Staatshoofd, kabinetsformatie en
ministeriëleverantwoordeiijkheid
eoeo
De heerlijke avondjes van december,
't Zit 'm niet alleen in lekker koken.
p
L
1
CSM wil fabriek
in Oud-Beijerland
sluiten
2
5
7
3
19
27
23
30
11
32
Dinsdag weer
Noorse kerstboom
Installatie van
burgemeester
Bakker
Geen verkortin
van werktijd op
werf 'Holland'
FAMILIEBERICHTEN
Er bestaat een middel
dat aambeien doet
wegschrompelen
ADVERTEREN
DOET VERKOPEN
de Bijenkorf
TROUW/KWARTET DONDERDAG 14 DECEMRER 1972
X-
Koningin kan sterk
persoonlijk stempel
op formatie drukken
door prof. mr. P. J. Boukema
Zoals gebruikelijk heeft het kabinet-Biesheuvel op de dag van de
Tweede-Kamerverkiezingen zijn ontslag aan de Koningin aangebo
den. Hierdoor is de weg vrijgemaakt voor de formatie van een
nieuw kabinet, bij de samenstelling waarvan rekening moet worden
gehouden met de uitslag van de verkiezingen.
.Dat die uitslag ondubbelzinnig in de
richting van een kabinet met een
bepaalde samenstelling wijst, zoals
sommigen ons willen doen geloven,
valt moeilijk te beamen. Ons kiesstel
sel is er trouwens ook niet op afge
stemd een kiezersuitspraak over het
te vormen kabinet op te leveren.
Volgens velen zal de formatieperiode
dan ook lang duren. In de tussentijd
zullen de nu ook formeel demissio
naire bewindslieden op verzoek
van de Koningin al datgene blijven
verrichten wat zij in het belang van
het koninkrijk noodzakelijk achten.
Het parlement kan hen voor hun
optreden tijdens deze periode ter ver
antwoording roepen.
Volgens het geldende staatsrecht
strekt de ministeriële verantwoorde
lijkheid zich ook uit tot gedragingen
van het staatshoofd voorzover deze
althans het staatsbelang raken. Geldt
deze verantwoordelijkheid ook voor
datgene wat de Koningin in verband
met de formatie verricht? Kunnen
ministers ter verantwoording worden
geroepen bijvoorbeeld over de formu
lering van de informatie-opdracht aan
dr. Ruppert? En hoe staat het met de
verantwoordelijkheid aangaande het
al of niet publiceren van de aan de
Koningin uitgebrachte adviezen van
de fractievoorzitters?
Vast staat dat de kritiek die mogelij
kerwijs tijdens de formatiefase aan
gaande de handelwijze van de Konin
gin ontstaat, zich niet tegen de vor
stin zelf mag richten. De grondwet
bepaalt dat de Koning onschendbaar
is, hetgeen tenminste inhoudt dat de
Koningin niet voor haar gedragingen
ongeacht of die met de formatie in
verband staan ter verantwoording
kan worden geroepen.
Vervolgens moet erop gewezen, dat
hetgeen de Koningin in verband met
de kabinetsformatie verricht, ge
schiedt ter voorbereiding van de uit
oefening van één van haar grondwet
telijke bevoegdheden, nl. het benoe
men van ministers. Voorheen was de
Koning vrij naar eigen inzicht en
voorkeur ministers toen eerst
OUD-BEIJERLAND De direc
tie van de Centrale Suiker Maat
schappij heeft plannen om haar
suikerfabriek in Oud Beijerland
te sluiten. De CSM wil de suiker-
produktie concentreren op een
kleiner aantal fabrieken, om haar
concurrentiepositie in Nederland
en in de vergrote EEG te verster
ken.
Daarom wordt, zo is meegedeeld, nu
overwogen de produktie van de klein
ste CSM-fabriek de vestiging in
Oud-Beijerland over te brengen
naar andere fabrieken van de CSM in
Nederland: Vierverlaten, Halfweg,
Breda, Steenbergen en Sas van Gent.
Het plan voor de sluiting is vorige
week aan de vakbonden voorgelegd.
Half januari zullen die er met de
directie van de CSM over praten.
De suikerfabriek in Oud-Beijerland
heeft ca. 100 vaste personeelsleden.
De fabriek, die sinds 1901 bestaat, had
tijdens de juist afgelopen bietencam
pagne nog een dagverwerking van
2100 ton bieten bij een suikerproduk-
tie van 300 ton per dag.
Horizontaal. 1. teken dat in de psal
men voorkomt, 5. geneesmiddel, 9.
mengsel, 11. vertegenwoordiger, 13.
oorzaak, 15. roofvogel, 17. moeras-
palm, 18. mier (gew.), 19. barbaars
vernieler, 21. uitgestotene, 22. kalen
der, 24. ieder, 26. kweekgras (Z.N.),
27. voertuig, 28. inlage, 30. keur. 31.
schade, 32. ver, 33. bons,
Verticaal. 2. muggelarve, 3. plaats in
Zwitserland, 4. zangstem, 5. inrichting
(afk.), 6. aantekenboek, 7. stemheb
bende medeklinker, 8. gift, 10. kort
afgebroken geluid, 12. Javaans orkest,
14. schouderbelegsel, 16. loods, 19.
familienaam, 20. knik, 21. schilderstuk
op hout, 22. heilige stier van de oud
Egyptenaren. 23. lichtpaars, 2.4 pro
feet, 25. zoutziederij, 27. kaartterm,
29. meisjesnaam, 30. vordering.
recht dienaren van de Kroon genoemd
te benoemen. Het parlementaire
stelsel, dat zich vanaf 1848 bij ons tot
geldend staatsrecht heeft ontwikkeld,
beperkt echter de vrijheid van het
staatshoofd in aanzienlijke mate.
Hoofdregel van het parlementaire
stelsel is immers, dat een minister die
niet het vertrouwen van het parle
ment geniet, zal moeten verdwijnen.
Dit betekent dat alvorens tot benoe
ming van een minister en in
versterkte mate geldt dit voor een
geheel kabinet wordt overgegaan,
nagegaan moet worden of het parle
ment bereid is de benoemde te accep
teren.
Het is gebruikelijk, dat de Koningin,
alvorens tot de keuze van een forma
teur te komen, advies vraagt aan de
vice-president van de Raad van State,
de voorzitters van beide Kamers der
Staten-Generaal en de fractievoorzit
ters uit de Tweede Kamer. Geen ad
vies wordt gevraagd aan het zittende
kabinet De aanwijzing van een forma
teur is dan ook geen regeringsdaad
maar een persoonlijke daad van de
Koningin waarvoor de zittende minis
ters niet verantwoordelijk zijn.
Een dergelijke verantwoordelijkheid
zou ook weinig zin hebben. Allereerst
omdat het parlement in dit stadium
nauwelijks machtsmiddelen tot zijn
beschikking heeft om het kabinet tot
een bepaald gedrag terzake te dwin
gen: de ministers zijn immers al de
missionair. En vervolgens omdat het
parlement ten alle tijde bevoegd is
het resultaat van de formatie, name
lijk het nieuwe kabinet, tot heengaan
te dwingen indien hetzij de wijze van
totstandkoming of de samenstelling
ervan, hetzij het regeringsprogramma
daartoe aanleiding geeft. De geschie
denis met het vijfde kabinet Colijn
(1939), dat enkele dagen na de afleg
ging van zijn regeringsverklaring bij
motie gedwongen werd heen te gaan,
bewijst dit
Waar het bij de verantwoordelijk
heidsvraag om gaat is dan ook niet
zozeer de benoeming van de forma
teur door de Koningin, alswel de
aanvaarding van die benoeming door
de formateur. Voor die aanvaarding is
de formateur volledig verantwoorde
lijk, ook voor wat betreft de interpre
tatie van de verkiezingsuitslag die aan
zijn benoeming ten grondslag ligt en
de formulering van de formatie-op
dracht
Indien de formateur van het nieuwe
kabinet deel uitmaakt, kan hijzelf te
genover het parlement verantwoor
ding afleggen aangaande het optre
den van zijn kabinet. Neemt hij geen
zitting in het kabinet dan blijft hij
weliswaar (mede) verantwoordelijk,
maar behoeft hij zich niet tegenover
het parlement te verantwoorden. Die
plicht rust dan op de premier van. het
nieuwe kabinet, die immers verant
woordelijk is voor het feit dat hij
zich een benoeming heeft laten welge
vallen en voor de ministers die hij
heeft uitgenodigd tot het kabinet toe
te treden. Weliswaar wordt het Ko
ninklijk Besluit van de benoeming
van de premier getekend door een
minister van het oude kabinet, maar
dat diens verantwoordelijkheid anders
dan van louter formele betekenis is
verdedigt niemand.
Reeds werd opgemerkt dat de vrijheid
van de Koningin bij de benoeming
van de formateur sinds de invoering
van het parlementair stelsel beperkt
is. Naarmate de uitslag van de verkie
zingen mede in verband met de
door de politieke partijen ingenomen
standpunten minder duidelijk wijst
in de richting van een bepaalde rege
ringsmeerderheid en naar gelang de
adviezen aan het Staatshoofd meer
uiteenlopen, neemt de vrijheid van de
Koningin om zelfstandig in het forma
tieproces in te grijpen, echter toe.
Beperkt
5
6
W
II
12
14
lb
,6
1
18
20
■P"
22
23
■TT
26
28
f»
Oplossing van gisteren.
Hor. 1. malie, 5. lam. 8. oker, 9. rede,
10. sen, 11. leven, 12. Rigel, 13. mi,
16. ar, 18. rekel, 20. leder, 22. vel, 24.
idem, 25. gave, 26. Em, 27. kalis.
Vert. 1. mos, 2. aker, 3. lenig, 4. ir., 5.
lev, 6. adem, 7. menie, 9. rel, 11.
lever, 14. balie, 15. geval, 17. rede, 18.
rem, 19. Levi, 21. dem, 23. les, 25. ga.
een informatie-opdracht te aanvaarden
dat een informatie-opdracht in dit
stadium beter aan een socialist had
kunnen worden gegeven.
Moeilijke situatie
De moeilijke politieke situatie waarin
wij ons momenteel bevinden weer
spiegelt zich in de formulering van de
informatie-opdracht Aan dr. Ruppert
is verzocht 'een onderzoek in te stel
len naar mogelijkheden tot het vor
men van een kabinet dat zich verze
kerd weet van een vruchtbare samen
werking met de volksvertegenwoordi
ging, dan wel mag vertrouwen in
voldoende mate steun in de volksver
tegenwoordiging te zullen ondervin
den'.
Het eerste gedeelte van de opdracht is
zij het in iets minder stellige
bewoordingen niet ongebruikelijk
en duidt op een parlementair meer
derheidskabinet Zo is het kabinet-De
Jong gevormd op basis van de op
dracht een kabinet te vormen 'dat zal
mogen rekenen op een vruchtbare
samenwerking met de volksvertegen
woordiging'.
Dat eerst wordt nagegaan of een
meerderheidskabinet tot stand kan
worden gebracht is ook gezien de
niet éénduidige kiezersuitspraak
volstrekt juist. Ons parlementaire
systeem is immers gebaseerd op de
gedachte aan meerderheidskabinetten.
Pas als vorming van een dergelijk
kabinet niet mogelijk blijkt, is het
gerechtvaardigd naar andere oplossin
gen te zoeken.
Het tweede gedeelte van de opdracht
maakt m.i. een onderzoek mogelijk
naar zowel de vorming van een extra
parlementair kabinet, waaronder ik
versta een kabinet dat in mindere
mate gebonden is aan de verwante
fracties dan gebruikelijk, als de vor
ming van een minderheidskabinet.
Gezien de formulering van de op
dracht mag slechts positief worden
geadviseerd ten aanzien van de moge
lijkheid van de vorming van een min
derheidskabinet, indien de informa
teur hetzij uit verklaringen van
andere partijen, hetzij uit de politieke
verhoudingen in de Kamers de
indruk kan krijgen dat een minder
heidskabinet voor zijn regeringspro
gramma voldoende steun in de volks
vertegenwoordiging zal weten te vin
den. Dat zulks in dit stadium eerder
het geval zal zijn ten aanzien van een
kabinet bestaande uit de drie confessi
onele partijen en de VVD dan ten
aanzien van een door de progressieve
drie te formeren kabinet, ligt meer
voor de hand dan dat een dergelijk
kabinet het meest geschikt is om de
bestaande problemen het hoofd te
bieden. Een verklaring van niet aan
partijen dat zij een dergelijk kabinet
zakelijk zullen benaderen, lijkt mij
onvoldoende om te kunnen conclude
ren dat zo'n kabinet 'mag vertrouwen
in voldoende mate steun in de volks
vertegenwoordiging te zullen onder
vinden'. Concreet: als de confessionele
partijen niet meer dan een zakelijke
beoordéling van het beleid van een
progressief minderheidskabinet toe
zeggen, kan de informateur de vor
ming daarvan binnen zijn huidige
opdracht niet aanbevelen.
Intussen blijkt dat de rol die de
Koningin in de informatieperiode
speelt van uitzonderlijk gewicht is.
Zij kan zonder dat ministers daarvoor
in het parlement ter verantwoording
kunnen worden geroepen op de for
matie een sterk persoonlijk stempel
drukken.
Dat dit een uitholling zou betekenen
van de volksinvloed zoals die bij ons
geïnstitutionaliseerd is, behoeft echter
niet te worden gevreesd. Het parle
ment blijft immers bevoegd een kabi
net waar het onvoldoende vertrouwen
in heeft heen te zenden.
Bovendien heeft het parlement, heb
ben althans de politieke partijen, het
recht om over te grote invloed van de
Koningin bij de (in)formatie te kla
gen eigenlijk verwerkt. Is het immers
niet aan het optreden van die politie
ke partijen zelf te wijten dat de
onduidelijkheid, die een begunstigde
voorwaarde is voor de vrijheid van
het Staatshoofd, is ontstaan c.q. blijft
bestaan?
ROTTERDAM Voor de 22-ste keer
heeft de stad Oslo Rotterdam een
Noorse kerstboom geschonken. Tradi
tiegetrouw zal de heer Brynjulf Buil,
burgemeester van Oslo, de reus uit de
Noorse wouden overdragen aan de
burgemeester van Rotterdam.
De 'plechtigheid' zal gebeuren op
dinsdag 19 december tijdens een bij
eenkomst in de hal van het stadhuis
van 19.30 tot 10.20 uur. Het muziek
korps van het Leger des Heils ver
leent muzikale medewerking. Na af
loop wordt er koffie geschonken.
Iedereen is welkom. Wel even graag
een gratis toegangsbewijs afhalen bij
de portier van het stadhuis aan de
Postkantoorzijde of bij het Open
Boek, Kruisplein 23.
SPRANG CAPELLE Zaterdag om
drie uur zal burgemeester P. B. Bak
ker van Ouderkerk aan de IJssel in
het cultureel centrum Zidewinde wor
den geïnstalleerd tot burgemeester
van Sprang-Capelle. Hij wordt om èèn
uur op het Oosteind verwelkomd en
maakt dan een rijtoer door een ge
deelte van de gemeente (Oosteind,
Kerkstraat, Van der Duinstraat, Raad
huisstraat, Julianalaan, Hoge Vaart,
Winterdijk, Hoofdstraat, Wendelnesse-
weg, en Heistraat). Na de officiële
raadsvergadering volgt van halfzes tot
zeven uur een receptie in Zidewinde,
waar vanavond om acht uur door de
oranjeverenigingen ook een bal wordt
gegeven. Burgemeester Bakker is 58
jaar, hervormd en lid van de ARP.
HARDINXVELD GIESSENDAM 1
tegenstelling tot eerder gepubliceeu
berichten zal op de scheepswerf
machinefabriek Holland v/h DL Cal
N.V. geen werktijdverkorting word
ingevoerd. Voor deze maatregelen
zes weken zou duren, was wel vergu
ning aangevraagd. Het zag er toi
naar uit, dat in machinefabriek
draaierij korter gewerkt zou moet«
worden, bij gebrek aan voldoende
drachten.
Er zijn inmiddels weer zoveel nieun
orders binnengekomen, dat de direct
heeft besloten om van de vergunnii
geen gebruik te maken. Ook voor i
naaste toekomst zijn de vooruitzicht
niet ongunstig.
Diepbedroefd geven wij u kennis, dat na een
noodlotting ongeval, gesterkt door het H. Sacra
ment der zieken van ons is heengegaan, onze
lieve Dochter, Zuster, Schoonzuster en Tante,
mej.
C. O. Schijf
op de leeftijd van 49 jaar.
God heeft haar opgeroepen van uit "haar druk en
dienstbaar leven. Moge Hij haar de eeuwige rust
schenken, die Hij élke rechtvaardige beloofd
heeft.
I Namens onze kinderen en
kleinkinderen
J. P. Schijf
B. C. Schijf
van Geylswijk
Zoeterwoude, 13 december 1972,
Rijnegommerstraat 11.
Onze dochter is opgebaard in de aula van Ad
Sanictos, Lange Mare 69, Leiden.
Bezoekuren aldaar van 15 tot 16 uur.
Gebed voor haar donderdagavond 19 uur in de
aula.
Vrijdagavond 19.15 uur wordt zij overgebracht
naar de parochiekerk van OX.Vr. Onbevlekt
Ontvangen „De Meerburg" te Zoeterwoude, Hoge
Rijndijk, waarna een avondmis volgt.
De H. Uitvaartdienst zal plaatsvinden op zater
dag 16 december a.s. te 10.30 uur, waarna de
begrafenis op het kerkhof van bovengenoemde
parochie.
Gelegenheid tot condoleren, donderdagavond na
het gebed in de aula en vrijdagavond na de
Nederlands Zuid-Afrikaanse Werkgemeenschap N.Z.AJ?
afdeling Den Haag en Omstreken.
Plechtige herdenking van Geloftedag op vrijdagavoi
15 december 1972 te acht uur in het Nederlands Coo
gresgebouw, Churchillplein 10, Den Haag (Bon Binizaal]
Tramlijnen 8, 10 en 14, buslijnen 31 en 33, bus Nede
landse Spoorwegen uit Amsterdam.
Zang muziek sprekers
TOEGANG VRIJ
Goed nieuws voor mensen met aambeien»
Pijn kalmeert. Jeuk stopt. Zwelling verdwijnt.
Do wetenschap kent tegen
woordig een middel dat de bij
zondere eigenschap heeft aam
beien te doen 'wegdrogen'. De
pijn stopt. De zwelling ver
dwijnt. Dit middel heet Sperti
Preparation H.
Met Sperti Preparation H ver
schrompelen ook TmrrtnftWHp
aambeien.
Sperti Preparation H la mill a
en ontsmetten*. Voor direkta.
snelle, afdoende behandelln
van aambeien ls er mmn- éét
middel; Sperti Preparations
zalf en zetpillen.
Is de politieke situatie ondoorzichtig
dan is het sinds 1951 gebruikelijk dat
eerst een informateur wordt benoemd
die tot taak heeft na te gaan welke
mogelijkheden er voor de vorming
van een kabinet zijn en zo mogelijk
aan te geven welk alternatief de voor
keur verdient en aan wie het beste de
formatie-opdracht kan worden gege
ven. In dit advies dienen uiteraard
verdisconteerd te zijn de levenskansen
die een kabinet van een bepaalde
samenstelling heeft. Wanneer de in
formateur zo het politieke terrein
heeft geëffend, kan het staatshoofd
een formateur met de vorming van
een kabinet belasten.
Noch voor de benoeming van de in
formateur noch voor diens optreden
(bv. het niet bevorderen van de pu-
blikatie van de uitgebrachte adviezen)
kan een minister door het parlement
ter verantwoording worden geroepen.
De informateur is alleen jegens de
Koningin verantwoording schuldig, zij
het dat op hem de zedelijke verant
woordelijkheid voor zijn handelwijze
blijft rusten.
Wanneer de informateur meent, dat
de politieke situatie niet wijst in de
richting van een informateur met een
politieke signatuur als de zijne, of dat
die situatie onvoldoende rechtvaardi
ging biedt voor de gekozen formule
ring van de informatie-opdracht, doet
hij er goed aan deze te weigeren. Het
is niet onmogelijk dat de weigering
van prof. mr. W. F. de Gaay Fortman
mede voortvloeide uit zijn opvatting
Tuurlijk is dat koken belangrijk. op onze afdeling Levensmiddelen.
We geven niet voor niets juist in deze tijd Maar 't zit 'm toch ook in de manier,
een culinaire folder uit (De 31 heerlijke
avondjes van december), waarin 6 bistro
houders en hun chef-koks avontuurlijke tips
en menusuggesties geven.
En we houden niet voor niets allerlei
demonstraties en proeverijen
waarop u uw tafel aankleedt. En, niet te
vergeten, de wijnen die u bij uw avontuurlijke
kooksels presenteert.
En ook op die gebiedenheeft de Bijenkorf
een aantal niet on-nuttige suggesties.
We wensen u smakelijk eten. Van harte.
1969 Chlteau des Grands Moines.
appellation Lalande de Pomerol Contrölée
6,95, een harmonieuze zachte wyn.
1970 Chateau Capet - Bégaud,
Ration Canon Fronsac
intrólée, mi se en bouteilles k
Saint - Loubès 8,95, een volle
krachtige wijn, met t typerend
■vurige karakter van de Co te
canon Fronsac. 0ndank3
rin jeugd, bijzonder
prettige soepele wijn.
Lr
1970 Chateau
Ier crü Bourgeois
loc, appeUation
controlée 10,95, goede
opleg wijn, met diep
rode kleur, prachtig
bouquet en veel corps.
1964 Chateau
Lassègue. appellation
Saint-Emilion Grand Crü,
contrölée, mise en
bouteilles au chateau,
14,95, een karaktervolle
en ontwikkelde wijn.
1967 Chateau
appellation Pomerol
contriilée, mise en bouteilles
au chateau, 22,65, een
elegante fijne wijn met rijk
bouquet.
1964 Chateau Raussan
Segla. appellation Margaux
contrölée, mis en bouteille au
chateau, 29,95, een zeer bijzondere
Wijn van grote klasse.
Bestek uit de knusse dagen van
de twintiger jaren. Dekoratief met
bruingevlamde heften van synthetisch
hoorn. Lepel, mes en vork 4,95 per stuk.
Groentelepel 12,60. Slabestek 24,95.
Afd. De Bestekbak.
Engels Palissy aardewerk. Ademt
de sfeer van Charles kiekens en knapperende
haardvuren. Met rivierlandschappen van de
Avon-on-Thames in rose, bruin en
grijsgroen. 9-delig theeservies 85,40.
23-deJig tafelservies 205,40. 10-delig 83,10.
Vanzelfsprekend ri alles los verkrijgbaar.
Bijv. plat bord 5,95, ontbijtbord 4,60.
Afd. Huishoud.
1970 Morgon. appellation controlée, 6,95,
een volle, vurige wijn.
1970 Chamholle - Musigny. appellation
chambolle - Musigny contrölée, Mommesin,
mis en bouteille par Mommesin, Cote de
Nuits 22,95, een reeds drinkbare volle
Cote de Nuts.
1970 Savignv Champ Chevrev.
appellation Savigny controlée
14,95, een volle rode Bourgogne
wijn, vol finesse die zich zeer
goed ontwikkelt.
1969 Aloxe Corton.
appellation Aloxe -
Corton contrölée 21,95,
mise en bouteilles au
domaine. Een elegante rode
wijn licht van
kleur uit de
Cote d'Or.
1970 Grands
Vins des Hospices
de Beaune Volnay.
appellation Volnay Contrölée
Cuvée Général Muteau, 89,95,
een zeer hoge Bourgogne,
gekocht op de veiling van
Hospices de Beaune.
1971 Chateauneuf-dn-Pane. appel
lation contrölée, 12,95, blanc, een
uitzonderlijke, goede witte wijn.
Samba. Da's de naam van 'n erg romantisch
kritallen servies. Zo'n servies dat nog echt
flonkert als je 't gebruikt bij kaarslicht.
80-delig kost 't 219,80. Maar u kunt ook losse
onderdelen krijgen, wijnglas 7,60, sherryglas 7,40,
champagnecoupe 9,95.
Afd. Glas.
Buit de sfeer van kaarslicht uit.
De BHenkorf heeft er de prachtigste kandelaars VOOr.
Stijlvol, duurzaam verzilverd en in de
authentieke vormgeving.
*n 1-lichts kandelaar 50,-. 3-lichts kandelaar 125,%
Afd. Huishoud.
By donkere dagen hoort damast.
De Bijenkorf heeft 'n heleboel
damasten kleden, met of zonder servetten.
Bond en vierkant. Tafelkleed van 140x180 cm
i. met 6 servetten kost 89,95.
Afd. Witgoed.
