Mens
en dier
in het
teken
van
Eliëzer
Polarisatiestreven breder dan
tussen PvdA en confessionelen
Sluit het liefdegebod van het
evangelie élk conflict uit?
Nogmaals: de christenen en de polarisatie
Boekenctalage
Ds. Van der Veen nader over Bangkok
vandaag
Beroepings-
werk
Indira Gandhi prijst
werk van de kerken
Trouw
K wartet
Lip
Dra
:or
TROUW/KWARTET WOENSDAG 17 JANUARI 197S
KERK/BINNENLAND
door ds. J. G. Mees
De verhouding van de mens je
gens het dier is weer hevig in
discussie. De meest exotische
kleine en grote dieren worden
'en masse' geïmporteerd om als
huisdier dienst te doen, met alle
onzalige gevolgen. In het VU-
Magazine wordt van gedachten
gewisseld over het recht van de
vivisectie. De NCRV zond in
Hier en Nu een T.V. film en
panel uit over de zgn. Bio-indus-
trie, het op onnatuurlijke wijze
vetmesten van slachtdieren. Mi
lieu-deskundigen zeggen dat een
meer vegetarische instelling van
onze welvaartsmaatschappij het
voedselprobleem van de derde
wereld zou oplossen.
Wat zegt de bijbel over ons en de
dieren? In opdracht van zijn heer is
Eliëzer naar een ver land getrokken
om een vrouw te zoeken voor de
zoon van zijn meester Abraham, 's
Avonds, dorstig bij een bron staan
de, ten tijde van het waterputten
door de vrouwen, maakt hij een veel
betekenende afspraak met God: het
teken dat hij het door Jahwe gewil
de meisje voor zich heeft, zal daarin
bestaan, dat zij niet alleen graag
voldoet aan zijn verzoek om wat
water, maar bovendien zelf aanbiedt
om ook de tien(!) kamelen van de
reisstoet te drinken te geven.
Dit teken heeft de dimensie van het
onberekende, het overvloeiende van
alles wat van God komt, een 'gerech
tigheid, overvloediger dan die van
schriftgeleerden en farizeeërs' (Math.
5:20). Maar het is óók: een weten
dat de mens niet leven kan zonder
het dier; dat hij God kwijtraakt
wanneer hij het dier kwijt raakt.
Vandaar: een zorgzaamheid voor het
welzijn ook van de zwijgende colle
ga-schepselen, die met reikhalzend
verlangen wachten op het openbaar
worden der zonen (en dochteren)
Gods.
Hier moet een dochter Gods open
baar worden! Want ook het dier kan
niet leven zonder de zorg van de
mens. Maar tegelijk zien wij in
Eliëzer de verantwoordelijke slaaf,
die zulk een teken met de Heer van
zijn heer afspreekt: de goede rent
meester, de beheerder en herder van
de eigendom van zijn meester. Hij
vergeet immers de dieren niet.
waarvoor hij verantwoordelijk is.
Recreatie
Uit een aantal instellingen in het
oude testament zien we dat Israël
zich bewust verantwoordelijk voelde
voor alles wat God geschapen had.
Daar is bv. het jubeljaar: het land
en zijn opbrengst is en blijft van de
Heer. Wat er dat jaar vanzelf op
groeide, mocht dan tot voedsel die
nen voor de eigenaar, de slaven, de
huisdieren en ook de wilde dieren.
Recreatie voor mens èn milieu.
In dezelfde lijn ligt het bekende
sabbatsgebod, het vierde van de
Tien Woorden, dat volgens Deutero-
nomium 5 niet alleen aan de Joden
het werken ontzegt op Gods dag,
maar ook aan hun slaven, hun die
ren en vreemdelingen. Verplichte
recreatie voor alle mensen en die-
Slaven
De instelling der slavernij, van
oudsher door de mensheid geprakti-
zeerd, toont ons ook iets interes
sants. Natuurlijk is elk weldenkend
mens dankbaar voor de afschaffing
ervan, midden vorige eeuw (al blijft
de praktijk tot in onze dagen be
staan). Maar als daarna niet aan de
gehele schepping het haar toeko
mende recht gedaan wordt, d.m.v.
goede wetten op natuur en dierenbe
scherming, komt er een steeds grote
re kloof tussen mens en dier.
In Israël was er niet veel verschil
tussen een slaaf en een os: ze waren
beide het eigendom van hun heer,
en moesten doen wat hij zei. De
kloof tussen slaaf en huisdier was
kleiner dan tussen heer en slaaf.
Alleen moest de slaaf zorgen voor
het dier van zijn heer. Vandaar dat
Eliëzer zich ook in zijn afspraak
met God verantwoordelijk weet voor
de kamelen. Wellicht komt veel van
onze vervreemding en discriminatie
jegens de dieren voort uit het volko
men onbijbels gezegde: 'Een dier
heeft geen ziel te verliezen'. Hierbij
zou men dan denken aan een 'on
sterfelijke mensenziel', terwijl er van
de dieren na de dood 'niets over
blijft'.
Zo zei men tijdens de verovering
van Zuid-Amerika dat de Indiaan
geen ziel had: tijdens de zwarte
slavernij hadden de negers geen ziel
en er is ook wel beweerd dat de
vrouw geen ziel had.
Zondvloed
Maar de bijbel (en met name de
Staten-Vertaling, die zeer concordant
vertaalt, waar nieuwe vertalingen
het zelfde Hebreeuwse woord 'nè-
fèsj' met 'leven' of 'levend wezen'
weergeven) toont ons dat onder
'ziel' meestal niet iets eeuwigs of
onsterfelijks wordt verstaan. Inte
gendeel, het is iets wat alle levende
mensen en dieren gem-den hebben
en wat in het bloed zetelt. Vandaar
dat de Israëliet nimmer het' bloed
mocht consumeren wanneer hij
vlees at.
Gezien dit alles, is het een onbijbel
se verschraling als ons oude gerefor
meerde doopsformulier een gebed
bevat waarin God wordt aangeroe
pen als degene 'die de gelovige No-
ach met zijn acht zielen uit Zijn
grote barmhartigheid behouden en
bewaard heeft'; terwijl de duizenden
andere 'zielige' Arkbewoners ge
woonweg vergeten worden. Daarte
genover bidt juist Psalm 36: (daar
bij toch wel doelend op de zond
vloed zowel als op de doortocht door
de Schelfzee) 'Uw gericht is een
geweldige watervloed: mens en dier
verlost gij, Heer!' In het verbond
met Noach waren immers uitdrukke
lijk de dieren inbegrepen.
Jona
Dan heeft de heidense koning van
Nineve het beter begrepen, die na
Jona's onheilsprediking mensen en
dieren beveelt te vasten, God met
kracht aan te roepen en zich te
bekeren van hun boze weg.En
Prediker (3:19) weet al dat er geen
verschil is tussen de adem der men
sen en die der dieren.
In de kritieke dagen voor de uit
tocht uit Egypte hadden de Israëlie
ten bij monde van Mozes al eerder
een keer geweigerd weg te trekken,
dc woestijn in, onjdat ze van Farao
hun vee niet mochten meenemen.
Farao had hun slechts enkele dieren
aangeboden, zodat ze hun God in de
woestijn een paar dagen konden die
nen door Hem enkele offers te bren
gen. Bij gebrek aan meer offermate
riaal zouden ze dan moeten terugke
ren. Maar Mozes weet dat ze voor
een langdurige reis staan, en ant
woordt, dat al hun vee mee moet:
geen hoef mag er ontbreken! Voor
de hele woestijntocht moesten er
immers steeds offerdieren zijn om
steeds weer de schuld der mensen
voor God te delgen en het kontakt
net de hemel intakt te houden?
Kaïn en Abel
^Zonder vee' betekende voor Israël:
'zonder God'. Herder zijn had voor
dit volk alles te maken met Gods
dienst! Tsraël kan alleen Gods volk
zijn 'tussen God en de dieren'. Zou
dit niet de reden zijn dat Abels
offer, van de eerstgeborenen van
zijn vee, werd aangenomen, maar
Kaïns vegetarische offer verworpen?
En Kaïn, die geen herder van scha
pen wilde zijn, noch een 'hoeder
van zijn broeder", vermoordde niet
alleen zijn broer maar maakte hier
door tevens de eerste dieren herder
loos: een misdaad tegen méns en
dier!
Even terug, naar die laatste, ver
schrikkelijke nacht in Egypte, vlak
voor de uittocht. Via Mozes had God
aan Farao gezegd: 'Israël is mijn
eerstgeboren zoon. Als je mijn volk
Israël niet laat gaan. zal ik jouw
eerstgeboren zoon doden, en alle
eerstgeborenen van je mensen en je
dieren'. En aldus gebeurt het in de
Paasnacht. Maar: de eerstgeborenen
van de Israëlieten èn van hun vee
worden gespaard, waar het bloed
van een geslacht stuk kleinvee aan
de deurpost is gestreken. God gaat
er hier vanuit, dat de ziel, of het
leven van een dier in de plaats kan
komen van de ziel, of het leven van
een mens. Omdat God in de Paas
nacht de eerstgeborenen van mens èn
dier in Israël gespaard heeft daarom
waren voortaan alle Joodse eerstge
borenen van mens èn dier het eigen
dom van God. Dit vindt zijn neer
slag in de wet dat steeds het eerstge
boren jong van elk moederdier aan
de Heer teruggegeven, gewijd wordt,
dus: geofferd; en dat de eerstgebo
ren zoon uit elk Joods gezin zgn.
'gelost' wordt, d.w.z dat een dier in
zijn plaats wordt geofferd.
Gelijkwaardig
Juist het feit dat een dierenleven
gegeven kon worden in ruil voor de
eerstgeboren zoon; dat met een die
renleven plaatsvervangend de dode
lijke schuld van een mens kon wor
den uitgeboet, toont ons overduide
lijk aan dat zo'n dierenleven, of
dierenziel, als gelijkwaardig werd
beschouwd aan een mensenleven, of
mensenziel. Zonder bloedstorting
geen vergeving, zegt de Joodse wet.
Wat geldt voor de wet op de eerst
geborenen, geldt a fortiori voor de
hele Joodse offerdienst in taberna
kel en tempel, om de schuld van
enkeling en volk te delgen, telkens
weer, en de verbinding met God
open te houden. Het ene leven is
het andere waard. De Heer laat zich
nimmer afschepen met iets minders.
Maar het is niet zo dat Hij de dood
van een onschuldig dier wil; Hij wil
dat evenmin als dat Hij de dood van
de zondaar wil. Hij wil het leven
voor alles wat Hij geschapen heeft.
Want Hij is de God van het leven
Alleen door de schuld en zonde der
mensen moest er steeds weer leven
vernietigd worden om leven te spa
ren: het leven uit de dood. Offers
ter verzoening van God en mens.
Lam Gods
Aan die vicieuze cirkel kwam het
Lam van God, dat de zonde der
wereld wegneemt, een einde maken.
Dit Lam gaf God zélf. Juist omdat
Hij hèt Lam is, eens vooral, is hij
de verbinding tussen de Enige, eeu
wige, Hogepriester èn de Goede Her
der. Want zijn unieke, eeuwige offer
houdt de verbinding tussen God en
mens eeuwig open. De mens mag
weer beantwoorden aan zijn hoge
ambt als beelddrager Gods. En dat
kan hij het beste door goede herder
te zijn onder de Goede Herder die
Zijn leven inzet voor de schapen. Zo
gezien zal een christen, in plaats
van oorzaak te zijn van de dood van
vele dieren, bereid mogen zijn om
zijn leven te geven voor mensen en
dieren!
De hervormde predikant J. G. Mees
te Ermelo is werkzaam bij het Ned.
bijbelgenootschap afdeling vertalin
gen.
H.V. Zimmermann - Geluksbegrip.
Uitgave: Unieboek NV Bussum.
Prijs: ƒ27,90.
Wat kan men verstaan onder 'geluks
begrip?' Hoe kan men slechts bij
benadering het begrip geluk om
schrijven en inhoud geven, wat is
geluk?
De zakenman Zimmerman heeft op
z'n levensavond getracht dit fenomeen
in het leven van de mens te benade
ren door middel van een verkennings
tocht door de wereldliteratuur.
Hij laat in meer dan 350 pagina's
denkers en dichters aan het woord.
De auteur heeft een grote hoeveelheid
citaten verzameld, waaraan hij hier
en daar een visie toevoegt.
Zimmermann noemt zich een ama
teur. Terecht, dachten we. Immers
wie kan gelden als een 'volslagen
deskundige op dit omvangrijke ter
rein, waarop zich aandienen: geluk en
ongeluk, psychologische aanpassing,
welzijn, menselijke betrekkingen, gees-
stelijke gezondheid, voldaanheid, ge
moedsbeweging, geluksgevoelens, ook
arbeidssatisfactie en de harmonie van
de wereldgemeenschap als tegenhan
ger van oorlog en geweld enz.?
De verkenning speelt zich ruwweg af
tussen de denkwereld van Plato en de
In onze krant van 25 november 1972 discus
sieerde dr. H. M. de Lange, verbonden aan liet
unniversitair instituut voor normen en waarden
in Rotterdam en lid van de Partij van de Arbeid
met dr. B. Goudzwaard, hoogleraar aan de Vrije
Universiteit in Amsterdam en lid van de anti-re
volutionaire partij over de houding van christe
nen ten opzichte van het proces van polarisatie.
Vandaag, ter afsluiting van deze discussie gaan
beide heren nader in op eikaars argumenten.
door prof. dr. B. Goudzwaard
Graag wil ik kort reageren op de inhoud van het 'weerwoord' van dr.
de Lange. Zijn reactie stel ik vooral op prijs, omdat daaruit de bereid
heid blijkt te willen dóórspreken ook nu het gevaar van het langs
elkaar heen praten ons beiden bedreigt.
Het zou mij overigens veel waard
zijn, als dat 'met elkaar doorspreken'
in de nabije toekomst een minder
incidenteel karakter zou krijgen dan
het in een dagbladdiscussie noodzake
lijkerwijs hebben moet. Ik sluit mij
dan ook graag aan bij de suggestie
van dr. Bas de Gaay Fortman in
Hervormd Nederland van 6 januari,
om nu op korte termijn te komen tot
een 'Evangelisch beraad' tussen chris
tenen uit diverse politieke partijen.
1. Het woord 'polaristie' blijkt zelf al
een bron van misverstanden te zijn.
Wanneer ik de heer De Lange goed
begrijp, vertaalt hij het met: een
duidelijk, en zo nodig scherp, positie-
kiezen ten opzichte van elkaar. Van
daar zijn verbaasde vraag aan mij:
sluit het liefdegebod van het Evange
lie dan elk conflict, elk scherp posi-
tiekiezen, uit? Nee, heel bepaald niet!
Voor mij heeft het polarisatiestreven
zoals ik het afwijs, dan ook bepaald
een dimensie méér. Het meerdere is,
dat de eigen positie, tegelijk zo abso
luut wordt gemaakt, dat men welhaast
gedwongen is zich er, als op een
bastion, op terug te trekken. Het
wordt dan een 'pool' die zo wordt
opgeladen, dat de posties van anderen
er alleen maar als volstrekt negatieve
tegen-polen uit kunnen komen. De
consequentie daarvan is natuurlijk,
dat enigerlei vorm van samenwerking
met 'die anderen' dan van meet af
aan als een principiële verwatering,
als wat gechargeerd gezegd een
'pacteren met de duivel' wordt aange
voeld. 'Samenwerken' krijgt dan de
kleur van: je met iets of iemand
'afgeven'. Vandaar dan ook, dat ik bij
het aanduiden van het polarisatiestre
ven sprak van een systematisch kiezen
van het conflict boven het overleg;
dat woord 'systematisch' hoort er dus
echt wel bij. Is een polarisatiestreven
in deze trant nu in Nederland aan
toonbaar? Ik dacht van wel, of liever:
ik dacht dat het aan het groeien was.
Ik heb iets ervan gevoeld in de op
stelling van het PvdA-congres, waarin
m.i. zelfs die vormen van meerder
heids-kabinetsvorming in de grond
werden geboord, waarin men toch zijn
eigen identiteit voluit zou hebben
kunnen handhaven. Ik bespeur het
ook in de houding van de 'Groene-
velds', die zelfs een 'sociaal contract'
waarbij men in weljaast alles zijn zin
krijgt als het ware al bij voorbaat
verwerpen; kennelijk omdat voor
hen elk contracteren de kleur heeft
gekregen van een zich welhaast per
definitie compromitteren. Dat zoiets
de weg kón banen naar een vervan
ging van' rechts-politiek naar machts
politiek, is dacht ik niet te veel
gezegd (met een streepje op het
woord 'kan').
2. Is dit opkomende polarisatiestreven
nu toe te schrijven aan de houding
van de confessionele partijen, en nog
meer in het bijzonder aan zoals de
heer De Lange ze noemt de 'pro
gressieven' in de confessionele partij
en? De heer De Lange heeft dacht ik
gelijk wanneer hij er op zinspeelt, dat
bij de partijen ter linkerzijde de arg
waan ten opzichte van de confessione
le partijen is toegenomen. Waar arg
waan groeit, is veelal ook een aanlei
ding daartoe aanwezig. Ik behoor dan
ook niet tot degenen die te vuur en
te zwaard zullen betogen, dat de con
fessionele partijen en ik schakel
mijn eigen rol daarbij niet uit in
de laatste jaren steeds de grootst
mogelijke openheid en doorzichtig
heid hebben betracht t.a.v. de door
hen te kiezen en gekozen regerings
partners. Maar is dit nu het punt
waarom als ik de heer De Lange
goed begrijp elk gesprek over het
hedendaagse polarisatiestreven uitein
delijk moet draaien? Ik zeg daarop
om twee redenen overtuigd nee. De
eerste is, dat het polarisatiestreven nu
eenmaal breder is komen opzetten
dan alleen in de verhouding tussen
een PvdA en bepaalde confessionele
partijen. Het is er ook in de sfeer van
de vakbeweging. Het is ook aanwezig
in de ijverig bedreven uitsluitingscul-
tus tussen PvdA en WD. Daarom
alleen al kan de diepste grond van
het polarisatiestreven nooit het ge
drag van alleen confessionele partijen
zijn, of van bepaalde mensen daarin.
En in de tweede plaats is het dacht ik
zelf al een symptoom van polariteits-
denken, wanneer aan mensen die uit
overtuiging voor een confessioneel
partijtype hebben gekozen, alleen de
toets van hun mate van 'progressivi
teit' wordt aangelegd. Daarin schuilt
een miskenning van de principiële
prof. dr. B. Goudzwaard
mógelijkheid van een eigen beleid
van confessionele partijen. Ik hoop
dat de heer De Lange met mij aan
voelt, dat hij de mate van 'zijn'
progressiviteit niet tot de politieke
norm mag verklaren om uit te maken,
of politici van andere partijen dan die
van hemzelf voldoende karakter heb
ben getoond om op de juiste tijd te,
zwijgen of te spreken.
3. Ik ben het er overigens mee eens
dat wegen moeten worden gezocht om
uit de steeds meer gepolariseerd-ra-
kende verhoudingen te komen. Daar
om nog een slotopmerking over de
huidige politieke situatie. Persoonlijk
voel ik mij in lood-om-oud ijzer filo
sofieën niet thuis. Ik wijs het socialis
me af, maar ben er tegelijkertijd van
overtuigd, dat terwille van onze op
dracht in de wereld (het milieu! de
ontwikkelingslanden!) een politieke
samenwerking tussen de confessionele
partijen en de linkse drie thans de
voorkeur heeft boven het samenwer
ken met de te gemakkelijk op het
egoïsme appellerende partij van de
heer Wiegel.
Moet ik daarom bij een minderheids-
kabinet-den Uyl uitkomen? Of is die
constructie zélf al niet een uiting van
polariteitsdenken? Helaas moet ik
daarop 'ja' zeggen; en dat vermindert
heel duidelijk de aantrekkelijkheid
van deze would-be-constructie. Zou
daarom in deze bijzondere situatie de
weg uit de polarisatie toch nog niet
het beste kunnen worden benaderd
middels de formatie van een over
gangskabinet van extra-parlementaire
aard dat in samenstelling en program
een aanzet geeft voor het mogelijk
herstel van de parlementaire samen
werking tussen de 'progressieve' en
de drie confessionele partijen?
door dr. H. M. de Lange
'Moeten christenen in de diverse politieke partijen helpen de pro
cessen van verwijdering en polarisatie tegen te gaan?'
In Trouw van 25 november jl. heb ik betoogd, dat voor de benatwoor-
ding van deze vraag in de huidige fase van ons politieke leven blijk
baar geen uitzicht bestaat op een vruchtbaar gesprek tussen christe
nen, die hun onderdak hebben in de twee kampen.
Het antwoord van prof. Goudzwaard
heeft mij niet overtuigd, dat ik de
vraag op een verkeerde wijze heb
beantwoord. Zijn hoofdpunten zijn: de
polarisatie-drift, het systematisch kie
zen van het conflict boven het over
leg, van de tegenwerking boven de
samenwerking, het doorzetten van het
eigen belang boven het zich inzetten
voor het algemeen belang. Deze ban
vloek over de polarisatie eindigt met
de zin: 'Men maakt, wellicht onbe
doeld, de weg vrij voor de vervanging
van rechtspolitiek door machtspoli
tiek'. Goudzwaard voegt daaraan toe:
'Daarmee kom ik juist als christen
fout te zitten'. Mijn vraag is dan*
Sluit het liefdegebod van het Evange
lie elk conflict uit? Zijn er geen
situaties denkbaar dat aan tegenwer
king de voorkeur moet worden gege
ven boven samenwerking? Is er juist
vanuit het Evangelie niet aanzienlijk
meer te zeggen over de tegenstelling
tussen eigenbelang en algemeen be
lang? Ik erken dat machtspolitiek in
ferieur is in vergelijking met rechts
politiek, maar zijn deze begrippen
thans in het geding? Eerlijk gezegd
vind ik dat Goudzwaard zich iets te
gemakkelijk van deze vragen afmaakt.
Ik zou het ook verhelderend hebben
gevonden als hij op mijn hoofdstel
ling was ingegaan. Deze luidde: De
verwijdering tussen de confessionele
drie en de linkse drie is ontstaan
doordat de progressieven van de con
fessionele drie op beslissende momen
ten hebben gezwegen. Ze hebben
door te zwijgen de indruk geves
tigd dat ze de theorie van lood-om-
oud-ijzer tot de hunne hebben ge
maakt. Ze hebben gezwegen toen er
in de afgelopen zes jaar in Nederland
tal van conservatieve beslissingen
werden genomen. Met andere woor
den: Zijn zij bereid om ook hun eigen
bijdrage wellicht onbedoeld in
het gewraakte polarisatie-proces te on
derkennen?
Laat ik er voor alle duidelijkheid nog
het volgende aan toevoegen:
1. Als de progressieven in de confessi
onele partijen van mening zijn, dat de
inhoud van de politieke gedachten bij
de progressieve drie aanvaardbaar is,
maar dat de huidige wijze van zich
opstellen fout is, zullen zij er aan
moeten meehelpen, dat deze foutieve
manier verandert. Nu wekken ze te
veel de schijn, dat ze, door zich
afkeurend uit te laten over het laat
ste, ook de politieke ideeën afkeuren.
Kan dit niet wat helderder worden?
Binnen de KVP heeft de heer De
Zeeuw het geprobeerd, maar het is
mislukt Wat is er op dit punt gedaan
door de ARP? (Met uitzondering van
het schot voor de boeg van prof.
Verkuyl).
geestelijke rijkdom die een te vroeg
weggenomen Dag Hammerskjöld heeft
nagelaten.
Het is stellig niet alleen een poëtisch
document van verheven gedachten-
vluchten, de onveranderlijke vraag
naar geluk wordt herhaaldelijk inge
past in realiteiten.
We hebben bewondering voor het gi
gantische werk, dat hier als een weg
wijzer, als een hoogst serieuze studie,
tot stand is gekomen.
Men kan 'geluksbegrip' uiteraard niet
lezen als een roman, wel als een
'ontmoeting', waarin men dan z'n ei
gen ervaringen en verlangens aan
draagt.
Rfs
Ds. R. J. van der Veen, secretaris van
de Nederlandse zendingsraad, schrijft
ons: Gisteren stond een klein gedeelte
van wat ik op Schiphol aan het KNP
over Bangkok heb gezegd in Trouw
onder het opschrift: 'Ds. Van der
Veen over Bangkok teleurgesteld'. Dit
opschrift is niet geschikt om samen te
vatten wat mijn gevoelen is over deze
wereldzendingsconferentie.
De betekenis van deze conferentie lag
voor een deel in de intieme sfeer van
de bijbelkringen. M.i. waren die over
het algemeen zeer geslaagd. Voor een
ander deel lag de betekenis in de iets
minder intieme sub-secties over de
boodschap van de bevrijding in Jezus
Christus en tal van brandende vragen
uit het individuele en maatschappelij
ke leven, en uit de dienst van kerk
en zending. De betekenis van deze
sub-secties is voor het grootste deel
afhankelijk van wat de deelnemers er
in hun eigen situaties mee gaan doen.
De drie grote sectierapporten geven
een theologisch overzicht en een aan
tal aanbevelingen. Zij verschillen nog
al in kwaliteit. Ze zijn waard wat wij
ermee gaan doen. Teveel erover jui
chen roept het gevaar op, dat wij met
het oude doorgaan onder nieuwe
woorden, ook waar vernieuwing
broodnodig is. Niet het begrijpelijk
enthousiasme over het mogen meema
ken van zo'n internationale ontmoe
ting, maar het onder ogen zien van de
prijs van ons nieuwe inzicht is nu
aan de orde. De test op de betekenis
van Bangkok vindt later plaats dan
januari 1973. Dat is mijn hoop en
mijn voorlopige reserve.
Een voorlopige test op wat wij samen
konden opbrengen, nu het over be
vrijding en verlossing in Jezus Chris
tus vandaag gaat, was m.i. de vraag:
wat doen wij daar in Bangkok aan dat
bombarderen in Noord-Victnam? M.i.
heeft Bangkok die test niet gehaald.
Daarmee is Bangkok niet verloren.
Wel is de ernst van de test die in de
KERK EN STAAT
Nog altijd is het belangrijk te 1 1
op de verhouding van kerk en i
Gisteren schreven wij dat de
(bv. in Rusland) niet te snel 1
willen vergeten wat ze in het v I'
den fout gedaan heeft. Maar in [i
zelfde Rusland moet de overheid j
doen alsof alleen de staat kan y
deren. In het verleden hadden
voudige Russen ook onder het Ci
regime soms een hachelijk bes
Wanneer ik lees dat de kerke
Rusland vergunning moeten he n
om een doopdienst te houden ij e
een achterlijke toestand. Wie i j,
angst heeft kan moeilijk zelf erg tt
leven. In Zuid-Af.rika as het niet
beter. Daar wordit een bisschop it
land uitgezet omdat hij zich he d:
van de Ovamba's aantrekt. Dat r
alleen gebeuren wanneer een ove e
in angst verkeert dat haar s
beleid aan het licht komt. Bij de
mag je nauwelijks dopen en b ei
ander mag je onrecht geen on (t
noemen, 't Maakt weinig vei
Wanneer een mede-christen dasi]e
wil komen spreken, dr. Klompé, >r
wordt het visum geweigerd. Er
maar een reden zijn: angst. In zo p
is de toestand in Zuid-Afrika e
ger omdat deze overheid zü
christelijk acht. Een derde vooïlui
van toestanden die toch volk!
achterhaald zouden moeten zijn
zien in het bezoek van Golda Lj
aan het Vatikaan. Dat de bisschoj
Rome zich achter de Palestijnen
zal niemand hem mogen kwalijl p
men. Integendeel, hun lot wordt
al te enthousiaste Israël-gangers
eens over het hoofd gezien, maai.
daarbij de erkenning of niet-e'd
ning van de staat Israël een rol
spelen zal echte kerk-mensèn L
ontgaan. Hoelang zal de kathc
kerk dat zogenaamde tweede zv
nog hanteren? Het is uit de tijt b
het er al ooit dn mocht kome
berust op de exegese van een mi
Het is toch eenvoudig te dol d
ergens in Europa nog zoiets als je'
staatje is dat zich met het rijk ,e)
God identificeert en alszodanig
tieke beslissingen' neemt. Als He;
Verbeek naar instanties zoekt di<
grote naam voor hun kar spai
kan hij hier terecht. Zulke d
verknoeien het geloof en bedi
het milieu van de kerk.
NED. HERVORMDE KERK
Beroepen: te IJsselmuiden:
Schuurman te Putten:
GEREF. KERKEN
Beroepen: te Den Haag-O (als evL
lisatiepned.J. J. Hofland te
oord; te Krommenie: A. Koornrf ■°j
Schermerhorn. die geen verderf
roepen in overweging kan nemer^en
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen: te Beverwijk: M. H.
gers te Avereest-Dedemsvaart.
Bedankt: voor IJmuiden: B. vanN
te Ridderkerk; voor Apeldoorn
ten verb.): K. B. Holwerda te Do^er
CHR. GEREF. KERKEN
Bedankt: voor Almelo: A. W. Dif
Ier te Den Haag-Z.
GEREF. GEMEENTEN
Bedankt: voor Oostkapelle: G. A
derveld te Middelburg; voor
doorn, Zwijndrecht en voor 's-Gr
zande: J. C. Weststrate te Melisk t
voor Amsterdam-N.: K. de Gif ooi
Den Haag. jeit
dr. H. M. de Lange
2. De heer Biesheuvel heeft in een
gesprek met de parlementaire redactie
van Trouw-Kwartet gezegd, dat de
christenen in de Partij van de Arbeid
een grotere rol zouden moeten spelen.
Het is natuurlijk wel aardig dat hij
op ons let, en het zou een belediging
zijn als wij datzelfde zouden vragen
van zijn partij. Maar toch zou ik wel
willen opmerken, dat ook de christe
nen in de PvdA alleen beoordeeld
worden op de kwaliteit van hun voor
stellen. Waren die fout? Zij delen de
hartstocht waarmee deze partij pro
beert die fundamentele verandering
in de samenleving aan te brengen
waardoor recht en vrede zich ktinnen
doorzetten. Daarom is deze partij te
gen de cultuurpolitiek van de heren
Van Veen en Vonhoff en tegen de
ondoorzichtigheid van het buitenland
se beleid van de heren Schmelzer en
De Koster, om slechts enkele voor
beelden te noemen.
NEW DELHI (KNP) Op de t
dat het 19e eeuwfeest herdacht rl
van de marteldood van de aj t
Thomas, die het christendom
India bracht, heeft de minister-
dent van India, mevrouw
Gandhi, het vele werk dat dotfano
christelijke kerken in India in li
verricht, geprezen. voej
ze-
komende 2 of 3 jaar plaatsvindt daar
mee aangetoond. Vandaar dat ik wel
min of meer teleurgesteld ben, maar
ook nog vol hoop en verwachting.
Vandaar ook dat dit opschrift van het
bericht in Trouw van gisteren mij
toch te negatief is uitgevallen.
Tenslotte een correctie: De Amerika
nen in Bangkok hebben niet gewei
gerd te beloven geen belasting meer
te betalen. Het is hun gewoon niet
gevraagd. Wij roepen in de kerk soms
op tot dingen zonder eerst zelf het
voorbeeld te stellen. De oproep tot
dienstweigeren in de Verenigde Sta
ten heeft iets van datzelfde: zo vraag
je aan de jongeren van 18 jaar om de
kastanjes uit het vuur te halen. Ik
meen, dat na alles wat door de ker
ken in de Verenigde Staten en door
de Wereldraad al over Vietnam was
gezegd en gevraagd, nu alleen een
daad nog iets zou zeggen.
Amstelveen
R. J. van der Veen
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
11
rde
tui
t i-
t et
isis-
de
lie 1
Uitgaven van
N V. De Christelijke Pers^
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
Drs. J. Tamminga.
Hoofdkantoor N.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69.73.60.768). Gem.giro
X 500.
lpk
an d
irect
h. li
tas v
cheic
omm
pvol|
terd
talie,
omm
enhe
Heest
:n aj
