'Bij de beesten af
roept vragen op
i
Verstappens film over de
vreemde familie v. D
FILMPREMIÈRES VAN DEZE WEEK
Chaplins Modern Tim<
nog steeds modern
Imposante film van Haanstra
'The Hospital' farce over
een dolgedraaid ziekenhuis
Vermoeiende avonturen in
'The Poseidon Adventure'
M
TROUW/KWARTET VRIJDAG 22 DECEMBER 1972
FILM
klW/J
'Bij de beesten af is een interessante, soms fascinerende film die vragen oproept en vragen wil
oproepen.
Waarom interessant? Waarom
fascinerend? Drie jaar heeft Bert
Haanstra eraan gewerkt en met
bewonderenswaardig geduld beelden
vastgelegd, die waarschijnlijk zo
lyrisch, zo vertederend, zo
hartverscheurend, zo dramatisch, zo
humoristisch in geen tweede film te
vinden zijn. Hierbij heeft hij zich
verzekerd van de onmisbare hulp van
medewerkers als Anton Koolhaas
(voor de tekst), Rolf Orthel (als
tweede regisseur), Anton van Munter
(voor de fotografie) en Otto Ketting
(voor de muziek).
Wat onvergetelijk blijft is: het
minidrama van de kleine gnoe. die
zijn moeder kwijt raakt en na zinloos
zwerven zich neerlegt om te sterven:
het verrukkelijke gedoe van de apen.
met of zonder stokken waarmee ze in
termietennesten peuteren; de
liefdesdans van de albatrossen; het
gaan en komen van de
koningspinguins in het
Zuidpoolgebied, die zo weinig
levensruimte hebben dat ze praktisch
elke beweging (er zijn fantastische
opnamen van een pinguin die een ei
legt) moeten bekopen met vinnige
snavelpikken. Er zijn er meer, deze
lijst is niet compleet.
Al deze beelden beogen iets te zeggen
omtrent een dierlijk gedrag, dat de
mensen niet vreemd is. In het tweede
gedeelte, dat over de mensen gaat,
poogt de film te verduidelijken
hoezeer het menselijk gedrag op dat
van de dieren is geënt. Om de
parallellen nog te onderstrepen,
worden dierenopnamen uit het begin
herhaald.
En hier beginnen de vragen, die,
volgens de etholoog prof. dr. G. P.
Baerends. Haanstra's belangrijkste
adviseur (dr. Dick Hillenius en drs.
Jan Veen behoorden ook tot zijn
medewerkers), een basis kunnen
leggen voor discussie rond menselijke
acties en raacties in onze tijd.
Gezegd moet worden, dat het vragen
blijven. 'Bij de beesten af' benadert
de mens uitsluitend op biologische
wijze. Aangezien deze methode te lang
en door te velen verwaarloosd werd
kan een film, die zich hierop
concentreert, zeker verdienstelijk zijn.
Mits de toeschouwer niet de indruk
krijgt dat hiermee alles is opgelost.
'Bij de beesten af' laat ons een deel
zien van de puzzel die mens heet,
maar het is niet meer dan een deel.
(Advertentie)
HET
UW VAKVERBOND
Ravellaan 1 Utrecht
Het zou best kunnen dat kijkers,
enthousiast over de beestenbeelden,
het niet helemaal of helemaal niet
eens zijn met de suggestie, die van de
mensenbeelden en de daarbij
gesproken commentaren op hen
afkomt.
Want in uiterste consequentie wordt
in Haanstra's film een statische
wereld, een wereld waarin iedereen
zijn plaats heeft en kent. niet alleen
geregistreerd maar gepropageerd. Veel
te weinig aandacht wordt besteed aan
het feit dat de mens door zijn
intellect en fantasie, die hem
toekomstige werelden doet ontwerpen
en ideologieën doet bouwen, de
wereld metterdaad kan veranderen.
Dat is geen nuanceverschil, dat is een
fundamenteel verschil tussen mens en
dier.
In de film wordt de mens 'de grote
uitroeier' genoemd en dat is hij ook.
wie zal het durven ontkennen. Maar
zouden bij een zorgvuldig gedoseerde
agressie, zoals de diersoorten die
kennen en die de film bepleit, de
onlosmakelijk met deze agressie
verbonden tegenpolen (liefde,
compassie, mededogen,
hulpvaardigheid, typisch menselijke
eigenschappen, ook zij) niet eveneens
verdwijnen? Het zijn maar vragen,
doch wij hebben het gevoel dat de
film daar wel erg gemakkelijk
omheen loopt. Daarom is het laatste
deel onbevredigend, het blijft ook in
chliché's steken, er blijven dingen
onuitgewerkt.
Dat deze op zichzelf niet diepgaande,
maar zeer onderhoudende film tot
diepgaande discussies kan leiden,
geeft hem overigens toch weer
betekenis. Zijn grootste waarde
Chaplin wist dat zijn Charlie telkens dwars zou komen te liggen onze
in de 'modern times' van de jaren dertig (en daarna)Werkeloosi iTERE
hij zijn. En verbeten werkwillig. Dol zou hij worden van de opge- Deven
jaagde lopende band. Machines zouden juist hem moeten hebben, centre
Hij zou tussen hun raderen raken, en tussen de botsingen van die o
bazen en stakers, politie eh demonstranten, gevangenen en bewaki i wore
een
itigdui
meen
enties
enter
1 tope
Rock and roll beleeft al vele jart "en
Uit Bert Haanstra's 'Bij de beesten af'; een Koningspinguin legt
een ei, dat in een liuidplooi zal worden uitgebroed.
ontleent hij, zoals gézegd, aan unieke
beelden van beesten en hun
omgeving.
W. Wielek-Berg
Amsterdam-Tuschinsky,
Den Haag-Metropole,
Rotterdam-Thalia, Arnhem-
Rembrandt, Breda-Caslno, Delft-
Delfia, Dordrecht-Kunstmin,
Eindhoven-Chicago, Enschede-
Alhambra, Groningen-Palace, Haarlem-
Palace, Hengelo-Palace, Hilversum-
Rex, Leeuwarden-Tivoll, Leidcn-Lldo.
Nijmegen-Carolus, Sneek-Amlcitla,
Tilburg-Harmonle, Utrecht-
Rembrandt, a.l.)
'Een man komt volkomen gezond dit
ziekenhuis in en binnen één week
halen we een van z'n nieren eruit,
beschadigen de andere, brengen we
hem in coma en vermoorden we hem,
op een haar na.' Dat zegt George C,
Scott als'„de chirurg Bock in 'Het
Ziekenhuis' van scenarioschrijver
Paddy Chayewski en regisseur Arthur
Hiller.
Dat is even heel eng, dicht genoeg bij
de werkelijkheid om ons de rillingen
over de rug te jagen. Maar wie nu
denkt dat The Hospital een felle
aanklacht is tegen het
ziekenhuiswezen, vergist zich. De film
is zo'n beetje van alles thriller,
klucht, comedie, vermengd met een
scheutje satire op de Amerikaanse
leef- en liggewoonten.
Er gebeuren in dat ziekenhuis
namelijk de raarste dingen. Iedereen
wordt met iedereen verwisseld, een
dokter sterft in het bed van een
patiënt, een andere op de afdeling
eerste hulp, een verpleegster op de
operatietafel waar ze helemaal niet
hoort en ga zo maar door. Wat eerst
Een cheetah jaagt op een jonge thomsongazelle (uit 'Bij de beesten af').
VD staat voor 'van Doorn', de familie die een vleesfabriek heeft, zodat Wint Verstappen meter u
maar schokt met bloedige abuttoirschènes. De Van Doorns gaan trouwens nog over andere lijken.
The ruling cluss.
Amsterdam heeft er een filmtheatert
je bij. Het is Alhambra 2, onderge
bracht in de foyer van Alhambra 1,
een alleraardigst zaaltje met 158 zeer
comfortabele stoelen. Als eerste film
wordt er vertoond 'The ruling Class'
van Peter Medak, een vreemd werk
stuk waarin zwaar-naturalistisch to
neelspel, onder aanvoering van Peter
O'Toole in de hoofdrol, plotseling
overgaat in gezang. Het moet een
satire verbeelden op de Engelse heer
sende klasse: de veertiende Earl of
Guerny, ten prooi aan goedmoedige
godsdienstwaanzin die hem als een
fraaie hippie door het voorvaderlijk
kasteel doet waren, wordt genezen en
ontpopt zich dan als een fascistoide
lid van het hogerhuis, die in zijn
vrije tijd moorden pleegt. Aangezien
in de hier vertoonde versie het gehele
tweede deel is weggeknipt, zodat we
niet te zien krijgen tot welk een
monster de Earl zich in normale staat
ontwikkelt, kan mer er kop noch
staart aan vinden.
Arthur Lowe, als de vulgaire butler
Tucker, zorgt nu en dan voor een
lach, maar dat is dan ook het beste
wat men er van kan zeggen.
W.W.-B.
(Amsterdam-Alhambra 2, 14 jr.)
grof plichtsverzuim leek. blijkt vuig
opzet te zijn: er is een moordenaar
los. En Bock heeft warempel wel wat
anders aan zijn hoofd dan het
ophelderen van misdaden: zijn
huwelijk ligt in de soep, hij is
impotent, hij spuugt van het
opereren, zijn dochter is aan de drugs
verslaafd en zijn zoon heeft hij net
het huis uit gesmeten. Geen wonder
dat hij voortdurend op zelfmoord
zint. Hij zou het gedaan hebben ook,
als een mooie malle meid hem er niet
krachtdadig vanaf had gebracht.
Tegen het eind wordt de film volledig
farce en dan is het leukste wel
geweest, maar hij blijft toch spannend
en onderhoudend. Met, zoals gezegd,
net het greintje realiteitsgehalte dat
griezeliger is dan tien krankzinnige
moordenaars die door de gangen
sluipen. George C. Scott speelt een
voortreffelijke rol als de levensmoede
chirurg, maar dat zal niemand
verbazen. Het is die man eenvoudig
niet gegeven, zijn werk anders dan
goed te doen.
W. W.-B.
Amsterdam-Alhambra, Eindhoven-
Requiem voor
een spion
Ergens in Amerika wordt een groot
centrum voor ruimteonderzoek door
sabotage vernield. Zes mensen worden
gedood, de zevende strompelt zwaar
verminkt een zomerhuisje binnen,
waar een jonge vrouw uitrust van de
vermoeienissen van haar mislukte
huwelijk. De man (Michael Sarrazin)
moet de dader zijn, die in zijn eigen
val liep: hij wordt opgelapt cn
overgeleverd aan de supercontrospion
Tuxan (George Peppard), die geen
middel schuwt om achter de waarheid
te komen. Dat is wel moeilijk, want
de man heeft zijn geheugen verloren.
Of is het allemaal anders? Is het een
grote samenzwering, door de
afgrijselijke Tuxan op touw gezet?
Dit wordt uit de doeken gedaan in
•Requiem voor een spion' (The
Groundstar Conspiracy) van regisseur
Lamont Johnson. Het is een redelijk
boeiende film. Het kwalijke is alleen
dat Tuxan, wiens methoden
rechtstreeks stammen uit een
politiestaat, zijn vieze streken niet
thuis krijgt, doch nog wordt
verheerlijkt ook. Nu ja, in het
Amerika van vandaag is dat eigenlijk
zo verwonderlijk niet.
W. W.-B.
(Den Haag- Rex, 18 jr)
Hij zou echt roerend zijn best doen
om zich aan te passen, maar in tijden
die nog gekker zijn dan hij, moest dat
mislukken. Hij zou het opgeien en
weglopen, naar iets beters, als dat er
was aan het eind van die lange weg.
Chaplin maakte Modern Tinies in
1936, en is daarmee nog modern. De
crisisellende van toen, met de dood
van het meisje haar werkeloze vader
en het stelen van honger, is nu te
veel melodrama, maar moést toen,
dacht ik, ook al met ironie worden
bekeken. Overigens is alles nog fris,
verrassend en hoogkomisch. Deze
Charlie kon nii zelfs wel eens beter
begrepen worden dan toen. Er zijn
grandioze nummers en vondsten in
deze film: Charlie danst als een faun,
wanneer hij gek geworden alle
knopen wil schroeven en alle gaatjes
wil spuiten; Charlie wordt bijna
gemold door de dolgedraaide
eetmacbine, die gemaakt was om hem
te voeden; Charlie voedt teder
onhandig zijn maat Chester Conklin
als die net in schafttijd tussen een
machine zit; Charlie geeft, als
nachtportier, een ijzingwekkend en
sierlijk rolschaatsennummer weg;
Charlie zingt en verbeeldt een lied
met eigen onverstaanbare woorden,
die iedereen toch volgen kan. Dat was
voor het eerst dat hij zijn stem liet
horen. Maar even te voren borrelt
zijn maag. Chaplin had het nog niet
op sprekende films. Hij deed en zei
alles nog met mime. En hoe! Er is
geen woord bij nodig. Charlie moet u
zien in de gevangenis, waar hij het zo
heerlijk heeft, of in dat houten
schuurtje, waarvan alles valt doorzakt
en instort, of als kelner tussen de
dansende menigte, en als bespeler van
de prikklok, en.nou ja, Charlie en
Chaplin waren in hun beste tijd.
B. H.
Utrecht - Studio, Groningen
Concerthuis, a.l.)
Amsterdam - Leidsepleintheater,
Keep on rockin'
dan g
;en te
een revival (Elvis Presley is noo
helemaal weg geweest). Het mag
ook geen verwondering baren, di
enkele mannen van het eerste ui iet ver
casu de jaren vijftig, in 1969 naa i en sc
Toronto togen om luister bij te i delijk
aan het Rock and Roll Revival groot t
Festival. Aldaar werden ze opge» er een
door D. A. Pennebaker, de festinfnisatie
filmer bij uitnemendheid.
Het duurde drie jaar voor 'Keepi
rockin' werd uitgebracht, maarri
hij er dan eindelijk. Bo Diddley
Chuck Berry, Jerry Lee Lewis
Little Richard, inmiddels geavao
tot de vroeg-middelbare leeftijd,
erin zien en horen dat ze nog bt
meekunnen. Na elke geslaagde (orische
acrobatische toer werpen zij
triomfantelijke blikken op hun
publiek van opmerkelijk
schoongeschrobde teen-agers. Hie itsbom
geen geweld zoals in Altamont Tdemor
iJpAAl
Bergs
toen
(Gimme Shelter) en geen spring foor di
van liefde zoals in Woodstock,
redelijk rustige appreciatie. Vai
waarschijnlijk dat Pennebaker,
altijd zo verzot op reacties van
publiek, ditmaal de artiesten heti iat im
pond geeft. Zij zingen (in het zv if en I
huns aanschijns, want rock and
een uitputtende kunst) louter cl
als daar zijn 'Whole lotta shakin
goin' on', 'Great balls of fire', 'Tut
frutti' 'Good golly miss Molly', 'S
little sixteen* en zo meer. Wie er
houdt mag het niet missen.
(Amsterdam-Cinetol, al.)
iend,
Come
in ha:
de ba
isatie
profi.
liefst
Dir
met ee
irij bij
meer
Passagiersschip Poseidon, te oud, te
gehaast, met te weinig ballast,
kapseist op een geweldige golf van
een zeebeving. Passagiers zoeken een
weg naar de nog bovendrijvende kiel.
Dat wordt, voor'mensen met ruimte-,
hoogte-, vuur- en watervrees, in
'The Poseidon Adventure' bijna
ondragelijk verbeeld.
Dat gaat over steile trappen, langs
duizelingwekkende loopbruggen, door
brandende ruünten, door mangaten cn
tunnels, met het water op de hielen,
onder water door zelfs. Niet echt,
maar de spelers hadden er toch een
vuil en nat karwei aan. Regisseur
Ronald Neame wist het wel
angstaanjagend te houden. Het
omslaan maakt van het Nieuwjaarsbal
een paniekerige ramp.
Het zoeken naar de uitweg blijft
urenlang spannend. Er zijn er die het
niet halen. Zij verdrinken of vallen
diep in de kokende olie. Het gered
worden is voor de laatste zes
nauwelijks een vreugde. Hoogstens
een verademing. Er zijn de
gebruikelijke dramatische hevigheden:
ruzies op vechten af, angsten,
verdriet. Nauwkeurig gedoseerd, maar
soms te sentimenteel. De karakters die
alles overkomt zijn zorgvuldig
gekozen. Van alles en voor ieder wat.
Gene Hackman is de opstandige
dominee, die meer in doen dan in
hidde'n gelooft. Hij neemt, alles
wetend, alles kunnend, de leiding. En
offert zich op. Arthur O'Connell is
een oude kapelaan, die berustend bij
de verdrinkende achterblijvers blijft.
Shelley Winters doet, warm en met
humor, de dikke jiddische mama die
zich, als onderwaterzwemster, ook
opoffert. Haar man, Jack Albertson,
moet alleen naar zijn kleinkinderen
in Israël. Ernest Borgnine is een
domme, ruzie zoekende, stoere
politieman. Getrouwd met een
vroegere prostituee, Stella Stevens,
die lp het begin dus komisch ordinair
mag zijn.
Red Buttons speelt, heel goed, een
schuchtere eenzame middenstander.
Hij zal door het, ook geredde
zangeresje, Carol Lynley, missel
uit zijn eenzaamheid verlost wor
Er zijn nog een pittig jongetjr
iets oudere zusje en een gewonde
steward. Wat er in die mensen
omgaat wordt gewoonlijk kort,
oppervlakkig en clichématig
aangeduid. De vermoeiende avi
blijven de hoofdzaak. Dat was ii
boek van Paul Gallico, De Laaf
Trip van de Poseidon, vermoi
anders, maar een handige
commerciële regisseur als Rol
Neame, en zijn producer Irwin
houden het meer op actie en
die er altijd weer ingaan.
(Amsterdam- Bellevue Cinerar
Rotterdam- Corso, Den Haag-
14 j.)
UW VAKVERBOND
Ravellaan 1 Utrecht I
igde
Pippi gaat van boord
Hun vlees is niet best, maar uit
koeienhormonen maakten zij een goed
rollende anti-conceptiepil, die ook
niet best is, zodat zij weer wat anders
op de markt brengen dat ook niet
deugt. Als het maar verkoopt De
zakelijke gesprekken van de heren
rondom de directietafel over hun
winstartikelen en hoe die wel en niet
werken, gaan flink satirisch om geen
taboe heen.
Als familie maken de Van Doorns het
nog bonter met de concepties. De
oude Van Doorn had al kinderen hier
en daar. Een van zijn zwangere
vriendinnetjes liet hij trouwen met
zijn zoon, zodat die de officiële vader
van zijn eigen broertje werd. Hij op
zijn beurt is ook niet eenkennig, en
niemand neemt het nauw in de
familie. Zodat er allerlei halve, echte
en onechte Van Doorns opduiken, die
de verwarde bloedverwantschappen
ook niet meer uit elkaar houden. Wat
weer een geintrigeer meebrengt over
de opvolging in de zaak. Nu krijgen
ze Comelis. de baas, niet gauw plat.
Wat hij niet regelen kan ruimt hij
op. Er zijn dan ook een paar mooie
RK-begrafenissen. Van Doorn, een
machtig man, krijgt bij schandaaltjes
de politie ook wel stil. Maar toch
werd VD 'de tragische ondergang van
een familie die het er zelf naar
gemaakt heeft'.
Wim Verstappen, de regisseur, heeft,
met Charles Gormley, het scenario
zelf geschreven. Hoewel het met de
overdreven verwikkeling van
verhoudingen geen eenvoudig
scenario is. blijft het logisch en
begrijpelijk lopen. Wat dat betreft is
het Verstappens beste scenario wel.
Het was nog beter, maar het
Productiefonds had er geen geld voor
over, en daardoor moesten Wim en
Pim de la Parra, de producer, het
voor eigen risico weer zuiniger doen.
Zij hadden in de negentien
draaidagen hun medewerkers,
oplopend tot 151, wel mee.
Kees Brusse is een meesterlijke Van
Doorn, lakoniek, cynisch, zelfzuchtig,
en ook nog een beminlijk lijkende
schurk. Hij doet dat volkomen
natuurlijk en rustig. Andrea
Domburg, als zijn vrouw, die het ook
goed vals in haar achterhoofd heeft,
is een boeiende figuur. Guus Oster
speelt zakelijk sluw de raadgever. Bij
de zakenlui zijn Piet Romer, Allard
van der Scheer, Dick Scheffer, bij de
jongeren zijn Maartje Bijl, Kitty
Courbois. Sonja Barend, Marja Kok,
Sonja Barend en Kees Brusse in "VD'; op de achtergrond Marja Kok en Rudolf Luciëer.
Rudolf Luciëer, Hugo Metsers,
waardoor de vreemde familie Van
Doorn wel bekende gezichten kreeg.
De spelers zijn door Wim Verstappen
goed geregisseerd. Wat hij bedoelde
kwam over het algemeen wel over.
Met de gewone speelfilmmiddelen,
zonder iets bijzonders. De werking
van VD steunt op het gespeelde
verhaaltje en het hoofdschuddend
wat-'n-stal, en niet op een
beklemmend of sarcastisch gebrvjik
van andere filmmiddelen. De piooie
fotografie van Frans Bromet
bijvoorbeeld is vaak te schoon, te
helder voor de immorele -
broeierigheid. De nacht met het
motorongeluk mist de fatale dronken
sfeer. De film had, met meer tijd en
geld dus, veel geladener kunnen zijn.
Maar misschien was ze dan ook voor
velen minder te verdragen geworden.
Ber Huising
(Amsterdam- Rembrandtpleintheater,
Den Haag-Apollo, Rotterdam- Calypso,
Utrecht- Camera, Arnhem - Luxor,
Groningen- Camera, Hilversum- City,
Maastricht- Royal, Eindhoven-
Metropolc, Haarlem- Lido, 18 j.)
;da -
op d
itue<
fora
Pippi Langkous, het Zweedse kalge
niet de rode vlechtjes en de iterkt
sproeten, dat alles mag en all! mwin
beleeft in haar tweede film R o.j.
gaat van boord', weer een on
lijk aantal avonturen, Aap en ™orc
zijn prsent en ook haar vriend eer
meestentijds ademloos staren i jpte
stunts die ze uithaalt. Eigenli
vult ze wensdromen, met haar H
puttelijke voorraad goudstuk
haar reuzenkrachten. De oe P
fantasie, die Astrid Lindgren's atmo'
boeken kenmerkt, wordt in d "S611
wat ingeperkt, maar 't is voor p£011
ren altijd leuk om de hek 5—
levende lijve te aanschouwen. aaarr
gaat aan boord' wordt Nederlai Dbar«
gesproken, vele bekenden pers«
heden van radio en t.v. hebbi ouwe
stem eraan geleend.
W.W.-B.
(Amsterdam-Cineac Damrak; T.
dam-Cineac Beurs; Den Ha Q0]
Rotterdam-Colosseum: Utrecht
Leiden-Trianon; Hilversum-ChtJbn-p,
Beverwijk-Luxor; Haarlem-Luxo ux-'
drecht-Kunstmin. a.l.)
UEN4
Amen Broeder, Amen®*
Can be done, Amigo
oftewel Amen Broeder, Amen ien
Italiaanse Western van het ln n
goedmoedige grappige soort. Bi et S
Spencer, die in dit genre zijn i le m'
heeft verdiend, komt weer eent
opsukkelen als berensterke rers
krachtpatser. Ditmaal wordt hij a^idei
achtervolgd door een gunman, n de
zijn zuster aan hem kwijt wil, )rtef<
opgezadeld met een koppig kinc1 a
zzi)n oom is kwijtgeraakt. Hetn aard<
Is dat hij een klein brilletje op |rs' c
voor hij zijn onverbiddelijke sl enk
uitdeelt. De slapstick-gevechten 1 du
schier oneindig lang en h-t ger edstr
gedreun en geschop ls niet feil) «n ii
getimed. Daardoor roept de fils "°n
geregisseerd door Maurizio Luc
aliens verveleing op.
W.W.-B.
(Amsterdam-Flora, 14 jr.)
