Schoolkinderen bouwen
eigen leslokaal in Afrika
in
Momentopnamen van
18de eeuws Amsterdam
w
Bouwsysteem van stenen-pater Meyer
ïmiiVliMH
r v
Gelderse gedeputeerden blijven
bij goedkeuring bekenplan
Derde slachtoffer
van Ruckphens
verkeersongeluk
In hoger beroep
vier jaar geëist
Voor tien mille buit aan
sieraden bij inbraak
Friese veehouder
krijgt opnieuw
uitstel van dienst
Lid Rode Jeugd vr g
'Laat provincie geld voor
restauratie voorschieten'
Twee doden bij botsing
Brabantse
kraamzorg wordt
gereorganiseerd
Uit Jacob Raye's dagboek
Betekenis vliegve
Teuge neemt toe
TROUW/KWARTET DINSDAG 19 DECEMBER 1972
BINNENLAND/BUITENLAND TP6/R10/IT
door Jan Ladenius
ROTTERDAM Ergens in Centraal Afrika, in een dorpje dat luistert
naar de naam Jabaondo, wachten veertig schoolkinderen met span
ning op hun Sango Brikie oftewel de Rotterdamse missionaris Piet
Meyer (59). Samen met hem zullen de kinderen uit Jabaondo hun
eigen stenen schoolgebouw neerzetten ter vervanging van de uit klei,
bomen en bamboe opgetrokken leslokalen. De jeugd is daarom zo
enthousiast omdat zij het zullen zijn die de stenen zullen maken, de
muren zullen optrekken en het ijzeren dak op z'n plaats zullen leggen
om tenslotte in een 'westerse' school onderwijs te ontvangen.
figuurlijk gesmeten. Als de specie de
vorm heeft aangenomen volgt het
branden, waarna gebouwd kan wor
den. Als sango brikie in januari 1973
weer teruggaat wordt de school in
Jabaondo zijn eerste werk. Maar de
missionaris met ruim 25 dienstjaren
in den vreemde heeft meer pijlen op
zijn boog.
Tanzania
In zijn woning aan de Oranjeboom
straat in Rotterdam, waar Piet Meyer,
in ons land bekend geworden als de
stenenpater, wegens ziekteverlof enke
le weken moet verblijven, vertelt hij
hoe het hem en zijn 'noppensteen' is
vergaan, nadat hij nu zeven jaar gele
den op de idee kwam stenen te ma
ken met 'noppen', die op kinderlijk
eenvoudige wijze tot een acceptabele
woning c.q. school samengevoegd kun
nen worden.
In dat beginjaar 1965 bouwden Meyer
en zijn medewerkers in Malawi een
kerkgebouwtje met zelfgebakken nop
penstenen. Bij verdere proefnemingen
met de steen, die inmiddels door het
bouwcentrum in Rotterdam als uiterst
bruikbaar was aangemerkt, bleek
evenwel dat de Afrikanen de nodige
moeite hadden met het op hoogte
brengen van de noppenmuren. Hoe
hoger de stenen opgestapeld werden
hoe slechter de noppen in de uitspa
ringen van hun voorganger grepen.
Meyer: Gebruik je vaklieden, dan is
er uiteraard geen vuiltje aan de lucht
omdat een eenvoudig loodlijntje het
probleem uit de wereld helpt, maar
mijn doel is juist de eigen bevolking
te betrekken bij het bouwen.
Goede raad was duur. totdat ik eigen
lijk per toeval de oplossing ontdekte.
Een handige Afrikaan zette mijn nop
pensteen eenvoudig op z'n kop nadat
hij vergeefs had geprobeerd de muur
hoger te maken. Het dieper maken
van de uitsparingen deed de rest en
de stenen zelf werden ook wat groter.
Enthousiast
Gewapend met deze nieuwe kennis
maakte Pater Meyer in 1970 weer de
sprong naar zijn tweede vaderland en
trok langs Tunesië, Kameroen en
Kongo. Overal waar bij zijn bouwme
thode demonstreerde was men enthou
siast. In de Kongo startten we met
een proeflokaal, waarvoor ik zo'n
15.000 stenen liet maken. De klei
hiervoor ligt als het ware overal voor
het oprapen.
Dit werk werd evenwel onderbroken
door een noodkreet uit de omgeving
waar een oude school zowat op instor
ten stond. De stenen heb ik toen
noodgedwongen moeten gebruiken om
binnen veertien dagen een drieklassi-
ge school uit de grond te stampen.
Öm de stenen te kunnen 'aanmaken'
gebruikt pater Meyer een ingenieuze
mal, een soort kist met acht wegklap- 'Als men eenmaal door heeft dat de
bare wanden. De klei wordt vermengd bevolking zelf ingeschakeld kan wor-
met zand, in de mal letterlijk en den bij het bouwen, dan zijn huizen
mogelijk de volgende stap. Voornaam
ste doel is echter het inschakelen van
de Afrikaanse overheid. Daarom trekt
Piet Meyer door naar Tanzania om
daar een nieuw proefobject neer te
zetten. Het zal uiterst moeilijk zijn
omdat de projecten die door de over
heid worden gesteund, veelal in de
grote steden liggen en niet op het
platteland, waar in feite de mensen
'vergeten' worden.
De manier van bouwen mag dan op
zichzelf spotgoedkoop zijn een
school met drie klassen komt op zo'n
1500 gulden het is duidelijk dat er
toch het nodige geld moet zijn om
van de noppensteen definitief een
doorslaand succes te maken. Van het
ministerie voor ontwikkelingshulp
kreeg stenen-pater Meyer in 1970 een
subsidie van 25.000 gulden. 'Ik kreeg
20.000 gulden contant, de rest zou ik
krijgen als ik mijn rekeningen zou
overleggen. Twee jaar geleden heb ik
een verantwoording van zo'n 50.000
gulden opgestuurd, maar tot op de
dag van vandaag ontbreekt elk con
tact.
Zélf doen
Met mijn manier van bouwen kan de
bevolking uit ontwikkelingslanden
zelf iets doen om althans de woning
nood het hoofd te bieden. Maar van
groter belang is het psychologische
effect: in Afrika, in India en Brazilië
kan men zelf een huis, school of kerk
bouwen zonder de wetenschap dat de
boel na enige tijd in elkaar zakt.'
Het gironummer van Pater Meyer is
32.00.72 en vraag maar aan uw kinde
ren hoe zij met legostenen bouwen.
De bevolking zelf wordt ingeschakeld bij het bouwen. Hier een in
woner van Jabaondo bezig met het voorbewerken van de klei.
ARNHEM/WINTERSWIJK Gede
puteerde Staten van Gelderland zijn
niet van plan hun goedkeuring van de
plannen van het waterschap 'De Ber-
kel' voor de verbetering van de water
beheersing in het Winterswijkse be-
kengebied in te trekken. Dat hebben
zij geantwoord op brieven en tele
grammen van een actiecomité, waarin
tegen kanalisatie van een aantal be
ken in dit fraaie gebied protest werd
aangetekend.
Gedeputeerde Staten wijzen erop dat
Van een verslaggever
RUCPHEN De twaalfjarige Leo
Zuidhof is gisteren in een ziekenhuis
te Roosendaal overleden aan de gevol
gen van een verkeersongeluk zondag
bij Rucphen, waarbij zijn vader en
zijn broer Anton omkwamen. Leo
werd met zijn moeder en vier andere
kinderen uit het gezin Zuidhof zwaar
gewond in het ziekenhuis opgenomen.
Het ongeluk gebeurde doordat een 21-
jarige automobilist op het fietsende
gezin uit Tilburg inreed.
Hilvarenbeek
Bij de gisteren door ons gemelde
autobotsing bij het safaripark te Hil
varenbeek zijn omgekomen de veertig
jarige mevrouw N. de Brouwer-van
Haaren uit Hilvarenbeek, haar veer
tienjarige zoon Hubertus de Brouwer
en de 49-jarige mevrouw M. van La-
ren-Velthuizen uit Rotterdam. Zwaar
gewond werden twee andere kinderen
van mevrouw De Brouwer, het vijf
tienjarige meisje T. Roest uit Hilva
renbeek, alsmede de heer B. Moet uit
Gouda en zijn echtgenote. De echtge
noot van mevrouw Van Laren werd
gewond. Mevrouw De Brouwer be
stuurde een bestelauto, waarin nog
zeven personen zaten. Door onbeken
de oorzaak kwam de auto op de linker
weghelft
Geen voorrang
Op het kruispunt Heikamplaan-Mo-
zartlaan in Tilburg is de 72-jarige G.
Schuermans uit die gemeente op slag
gedood, nadat hij met zijn bromfiets
geen voorrang had verleend aan een
van rechts komende bestelauto.
Op de Bjirkewei in zijn woonplaats
Twijzerlerheide is de 71-jarige P.
Groenewoud tijdens dichte mist bij
het oversteken door een busje aange
reden en gedood. De man was op
bezoek geweest bij zijn zoon. die vlak
tegenover hem woonde.
de plannen een jarenlange voorberei
ding hebben gehad. Zij werden in
1971 door hen goedgekeurd, na door
hen aangevraagde adviezen en rappor
ten. De verbetering van de waterbe
heersing zal zo worden uitgevoerd, dat
de landschappelijk en ook in ander
opzicht waardevolle beekgedeelten,
v/aar mogelijk, worden ontzien.
G.S. merken op, dat zij vertrouwen
hebben in de door het waterschap
toegezegde zorgvuldigheid bij het uit
voeren van de plannen, reden waarom
zij niet op hun beslissing zullen te
rugkomen. Wel zullen zij zich ten
aanzien van gemaakte opmerkingen
over de door de ingreep te veroorza
ken aantasting van het ecologisch
evenwicht, de landschapsverarming en
achteruitgang van flora en fauna na
der laten adviseren.
AMSTERDAM 'Je staat er ver
baasd van hoe gemakkelijk zo'n over
val gaat'. Dit zei de 24-jarige medisch
laborant Caspar Dirk M.. tegen wie
gisteren door de procureur-generaal
bij het gerechtshof in Amsterdam
voor twee bankovervallen vier jaar
gevangenisstraf werd geëist. Hij was
in hoger beroep gegaan, omdat hij,
zoals zijn verdediger verklaarde 'bij
de rechtbank niet alles had kunnen
vertellen wat hij wilde'. De rechtbank
had hem samen met de bij hem
inwonende L. C„ met wie hij de
bankovervallen had gepleegd, veroor
deeld tot vier jaar na een eis van vijf
jaar.
Met L. C. had hij eerst een oven-al
gepleegd op het kantoor van de Am-
ro-bank aan de Koninginneweg in
Amsterdam en veertien dagen later
dit spel herhaald bij het kantoor van
de algemene bank Nederland in Hil
versum. Hij vertelde hoe hij en L. C.
op het plan waren gekomen om een
bankoverval te plegen. 'Toen ik mijn
bijstandsuitkering op het postkantoor
ging halen heb ik gezien hoeveel geld
daar vrijwel voor het grijpen lag.
Toen is het plan opgekomen om een
bankoven-al te plegen want ik zat erg
in de schuld'.
ARNHEM Inbrekers hebben voor
ruim tienduizend gulden sieraden
(waaronder een witgoudfin horloge,
gouden ringen, briljanten ën een bril
janten broche) gestolen uit een woon
huis aan de HuygenslaiUL Ook op
twee andere plaatsen kln Aróhem werd
omstreeks dezelfde üjd ingebroken,
maar hier was de buit geringer.
Van een verslaggever
NIJBEETS D 24-jarige ongel
de veehouder H. Oosterloo uit
Friese Nijbeets, die zich gistermi
had moeten melden bij de Isaï
kazerne in Den Bosch om diens
nemen bij de koninklijke landm
heeft opnieuw uitstel gekregen.
In de brief die de heer Oosterloo
het ministerie van defensie heeft
vangen, staat dat verlenging van
verleende uitstel plaats vindt
wachting van de uitslag van het
onderzoek.
TEI
'te
s.d
Herman Oosterloo vermoedt dat
onderzoek nog deze week door ien
van de sociale raad zal worden i
steld. 'Eerder dit jaar, in juli, was
namelijk ook het geval en ze v
dus wel hoe de zaken er voor st
aldus de jonge boer, die weiger
dienst te gaan, omdat hij niet
plaatsvervanger op d" boerderij 1 avoi
en zegt zijn 35 stuks vee niet o:
zorgd achter te kunnen laten.
In juli haalde de marechaussee
van huis, maar Herman nam
enkele drachtige koeien mee naam aa
Willem 111-kazerne in Amersfoort
kreeg toen enkele maanden uitstel >lin<
ns b
kon
Pater Piet Meyer (59) en de kist die als mal dient voor zijn grote
noppenstenen.
Van een verslaggever
EINDHOVEN De 23-jarige T,
E. die samen met de 22-jarige P.
H. gearresteerd was op verderf^
van bomaanslagen, is op vrije voroor
gesteld, omdat de officier van ju-
mr. J. H. M. Peijnenburg geen j
den had hem nog langer in voora e'è
te houden. Zijn vrijlating bete
niet dat de justitie hem laat schi&n:
er zal een nader onderzoek wo revo
ingesteld, aldus mr. Peijnenburg.
Rode Jeugd-lid Van E. werd er
dagen geleden gearresteerd,
in zijn auto een vuurwapen,
gen in een uitgesneden boek,
gevonden. Tegen de andere arret,,
heeft mr. Peijnenburg een vord£n
tot bewaring ingediend.
OISTERWIJK De stichting Bra
bants Heem, waarbij 38 heemkundige
kringen met vijfduizend leden uit de
provincie zijn aangesloten, hebben be
sloten gedeputeerde staten van Noord-
Brabant te vragen een aantal restau
ratiewerken vóór te financieren. Het
gaat de heemkundigen voornamelijk
om de restauratie van de oude toren
te Son, Bakel, Nederwetten en Stip
hout.
Nu de minister van CRM vóór 1976
geen beslissing wil nemen over subsi
die-aanvragen voor het herstel van
deze beschermde monumenten, zijn de
gemeenten volgens de stichting niet
bereid gelden ter beschikking te stel
len. Maar de stichting wijst erop dat
de provincie het geld kan voorschie
ten. Dit is volgens het stichtingsbe
stuur méér gebeurd.
TWEE DODEN HEE
DORDRECHT Op de Zwijndrecht-
sebrug in Dordrecht is gistermorgen
eenpersonenauto door onbekende
ooreaak frontaal op een vrachtwagen
met oplegger gebotst, waarbij de be
stuurder en een passagier omkwamen.
Slachtoffers zijn de heren C. T. Mou-
rik (27) uit Dordrecht, die de wagen
bestuurde en de even oude heer G.
Kooiman uit ZwijndrechL
TILBURG De kraamzorg in Noord-
Brabant moet drastisch worden gere
organiseerd. Van de 24 centra zullen
er dertien worden opgeheven; zij zijn
niet meer rendabel. Dit zei de heer
M. J. Noordraven, voorzitter van de
provinciale Noordbrabantse vereni
ging 'Het Groene Kruis'.
Het rijk wil de onrendabele centra
niet langer subsidiëren. Een commis
sie van het wit-gele en het groene
kruis bekijkt wat er moet gebeuren.
Hierbij zal rekening worden gehouden
met de belangen van het personeel.
In een protesttelegram aan 'Den
Haag' werd de dreigende financiële
aderlating onaanvaardbaar genoemd.
Het kruiswerk zal in gevaar worden
gebracht.
Arrestaties na vernieling
HEERLEN De Heerlense politie
heeft drie woonwagenbewoners van
het centrale woonwagenkamp in Heer
len gearresteerd. Het drietal wordt
ervan verdacht vernielingen te heb
ben aangericht in het Heerlense
kamp. toen dinsdag een gezin uit het
gekraakte kantoor van de kampbe
heerder werd gezet. Volgens een
schatting belopen de aangerichte ver
nielingen 300.000 gulden.
door J. H. Kruizinga
Van 23 op 24 december 1767 had het extra gevroren, met een doordringende oostelijke en noord
oostelijke wind en het was 'vriement' koud geweest. De liefhebbers van arren waren overal druk in
de weer. Op 't IJ, op de Buiten-Amstel en ook in de stad op de grachten. Omdat er dik sneeuw lag,
konden ze ook op de straten hun hart ophalen.
'De Eerste Kerstdag 1731 kwam er
door een zware wind een hele gevel
in de Kalverstraat naar beneden. Drie
mensen waren daardoor 'te pletteren'
geraakt, een vader en zijn zoon en
nog iemand anders.' 'Op 25 december
1746 is er een swaare brant geweest
op de Singel over de Warmoesgracht,
bij de kaste- of stoovemaker welke
gehele huys van binnen gans is uitge-
brandt, synde het smorgens vroeg,
nadat de mensen na de kerk gegaan
waren.'
Dit zijn drie willekeurige berichten,
vermeld in het curieuse dagboek van
Jacob Bicker Raye, een Amsterdamse
patriciër uit de 18de eeuw. Hij woon
de op de Herengracht bij de Regu
liersgracht, was behalve afslager aan
de Vismarkt ook 'Kapitein van een
Compagnie Burgers'.
VEEL VRIJE TIJD
Jacob Bicker Raye werd op 15 augus
tus 1703 op Leeuw en Vecht bij
Maarssen, de buitenplaats waar zijn
vader als rentenier leefde, geboren.
Reeds op 15-jarige leeftijd werd hem
het baantje van afslager van de Oude
Vismarkt toebedeeld. Dit was een ere
baantje; het werk werd door anderen
voor weinig geld gedaan en Jacob
streek de emolumenten op. Zo nu en
dan liet hij zich op de markt zien en
tijdens zo'n bezoek, dat hij van te
voren meedeelde, was de Vismarkt
'zeer cierlijk met groene palm en
andere cieraden opgeschikt'. Hij was
toen zo in zijn schik, dat hij zelf op
verzoek een schuit vis heeft afgesla
gen en daarna 'met een stuiver gelds
om op zijn gezondheid 'eens vrolijk te
zijn', vriendelijk bedankte. 'Het af
slaan van alle volgende schuiten liet
hij echter over aan zijn substituut,
Hein Verschuur. Hij hield nog al wat
vrije tijd over die hij benutte om een
dagboek bij te houden, door hem
genoemd: 'Notitie van het merkwaar
digste mijn bekent, dat binnen Am
sterdam is voorgevallen'. Dit dagboek,
dat waarschijnlijk niet voor publicatie
bestemd was, heeft echter een on
schatbare waarde voor de kennis van
de zeden van Jacobs tijd. Openhartig
en goedmoedig vermeldde hij de bij
zonderheden van zijn dagen, van
moorden tot belangrijke feesten, van
ziekten tot het afzetten van predikan
ten, van verkeersongevallen tot beval
lingen. Een ambtenaar van het Ge
meentearchief tikte dit dagboek heel
toevallig in 1866 op een verkoping
van oude papieren in Den Haag voor
een tientje op de kop. In 1935 ver
scheen het in groot formaat bij de
uitgeverij Joost van den Vondel, te
Amsterdam met illustraties van An
ton Pieck en in 1960 kwam er een
tweede druk, uitgegeven door H. J.
Paris te Amsterdam.
ÓVD EN GEWICHTIG
De aantekeningen in Bicker Rayes
dagboek betreffen tal van interessan
te, soms niet alledaagse voorvallen in
het Amsterdam van de tweede helft
van de 18de eeuw. Slechts enkele
voorbeelden illustreren de geaardheid
van zijn berichtgeving. Op de twaalf
de oktober van het jaar 1734 trouw
den in ons goede Amsterdam een
vrouw van negenentwintig jaar en
een man van achtennegenjaar! De
bruidegom was overigens geen man
die gewoon was, op zijn lauweren te
reta:
n
bi
het
QWi
1 BO
Jacob Bicker Raye aan de ar
(naar een tekening van A ,n(j
Pieck).
lust
toen zij naar huis gingen, warde g
heren ietwat beschonken en v Sj
met de chaise en al in de A#Ü1
geraakt. De notaris verdronk, ma mv
ander kwam er onbeschadigd uit. u~
glaasje op hadden ze nog
gehoord.
Ongevallen op de Vismarkt
natuurlijk niet vergeten: op 2 f« jen
ri 1744 was er op 'mijn' vismarkt sat
de Dam een visvrouw, die zeer s ipd;
van leven was. Jacoba Joosteen
naamd, zwaar beschonken geweesïe r
'eenige brutaliteiten uitgezegd te ui
ben op het secreet (w.c.) aldaar dei
zij doodgebleven. De proponent inte
len Strik was maar eventjes inlnde
kamerjapon en op zijn muilen ij
deur uitgelopen, om een vriend oi
buurt, te bezoeken. Hij viel doond,
gladdigheid bij het afgaan vanle bi
brug en was morsdood. De manln s
heel ijverig en nam zeer veel pi itaa
beurten voor de heren predikïop
waar, wel drie keer op een ker de
Er kwamen niet veel mensen oCN"*
zijn gehoor. Zijn liefde voor de isu
ven bezorgde hem de bijnaam
der Witpen'.
Omdat terechtstellingen veel vo!
de been riepen waren daar ook
al zakkenrollers actief. Wee den
die op heterdaad werd betrapt I"
kostte minstens een van zijn 'mil
ge handen'. Jacob Bicker Raye
honderdtallen 'lijfstrafelijke
plegingen' bijgewoond en me
stond hij vooraan om alles goe^.ar
zien. De dood van mr. Coenrael
Beuningen, op 25 december 1744,
te Bicker Raye aan zijn zwaar! j
heid. Hij moest door twee knei^
uit zijn koets gedragen worden.
Mr. Coenraet van Beuningen stierf op 25 december 1744 (tekening
Anton Pieck).
rusten, want hij had een beste baan
als bierdrager aan de Oude Brug,
waar hij een weekloon van acht gul
den mee verdiende, (in die dagen een
prachtinkomen) en die hij ondanks
zijn hoge leeftijd nog steeds ijverig
en nauwgezet waarnam
Op de vijftiende februari 1738 over
leed aan een beroerte de oudeburge
meester der stad bewindhebber der
Oostindische Compagnie mr. Hendrick
Bicker. Overigens was het geen won
der dat de nog geen vijftigjarige ou-
de-burgervader aan een dergelijke
oorzaak stierf, want hij woog name
lijk ruim vierhonderd pond!
Op de vierentwintigste januari 1767
werd er 'justitie gedaan' op de Dam,
waar de oppasser van een speelhuis in
de Duvelshoek gestraft werd voor het
mishandelen van een buitenman. De
kerel kreeg eerst zestig zweepslagen
en daarna het gloeiende zwaard op
zijn blote rug, maar hij hield zich
kranig, zei 'ag nog wee' en verroerde
zich niet. Terwijl de beul aan het
werk was, raakte de gestrafte zijn
pruik kwijt en voor dat hi] van het
schavot naar het rasphuis werd ge
voerd, waar hij twaalf jaren zou moe
ten doorbrengen, eiste hij dit onmis
bare attribuut terug. Waarop de beul
zelf 'de Pruyk opraapte en se hem op
den kop zette.'
In Bicker Rayes dagboek slaan tiental
len paarden voor de koetsen op hol
•omdat sy vaak malkanderen zonder te
waarschuwen wilden passeren'. Met
alle vaak dodelijke gevolgen van dien.
Notaris Eybergen, wonende in het
Weeshuis, was met de heer Straalman
in een open chaise uitgereden, maar
ge
Van een verslaggever
TEUGE De luchthaven Teug iei
vooral voor de steden driehoek ges
doorn-Deventer-Zutphen van gi rer:
betekenis gaan worden. Er word v
toeneming van het aantal ch en
vluchten verwacht en bovei tte
krijgt het vliegveld meer bete
als aan- en afvoerlijn voor de gr lin
luchthavens van ons land. Dat c
uit een nota over de ontwikkelinfele
de luchthaven Teuge. In de zal
verschenen nieuwsbrief van het
veld wordt tevens gewezen op kr>i
belang van de luchthaven voo(
steeds groter wordende behoefte 011
recreatie.
Er zijn dit jaar enige records get eer
Vorig jaar waren er op Teuge 4 te
vliegbewegingen; op 25 novembei Tr
dit jaar waren dat er al 55.000 v
jaar waren er tot nu toe al meei Jen
2000 internationale reizigers. Het da;
tal zakenvluchten verdubbelden 1 k[
Vorig jaar boekte Teuge 678 nati Jf
en internationale zakenvluchten^
jaar tot en met oktober al 1244
Ne
gir
en)
isal
lijl
lies
