m
Luther, Munzer of de
Dubbele Boekhouding
Scherpe discussie met
Verontrusten' in Bangkok
Studenten kamerorkest
verdient meer publiek
1
1
Verontwaardiging
over schrapping
subsidie Proloog
De Misantroop van Molière
is een verrukkelijke comedie
Alex de Haas
in stilte begraven
Trouw
Kwartet
Boekenetalage
Nog geen haven-cao
Plastic IJsrevue
uit Joego-Slavië
Geen schokkend
programma
voor Engelsen
vandaag
Carr: Rome moet
konkordaat met
Portugal opzeggen
TROUW/KWARTET MAANDAG 8 JANUARI 1973
KUNiST/KERK
T2/U
C~2
Jerome Reehuis als Luther
door Ber Huising
Luther, Münzer of de Dubbele Boekhouding, zaterdagavond voor het eerst gespeeld door Theater in
Arnhem, in een voortreffelijke, klare, boeiende en ook nog mooie voorstelling, is een intrigerend spel,
■waar je niet omheen kunt. Het raakt problemen en opvattingen van een historie, die zich in zekere
zin herhaalt, het woelt wat los en het zal wel botsen met gevestigde opvattingen, over Martin Luther,
of over de paus, of over de reformatie.
De duitse schrijver Dieter Forte ver
werkte. jarenlang, geschriften en gege
vens over de jaren 1514 tot 1525 in
Duitsland, zocht naar de samenhang
van politieke, economische, sociale en
theologische ontwikkelingen, die lijkt
op wat er in de stroomversnelling van
nu weer gebeurt en verandert en
maakte daarvan een toneelwerk dat
voluit gespeeld zeven tot acht uur zou
duren.
Dolf Verspoor de vertaler, en Karei
Muller de bewerker, kortten het voor
deze voostelling sterk in. De geschie
denis werd daardoor, soms te zeer,
vereenvoudigd, verdicht en vooral
ook, sarcastisch, verscherpt.
Vaticaan en vorsten streden om we
reldse macht en bezit, ten koste van
het volk, dat goedgelovig aflaten
kocht, onderdanig ondragelijke belas
tingen opbracht, en werd uitgebuit
door het, pas begonnen, kapitalisme.
Fugger, de rijkste man van Europa,
verzamelde monopolies, financierde
vorsten en de paus en was zelfs de
machtige die de verkiezing van keizer
Karei V kon betalen en bepalen. Voor
al wat de heren deden gebruikten zij
het geloof als rechtvaardiging. Het
stuk eindigt dan ook met een litanie
van Fugger, waarin alle heiligen zijn
vervangen door de termen van zijn
dubbele boekhouding. Een blasphemie
dus, maar een van de Fuggers, en
geen lastering van Dieter Forte.
Rechten
Dat de boeren en mijnwerkers in 1524
onder Thomas Münzer opkwamen
voor hun menselijke rechten, was te
danken aan Luther die in 1517 zijn
stellingen tegen de aflaat had aange
plakt, onder meer zijn Vrijheid van
een Christenmens schreef, en de her
vorming had ingeleid. Maar Luther
wenste geen maatschappelijke vrijheid
van de christenmensen. Evangelie en
kerk hadden volgens hem niets met
de wereldlijke orde en de politiek te
maken, hij predikte onderwerping en
gehoorzaamheid aan de vorst (Frede-
rik de Wijze die hem altijd had be
schermd), en wenste dat de opstand
onderdrukt werd. Tienduizenden boe
ren werden gemarteld en gedood. Tho
mas Münzer werd onthoofd. Luther
trouwde en kreeg bezittingen.
Schokkend
Voor wie hem louter ziet als de grote
hervormende geloofsheld, kan het
schokkend zijn hem in dit stuk te
zien en te horen als de fanatieke en
ook ijdele man, die door de vorst
handig werd gebruikt tegen de macht
van de roomse kerk. Maar Dieter Forte
heeft hem geen woord laten zeggen,
dat hij niet zelf heeft geschreven. Hij
zette de grote theoloog als mens te
midden van zijn tijd. Hij verbond het
geloof en het evangelie met de maat
schappelijke noden en beroeringen
van toen en toonde hoe de kerken
faalden. Op grond van de, eigenlijk al
lang bekende, historische gegevens.
En daarover kan deze opvoering de
gedachten en discussies losmaken.
Vooral ook doordat het, onder regie
van Elise Hoomans, een goede en
treffende opvoering werd. In het de
cor van Hep van Delft, met verschil
lende verhogingen, onder wisselende
belichtingen, kunnen de vele tafere
len zich doorlopend afspelen. De kos
tuums uit die tijd (ook Hep van
Delft) zijn prachtig. Te mooi soms
voor dit wrange spel, maar ze passen
bij de praalzucht en de enorme schul
den aan Fugger. De teksten en uit
spraken, naar de stukken, komen, ver
kort en flitsend gemonteerd, vaak
hard satirisch aan. De vele rollen zijn
goed bezet
Bernhard Droog is een onaangedane,
kille, zakelijke Fugger. Edmond Clas
sen is een prachtige Frederik de Wij
ze, die zijn slimme heerszucht ver-
AMSTERDAM De Nederlandse
Vereniging van Toneelkunstenaars
(NWT) is verontwaardigd over de
argumentatie van de Eindhovense ge
meenteraad bij het besluit om voor
het seizoen 1973/74 de subsidie aan de
toneel werkgroep 'Proloog" uit de ge
meentebegroting te schrappen.
In een brief aan bestuur en medewer
kers van Proloog schrijft het bestuur
van de NVT het handelen van de
raad volstrekt af te keuren. 'Het be
staan van een toneelgezelschap, dat
niet alleen produktan maakt die com
mercieel uitgebuit kunnen worden, is
afhankelijk van een jaarlijkse terug
kerende subsidie. Als die door ver
schillende instanties wordt gefour
neerd, is elk van die instanties mede
verantwoordelijk voor een oontiinu-be-
leid tegenover dat gezelschap. De ge
meenteraad van Eindhoven is zich die
verantwoordelijkheid kennelijk niet
bewust geweest toen het met argu
menten, die ons alleen maar doen
denken aan preventieve censuur en
politieke willekeur, besloot de subsi
die stop te zetten. De raad maakte zich
daarbij wellicht schuldig aan de likwi-
datie van een gezelschap, dat een
gewaardeerde plaats bij een eigen pu
bliek had verworven. Bovendien
brengt de raad de werkgelegenheid
van ongeveer veertig mensen in ge
vaar zonder overtuigend rekenschap
te hebben gegeven van de sociale
consequenties van een dergelijke be
drijfssluiting', aildus het bestuur van
de NVT. Een van de bezwaren van de
gemeenteraad tegen Proloog was het
politieke engagement waarvan het ge
zelschap bij zijn werk met de jeugd
uitging.
door H. Biersteker
BANGKOK De 'evangelicals', oftewel de meer fundementalistische
gelovigen die naar de wereldzendingsconferentie in Bangkok zijn uit
genodigd, laten hun aanwezigheid duidelijk merken. Op een perscon
ferentie vielen twee van hen de Indiër Stanley Samartha aan, die bij
de wereldraad van kerken de verantwoordelijkheid heeft voor de dia
loog met gelovigen van andere levende godsdiensten. Zij vroegen hem
hoe hij dit werk kon verantwoorden aangezien toch het christendom
uniek was en alle andere godsdiensten vals.
Samartha zei een paar passages van
Hendrik Kraemer uit het hoofd op
om deze twee Amerikanen duidelijk
te maken dat niet het christendom,
maar Jezus Christus uniek is en dat
alle godsdiensten onder Zijn oordeel
vallen, ook het christendom.
Tot een scherpe uitwisseling kwam
het toen prof. dr. P. Beyerhaus kwam
eisen dat deze conferentie stelling zou
nemen in de geest van de zgn. 'Frank
furter Verklaring" van 1968 waarin
een aantal Westduitse theologen hun
afkeer betuigen van de nieuwe ont
wikkelingen in de missiologie. Hij
sprak van een fundamentele crisis in
het geloof die ook de zending heeft
geïnfecteerd en gefalsificeerd' en die
de christelijke kerk dreigt te 'corrum
peren'. Het is niet aangenaam om te
horen, maar het moest gezegd wor
den, aldus Beyerhaus. Het is niet,
zoals de commissie voor wereldzen-
Jan Verhoeven als de nar
bergt onder een lakse gemoedelijk
heid. Jan Verhoeven is zijn kostelijke
wrange nar, die in deze voorstelling
ook de pauselijke inbreng sarcastisch
op zich neemt. Jeróme Reehuis speelt
Luther met een, voor mij, soms te
overdreven heftigheid, waardoor hij
de twijfelachtige kanten te zeer aan
dikt.
René Lobo is de sterke, innerlijk ge
dreven Münzer, een revolutionair zoals
er nu ook zijn. Jan Go rissen maakt
een fijn komische caricatuur van kei
zer Maximiliaan. Henk Voges komt
even goed voor de dag als glazenwas
ser, Jan Apon is een voortreffelijke
sluwe, diplomatieke kardinaal. Hiermee
zijn de opvallendste rollen wel ver
meld.
Over de keuze van de bewerkers, die
ongeveer twee-derde schrapten kan ik
niet oordelen, daar ik het geheel niet
ken. Er zou wat mij betreft, wat
minder Luther en wat meer volk in
de opvoering verwerkt kunnen zijn,
omdat dit stuk eerder voor de algehele
sociale samenhang dan tegen Luther
geschreven werd.
door R. N. Degens
HAARLEM Het Amsterdams Studenten Kamerokest (ASKO)
maakt op het ogenblik een kleine concertreis door Nederland met
een programma van hedendaagse muziek. Het begon vrijdagavond in
Haarlem en vrijdag 11 en zaterdag 13 januari speelt het in Rotter
dam en Amsterdam.
Het zou goed zijn wanneer straks wat
meer publiek in de zaal zat dan
vrijdagavond het geval was. Want
juist omdat je de indruk krijgt dat de
leden van dit ensemble in hoofdzaak
voor hun eigen plezier spelen, zouden
veel mensen daardoor een beetje van
hun aversie tegen nieuwe muziek ge
nezen kunnen worden. Dit stel jonge
lui die van muziek niet hun beroep
maken, spelen schijnbaar zonder bij-
door Ber Huising
De Haagse Comedie gaf vrijdagavond in de Koninklijke Schouwburg
de eerste voorstelling van De Misantroop. Een stijlvol verzorgde,
goed gedane voorstelling, waarop ik niets weet aan te merken, behal
ve dan dat ik er niet heet of koud van werd.
door Ben Huising
Dat is misschien ook wel te veel
verwacht van deze Molière, maar als
je die zo hoort en ziet is het toch wel
een verrukkelijke comedie. En die
verrukte dus niet Waar dat nou in
zit?
Molières tijdgenoten uit betere krin
gen convers teerden uitvoerig, hoofs en
vleiend in eikaars gezicht roddelend
en lasterend achter eikaars rug. Zij
kuipten en konkelden met genoegen.
Liefde was maar een spelletje. En wie
niet meeveinsde lag er uit. Zoals de
misantroop, die nog niet als volledige
mensenhater begint, maar het na zijn
nederlagen wel wordt Omdat hij on
aangenaam is in zijn krenkende eer
lijkheid, hooghartig in zijn gelijkheb-
berij, en zelfzuchtig in zijn vriend
schap en liefde. Jaloers en achter
dochtig is hij dus ook.
En Célimène, die hij helemaal alleen
voor zichzelf wil hebben, in de een
zaamheid, geeft hem alle redenen om
jaloers te zijn. Want ze heeft ook nog
vier andere aanbidders aan het lijnt-
tje. Bovendien is zij van alle kwaad
spreeksters en intrigantes de beste.
Zij blinkt uit in wat hij veracht Het
kan dan ook niets worden. Van ruzie
tot ruzie gaat hij op het blauwtje af.
En nicht Eliante, die hij in reserve
hield want zo diep zat het nu ook
weer niet gaat toch liever met zijn
vriend Philinte. De misantroop gaat
jammerlijk af.
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
N.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
Drs. J. Tamminga.
Hoofdkantoor N.V. De
Christelijke Pers: N.Z.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69.73.60.768). Gem.giro
X 500.
Tragisch
Alex de Haas
ROTTERDAM Alex de Haas, die
donderdag overleed na een langdurige
ziekte is, zaterdagmorgen, op zijn ver
zoek in alle stilte begraven in Rotter
dam, zijn geboortestad. Hij bereikte
de leeftijd van 76 jaar.
Hij kwam uit een artistenfamilie. Zijn
vader Nico de Haas was een bekende
karakterkomiek. Zelf begon hij als
dichter, zanger en conferencier in
1916. Daarna kwam hij in het gezel
schap Pisuisse. Weer later werd hij
de vaste conferencier van Tuschinski,
•waar hij samenwerkte met Max Tak.
Alex de Haas schreef vele liedjes, die
ook zijn uitgegeven, met illustraties
van zijn eigen hand. Want de veelbe-
gaafde kunstenaar was ook nog een
bekwaam tekenaar. In 1966 heeft Alex
de Haas in Tuschinski zijn vijftigjari
ge jubileum gevierd. Daarna is hij
niet veel meer opgetreden. Hij had in
al die jaren alles verzameld over het
Nederlandse amusementsbedrijf, en
hij was de grootste kenner daarvan.
Hij schreef er vele artikelen over.
Over Nederlands eerste cabaretier
Eduard Jacobs schreef hij het goede
boek Minstreel van de Mesthoop. Zijn
tweede boek (Het was niet Anders)
gaat over Koos Speenhoff. Het was zijn
laatste werk.
Niet eens zo leuk eigenlijk, leedver
maak uitgesloten, eerder tragisch. Be
halve praten en praten gebeurt er
niet veel in dit spel, maar Molière
heeft de karakters fijn en speelbaar
getekend, en de gesprekken heerlijk
geschreven. Joris Diels heeft hem
sienlijk en een beetje deftig vertaald.
Hij heeft de voorstelling ook zorg
zaam elegant met een Frans zwiertje
geregisseerd. In een mooi ruim goud
groen decor van Harry Wich, en met
de pralerige mooie kostuums van de
tijd, gemaakt door Has Noordhoek
Hegt.
Guido de Moor is de misantroop,
voortdurend in woede en opwinding,
eigenwijs onhebbelijk en belachelijk.
Trins Snijders is pittig koket de
speelse oppervlakkige Célimène met
dc scherpe tongetje. Wim van den
Heuvel speelt de goedhartige, niet
boos te krijgen, vriend Philinte, die
blijft betogen dat je de mensen maar
moeten nemen zoals ze zijn, en maar
mee moet doen. Hij krijgt nichtje
Eliante, die ook vriendelijk en goed
lachs blijft, en de lieftalligheid mee
kreeg van Marlous Fluitsma. Anne-
Marie Heyligers is de oudere 'vrien
din' van Célimène, die haar haat, en
als die twee elkaar welbespraakt te
lijf gaan, komt Molière even op z'n
best uit.
Dan zijn er nog Leo de Hartogh als
een komische ijdeltuit, die denkt dat
hij dichten kan, en Jules Royaards
met Reinier Heideman als twee gie
chelende. valse, verwijfde markiezen.
Gerard de Groot en John Raaymakers
spelen bedienden.
Jan Bresser overleden
AMSTERDAM Op 73-jarige leeftijd
is in Amsterdam overleden de violist
Jan Bresser. Hij werd op 7 november
1899 in Arnhem geboren en studeerde
o.a. bij Alexander Schmuller in Am
sterdam. Hij was achtereenvolgens
concertmeester van de Haarlemse Or
kestvereniging, de StSdtische Bühenen
in DUsseldorf en vanaf 1940 van het
Concertgebouworkest in Amsterdam.
Hij componeerde o.m. kamermuziek
en een vioolconcert.
Trins Snijders (links) en Reinir
Heideman in De Misantroop
J. M. Wentzel Kent u ze nog
de Aalsmeerders. Uitgave: Europese
Bibliotheek Zaltbommel. Prijs
26,90
De oud-gemeentesecretaris van Aals
meer, J. M. Wentzel, heeft meer dan
honderd oude prentbriefkaarten bij
een gebracht, die betrekking hebben
op de periode 1900-1940. Het zijn
overwegend groepsfoto's, die niet al
leen herinneringen oproepen aan het
veelkleurige verenigings- en kerkelijk
leven van dit internationaal bekende
dorp. maar ook de 'fleurige economi
sche opgang' van Aalsmeer onder de
aandacht brengen. De vele foto's, ook
van het bijzonder onderwijs, gaan te
rug tot de jaren, toen het bloemen-
dorp nog maar een kleine 5000 inwo
ners telde, nu is de bevolking vrijwel
verviervoudigd. Wat het kerkelijk le
ven uit het jongste verleden betreft:
Aalsmeer was een centrum van doops
gezind leven, we herinneren aan de
Westhill-methode (zondagschool) die
hier tot ontwikkeling kwam. Er zijn
verscheidene foto's van voormalige
besturen van de beide veilingvereni
gingen afgedrukt en een beeld, dat
verwijst naar de relatie met de KLM.
Aalsmeer was met z'n bloemen de
eerste grote klant van onze nationale
luchtvaartmaatschappij (1924), ruim
12 jaar nadat de inmiddels verdwenen
spoorverbinding men denke aan
het Amsterdamse Haarlemmermeersta
tion tot stand kwam. Voorts prent
jes van de vele zangverenigingen, die
het dorp kende en de relaties met de
water- en schaatssport. Er komen hon
derden namen van oude Aalsmeerders
in deze uitgave voor. die geladen is
van weemoed, herinnering en van het
vele. dat onherroepelijk is voorbijge
gaan. Rfs
ROTTERDAM Werknemers en
werkgevers in de havens van Rotter
dam en Amsterdam hebben (na hun
derde gesprek) nog geen overeen
komt bereikt over een nieuwe haven
cao. De drie vervoersbonden (NBV,
KBV en CBU) en de Scheepvaartvere
nigingen Zuid en Noord verklaarden
dat het overleg morgen zal worden
voortgezet.
zondere inspanningen dingen die nog
niet zo lang geleden door beroepsmu
sici inspeelbaar werden geacht.
Natuurlijk wordt aan de eisen die je
aan een perfecte weergave (van mu
ziek uit welke tijd dan ook) moet
stellen niet helemaal voldaan; maar er
zijn ook maar heel weinig beroeps
ensembles, die de perfectie bereiken.
Het belangrijkste is dat jonge ama
teurs er op een aanstekelijke manier
mee bezig zijn. En ook dat er in dit
geval een programma werd samenge
steld waarin de (uiteenlopende) voor
keuren van de orkestleden zelf tot
uitdrukking konden komen; een ga
rantie voor vertolkingen die met de
overtuigingskracht van de uitvoeren
den zijn geladen.
Dat helpt natuurlijk niet altijd een
wat wonderlijke keus te rechtvaardi
gen; zoals in het geval van de Win-
terschlacht suite van Eisler, waarvan
zelfs in het programma vermeld werd
dat deze voor de vroege, noch voor de
.late periode van de componist repre
sentatief geacht kan worden te zijn.
En de bewerking die Fred v. d. Kooy
maakte van Mauriceio Kagel's 'Lud-
wig Van' was wel een bewijs van de
grote bewondering die v. d. Kooy
voor Kagel moet hebben, maar het
werkte niet erg aanstekelijk. Fred v.
d. Kooy dirigeerde dit stuk zelf. De
andere dirigent van deze avond, Koos
Terpstra, kwam ook met een eigen
werk: 'Imposible Future', een stuk
waarin de sombere situatie van de
mens met veel dreigende dissonanten
en een suggestief-angstaanjagende ge
bruikt electronisch orgel verklankt
moet worden; een hele opgave die al
vele componisten vóór Koos Terpstra
vergeefs poogden te volbrengen.
Maar de inzet van het ensemble voor
dit stuk was hartverwarmend.
De beste resultaten werden met de
betere stukken bereikt: een aantrekke
lijk vroeg werk van Berio (Concerti
no) voor strijkers en klarinet, met
een uitstekend geblazen klarinetpartij
en het levendige scherzo van Charles
Ives 'On the pavements'. En na de
pauze waren o.m. twee 'klassieken'
aan de beurt: Arnold Schönberg (drie
stukken voor kamerorkest) en Igor
Strawinsky (Tango). Alles bij elkaar
een programma dat om zijn opzet en
om de vertrouwdheid waarmee de
daarin voorkomende eigentijdse mu
ziektaal door de uitvoerenden gehan
teerd wordt, zeker de aandacht van
ook anderen dan direct erbij betrok
kenen verdient.
ROTTERDAM De Joegoslavische
'plastic-ijsrevue' Biljana, die thans
voor het eerst optreedt in West-Euro
pa, begon zondagavond haar bezoek
aan Nederland in De Doelen in Rot
terdam en zal woensdagavond te zien
zijn in de RAI in Amsterdam.
'Plastic-ijsrevue', omdat Biijana niet
optreedt op een Ijsbaan, maar op een
vloer van 'slick', een kunststof die in
de Verenigde Staten werd ontwikkeld
en die een vloer geeft die in veel
opzichten met ijs overeenkomt. Waar
bij in De Doelen een ernstige handi
cap was, dat het podium een erg
gering oppervlak heeft voor een ijsre-
vue met 45 artiesten die niet alleen
de mogelijkheden beperkte, maar ook
aanleiding gaf tot ongelukjes, die,
zoals in een Siciliaanse tarantella,
zelfs leidden tot bloed, dat door witte
schaatsemrijdsterakousjes vloeide.
Overigens is de Siciliaanse tarantella
op de schaats, met de snelle trippelbe
wegingen, wel een heel aparte toe
stand. De motieven van deze ijsrevue
waren voornamelijk 'volks', maar men
had deze overal vandaan gehaald: uit
Beieren, Portugal, Oostenrijk, Honga
rije en vanzelfsprekend ook uit Joego
slavië zelf. Er was zelfs een chinoise
rie met lampions. Beierse elementen
leidden tot verdienstelijke ijs-clowne
rie.
Bij de rijders en rijdsters zijn kampi
oenen uit Tsjecho-Slowakije, Honga
rije en uit Joego-Slavië: Ibolia Jaooby,
Laszlo Kondi, Maja Nöksdc, Lajos Hen-
ceg, Marina Manovic.
Gegriefd
de kerk ln andere delen van 4
wereld, maar dan dient men die a
dentelijk aan ons te presenteren', i
dus de Indonesiër. Than zei onde
applaus van vele gedelegeerden uit
Derde Wereld: 'Wij zijn niet iui
Azië gekomen om ons de confession»
le problemen van het Westen te lat«
opdringen, we hebben wel andere dit
gen aan het hoofd. We hebben mee
dan genoeg van deze Europese discui
sie over de belijdenis, van ons word:
vandaag in Azië de daad van h«
belijden gevraagd'. Than toonde zie!
bijzonder gegriefd dat men deze vei
klaring in Azië via Westduitse missi»
narissen heeft verspreid en niet aa:
de kerken heeft gestuurd.
Dr. Philip Potten
ding het wil doen voorkomen, een
lokale Duitse twist, maar men zit er
overal mee, zoals hem was gebleken
door de vele uitnodigingen die hij
overal uit de wereld had gehad om
erover te komen spreken. Daarom
speet het hem terneer dat de wereld
raad er nooit wat op had laten
horen. Deze conferentie zou zich ver
der volgens hem geheel aan deze zaak
dienen te wijden.
Geen genoegen
Prof. Beyerhaus achtte zich niet ve
antwoordelijk voor de wijze van pr»
sentatie van de Frankforter Verkil
ring in Azië. Hij bestreed de opvjt
ting dat dit een typisch Westers pr»
bleem was en achtte deze conferenïi
er de geschikte plaats voor, want hc
is geen vergadering van de Oostaziit
sche raad van kerken maar een w
reldconferentie. Prof. Beyerhaus m
dan ook geen genoegen te nemen ai
alleen maar een gesprek over 4
Frankfurter Verklaring, hij eiste et
stellingname van de conferentie.
Daar ging dr. Philip Potter red
tegenin. Het geldt hier een stellingn»
me van enige Duitse theologen, di
daar vooraf nimmer met ons
spraken, en die nu ineens van
eisen dat wij hen nazeggen. Het ve
wijt dat de wereldraad nooit hert
gereageerd is volgens Potter ver bezi;
den de waarheid, de commissie voe
wereldzending en evangelisatie hert
een tweetal naar West Duitsland afgi
vaardigd voor een discussie erover e
een hoofdsom uit de verklaring
gepubliceerd in de 'International fa
view of Missions'. Wij hebben er hie
geen behoefte aan om bijval te bebi
gen aan een veroordelende stellingm
me van enige Westduitsers die nu di
pretentie hebben die verklaring uni
verseel te maken.
De reactie van een paar Europeanen,
de Zwitser Rossel, en de Oostduitser
Linn, was uiterst behoedzaam. 'Het is
geen kwestie van een humanistische
ideologie in de zending tegenover de
bijbelse fundering van de zending
het gaat om twee verschillende bijbel
interpretaties', zei Rossel.
Veel harder waren tegenkantingen
van dr. U Kyaw Than, de voorzitter
van de Oostaziatische raad van kerken
en dr. Nababan van de Indonesische
raad van kerken. Nababan zei: dat
document is twee keer tevoorschijn
getoverd op synodevergaderingen in
Indonesië, zonder dat bleek waar het
vandaan kwam en wie het hadden
geschreven. Pas later bleek ons dat
het woordelijk de Frankforter Verkla
ring was. 'Ik heb er niets tegen om
mee te denken over de problemen van
door ADR. HAGER
DEN HAAG In het kader van
de manifestaties rond de toetre
ding van Engeland tot de EEG
speelt het Concertgebouworkest
hedenavond in de Londense Royal
Albert Hall. Op dit" concert, dat
zal staan onder leiding van Fer
dinand Leitner, brengt men het
programma zoals dat vrijdag
avond in het Haagse Congresge
bouw en zondagmiddag in het
Amsterdamse Concertgebouw
weerklonk.
De Londenaren krijgen geen schok
kend programma voorgezet. Men
treedt de nieuwe EEG-partners wel
willend tegemoet met Mozart, Brahms
en Schumann. Doch Nederland zelf is
gelukkig sterk vertegenwoordigd met
'mouvements retrogrades', het werk dat
Ton de Leeuw in 1957 schreef. Deze
compositie kenmerkt zich door een
perfekte beheersing van de orkestra
tie en de boeiende uitwerking van het
gegeven. Leitner benaderde het ge
heel met zorg.
Het Haagse publiek, dat aanvankelijk
een orkest-hoboïst voor de solohoor
nist aanzag, kreeg een technisch bij
zonder knappe weergave van Mozarts
vierde hornconcert van Barry Tuck-
well, een hornist die zich geheel
kan wijden aan het solospel moet wel
een instrumentalist van grote klasse
zijn. Daarover laat Tuckwell geen
twijfels bestaan. Hij demonstreerde
een schier ongelofelijke perfectie; ie
dere toon klonk gaaf en helder en in
de cadenz was hij zelfs virtuoos.
Ferdinand Leitner is geen dirigent
van het oog- en oorverblindende spek-
takelwerk. Hij is een gedegen vakman
die streeft naar een bekwamen weer
gave en een puur muzikale benade
ring. Onopgesmukt bracht hij de zgn.
Haydn-variaties van Brahms, waarbij
die eenvoud nooit de boeiende kracht
in de weg staat. Hopelijk hebben de
blazers in Londen een betere avond
dan in Den Haag, er haperde nog wel
eens iets aan de vertolking van dit
honderd jaar oude werk.
In de derde symphonie van Schumann
viert de melodiek hoogtij. De compo
nist brengst als het ware in een
jubelende sfeer een ode aan de Rijn,
dezelfde rivier waarin hij - trieste
tegenstelling - enkele jaren later tot
een zelfmoordpoging zou komen. Leit-
ners visie onderstreepte de harmonie
in Schumann's geesteswereld in de
tijd van het ontstaan van deze
symphonie.
CO-EXISTENTIE
Het verhaal dat nu volgt geeft
verbondssluiting tussen Abraham e
Abimelech. Beiden worden hier al
vorsten getekend. Abimelech hert
zelfs zijn legeroverste bij zich. H<
gaat om niet onaanzienlijke gebiede
in de buurt van Ber-Seba. Abimelec
die Abraham indertijd gastvrij hd
heeft verleend neemt het initiatirt
Hij prijst Abraham om zijn lot e
stelt hem voor de goede verhoudin
uit te bouwen tot een verbond. Abri
ham legt de gevraagde eed af, maa
kan een verwijt toch niet voor zid
houden. Merkwaardig, eerst de eed e
dan het irridentum, het omstredfl
punt. Dat doen wij anders, hoewi
niet beter. Abraham neemt een ver
antwoord risico en handelt niet vas
uit achterdocht maar vanuit vertrou
wen. Hij wil even vastgesteld zien dl
de put waar dit plaats vindt van hen
is. Abimelech maakt er geen pui
van, kan het niet laten op te merkel
dat hij dit niet eerder geweten heeft
maar stemt met Abrahams eigendom!
rechten in. Bij de rituele verbond)
sluiting bezegelt Abraham een en at
der door de gift van zeven lammeret
Abimelech aanvaardt ze en de zaak
rond. Abraham blijft, na Abimelech
vertrek bij de put en plant er e«
tamarisk. En roept er de naam van d
HERE, 'de eeuwige God' aan, de Go
van oudsher, een uitdrukking die i
alleen hier voorkomt. Een politiek
een religieus verhaal. Zo is het gt
gaan dat Filistijnen (de schrijve
stamt uit Salomo's tijd) en de Isral
lieten vredig samen konden leven. Er
zo is het heiligdom, als plaats ve
aanbidding aanvaard. Het gaat wt
allemaal om het volk der verkiezin?
maar dat volk leeft midden in di
wereld der volken en draagt immers
de belofte dat het tot zegen zal zijn
Van apartheid is weinig sprake, eve»
min van superioriteitsgevoel. De ber
gen dragen hier profetisch vrede
wij zouden er iets uit kunnen leren
hoe het kan en moet.
BANGKOK (KNP) Het vatikau
moet onmiddellijk en eenzijdig W
konkordaat met de staat Portugal op
zeggen. Dit heeft de sekretaris-geiw
raai van de Afrikaanse afdeling vil
de Wereldraad van Kerken (AACCI
Burgess Carr, vanuit Bangkok, wai
hij aan de wereldzendings-konferentk
deelneemt, in een telegram aan pa"
Paulus meegedeeld. Als reden vofl
het onmiddellijk verbreken van 1"
konkordaat met Portugal noemt Caf
'de niet langer gewaarborgde vrij he*
van godsdienst' in de Portugeese over
zeese gebiedsdelen.
Voor katholieken, zo verklaarde Car
op de Wereldzendingskonferentie, i
het onmogelijk nog langer op t»
geloofwaardige wijze te getuigen vit
vrede, vrijheid en verzoening in chrii
tus. Door een eenzijdige opzeggim
van het konkordaat kan paus Paului
volgens Carr 'een stoutmoedige sUI
zetten en daarmee zijn misnoegen W
uitdrukking brengen over de koloni»
le onderdrukkingspolitiek'.
