LANG VERZIEKT EURATOM IS OP STERVEN NA DOOD Éili!a.iPl Quadrilles wm lal ai a Palmlelies voor de huiskamer Laatste vijfjarenplan bood nieuwe aanpak, maar: ÉÉtMÊHÉHflMflAnl'HI door Henk van Halm 547e Opgave voor de Ladderwedstrijd I 1 '1 I2 5 I I2 Van Agt blijf actie VVDM veroordelen Nieuwe rector magnificus in Tilburg benoemd koUW/KWARTET ZATERDAG 3 FEBRUARI 1973 BINNENLAAT) T15/K15 door Rob Foppema AMSTERDAM - De argeloze bezoeker die in ons nationale atoomcentrum in de duinen boven Petten een kopje koffie drinkt, ziet op het schoteltje aan de ene kant in blauwe letters RCN staan, aan de andere kant Euratom. 'Onverbrekelijker' lijken het Reactorcentrum Nederland en de Europese zusterorganisatie nauwelijks verbonden te kunnen zijn. Maar voor de betrokkenen is het een dagelijks terugkerende, bittere grap. Euratom is op sterven na dood. Wat de grap zo bitter maakt is de lengte van het ziekteproces. De Minis terraad der Europese Gemeenschap pen kan, voor het zesde achtereenvol gende jaar, het er niet over eens worden wat Euratom nu moet gaan doen. Deze keer is het dan menens. De Europese Commissie heeft onder an dere opdracht gekregen, uit te reke nen wat het zou kosten om Euratom om hals te brengen. Maandag wordt er weer gepraat. Onze eigen staatsse cretaris Westerterp schat de overle vingskansen op 25 procent. Voor Petten maakt het allemaal niet veel meer uit. Zelfs het meestomvat- tende plan dat op 18 januari door de Ministerraad werd verworpen ging ervan uit dat de Nederlandse restiging van het Gemeenschappelijk onderzoekcentrum zou verdwijnen. Het schipperen is Euratom eigenlijk ingebakken. Toen de 'Europese ge meenschap voor kernenergie' (zoals de club toen voluit Ijeette) in 1958 laar bestaan begon, zou zij volgens iet verdrag één Gemeenschappelijk mderzoekcentrum hebben. Maar wie iet dichtst bij het vuur zit warmt ich het best, en daarom was het mogelijk gemaakt dat het éne cen trum op verschillende plaatsen tege- ijk zou zijn gevestigd. Verreweg het grootste stuk kregen de Italianen (in lspra) een beslissing die de orgasatie nog lang zou heugen. Een bijna tienmaal zo klein brok ging naar Petten, België en West-Duitsland regen elk een onderdeel met beperkte taakomschrijving: het Centraal bureau voor metingen in Geel en het Instituut voor tiransUranen in Karlsruhe, daar in lspra zou een Europese kern- eactor worden ontworpen. Het tech- usche grondidee was belangeloos bij- edragen door Frankrijk, op dat mo ment de enige lid-staat met een eigen onderzoekprogramma voor kernener gie. Die reactor zou, volgens goede 'ranse filosofie, werken op natuurlijk iranium. Weliswaar gaat het met ver- ijkt uranium allemaal een stuk een- oudiger, maar dat materiaal konden Heen de Amerikanen leveren, en Eu- opa moest tenslotte een onafhankelij- ;e concurrentiepositie bereiken, daar vas Euratom nu juist voor opgericht, r is wel eens geopperd dat de Fran- hun idee met boos opzet aan AA-, 'wL: ï- --j -"ij V yf'-| T'f-i7 In het Reactorcentrum Nederland, gelegen bij het Noordhollandse Petten Euratom gesleten hebben, dat ze zo Frankrijk een ander reactortype tot ongeveer wisten dat het niet zou volle wasdom bracht en zo voor zijn kunnen werken. Dat Euratom mooi industrie een onaantastbare positie zijn tanden stuk kon bijten terwijl bereikte. Als u regelmatig naar 'Cade's county' en 'Alias Smith and Jones' kijkt, zullen u allicht eens de palm ielies opgevallen zijn, die zo vaak het decor van de t.v.-series vormen. Het zijn 'bomen' met vaak grillige stammen en kleine kronen van scherp gepunte, stijve dolkbladeren, even vijandig als het landschap waarin zij groeien, de woestijnen van zuid-westelijk Noord-Amerika en Mexico. Dank zij hun zeer ontwikkelde stel sel van dikke, vlezige wortels weten de palmielies voedsel aan de droge grond te onttrekken en weerstand te bieden aan de onbarmhartige stor men die zulke gebieden vaak gese len. Soms breekt een stam af, maar het op de grond gevallen stuk heeft een taai leven. Spoedig wordt het door zand verstoven en er is maar weinig vocht voor nodig om het wortel te laten schieten, waarna de nieuwe plant' rustig verder groeit. Van de ongeveer veertig soort palm lelies die er bestaan, worden een paar stamloze als winterharde plan ten in tuinen gekweekt en is één soort de laatste jaren in zwang geko men als kamerplant: Yuca aloifolia, de 'palmlelie met de aloëbladeren'. De bladeren zijn donkergroen, maar er is ook een vorm met lichtgele bladranden. Deze grimmige woestijnplan is bij zonder decoratief in de moderne huiskamer, tenminste als u er de ruimte voor hebt, want hij kan erg groot worden. Gevaarlijk 'ook, als u kleine kinderen hebt: de harde blad- punt is scherper dan een naald en dringt Joor alles heen. De yucca's worden geïmporteerd uit Spanje, waar ze lang geleden vanuit Mexico zijn ingeburgerd. Ze groeien daar in de steenachtige rode leem waar ze vrijwel niet uit te graven zijn. Daarom hakt men ze eenvoudig om, pot ze op in dezelfde aarde en laat ze in ons land op warme voet bewortelen. Van nature niet dood te krijgen, doen ze dat maar al te gewillig. Voor een grot© yucca moet u wel wat geld over de toonbank schuiven: de prijzen variëren van zestig gulden voor een heel kleintje tot vijfhon derd gulden voor een exemplaar met verscheidene stammen van mans hoogte. Daar staat tegenovér dat het geen harde groeiers zijn u er bi] een juiste verzorging uw leven lang plezier van hebt. In de winter heeft de yucca een lichte, warme plaats nodig, maar niet te dicht bij de centrale verwar ming omdat de plant dan te sterk uitdroogt. Water geeft u maar heel weinig, mest niet of nauwelijks. De yucca's in de kassen van Artis krij gen de hele winter helemaal geen water en staan er al vele jaren prachtig bij. In de kamer, waar de temperatuur al gauw wat hoger is en de vochtigheidsgraad meest nogal laag, is enig water geven het vei ligst. Van tijd tot tijd mag u de kroon overbroezen, maar u moet daar wel mee oppassen, want als er vaak water in de bladoksels blijft slaan, kan de bladvoet gaan rotten. Op te veel gieten reageert de yucca meteen door van onder af gele bla deren te krijgen, die u overigens gerust kunt afsnijden. Zodra het buiten een graad of tien is, kunt u de yucca in het voorjaar buiten zetten, maar in maart en april is het wel goed de plant 's nachts binnen te halen, want vorst kan ze absoluut niet verdragen. Ook sterke wind is gevaarlijk, want de stam is minder sterk dan hij er uitziet, vooral als de kroon zwaar is. Buiten moet de yucca warm, zonnig en beschut staan, maar niet ingegra ven, omdat de plant dan te veel vocht krijgt. Op een zuidterras of een zonnig balkon doet ze het uit muntend. Als de yucca zich bij u thuis voelt, maakt ze zijscheuten aan de voet, waaruit nieuwe stammen ontstaan. U kunt ze aan de plant laten of wegnemen en apart oppotten, zodra ze een paar blaadjes en zelf wortels gekregen hebben. U moet een niet te kleine pot nemen met een groot gat onderin en een flinke draineer- laag van potscherven. Het grond- mensel moet stevig zijn, met veel klei die u fijn verdeeld met goede bloemistenaardc moet mengen. Ver potten van oude yucca's is nauwe lijks nodig. U kunt eventueel het Yucca aloifolia bovenlaagje jaarlijks vernieuwen. Wel moet u in de zomer regelmatig flink gieten en de plant met wat oude koemest voeden. Yucca aloifolia bloeit met tientallen zachtcrème klokbloemen. De hortula- nus, de heer B. F. Bruinsma, schreef me dat in de Leidse hortus sommige planten regelmatig bloeien en andere dat nooit gedaan hebben. Als u een yucca bij de bloemist uitzoekt, kunt u kijken of ergens tussen de schubben op de stam een vezelig kwastje te zien is, de resten van een oude bloeistengel. U hebt dan kans dat de plant dat ook bij u thuis eens zal herhalen, al is dat maar eenmaal in de vier, vijf jaar. Na de bloei vergelen de meeste bladeren en soms de hele kroon snel, maar naast de bloeistengel ont wikkelt zich een nieuwe kop, die tot een kroon Lal uitgroeien, zodat na verloop van tijd alleen een lichte knik in de stam en een kwastje aan de bloei zullen herinneren. Als die theorie waar is, is de opzet voor de helft aardig gelukt. Zo op de grens tussen het eerste en het tweede vijfjarenplan van Euratom begon voor bijna iedereen duidelijk te worden dat de 'ORGEL-reactor' van lspra nooit iets zou voorstellen. Maar toen hadden de structuren zich gevestigd. Italië verdedigde de bestaansreden van 'zijn' Euratom-centrum met hand en tand. lspra ging door, voor zover een mengel van bureaucratische en nationalistische eigenaardigheden het werken nog mogelijk maakte (wat overigens tegenviel). De ironie wil dat Frankrijks eigen plannen ook op een dure manier de mist ingingen. Er gebeurde verder ook wel wat in Euratom. De centra in Geel en Karls ruhe hadden duidelijke dingen te doen. en deden dat goed. De functie van Petten kwam wat minder van de grond. Fout begonnen Daar was men eigenlijk ook op het foute been begonnen. Het reactorcen trum Nederland had voor materiaalbe proevingen onder omstandigheden zo als die in een kernreactor voorkomen de hoge-fluxreactor (HFR) gebouwd. Met de exploitatie vlotte het niet erg, maar het was een mooi object om aan Euratom over te doen. Dat gebeurde in 1961. 'voor de tijd van 99 jaar' en voor het bedrag van 1,-. RCN zou het ding op kosten van Euratom blij ven bedienen (en krijgt daar jaarlijks nog steeds ƒ6 miljoen voor). Jammer is alleen dat Euratom hem ook niet zo nodig had. Volgens de Europese Commissie wordt de HFR tegenwoor dig voor 20 procent door Euratom gebruikt, voor 40 procent docr RCN, en voor de rest ten behoeve van Westduitse opdrachtgevers. Dat is een van de redenen waarom volgens de Commissie Euratom-Petten maar dicht moet. Het RCN kan zijn HFR voor diezelfde gulden weer te rugkrijgen (en verder zelf de opera tiekosten betalen. Voor aardigheidjes heeft de Europese Gemeenschap in de ze benarde tijden geen geld meer. En benard zijn de tijden geworden. We nemen de draad van de geschiede nis weer op in 1964, toen de eerste rafels aan het licht kwamen. In die tijd werd plotseling duidelijk dat kerncentrales geen mooi toekomstpro ject meer vormden, maar een econo mische realiteit werden. Generaal Electric, in Amerika, ging zo'n ding bouwen op commerciële basis en dat zou tegen een concurrerende prijs stroom leveren. Dat had twee consequenties. Het pro gramma van het Gemeenschappelijk onderzoekcentrum zou aan de realitei ten moeten worden aangepast. En de andere activiteit van Euratom, finan ciering van industrieel onderzoek en ontwikkelingswerk ('associatiecon tracten') begon zijn functie te verlie zen. Het geld bleef natuurlijk overal welkom, maar de kennis die ermee verkregen werd, bleef hoe langer hoe meer binnen de muren, vanwege de concurrentiepositie. De aanpassing van het tweede vijfja renplan is nooit erg goed gelukt en toen in 1967 het derde moest worden aangenomen zag de Ministerraad daar geen kans toe. Er zou een 'overgangs jaar' komen, met een beperkt budget om onder andere het Gemeenschappe lijk onderzoekcentrum met zijn perso neelsbezetting in stand en grotendeels* aan het werk te houden. En zo is men sindsdien van jaar tot jaar voort gesukkeld. Het laatste vijfjarenplan dat de Euro pese Commissie heeft ingediend (en dat in de ministerraad vorige maand door Frankrijk, Engeland en Neder land als te omvangrijk werd afgewe zen) bood een frisse nieuwe aanpak. Laten we nu maar toegeven, zei de Commissie, dat de ontwikkeling van reactoren een zaak van nationale in dustrieën en hun combinaties is. Op Europees niveau kunnen we alleen randgebieden aanpakken die op zich zelf trouwens erg belangrijk zijn: vei ligheidsvraagstukken de verwerking van radio-actief afval. Maar daarnaast zijn er andere onder zoekterreinen waarop we samen meer kunnen dan apart: milieu, informatie verwerking, materialenonderzoek. We hebben nog steeds het apparaat, laten we dat op een verstandige manier inkrimpen (van 2000 naar 1600 man) en hergroeperen, en dan aan de slag gaan. Plan niet gek Dat plan is helemaal niet gek. Men kan zich alleen wel afvragen wat vijf jaar systematische verzieking heeft overgelaten van het apparaat en van het élan van de mensen. Het perso neelsbestand bedroeg overigens vijf jaar geleden nog 2750 man. Het laat zich denken dat de medewerkers die intussen de zieke organisatie (en hun beroeradde 'Europese salarissen') ver laten hebben, niet de minst bekwame en de minst ondernemende waren. Maar het plan is het proberen waard. Tenslotte gaat het om, zoals de Luxemburgse minister Mart drie jaar gelede tijdens het gehannes in de Ministerraad opmerkte, minder geld dan de Europese Gemeenschappen be steden aan de prijsregeling voor kool zaad. Of, om een wat reëlere vergelij king te maken, twee of drie procent van wat de regeringen nationaal aan onderzoek besteden. TP? 2 4 1 t 2.4 2 4 O 2 6 4 IX in Mr. Van Vorden probeert eerst de problemen zelf, voorlopig ver geefs Niet piekeren maar puzzelen door mr. G. van Vorden Er verschijnen niet veel echte puzzel boeken en zeker niet op de Neder landse markt. Maar nu is een uitste kend boek uitgekomen: 'Dominospelen en Dominopuzzels' van ir. K. W. H. Leeflang, uitgeverij Kosmos. Na een inleiding, waarin het werk van Lucas, Dudeney, Schuh en ande ren wordt besproken en de bestaande dominospelen worden behandeld, maakt de auteur enkele lezenswaardi ge opmerkingen over 'zuivere' puzzels, in tegenstelling tot 'opgaven op goed geluk'. Een korte verklaring van het begrip 'permutaties' wordt gevolgd door een volledige uitwerking van de 'quadrilles', waarin op het werk van Prof. Schuh een afsluitend bewijs wordt geleverd voor de stelling, dat het minimale aantal hoeken van een quadrille tien en het maximale aantal hoeken vierentwintig bedraagt. Een voorbeeld van zulk een quadrille, ontleent aan het werk van Lucas (Récréations mathématiques) en van de hand van Delannoy, ziet U in onderstaande figuur I. De 28 domino stenen bezitten samen 56 halve stenen, op elk waarvan een ogental (laagste nul, hoogste zes) staat. ■1 T 2 2 4 4>1 1 1 2 2 4 4 1 5 3 5 5 6 6 3 3 5 5- •6 6 2 6 6 5 5 4 4 3 2 6 |6 5|5 4 4 3 5 De figuur van Delannoy is in veertien grotere vierkanten, elk van vier steen helften, verdeeld, welke grotere vier kanten gelijke ogentallen op die steenhelften vertonen en samen de quadrille vormen. Ir. Leeflang heeft dan nagegaan, hoe veel quadrilles met tien hoeken, en hoeveel met vierentwintig hoeken er zijn: een zeer scherpzinnige analyse! In de bovenstaande figuur bedraagt het aantal hoeken, zoals u ziet, twaalf. Hierna worden in het boek magische vierkanten met dominostenen, ook in drie dimensies, vertoond. Ook wordt nog het bewijs van Tarry voor het aantal mogelijke liggingen van een rechtlijnig dominospel, waarin alle stenen op de gebruikelijke wijze aan elkaar zijn gelegd, geleverd. Dit aan tal bedraagt, ook volgens Reiss en Jolivald, 7.959.229.931.520. Na enige andere figuren wordt het fraai uitgevoerde bock besloten met een literatuuropgave en eeft overzicht van de behandelde figuren. Geïnspireerd door dit boek leg ik u de volgende puzzels voor: Probleem 1. Maak quadrilles met meer dan 12 en minder dan 24 hoe ken (van elke voor u gevonden soort één). Probleem 2. Als probleem 1, doch zodanig, dat twee naast of boven el kaar en over de gehele zijrand aan elkaar grenzende grote vierkanten een gelijk ogental vertonen, zodat acht steenhelften een rechthoek van 2 bij 4 steenhelften vormen en gelijke ogentallen bezitten (dit is niet in elk der gevallen van probleem 1 mogelijk naar ik meen). Probleem 3. Maak een quadrille met één of meer gatenindien dit mo gelijk is. Probleem 4. Dit is een geheel ander soort probleem. Leg van een spel dominostenen (28 stuks dus) zo veel mogelijk vermenigvuldigingen, waarbij de gedeeltelijke produkten indien deze worden gevormd nullen op het eind vertonen. Een tweetal voor beelden ter toelichting. In figuur II vormen twee stenen het produkt (3 x 5 15), in figuur III zijn zes stenen nodig (11 x 24 264), waarbij het tweede gedeeltelijke produkt op een nul eindigt (gewoonlijk worden deze nullen niet geschreven, maar hier moet dit wél gebeuren). Er zijn hier dus acht der stenen van het spel in de beide figuren 'verwerkt'. En de vraag is, of u ze alle 28 kunt gebrui ken en daarbij zo veel mogelijk ver menigvuldigingen kunt leggen. Voor elk van deze problemen worden vier punten maximaal beschikbaar ge steld, dus 16 totaal. Deze punten zijn bestemd voor onze doorlopende lad derwedstrijd. waaraan elke lezer (ook niet-abonnees) op elk gewenst ogen blik (bijvoorbeeld nu) kan gaan deel nemen. De punten worden op uw persoonlijke kaarten opgetekend. Zendt men vaker in, dan stijgt het puntentotaal op de kaart totdat ten slotte het ogenblik komt, dat geen der andere deelnemers een hoger totaal heeft en men de ladderprijs wint. Waarna men weer met nul punten start. Wilt u voor deze puzzel een waarde ringscijfer geven (1 als laagste, 10 als hoogste waardering)? De oplossingen dienen uiterlijk 3 maart in het bezit te zijn van mr. G. van Vorden, Postbus 1005, Warnsveld. Op briefkaart of briefomslag dient 'Niet Piekeren maar Puzzelen' te staan, terwijl in uw schrijven uw volledige naam en adres in blokletters dienen te zijn geschreven of getikt. Opmerkingen, kritiek en eigen puzzels zijn altijd hartelijk welkom. Binnen kort begint weer een lezers-serie: een reeks puzzels, door de lezers zelf sa mengesteld. Van een onzer verslaggevers DEN HAAG De ministers Van Agt en De Koster achten de protestacties van de Vereniging voor dienstplichti ge militairen (VVDM) tegen de groet- plicht 'ontoelaatbaar', aldus mr. Van Agt, minister van justitie, in zijn antwoord aan de Nederlandse afdeling van Pax Christi. Het bestuur van Pax Christi had de gratieverzoeken van de veroordeelde VVDM-bestuursleden on dersteund. De vredesbeweging vindt, dat het dynamische karakter van het recht te weinig wordt erkend bij de toepassing van het militair strafrecht en neemt met instemming kennis van de brief van 10 januari van de minis ter. Daarin constateerde mr. Van Agt, dat het militaire recht een toepassing toelaat, welke rekening houdt met veranderde maatschappelijke opvattin gen. Minister Van Agt schrijft echter op 30 januari, mede namens zijn ambtgenoot van defensie, dat uit zijn brief van 10 januari geen postitieve waardering voor de protestacties mag worden afgeleid. TILBURG Prof. dr. ir. G. C. Nielen (47) is benoemd tot rector magnificus van de katholieke hogeschool te Til burg. Hij volgt in die functie prof. dr. G. F. Scheffer op. De benoeming door het stichtingsbestuur vond plaats na dat de hogeschoolraad in een besloten vergadering over de voordracht was gehoord. Prof. Nielen doceert aan de Tilburgse hogeschool informatica. Hij was onder andere adviseur op administratief en informatieverwerkend gebied bij Phi lips. m 3 maal 10 gulden aan prijzen Horizontaal: 1. uitbarstingsmond van een vulkaan, 4. op een andere wijze, 7. bloem, 9. strandwachter, 10. nobel, 12. klinknageltje, 13. maat van noors hout, 14. ent, 15. kweker, 18. loot, 20. nestel, 23. organische verbinding, 25. teruggang, 26. grondsoort, 27. deug niet, 29. kleur, 31. knopje op een priktol, 32. muze van het minnedicht, 37. deel van de dag, 39. plaats in Drente, 40. gebruikt men voor het land, 41. deel van het gebit, 42. rood in de wapenkunde, 43. plaats in Dren te, 44. leer, 45. bloem. Verticaal: 1. blaasinstrument, 2. ge zicht, 3. vuurpijl, 4. strijdperk, 5. mikpunt, 6. soort hond, 8. aanleg, 9. streek op de grens van N. Br. en Limburg. 11. zeer brandbaar koord, 16. plaats in N.Br. 17 nauwer, 18. plaats in Duitsland, 19. zeuren, 21. aalgeer, 22. luister, 23. lof, 24. op stootje, 28. gevolmachtigde, 29. spijker met grote kop, 30. oevergewas, 33. bekwaam, 34. godin van de lente, 35. familielid, 36. wijnmaat, 38. verbin ding, 40. vogel. Oplossing: Hor. 1. pekel, 5. til. 7. emelt, 11. Sara, 12. aar, 14. olm, 16. soes, 18. kat, 20. metro, 23 ree, 24 ar. 25 net, 27 sok, 28. bal, 30. nr. 31. model, 33. beril, 34. Ta, 36. pedel, 38. titel, 39. de, 40. la, 42 lelie, 44 zot, 45 ma, 46. Anier, 48. tiran, 50. dole, 52. gei, 53. tenor, 54. por, 55. olim, 57. aarde, 59. reek, 61. ir. 62. ark, 63 ester, 66.' li, 67. A.P., 68 kamer, 69. toren, 71 st., 73 Karei, 75. leges, 76. pa, 78. pon, 79 mes, 81. leg, 82. mi, 83. Ede, 85. dadel, 87. non, 88. Lena, 90. Ier, 91. ris, 93. keet, 94. renet, 95. ego, 96 stoet Vert. 1. paar, 2. ert, 3 ka, 4 la, 5. tres, 6. lork, 7. Em, 8. es, 9 lor, 10. teen, 11. skaat 13. AM.. 15 LO. 17 serie, 19. Hedel, 21. top, 22. karet, 25. nop, 26. teder. 28. beton, 29 lil, 32. lel, 33. bizar, 35. alm, 37. liter, 39. dal, 41. Aegir, 43. einde, 45. morel, 46. Abo, 47. rem, 49. roest, 50 dor, 51. eek, 53. takel, 56. lip, 57. armen, 58. merel, 60. eis, 62. Aaron, 64. tol, 65. regen, 67. ampel, 68. kap, 70 neg, 72. teint 74. eed, 77. ader, 79. mare, 80. sero, 82. moet, 84. ene. 85. de, 86. li, 87 nee, 89. An, 90. it, 92 ss. 93 k.o. Oplossingen tot en niet woensdag as. zenden aan: Trouw/Kwartet, postbus 859, Amsterdam. Linksboven vermel den: Weekendpuzzel. Prijswinnaars: IJ. van Hornsveld, Nieuwbaansstraat 22A, Baarn. J. M. de Smalen, Aïdastraat 10, Amstelveen. Mevr. A. v. d. Bos-Monster, Douras- straat 38, Noordwijk B.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1973 | | pagina 15