstelling van Den Uyl
houdt mogelijk verband met de ern
stige financieel-economische toestand.
De progressieven zouden tot hun ont
steltenis tot de ontdekking zijn geko
men dat op basis van thans geldende
gegevens geen enkel partijprogramma
kan worden uitgevoerd zonder een
verzwaring van de belastingdruk
die ook voor de progressieve fracties
onaanvaardbaar is. De wensen uit het
progressieve programma (keerpunt
'72) zijn onbetaalbaar.
De toestand wordt zo ernstig geoor
deeld, dat Den Uyl nauwelijks kans
ziet, de beloofde integrale studiefinan
ciering in te voeren als complement
van de duizend-gulden regeling. Het
ls daarbij de vraag of de collegegeld-
wet kan worden ingetrokken omdat
een dergelijke maatregel 60 miljoen
zou kosten. De studiefinanciering is
vooral in de eerste jaren een bijzon
der kostbare voorziening. Het geld
dat aan de studenten wordt geleend,
komt pas na jaren terug nadat de
lenen afgestudeerd zijn en een rede-
Jijk inkomen gemeten.
De progressieven schijnen als priori
teiten de volkshuisvesting en de hulp
aan arme landen te willen handhaven
maar mede omdat voor beide onderde-
heleid een beroep op de
kapitaalmarkt mogelijk is. Op andere
punten zal scherp op het programma
moeten worden bezuinigd. Als het aan
5! 5™*re?«ieven ligt zal nog sterker
op defensie moeten worden verhaald
dan aanvankelijk de bedozling was; de
inspanning moet worden terugge
bracht tot 3.5 procent van het natio-
naal-inkomen. Een verder gaande be
zuiniging op dit departement is op
k°rte termijn niet mogelijk omdat
eerst geldende verplichtingen moeten
aflopen.
De ernstige financiële toestand is een
gevolg van de sterke stijgingen van
ionen en prijzen van naar wordt ver
wacht 13 tot 14 procent, terwijl het
ministerie van financiën bij de ramin
gen voor 1974 is uitgegaan van een
loonstijging van 9 procent. Volgens
niet officiële cijfers draagt het geraam
de tekort voor 1974 3,5 miljard.
