Psychiatrische inrichting
te gemakkelijk mikpunt
Commentaar
Geen verrassing
Belanghebbenden
Voor de dwaas in elk van ons
Als we het betalen willen is er wat beters
Chinese minister
naar Nederland
Antillianen willen
maatregelen tegen
rassendiscriminatie
kruidendokter
wolapenbaby
OPGEVEN VAN
FAMILIEBERICHTEN
EN ANDERE
ADVERTENTIES
GEDURENDE DE AVONDUREN
tRQÜW/KWARTET VRIJDAG 12 JANUARI 1973
BINNENLAND/COMMENTAAR
T5/K7
Het kan voor niemand een verrassing
rijn, hetgeen informateur Ruppert gis
teren boven water heeft gehaald, na
melijk dat een hernieuwde coalitie van
de drie confessionele partijen met
VVD en DS'70 geen levensvatbaar
heid zou hebben. Dit politieke feit lag
al weken lang zo dicht onder de
oppervlakte, dat de conclusie die de
heer Ruppert pas nu definitief heeft
getrokken, met zekerheid voorspelbaar
was.
Waarom heeft het dan toch zo lang
moeten duren, voordat de informateur
deze boodschap heeft geopenbaard?
Omdat hij bij zijn werk vooral wordt
bezield door zijn wens precies en
zonder enig misverstand te laten be
staan, vast te leggen tussen wie, in
welke mate en op welke onderwerpen
van zakelijk beleid het schort in de
relaties tussen de onderscheiden poli
tieke partijen in dit land.
De gesprekspartners van de informa
teur hebben geen enkele kans (wan
neer zij dat zouden wensen) tactische
foefjes toe te passen of spelletjes te
spelen, om iets van hun werkelijke
bedoelingen en strevingen te versluie
ren. De heer Ruppert vraagt net zo
lang door, tot hij alle gegevens krijgt
die hij nodig heeft om de politieke
verhoudingen in kaart te brengen.
Dat moet ook de reden zijn, waarom
hij vandaag weer eens met de leiders
van de confessionele partijen en de
WD om de tafel wil gaan zitten,
hoewel uit hun gisteren gepubliceerde
beschouwingen over de levensvatbaar
heid van een vijfpartijenkabinet ge
makkelijk de conclusie kan worden
getrokken, dat ook een kabinet van
deze samenstelling niet homogeen kan
uitvallen en dat de minderheidspositie
van zo'n coalitie nog meer zal worden
verzwakt. Er zijn confessionele die
haar eenvoudig niet wensen.
Het werk van de informateur duurt
lang, maar dat moeten wij er terwille
verzwakt. Er zijn confessionelen die
situatie die hem voor ogen staat ntaar
voor over hebben.
De landelijke vereniging tot behoud
van de Waddenzee is geen belangheb
bende bij het vraagstuk van de olie-
of gaswinning in het gebied van de
Waddenzee. Daarom heeft de Kroon
het bezwaarschrift van deze vereniging
tegen het verlenen van een exploitatie
vergunning van een gasveld bij Schier
monnikoog niet ontvankelijk ver
klaard.
Dat is een vreemde zaak en wie er op
wijst dat dat formeel allemaal netjes
en keurig klopt op grond van de wet
Beroep Ambtelijke Beslissingen maakt
de zaak er niet minder vreemd mee.
Want deze uitspraak betekent kenne
lijk, dat bij de interpretatie van deze
wet het begrip 'belanghebbende' ver
engd dient te worden tot de bestuurlijke
of economisch belanghebbende. Klaar
blijkelijk is er in deze wet geen plaats
voor de zo veel moeilijker te kwantifi
ceren belangen, waarvoor de vereni
ging tot behoud van de Waddenzee op
komt (en straks in vergelijkbare geval
len bijvoorbeeld de vereniging voor
natuurmonumenten of de bond Heem
schut).
Het lijkt daarom zaak op korte ter
mijn in deze wet wat meer ruimte te
maken voor de interpretatie van het
begrip 'belanghebbende'. Op korte ter
mijn dat wil zeggen: er hoeft niet
gewacht te worden op de herziening
van deze wet-BAB.
'De' psychiatrische inrichting symbool van het Isolement van de geesteszieke, maar niet de oorzaak.
door W. F. Geradts
In vakkringen woedt de discussie rondom de toekomst van de psychiatrische inrichting al jaren.
Het bijzondere van de laatste tijd is dat ze zich als een schokgolf voortplant naar een groter pu-
bliek.
Van een verslaggever
DEN HAAG De Chinese minister
van buitenlandse handel, de heer Pai
Hsiang-Kuo. zal aan het hoofd van
een delegatie van 18 tot 23 januari als
gast van de regering ons land bezoe
ken. Minister Langman van economi
sche zaken zal het gezelschap donder
dag op Schiphol verwelkomen en de
volgende dag met zijn Chinese ambt
genoot van gedachten wisselen over
zaken, die de economische relaties
tussen beide landen raken, zo deelt
bet ministerie van economische zaken
mede.
De psychiater Foudraine droeg daar
een hoeksteen aan bij met zijn boek
'Wie is van hout'. De ex-patiënt Eg-
bert Teilegen schreef zijn verslag van
een psychose 'Waar was de dood nog
meer". En nu is er 'Laten ze het maar
voelen', waarin mevrouw C. van Eijck-
Oosterholt het wedervaren van haar
zuster Mies verhaalt, een onopge
smukt document waarin ogenschijn
lijk de psychiatrische inrichting een
lange rekening betaald wordt gezet.
Algemene teneur van deze publika-
ties, hoezeer ze overigens verschillen:
mensen met psychische problemen
moeten niet als gestoorde schepselen
worden opgesloten in inrichtingen om
dan met medische middelen en tucht
maatregelen behandeld te worden.
Nee, hun stoornissen zijn ontstaan als
gevolg van inwerking van hun omge
ving. Dus moeten de omgeving en de
verhouding tot de omgeving worden
behandeld, wat vaak geen psychia-
trisch-medische zaak is, maar een
psychologisch-maatschappelijke.
Trouwens, het groeiende publieke
weerwerk geldt niet alleen de psychia
trische inrichting. Ook andere vormen
van gezondheidszorg krijgen meer en
meer te maken met wat in vakkrin
gen wel de 'cliëntenopstand' wordt
genoemd. De mensén nemen het niet
meer dat er voor hen, zonder hen en
over hen gezorgd wordt eZ willen op
zijn minst een eigen inbreng, ze
willen op zijn minst gehoord worden.
De discussie over de abortus, de in
breng van patiëntenverenigingen en
oudercommissies in conflicten om
hartklinieken en zwakzinnigeninrichtin
gen zijn daar voorbeeiden van.
Logisch
Dat vooral de geestelijke gezondheids
zorg door die opstand wordt geraakt
is zo verwonderlijk niet. Steeds meer
dringt het besef door dat geestesziek
ten niet altijd-half-magische, geheim
zinnige, alleen na jaren vakstudie te
doorgronden verschijnselen zijn, maar
logische, vaak begrijpelijke gevolgen
van wanverhoudingen tussen mensen.
Het succes van Foudraine is te verkla
ren uit de manier waarop hij de
geestesziekte toegankelijker maakte
voor algemener begrip. Die toeganke
lijkheid moet wel gevolgen hebben
voor de betrokkenheid van mensen
bij de (of liever: hun) geestelijke
gezondheidszorg.
Het zou een goed ding zijn als die
betrokkenheid uitgroeide tot mondig
heid van de cliënt, zodat hij kan
aangeven aan welke vorm van hulp bij
behoefte heeft. Als die betrokkenheid
het tegenspel en de respons ging
opleveren waarvan de hulpverlening
al zo lang zegt dat ze die te vaak
mist Misschien zou die betrokkenheid
ook de politieke druk kunnen opleve
ren die hard nodig zal zijn om de
geestelijke geaondheidszoEg een betere
1 andere plaats.te geven in de
geslagen en opgeborgen wordt op een
manier die je alleen maar zieker en
ellendiger maakt, waar vak-idiote me
dici de ware aard van je psychische
moeilijkheden miskennen. En al te
gemakkelijk beperkt de discussie zich
tot de vraag of het in de inrichtingen
niet menselijker moet toegaan. Men
zie trouwens de ingezonden-stukken-
rubrieken in 'sommige, kranten, waar
tegenover twee brieven met slechte
inrichtingservaringen altijd weer twee
met goede ervaringen verschijnen.
De eigenlijke vraag is veel breder.
doorverwijzing naar de psychiatrische
afdeling van een algemeen ziekenhuis
(voor lichtere gevallen) of naar een
psychiatrische inrichting.
Kortom, het aanbod aan de bevolking
bestaat uit een medisch sy6teem, dat
helemaal gebouwd is op en gefinan
cierd volgens het medisch denken,
afgeleid van een eenzijdig lichamelij
ke visie op ziek zijn.
Maar hoe langer hoe meer wordt
duidelijk dat het bij de geestelijke
gezondheidszorg niet om dat lichaam
gaat, maar om de persoon. Het over-
Die vraag is, welke middelen een grote deel van verschijnselen van gees-
samenleving uit welke motieven heeft
opgebracht om de geestelijke onge
zondheid de baas te worden. Die
vraag is, hoe dat geheel van middelen
al of niet voldoet, en wat er dan moet
veranderen.
Visie
De psychiatrische Inrichting die nu
wordt aangevallen is het eindprodukt
van een bepaalde visie op geestelijke
ongezondheid, een visie die het me
rendeel van de bevolking nog steed
heeft. Bewust of onbewust, uit on
macht of uit onwil.
Scherp gezegd: als men, protesteert
tegen het opsluiteh van afwijkende
mensen in inrichtingen, moet men
inzien dat in veel gevallen de familie,
de buurt, de omgeving iemand zo
heeft misvormd en uitgestoten
nogmaals, bewust of onbewust, uit
onmacht of uit onwil dat hij
eindelijk gek genoeg was voor de
inrichting. Men kan de inrichting ver
wijten dat zij zich, alleen al door haar
opzet, al te gewillig voor dat uitsto
tingsproces heeft geleend.
Maar dan zal men moeten aangeven
welke andere oplossing er was ge
weest. Waar hadden al die mensen
heengemoeten die eerder hulp hadden
willen hebben opdat ze zonder opna
me, in hun dagelijkse omgeving, am
bulant dus, uit de verwarring en de
bedreiging waren geholpen?
Antwoord: voor zulke wensen zijn de
voorzieningen veel te gering of te
weinig ontwikkeld. En doordat het
aanbod van ambulante hulp zo be
roerd is wordt de behoefte ongunstig
beïnvloed.
Eerste lijn
Van een verslaggever
BOTTERDAM De actiegroep 'An
tillianen in nood' vindt dat er snel
maatregelen moeten worden genomen
tegen rassendiscriminatie in horeca
bedrijven. Actieleider Ronnie Sambo:
'Het zit onze mensen erg hoog. Niet
dleen in Amsterdam, maar ook in
Botterdam, Den Haag en Utrecht'.
Sambo vertelde dat hij diverse keren
sussend heeft moeten optreden om
landgenoten van gewelddadige acties
tegen horecabedrijven te weerhouden.
De actiegroep wil langs legale weg
een einde aan de rassendiscriminatie.
'Maar dat is wel erg moeilijk', aldus
de Antilliaan. 'De justitie kan ingrij
pen als artikel 429 (dat rassendiscri
minatie strafbaar stelt) wordt overtre
den, maar dan moet het weigeren van
toegang tot een café gebeuren op
frond van de huiskleur. En dat zegt
men natuurlijk nooit'.
Want om die geestelijke gezondheids
zorg in zijn geheel gaat het, en niet
om de vooris en tegen's van een inrich
ting, of 'de* inrichting, alleen.
In de openbare mening vat naar mijn
indruk al te gemakkelijk de mening
po t, dat sommige psychiatrische in
richtingen een soort concentratiekam
pen zijn. Dat het plaatsen zijn waar
We hebben ln Nederland een redelijk
bekend netwerk van voorzieningen in
eerste lijn. Wie wat heeft kan altijd
bij een huisarts terecht Maar daar
begint de ellende al voor iemand die
nu uitgerekend psychische moeilijkhe
den heeft De huisarts kan met klach
ten op het gebied van de geestelijke
gezondheid weinig aan. Hij heeft er
door zijn opleiding weinig oog voor.
Hij heeft er geen tijd voor. Maar
vooral, hij heeft er geen weg voor.
De belangrijkste weg die hij in zijn
woAsysteem heeft; is verwijzing naar
de vrij geVestojdezeaowarts, die hij
als een specialist ziet Deze specialis
ten zijn .schaars, en bovendien is een
groot aantal neurologisch ingesteld.
Dat wil zeggen dat zij veel inzicht
hebben in zenuwen en herbenen, maar
weinig in psychologische zaken. Het
aantal dat geestesziekten behandelt is,
zeker buiten de randstad, gering.
En dan nog is hun enige weg vaak
telijke onmacht komt voort uit het
samenleven van mensen in verwarring
scheppende verhoudingen of verwar
ring scheppende structuren.
Wie zal daar genezend optreden? Of
liever, wie zal helpen in het proces
van heling dat bij voorkeur van on
derop, bij de mensen zelf, moet begin
nen? De huisarts? De laatste tijd
worden er pogingen gedaan, zijn ken
nis uit te breiden tot psychische
moeilijkheden. Zelfs vindt men wel
huisartsen die 's avonds patiënten ont
vangen voor twintig-minuten gesp rek
ken over levensmoeilijkheden.
Maar of dat de weg is, is zeer de
vraag. De huisarts wordt erdoor afge
leid van zijn oorspronkelijke takenpak
ket, en op je eentje structuren aan
pakken is eep onbegonnen zaak. Nee,
waar behoefte aan is, is een systeem
van diensten die psychische moeilijk
heden kunnen verhelpen in het sa
menlevingsverband waarin ze ont
staan, die dat ontstaan kunnen voor
komen door in te grijpen in die
samenlevi n gsverbanden.
Tussen de huisarts die de klachten
het éérst verneemt, en de Inrichting
die ze als laatste verneemt, zou een
geestelijke gezondheidszorg moeten
bestaan die, om wat voorbeelden te
noemen
in gezin X de gezinsverhoudingen
bespreekt als Jantje X ernstige leer
moeilijkheden vertoont,
in fabriek B ontslagprocedures zo
begeleidt dat juist de kwetsbare heer
A niet wordt ontslageh,
de flatbouw van de firma C ver
hindert omdat er een onleefbare situ
atie dreigt te ontstaan,
groepsgesprekken organiseert voor
een kring verpieterde, in hun rol
ongelukkige huisvrouwen,
wijkverpleegsters, jeugdwerkers,
huisartsen, predikanten en ouderlin
gen bijstaan in hun werk met mensen
in moeilijkheden,
opvangmogelijkheden heeft voor
alles wat niet goed door de huisarts
en 'te goed' door de inrichting wordt
geholpen.
Aardverschuiving
Uit deze voorbeelden
blijken boe
wafaüg medisch, trit
blijkt ook hoe ingewikkeld de proble
men kunnen zijn, hoe invloeden van
heinde en verre op psychische moei
lijkheden kunnen inwerken.
In dit tussengebied tussen huisarts en
inrichting treft men daarom het moei
lijkste gebied van (geestelijke) ge
zondheidszorg aan. Maar als de zorg
op dit gebied zou kunnen worden uit
gebouwd, zou er een aardverschuiving
ontstaan, ook in de vraag van de
cliënten.
Doordat er andersoortige hulp voor
handen is zou de cliënt op andere
momenten komen, en waarschijnlijk
met zijn eigenlijke klachten. Nu nog
moeten veel klachten in lichamelijke
termen worden 'vertaald', omdat ook
de hulp alleen lichamelijk is. De
mensen zouden eerder sociale oorza
ken van verwarring zien, en eerder
zelf iets aan die oorzaken kunnen
doen. Nu nog waant men zichzelf
niet-deskundig en verwacht van de
dokter de oplossing. Die heeft dan
wel een oplossing, maar doorgaans
een uitsluitend medische, een rust
gevend pilletje bijvoarbeeld. En dat is
niet zelden een schijnoplossing.
Verzahd
In aanleg is er zo'n systeem van
ambulante geestelijke gezondheidszorg
ln Nederland. Maar het is achter in
opzet en er is geen beleid en geen
geld voor een behoorlijke uitbouw
van wat er in aanleg is. Oud-staatsse
cretaris Kruisinga heeft in een be
faamde nota een begin van uitbouw
op basis van moderne inzichten nage
streefd. Maar dat streven is de laatste
jaren hopeloos verzand ln allerlei on
macht en onwil.
Het systeem bestaat nu uit medisch-
opvoedkundige bureaus, bureaus voor
levens- en gezinsmoeilijkheden, soci
aal-psychiatrische diensten, instituten
voor medische psychotherapie, consul
tatiebureaus voor alkohol en drugs,
jeugdpsychiatrische diensten en jonge
ren-adviescentra. Dat zijn allemaal in
stellingen die veel maatschappelijk
werk in hun activiteiten doen, die
met teams werken waarin de medicus
langzamerhand maar een teamlid is
geworden. Deze instellingen voegen
zich steeds meer samen tot diensten
voor ambulante geestelijke gezond
heidszorg.
Tenminste, dat zouden ze willen. In
de praktijk werken zij zo goed en zo
kwaad als dat gaat aan systemen om
de werkers in de eerste lijn. zoals de
huisarts, terzijde te staan. Om maat
schappelijke structuren te beïnvloe
den, om mensen zo te helpen dat
isolatie ook isolatie in een inrich
ting zo vroeg mogelijk wordt be
streden.
Recente berichten hebben nog eens
wrang duidelijk gemaakt dat, bij de
huidige belangstelling van de politie
ke partijen zoals die tot uitdrukking
komt. in beschikbaar overheidsgeld, de
middeleeuwese financiering van dit
stuk zorg een behoorlijke uitbouw
onmogelijk maakt.
Samenleven
En daarmee zijn we terug op het
uitgangspunt Wie op dit moment de
psychiatrische inrichting afvalt of
aanvaltals uiting van de nadruk op
geïsoleerd medisch denken, moet be
seffen dat hij tegelijk moet -. pleiten
voor een systeem van meer ambulante
geestelijke gezondheidszorg; Een
Steeds minder mensen zijn vies van
een beetje mystiek. Vraag dat maar
aan Jack van Belle, de man die al
vijf jaar voor de NOS het televisie-
programma 'Zienswijze' presenteert en
redigeert. Een paar weken geleden
heeft hij er in deze krant nog een
heleboel over verteld.
Al die belangstelling voor dat duiste
re en geheimzinnige zal er ook wel de
oorzaak van rijn, dat er zoveel boeken
en boekjes over dit soort onderwer
pen op de markt komen. Noud van
den Eerenbeemt heeft er nu ook weer
twee op zijn naam gebracht: 'Het
eenvoudig huisorakel' (uitgeverij Tan
go, Leiden, f5,en de 'Sleutel tot
de Tarot' zelfde uitgeverij, maar
14,50). Dat wil zeggen: hij heeft ze
in het Nederlands vertaald, maar uit
ivelke taal wordt er niet bij verteld.
Misschien dus wel rechtstreeks uit de
orakeltaal; in elk geval blijft er met
een op het eerste blad al een hoop
verborgen.
Het eerstgenoemde boekje bevat een
simpele samenvatting van de huis-
orakelmethode uit donker Afrika, de
geomancie. Aan de hand van het
boekje kunnen zestien vragen gesteld
worden, eenvoudige grondvragen,
toant als het om een echt probleem
gaat, ziet het orakel er ook geen gat
meer in. De vragensteller zet vier
horizontale rijtjes (van willekeurige
lengte) stippels, iets wat in Afrika bij
gebrek aan potlood en papier ook wel
met bonen, puntjes in het zand of
steentjes op de grond wordt gedaan.
Door een ook al voor ieder te bevat
ten codesysteem worden die rijtjes tot
een tenger figuurtje herleid en dan
kan het orakel aan de gang. Een
voorbeeld. Vraag: krijg ik mijn gesto
len c.q. verloren goed terug? en het
orakel kan orakelen: je zult je ver
dwenen eigendom spoedig weer in
handen hebben. Maar voor hetzelfde
geld kan dit antwoord in het vat
zitten: je hoop je eigendom terug te
krijgen is vergeefs. Eén puntje meer
of minder op papier, de grond of in
het zand bepaald dus een positief of
negatief georakel. In elk geval ook
een leuk spelletje voor in de zandbak.
Stokje meenemen.
Tarot is heel wat ingewikkelder. Ei
genlijk moet daar eerst duchtig op
gestudeerd toorden, maar daarvoor
gaat het spel dan ook zover terug in
de grijze oudheid dat niemand precies
weet waar het vandaan komt On
danks schitterende legenden over de
herkomst is dat er nog nooit uitgeko
men. Waarschijnlijk hebben zigeuners
In Frankrijk leeft en werkt een kruis
dendokter, die evenmin als zijn inmid
dels non-actieve collega uit Casteren
arts is. De Fransman is burgemeester.
Over hem las dr. F. C. Dominicus uit
Den Haag een heel verhaal in de
Schweizer Illustrierte en omdat hij
vreest dat sinds die opzienbarende
geschiedenis in Casteren niemand
meer iets in kruiden en de genezende
kracht daarvan wil zien ('m.i. niet
juist'), heeft hij er i ets van op
papier gezet. We citeren:
'Zijn vader was boer. Deze had zich
door studie en ervaring veel kennis
omtrent de genezende kracht van
kruiden vergaard. Deze wetenschap
heeft zijn zoon geërfd. Maurice Messé-
gué, op 14 december 1921 in Gasoogne
geboren, is Frartkrijks beroemdste na
tuurgenezer. Hij heeft reeds meer dan
250.000 mensen met zijn kruiden be
handeld en daarmee buitengewone
successen behaald. Een Duitse profes
sor, directeur van de psychosomati
sche afdeling der tweede universiteits
kliniek te Hamburg-Eppendorf prof.
dr. Adolf Ernst Meyer, schreef: 'Na
tuurlijk zijn er planten die stoffen
met genezende kracht hebben Ook
een aantal van onze belangrijkste ge
neesmiddelen zijn oorspronkelijk als
plantaardige geneesmiddelen aange
wend, tot het gelukte de genezende
substantie te synthetiseren. Hij noemt
dan opium en penicilline. Verder ver
meldt hij ook bezwaren. Maar het
staat vast dat Maurice Mességué merk
waardige genezingen heeft bereikt'.
Na de genezing van admiraal Francois
Dari&n, opperbevelhebber van de
vloot en later plaatsvervangend minis
ter-president, werd Mességué voor de
keus gesteld: ontslag uit zijn baan bij
het onderwijs óf ophouden met gene
zen. Hij nam ontslag. Bekendheid
kreeg hij pas nadat hij een Parijse
clochard van een hardnekkige uitslag
afhielp. Onder de honderden die hem
om een behandeling vroegen, waren
o.a. de befaamde variétézangeres Mis-
tinguet (die van haar reumatiek ge
nezen werd), Churchill (die aan kwel-
lende hoestbuien leed) Robert Schu-
man en koning Faroek. Een hele
reeks processen wegens onbevoegd uit
oefenen van de geneeskunde weer
hield hem niet zijn werk voort te
zetten. 'Hij weet', aldus dr. Domini
cus, 'dat hij niet alle ziekten kan
genezen, b.v. niet kanker, tuberculose
en leukemie. Maar wat hij met zijn
de Tarot in de late middeleeuwen van
Egypte 'tar' is weg en 'ro' konink
lijk in het Egyptisch naar Europa
gebracht. De eerste Tarotkaarten
die niet bij het boek horen maar
apart gekocht moeten worden do
ken in elk geval rond 1350 aan de
Europese hoven op.
Volgens de overlevering hebben Egyp
tische wijzen (mannen natuurlijk)
een manier bedacht om hun weten
schap voor de mensheid op een begrij
pelijke manier vast te leggen, toen
het rijk van de farao's begon af te
takelen. En dat werd dan de Tarot in
de vorm van een spel. Die wijzen
kenden de menselijke zwakheid; een
spelletje gaat er altijd zoel in, wisten
ze, en dan krijgen ze zo gelijk een tik
van onze wijsheid mee. Want voor
hen en blijkbaar ook voor Van den
Eerenbeemt en de oorspronkelijke
schrijver betekende de Tarot 'een
boek waar alles in staat, de in symbo
len vastgelegde totaliteit van de kos
mos'. Die Egyptenaren hadden hun
wijsheid dan ook nog steeds 'vol
gens de overlevering geërfd van de
heidense priesters en magiërs uit het
legendarische en (daarom?) spoorloos
verzonken eilandenrijk Atlantis, er
gens ten ivesten van Afrika. Duizen
den jaren tevoren hadden die met
hun vèr vooruitziende blik hun kosmi
sche kennis ter conservering naar
Egypte gebracht. Uit deze Tarot kun
je, als het goed is, alles halen (of er
in leggen), want die Atlantische to
venaars hadden de hele dag niets
anders te doen dan te mediteren over
zon, vuur, water, de kosmos en de
almacht en dan word je op den duur
wel wijs. Zover hoeven de spelers
natuurlijk niet te gaan. De wijsheden
en orakelen zijn teruggebracht tot
boekjes met familiespelletjes voor de
lange winteravonden, als er toch niets
leuks op de tv is. Of, zoals voorin het
Tarotboek staat: 'Voor de dwaasin
elk van ons'.
Liefdevol vastgeklemd in de vier gro
te handen van zijn moeder vertoont
zich hier een wolaapje voor het eerst
ln het openbaar. Het Is pas een week
of twee en een echte Apenheul-baby,
waarop niet alleen de apenbevolking,
maar ook de directie vreselijk trots
is, want zo'n geboorte is nog altijd
een unicum. Alleen ln Engeland, bij
een particulier en in de dierentuin
van Bazel is dat een keer gebeurd. En
in de Apenheul is dit zelfs al het
tweede wolapenkind, het eerste is al
ln oktober geboren, maar om te be
wijzen dat zoiets ln de Apenheul
eigenlijk helemaal geen wonder is,
heeft men de tweede boreling afge
wacht alvorens het nieuws bekend te
maken. In deze 'heul' - in het natuur
park Berg en Bos bij Apeldoorn - zijn
de natuurlijke apen-leefomstandlghe-
den zo dicht mogelijk benaderd, zodat
de dieren zich net als 'thuis' kunnen
voelen. De Apenheul is dan ook geen
gewone dierentuin; 's winters mag er
geen publiek in, behalve ln de week
ends, maar dan ook moet liet bezoek
beperkt blijven.
Sprekend Deze week verschijnt
er in Zeeland een nieuw, sprekend
weekblad. Het is een geluidsband met
Zeeuws nieuws, bestemd voor blinden
en oudere mensen, die niet goed meer
kunnen lezen. De abonnementsprijs is
5,per jaar, maar voorlopig zijn er
maar 50 banden per week voorhan
den. Alaaf Het is weer zover,
zaterdag de 20ste viert Den Bosch zijn
systeem dat meer bewust oo di lcn/idï geneeskrachtie planten ,kan bereiken, achtste elfstedencarnaval, waaraan ook
systeem aat meer Dewust op, de kunde 1* op achzelf wel de moeke vmxd'. twee Duitse steden meecarnavaUen.
Elke WERKDAG (behalve zaterdags) bestaat er 's avonds tot
acht uur gelegenheid tot het telefonisch opgeven van familie
berichten, die nog de volgende ochtend moeten worden geplaatst
Dit kan uitsluitend onder no. 020 220383. Ook op ZONDAG
AVOND is dit mogelijk, maar dan van 6 tot 8.30 uur.
Eventueel kunnen elke WERKDAG (behalve zaterdags) ge
durende de avonduren tot 8 uur ook andere advertenties opge
geven worden. Deze advertenties kunnen echter niet de volgen
de dag worden geplaatst.
Na bovenstaande tijdstippen kunnen geen advertenties meer
worden opgegeven.
ATTENTIE1 U gelieve steeds duidelijk op te geven in welke
bladen u de advertentie wenst te plaatsen (Trouw, Het Kwartet
of in de gehele Christelijke Pers (Trouw Het Kwartet), als
mede de gewenste breedte.
getond samenleven.
HIJ zal zelf ook toleranter moeten
leven. Meer ruimte moeten geven,
minder veroordelen, meer helpen,
minder isoleren, of het nu gastarbei
ders, negers, homofielen of geesteszie
ken zijn.
Het gevaar van dit moment is dat de
inrichting de zwarte piet krijgt toege
speeld, zoals ze steeds al de patiënten
kreeg toegespeeld. Dat de inrichting
moet veranderen ze is de eerste
om het te bevestigen, ook al verzeilen
veel psychiaters, bedreigd als ze wor
den, in een soms onverstandig ver
weer.
Eens, zo rond 1870, was de medische
inbreng in de inrichting een zegen.
Ze maakte een eind aan de structuur
van het oude dolhuis, waarin mensen
vastgeketend zaten boven hun eigen
vuil.
Het is inderdaad tijd voor een reeks
nieuwe veranderingen. Maar dan dit
maal vooral in het dolhuis van de
maatschappij.
Wim F. Geradts Is verbonden aan het
Nationaal centrum voor geestelijke
volksgezondheid, als stafmedewerker
voor voorlichting en pablleltelt
'Zou u wat minder krakend kunnen eten, meneer?'
