In Pennsylvanië klinken nog
16e-eeuwse martelaarsliederen
Waarom zijn heksen vrouwen
inoAmerika
Raadsleden in Dronten
gaan afwisselend in
B en W-keuken kijken
Verontrusten zeggen:
de grens is bereikt
D
Trouw
K wart et
vandaag
Beroepings-
werk
Boekenetalagt
-*
TROIW KWARTET VRIJDAG 22 DECEMBER 1972
KERK
TF
Gezangboek zonder melodieën na eeuwen nog in gebruik bij Amisieh
prof. j. w. schulte nordholt
Ik zou do Ainieh, die strenge vromen in Lancaster County, moeten horen om moor van zo lo weten,
niet alleen' horen praten maar vooral ook zingen. Op do grote steiger waar zo mot z'n allen bezig zijn
een schuur te bouwen, allemaal in het zwart en mo t hun breedgerande hoeden op, hoor ik ze praten,
een plat Zuidduits dialect waar ik niets van versta an kan.
Maar de kans om hun zingen te horen
ontgaat me. Dan zou ik een zondag
over moeten blijven en toegelaten
moeten worden tot één van hun huis
samenkomsten en dat zou niet een
voudig zijn. Ik kan dus alleen maar
van horen zeggen vertellen wat ik
daarover weet. Maar dan nog is het zo
merkwaardig en boelend dat ik het
niet laten kan.
Dat in Amerika niet de Europese
toekomst maar het Europese verleden
beter bewaard is dan in de oude
wereld, die stelling kan ik met geen
beter voorbeeld staven dan met dit
verhaal van het zingen van de Amish,
zo'n oude traditie heeft het. Het is
waar, er zijn in Nederland nog men
sen die Datheen zingen, en zijn
is van de rauwe bitterheid van het
verleden, een boek dat, met al zijn
psalmboek van 1566 wordt nog steeds
herdrukt. Maar het liedboek van deze
mensen is nog ouder en zeker nog
merkwaardiger. Het is geen psalm
boek (de gedachte dat alleen psalmen
in de godsdienstoefening mogen wor
den aangeheven, komt buiten ons va
derland weinig voor, zelfs in de
zwaarste genootschappen), maar een
bundel zestiende-eeuwse gezangen, ge
ne redact'» behoudt rich het recht voor om
ter opname in deze rubriek ontvangen me
ningsuitingen verkort weer te geven. BIJ
publlkatie wordt mei de naam van de
inzender ondertekend. Brieven kunnen Mor
den gezonden nan de lieer Joh. C. Franrkon.
secretaris van dc bunfdredat.le van Trouw-
Kwartet, Postbus 859. Amsterdam.
Anesthesie
Dat er volgens prof. Smalhout zoveel
sterfgevallen zijn bij het toedienen
van de narcose verwondert mij niet
zo. Ik ben zelf 7 maal geopereerd dus
mag wel over enige ziekenhuiserva
ring spreken. Het wonderlijke feit
doet zich voor, dat particuliere patiën
ten de avond vóór de operatie de
anesthetist op bezoek krijgen en zie
kenfondspatiënten niet. Dat hij wèl
komt, is van groot belang. Hij stelt
vragen o.a. over de reden van opna
me, verdere klachten, of je nu medi
cijnen gebruikt of nog kort geleden
enz. inderdaad allemaal dingen die bij
het toedienen van de narcose van
belang zijn.
Ik las eens een artikel waarin stond
dat een oude dame na de narcose was
overleden, omdat men niet geweten
had dat zij tot voor kort veel mepro-
bamaat had gebruikt. Dit zou in een
persoonlijk gesprek met de anesthesist
zeker naar voren gekomen zijn.
Nu zal vóór de operatie heus wel het
dossier van de ziekenfondspatiënt door
gelezen worden, maar bijkomstige din
gen. die niet direct verband houden
met het geval waarvoor je opgenomen
bent. kunnen, als zij niet bekend zijn.
voor de patiënt fataal worden. Daarom
moet iedere operatiepatiënt door de
anesthesist bezocht zn ondervraagd
worden. Dit is in het bijzonder belang
rijk bij oude mensen.
Amsterdam
MeJ. E. de Jong
Kom over de brug (4)
Dr. A. van de Meiden uit Meerkerk
schreef aan alle broeders die niet
meedoen aan de aktie 'Kom over de
Brug' een heel goed stuk. Ik wil het
graag doen aan de leidende figuren
van kerk, en EO. Er zijn nog een
heleboel mensen die het allemaal
goed vinden wat hun leider of hun
dominee zegt, en die echt oprechte,
fijne christenen zijn, maar gewoon de
moed niet hebben om hun eigen
stem, de stem van God te volgen. Ik
vraag mij dan ook af, of het van hun
leidslieden niet erg onchristelijk is
geweest hen in de war te brengen. Zij
handelden in woord en geschrift, in
pers en radio, fout. Weet u dat de
Heiland is geboren voor een ieder,
De Rotterdammer
Nieuwe Haagse Courant
Nieuwe Leidse Courant
Dordts Dagblad
Uitgaven van
N.V. De Christelijke Pers
Directie:
Ing. O. Postma,
F. Diemer.
Hoofdredactie:
Drs. J. Tamminga.
Hoofdkantoor N.V. De
Christelijke Pers: N 2.
Voorburgwal 276 - 280,
A'dam. Postbus 859.
Telefoon 020-22 03 83.
Postgiro: 26 92 74. Bank:
Ned. Midd. Bank (rek.nr.
69.73.60.768). Gem.giro
X 500.
voor blanke, bruine, zwarte en gele
mensen? Weet u dat er niet een
bepaalde groep mensen van een be
paald kerkgenootschap alléén het Ko
ninkrijk Gods hoopt binnen te gaan.
De heer kent al de zijnen.
Amsterdam
Paul G. de Vries
Mollen
Mollenvanger M. Dokter uit Nijkerk
kon zijn ogen niet geloven toen hij in
Scherpenzeel twee witte mollen ving.
Hij noemde dit een grote zeldzaam
heid. Ik kan u vertellen dat dit geen
zeldzaamheid is. In Mijdrecht tu
trecht) was mijn vader (geb. 1-5-1882)
tot zijn 75ste jaar mollenvanger bij
heel veel boeren. (Hij moest ieder
jaar een vergunning hiervoor aanvra
gen. Die kreeg hij voor het vangen en
doden van mollen, maar hij mocht ze
niet vervoeren, zo luidde de Mollen-
egels- en kikvorsenwet; heel vreemd,
want er was wel degelijk handel in.
vooral in de jaren 1914-18brachten ze
veel geld op). Bij een van de boeren
in Mijdrecht ving mijn vader elke
winter zeker 3 of 4 witte mollen. Ik
vond het leuk dit eens op papier te
zetten.
C. Zoutman
Amsterdam
Lanser (2)
titeld (ik citeer het exemplaar dat ik
hier gekocht heb): 'Ausbund, das 1st:
Etliche schone Christliche Lieder. wie
Sie in dem Gefangnis zu Passau in
dem Schloss von den Schweizer-
Brüdern und von anderen recht-
blaübigen Christen bin und her ge-
dichtet worden. Allen und jeden Chris
ten welcher Religion sie seien, unpart-
heiisch sebr nützlich' (1).
Lijvig boekwerk
En dat is inderdaad wat de kern van
dit boek is, een verzameling marte
laarsliederen van Anabaptisten, ge
schreven in de kerker in het kasteel
van Passau in Zuid-Duitsland in de
jaren 1537-1540. Die kern omvat 51
liederen en de eerste bekende druk
ervan dateert van 1564. Het boek is in
de volgende jaren nog wat uitgebreid,
maar zijn definitieve vorm heeft het
toch al in 1583 gekregen, tenminste
op een enkele aanvulling na. Het is
nu, in mijn dertiende druk van 1970,
een lijvig boekwerk van 140 gezangen
plus een annex van 6 gezangen, ge
middeld zulke lange stukken dat het
geheel meer dan 800 bladzijden be
slaat.
Het is een vreemd kostbaar boek, dat
in onze gladde tijd een curieuze echo
onhandigheden en twisten, vervuld is
van een duistere gloed, een diepe
christelijke hartstocht. Lange, verha
lende liederen beschrijven de chris
tenvervolgingen, zowel in de oudheid
als in de reformatie, en ik kan hel
niet laten om een strofe uit te citeren,
de 23e uit lied 3:
Aurelian der Römisch Fiirst,
Hat auch nach grossen Pracht ge-
diirst,
Hat sich in Gold geschmiicket,
Die neunt Verfolgung fing er an,
Und war ein sehr abgöttisch Mann,
Die Christen unterdrücket.
Befehl schickt er in alle Land,
Die Christen sollen sterben.
Die sich alsbald gerilstet halt
Den Himmel, zu ererben,
Sich aufgeopfert ihrem Gott,
Ihr Herz und Haupt gehebt empor,
Zum Lebcn drungen durch den Tod
(2)
Geen melodieën
Maar wat ik nu zo graag zou willen
weten is hoe zulke liederen gezongen
worden. En daarmee kom ik op wat
misschien het allermerkwaardigste is,
het boek bevat geen melodieën. Het
wordt al honderden jaren gebruikt
volgens de kracht der traditie zonder
enige begeleiding. Muzikale steun
voor de gemeentezang is in de Amish-
gemeenten verboden en al het zingen
gebeurt dus simpel volgens het ge
hoor. De voorzangers zetten in, zij
volgen de vaderen, de gemeente volgt
hen, enzovoort van geslacht op ge
slacht. Dat moet zeer vreemd zijn,
tenminste naar de beschrijvingen te
oordelen. Naar het schijnt worden de
Hier wonen -Amish. wereldmijdende vromen die honderden jaren
lang hun tradities zijn trouw gebleven (foto J. W. Schulte Nordholt).
In Trouw van 12 december lanceert
de heer G. Ibershof uit Appingedam
een aanval op de heer J. Lanser,
voorzitter van het CNV, i.v.m. diens
uitspraak dat het CNV achter de
bezetting van ENKA te Breda staat.
De heer Ibershof meent dat het CNV
met de hand op de bijbel het juiste
antwoord zal ontvangen. Mijns inziens
was de uitspraak van de heer Lanser
juist geïnspireerd vanuit het evange
lie. De bezetting van ENKA was het
in bezit nemen van een anders eigen
dom. De betreffende werknemers had
den echter niet het oogmerk zicb dit
eigendom 'wederrechtelijk toe te eige
nen.' Integendeel, zij wilden slechts
hun werkgelegenheid veilig stellen.
Volgens artikel 625 van het Burger
lijk Wetboek is eigendom: 'het recht
om van een zaak vrij genot te hebben
en daarover op de volstrekste wijze te
beschikken.' Deze definitie is recht
streeks ontleend aan het Romeinse
recht en puur heidendom. De bijbel
leert ons dat wij geen eigenaars maar
slechts 'rentmeesters' zijn. Gaarne
verwijs ik de heer Ibershof naar Mat-
theus 25:14-30 (de gelijkenis van de
.alenten). Zie ook Lucas 19:11-27 (de
gelijkenis van de onrechtvaardige
pachters). Was de ENKA (AKU) di
rectie zo'n goede rentmeester. Ik
meen deze .vraag ontkennend te mogen
beantwoorden. Was het geen 'diefstal
van werkgelegenheid' om 1800 mensen
zonder meer te ontslaan? Terecht
heeft het CNV zich dan ook achter de
ze bezetting gesteld, en het siert de
heer Lanser dat hij dit nog eens on
verbloemd heeft gezegd.
De Bilt
D. v.d. Poppc
Verkiezingsvervalsing
De CHU heeft zwaar verloren en
vooropgesteld zij, dat het voor een
groot deel haar eigen schuld was.
Onenigheid in eigen kring, een onbe
nullige verkiezingscampagne enz. heb
ben tot dit fiasco geleid. Bij vele
hervormde kerkleden is het 'in' om
bij het uitbrengen van hun stem zich
wat alternatief en non-cormistisch op
te stellen. Op dit punt hebben onze
eigen publiciteitsorganen ook wel
averechts gewerkt. Maar is nu werke
lijk het gevoerde regeringsbeleid aan
de kiezer voorgehouden en heeft deze
op verantwoorde wijze zijn mening
uitgesproken? Niets daarvan! Onze
parlementariërs hebben daarvan een
complex van referenda gemaakt.
Noem maar op: Voor of tegen abor
tus. voor of tegen zondagsontheiliging
en sex-boetiekjes. prestatie- of behoef-
te-'oon. voor of tegen de NAVO. mis
bruik van uitkeringen krachtens de
sociale verzekeringswetten, progressief
of conservatief zonder nadere specifi
catie enz. Is bv. bevordering van de
werkgelegenheid een progressief
punt? Valt dit te rijmen met een
slechter wordende concurrentieposi
tie? Uit welke componenten bestaat
deze concurrentiepositie? Vervult
daarin de arbeidsethiek een rol? Wat
betekent dit laatste voor de gesaecu-
lariseerde mens' Bij een gesprek over
deze punten met een medewerker van
het wetenschappelijk bureau van de
PvdA bleek wel. dat heel deze tegen
stelling progressief-eonservatief in
werkelijkheid geen lor voorstelt. Het
is een kunstmatig denkmechanisme.
waar je zo doorheen prikt. Weinig
mcèr dan een kostbaar en steriel
institutionalisme. waarbij een comple
te divisie van goedbetaalde doctoran
dussen al toeterend en vergaderend
ons goede vaderland doorkruisen met
een minimum aan rendement.
Rotterdam
J. E. v. d. Burg
Drie neken lang wethouder
Van een onzer verslaggevers
DRONTEN Alle gemeenteraadsleden in Dronten zullen ieder drie
weken lang als wethouder mogen optreden, als de raadsleden zelf
akkoord gaan met een voorstel dat B. en W. van deze gemeente ge
daan hebben. Ieder raadslid zal drie weken bij het dagelijks bestuur
van de gemeente betrokken worden, maar zonder stemrecht te heb
ben in het college en zonder bezoldiging.
heel lange martelaarsliederen zeiden
gezongen, zij zijn meer om te lezen.
De keuze uit het dikke boek wordt
meer en meer beperkt tot kortere,
meer hymnische teksten.
Maar bij kort moet men zich niets
voorstellen in onze haastige trant. Zo
is er bijvoorbeeld een lied, het zoge
naamde Lobgesang, dat in elke dienst
ten gehore wordt gebracht. Dat bevat
niet meer dan vier strofen van elk
zeven regels en wordt gezongen op de
wijs van 'Aus tiefen Not schrei ich zu
dir'. Maar in de loop der eeuwen is
de wijs zo veranderd of tenminste
\ersierd met eindeloze krullen, dat
het zingen ervan op zijn minst twaalf
en op zijn meest dertig minuten
duurt. Helaas, ik kan het niet alleen
niet beschrijven, ik kan het zelfs niet
horen. Grammofoonplaten bestaan er
niet van. er is wel een bandopname
in de Library of Congress in Was
hington, maar een reiziger hier in het
land kan het dus niet opvangen.
Zo schiet ook het oor tekort. Zo
blijven de Amish de vreemden die ze
waren, deze koude winterdagen, dat
'De raadsleden hebben weinig in
zicht in het werk en de werkwijze
van het college van B. en W. zegt
burgemeester mr. E.P. van Veld
huizen. 'Noch de grondwet, noch
de gemeentewet staan dit voorstel
in de weg'.
De aanleiding van deze bijzondere
regeling is. dat Dronten al een jaar
lang over een vierde, plaatsvervan
gende wethouder beschikt. 'Onze
gemeente behoort twee wethouders
te hebben. Door de grootte van het
grondgebied, hebben we er drie
van gemaakt. Bovendien hebben
we een plaatsvervangend wethou
der. De meeste gemeenten inter
preteren de gemeentewet zo, dat
een plaatsvervanger wordt aange
wezen, wanneer een wethouder
langdurig ziek is. Bij ons daaren
tegen kan de plaatsvervanger een
wethouder vervangen, die op va
kantie verhinderd of ziek is'.
'Het afgelopen kwartaal is de
plaatsvervanger al drie maal in
functie geweest. Toen vroeg een
ander raadslid: ik zou ook best
eens stage willen lopen. En zo zijn
we op dit idee gekomen', vertelt
burgemeester Van Veldhuizen.
Wanneer de raad op 3 januari
akkoord gaat met het voorstel,
kunnen de raadsleden drie weken -
of korter - in de keuken van het
college kijken. 'De raadsleden kun
nen de dagelijkse gang van zaken
eens van dichtbij zien. Het college
van B. en W. verleent bouwver
gunningen past de bijstandswet
toe. allemaal belangrijke zaken. De
raadsleden kunnen dan eens bekij
ken welke criteria wij aanleggen'.
Bovendien kunnen de raadsleden
dan ook de taak en de invloed van
het ambtelijk apparaat bestuderen.
Op deze manier hoopt de burge
meester van deze jonge gemeente
de raadsleden wat meer bij het
werk van de wethouders te betrek
ken. Bovendien heeft het college
het vaak druk. Ook dat kunnen de
raadsleden dan eens van dichtbij
meemaken.
Van een onzer verslaggevers
HILVERSUM Het hoofdbestuur van de vereniging van verontrus
ten in de gereformeerde kerken 'Schrift en Getuigenis' is tot de con
clusie gekomen 'dat de grens bereikt is en dat het geen zin meer
heeft, zich nog eens opnieuw met bezwaarschriften tot een synode
te wenden, aangezien deze toch niet door haar beoordeeld en be
antwoord worden'.
Aldus een medeling van 'Schrift en
Getuigenis'. Het hoofdbestuur heeft
met teleurstelling kennis genomen
van de uitspraken en beslissingen van
de laatst gehouden gereformeerde
synode met betrekking tot de zaken,
die m bezwaarschriften van verontrus
ten waren aangesneden, met name de
opvattingen van de theologen Kuitert
en Wiersinga. In hun teleurstelling
verdisconteert het hoofdbestuur van
'Schrift en Getuigenis' de exegese wel
ke prof. Kuitert in het decembernum
mer van het VU-magazine van de
synode-uitspraak met betrekking tot
de historiciteit van de zondeval heeft
gegeven.
In de vergadering van het hoofdbe
stuur. waarin men concludeerde dat
de grens bereikt was, waren ook be-
Je zegt: een spook van een meid, en: een
heks van een wijf. Je hoort nooit: een
spook van een kerel, of: een heks van een
vent. Hoek omt dat? Waarom zijn heksen
Er zijn onderzoekers die dit willen verklaren uit
de sociaal-economische omstandigheden van de
samenleving, waarin het heksengeloof een rol
speelt. Binnen een Noordndgeriaanse stam kom
je handeldrijvende vrouwen tegen die rijker zijn
dan de landbouwende echtgenoten, van wie ve
len dan ook bij de dames in het krijt staan.
Welke vrouwen drijven handel7 Die geen kinde
ren hebben of niet willen hebben. Dit laatste is
immoreel in de ogen van de mannen, die toch al
ontevreden zijn.Waar komt het kwaad dus
vandaan?
Akkoord, daarom zijn heksen vrouwen. Althans
daarginds. Maar hoe zat het hier, in West-
Europa. toen hier nog heksen en heksenvervol
gingen waren? Tussen haken: we moeten niet al
te nadrukkelijk in het verleden spreken. Tot
vandaag toe is er in Engeland een bloeiende
heksenbeweging (een mengsel van vruchtbaar-
heidscultus en occultisme) die de geïllustreerde
bladen nog wel eens haalt vanwege naakt gevier
de missen. Drie jaar terug kon je in de kranten
lezen van een in Zürich gevoerd proces tegen
aanhangers van een sek'e, die een zeventienjarig
meisje mishandeld hadden: het kind zou van de
duivel bezeten zijn. En volgens officiële gegevens
waren er in 1952 op de Lüneburgerheide meer
dan tachtig heksenbanners in de weer en hun
werkzaamheden betroffen dik tweehonderd per
sonen die door hun dorpsgenoten als heks wer
den beschouwd, althans verantwoordelijk gesteld
voor ziekten, ongelukken en andere narigheden
Maar wat ons land betreft: vader Cats, de
zeventiende-eeuwer, kon in z'n levensherinnerin
gen deze regel schrijven: ..scheen alle spooc-
kery als uyt het lant gedreven.' Toch bleven er
nog mensen, voor wie het heksengeloof een
vaste grond was der dingen die men vreesde en
een bewijs der dingen die men niet zag (om
Paulus vrij te citeren). Zo berichtte de Overijs-
selsche Courant van 25 maart 1823 dat een
vrouw een week tevoren op het Deldenerbroek
op eigen verzoek de waterproef had ondergaan
om het gerucht te ontzenuwen dat ze een
buurvrouw behekst had (ze ging kopje onder)
Terug naar de vraag: waarom zijn heksen vrou
wen? Er zijn historici die ook voor het Europa,
waarin heksengeloof en heksenvervolging ver
trouwde verschijnselen waren, naar de sociaal-
economische situatie kijken. De meeste heksen
processen waren in de zestiende en zeventiende
Liefdesdaad van een duivel met een heks.
Houtsnede uit circa 1490 (ill. uit 'Heksen
vervolging').
eeuw. een periode waarin met name op het
platteland in sociaal en economisch opzicht veel
veranderde, met o.a. als gevolg dat 'nabuurschap'
minder vanzelfsprekend werd. Uit de stukken
valt af te lezen dat in veel gevallen de van
hekserij beschuldigde kort tevoren bij de aankla
ger aan de deur geklopt had om een hap eten of
om een hooivork te lenen en dit vergeefs
gedaan had. Reden natuurlijk om te wrokken.
Gebeurde er daarna iets naars in het gezin of op
het bedrijf van degene die de ander van de deur
gestuurd had, dan zou (zo was de redenering)
die ander wel verantwoordelijk zijn voor de
tegenslag. En omdat degenen die aan de deur
een gunst kwamen vragen, meestal oudere en
arme vrouwen waren, kreeg je vrouwelijke hek
sen. Vraag: liepen er noo-it wrokkende mannen
rond?
Nee. betogen anderen, je moet kijken naar de
rolverdeling tussen man en vrouw, in de
maatschappij van toen. De mannen vochten, de
vrouwen kookten. Met andere woorden: de man
nen doodden met wapens, de vrouwen met
gifbrouwsels.Of kijk naar de middeleeuwen
met hun hoog kuisheidsideaal. De cultuur was
een mannenzaak en wie bedreigde de kuis
heid? De vrouw. Een ander verhaal: de vrouw is
zwakker van geest en lichaam dan de man, dus
gemakkelijker door de satan te strikken.
Dit hele verhaal haal ik uit een pas (bij Fibula
van Dishoeck in Bussum verschenen boekje:
'Heksenvervolging' van drs. J. E. Toussaint Ra
ven, wetenschappelijk medewerkster van het in
stituut voor geschiedenis van de rijksuniversiteit
tc Utrecht. Het is deel 23 van de Fibulareeks en
ovenals de andere deeltjes van deze serie opval
lend goed en royaal geïllustreerd (op de 119
pagina's vindt men 30 illustraties tussen de tekst
en 16 glanspapieren pagina's bieden samen 22
afbeeldingen). Het boekje kost 8.90.
Ik zou jokken wanneer ik beweerde dat 'Heksen
vervolging' vlot geschreven is, je merkt m.i. te
zeer dat we met een bijgewerkte doctoraalscrip
tie te maken hebben. Voor de opzet van de
Fibulareeks zou een meer anecdotische aanpak
(wat natuurlijk niet betekent: kletskoek er in)
best gepast hebben. Maar ik voeg er meteen aan
toe dat ik vanwege de boeiende stof graag bereid
was over stijve zinnen of een weinig-losse betoog
trant heen te stappen. Het komt me voor dat
anderen eenzelfde bereidheid zonder moeite zul
len opbrengen.
Liever dan hier een beknopte inhoudsopgave
neer te zetten attendeer ik nog op een intrige
rend onderdeel: hoe komt het dat in de beginpe
riode van de reformatie de zaak vrij rustig was,
maar dat daarna de heksenjacht buitengewoon
fel werd? Voor de hand liggend is aan te nemen
dat 'de nieuwe leer' de gemoederen dermate in
beslag nam dat de heksen op de achtergrond
kwamen. Maar daarna barstte het los en de
geestelijkheid vuurde graag aan. Protestanten
hielden fanatieke anti-heks-preken en aan rooms-
katholieke kant viel te vernemen dat ketterij op
de voet gevolgd werd door hekserij. Zie voor het
hele verhaal 'Heksenvervolging' van drs. Tous
saint Raven.
AJK
fu
ein
t
dr
fxt
Ifi
ik naar ze kijk. Zoals ze het willen,
zichzelf, vreemdelingen in deze we
reld, zelfs onder hun mede-christenen,
zelfs in mijn verhaal. Maar zo adem
benemend boeiend dat ik het toch
vertellen moest.
(1) Ausbund, dat is: diverse mooie
christelijke liederen zoals ze in de
gevangenis van Passau in het slot
door de Zwitserse broeders en andere
rechtgelovige christenen zijn gedicht.
Voor alle en elke Christen van welke
godsdienst ook, onpartijdig van nut.
(2) Aurelius, de Romeinse vorst,/
heeft ook naar grote pracht gedorst/
heeft zich met goud gesierd./ De
negende vervolging begon hij/ en was
een zeer afgodisch man/ die de chris
tenen onderdrukte./ Hij zond bevel in
heel het land:/ de christenen moesten
sterven./ die zich weldra bereid maak
ten/ om de hemel te beërven,/ zich
opofferden voor hun God,/ hem hart
en hoofd ophieven/ en tot het leven
doordrongen door de dood.
(Dit is het laatstê van vier artikelen
over Pennsylvanië. De overige ver
schenen op 19, 20 en 21 december).
UIT EEN BRIEF VOOR KERST Blei
Je schrijft me letterlijk: 'Kan j(
vertellen hoe ik die ellendige i
moet doorkomen? 'Ik weet niet
dat kan, maar ik wil het wel
ren. Ik begrijp iets van je
omdat ik zelf ook eens twee
achtereen in de situatie geweesl ein"
waarin ik ,ver van vrouw en
ren, tegen 'die dagen' als een
opzag. Jij zit nu in zo'n toestar len
praat over 'ellendige dagen' omi! (ute
alleen bent en er een hekel aan ©e
om iemand tot last te zijn. Di erd
wimpelde je mijn voorstel om bi ie
te komen af, maar daar heb ik
over gehad. Ellendige dagen nw
ze omdat je 't idee hebt dat wat
vieren valt eigenlijk niet in je t
kan. Dat is tot op zekere hoogte
toch wil ik je een paar dingen zi
In de eerste plaats: je kijkt teg
buitenkant aan. Kerstdagen zijn
ne dagen, mensendagen met p
dezelfde kwantiteit aan vreugd M
verdriet. Wat denk je van
mensen die in ziekenhuizen en j
lijke moeten liggen? Alles wat
bijzonder lieve mensen voor yr
wordt gedaan kan hun verdriet
moeilijk wegnemen. En wat de lE-
van al die mensen die geen i aj1;
met zichzelf of met hun om.si
hebben: je denkt toch zeker nie r]
'vrede op aarde' een toverspreu s
Je moet er nuchter over denken eW(
zijn gewone dagen, wie er tevet
verwacht houdt een kater over.
kerstboom die triest uitvalt. -1 e)
tweede plaats is het een grote u „e
king om in de kuil van het zelf
lijden te vervallen. Zelfbeklag aaJ
nog nooit iemand op streek gel» mf
integendeel, je raakt er steeds b e5(
in. Ik hoef je niet te wijzen op i
inns en kom-er-in's, je weet er
alleen: heb je wel eens meega en
hoe ontspannen mensen elkaar Eze
kunnen ontmoeten1' Wanneer oer
heen gaat hoef je niet eens te 't reu
meren', maar je kunt meteen a« Jn
ken. Om zo te zeggen wachten ze ECS
op je. Ik kan je dat niet g; aa,
aanbevelen. Maar, wat let je b e
dien om eens na te gaan wie:ieei
eigen omgeving (van welke le; jsj
ook) er op dezelfde manier vooi jr
Je zult merken dat het er meer ac]
dan je denkt. En wat let je dac |nf
er op af te stappen? Uiterst zt 100
zal je niet welkom zijn. Je zal he:r
druk krijgen als je het zo be wa
Trouwens dan ben je helemaal I sje
in de geest van Hem die, om i ee]
zeggen, ook niet hoefde te ko ee<
maar ons toch bezocht, opzocht B j
wij waren, in onze 'ellendige da
Als iedereen gaat zitten wachtei
beurt er niets en alleen wie zeL' or
hand reikt, krijgt een hand toer
ken.
stuursleden van de persvereniging
'Waarheid en Eenheid' aanwezig.
Overigens is nog niet van een defini
tieve standpuntbepaling sprake, men
wil eerst nog overleg plegen met de
raad van advies, de ledenraad en
geestverwante predikanten. Op 6 janu
ari komen hoofdbestuur en raad van
advies samen; op 20 januari is ook de
ledenraad bij het overleg betrokken,
op 25 januari is er een bijeenkomst
met geestverwante predikanten en op
een nog nader te bepalen datum in
het voorjaar komt er een grote leden
vergadering (beide laatste vergaderin
gen zijn in samenwerking met 'Waar
heid en Eenheid'). Men hoopt lanes
deze weg te komen tot een juiste be
oordeling van de synode-besluiten tot
een passend antwoord daarop.
NED. HERV. KERK
Beroepen: te Lopik en te Nieuw
Oosterwijk (Z.H.) G. Jansen, hul)
diker te Driedorp. bij Nijkerk.
Bedankt voor Wemeldinge: J.
Bronsgeest te Den Helder.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Nijverdal: F. van
Weij te Emmer-Erfseheidenve
Aangenomen naar Winschoten:
Boer, die bedankte voor Ommen.
GEREF. KERKEN (VRIJG.).
Beroepen: te IJmuidcn: B. van E:
Ridderkerk.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Elspeet: P. Blok te i
land. "3
Bedankt voor Bodegraven: R.
gaard te Leiden.
Elseviers grote boek voor Operelt
Musical door Fred Bredschneydf
blz., prijs gcb. 24,50
Dc schaarse musicals in Neder
doen het soms wel en even vaak
en de Hoofdstadoperette brengt i
een operette per jaar, maar er
ook nog films, televisie-uitzendi»
platen, liefhebbers van de nielod
en, niet te vergeten, meer dan
derd operetteverenigingen, die
jaar nog aardig wat voorstell#
geven. En er is nu. eindelijk,
kloek boek voor wie wat meer
operettes, musical en hun cofflp
ten willen weten, of van tijd tol
naslaan.
Fred Bredsehneydêr heeft zo'n v
tig korte, wel korte, biografieën
schreven van de componisten
Offenbach een der eerste tot aan
chrach als een der laatste tot nu
hun werken vermeld en van 1
150 werken de inhoud weed
ven. Daar zijn de Franse, de We-:
dc Berlijnse, de Engelse operettt
de moderne Amerikaanse musical!
Met vermelding van de première
de eerste bezettingen, van de
naamstc grammofoonplaten (on'
dig uiteraard), van de films cn U
sieprogramma's die er naar ges
zijn. Een lijst van meer dan two
zend trefwoorden geeft een in
van wat er allemaal bijeengebrac
Bredschneyder heeft ook een
geschiedenis geschreven van het
te muzisaie tneatervermaak, met
extra aandacht voor wat in Nedei
en België gebeurde. Daar tussfl
zijn wat anekdotische bijzonden
en achtergrondverhalen verwerf
dan zijn er nog ruim dertig foto
opgenomen. Zo'n boek was hier
niet.
