iLonden heft internering
lin Noord-Ierland op
Helsinki
in drie
etappes
Buitenlanders inZweden keren huiswaarts
vi
Egyptische premier
^paait het parlement
Brandt wil rol blijven
spelen in ontspanning
tussen Oost en West
Storinkjes op en boven de maan
Salaris EEG-
personeel voor
Europees Hof
Doodstraf voor vijftien
kruidnagelsmokkelaars
Presidentieel ziekenbezoek
Finnen slecht te spreken over arbeidspolitiek van Stockholm
f4A TROUW/KWARTET WOENSDAG 13- DECEMBER 1972
BUITENLAND
T7/K7
Verdachte moet nu na 28 dagen worden voor ge leid
Hemi
Ismel
Domd
iing.
CAIRO (Reuter, UPI, AP) Premier Aziz Sidky van Egypte heeft
de felle kritiek van het parlement voorlopig opgevangen met de be
lofte, dat minister van buitenlandse zaken Mohamed Hassan el Zayyat
(die zich nog in New York bevindt) een volledig overzicht zal geven
van de buitenlandse politiek van Egypte.
Wl
niet
tige I
sinds
tch
1.00 N
poppi
ld. (1
aal.
pmEN (Reuter, UPI, AP) De
Internering in Noord-Ierland, zoals
die sinds 9 augustus 1971 wordt toege
past, zal worden afgeschaft. Het Brit-
ge Lagerhuis heeft met 179 stemmen
tegen 32 stemmen een nieuwe rege
ling aanvaard voor de bestrijding van
het terrorisme in Ulster.
Volgens de nieuwe bepalingen zal le
der die verdacht wordt van terrorisme
of het lidmaatschap van een 'terroris
tische organisatie' maximaal 28 dagen
ln hechtenis kunnen worden gehou
den, voordat hij voor een commissaris
moet worden geleid. De Britse minis
ter voor Noord-Ierland, William Whi-
telaw, heeft vorige maand deze com
missarissen benoemd. Zij moeten be
slissen over berechting of vrijlating
van de verdachten. De processen zul
len worden gevoerd voor een speciaal
tribunaal, dat eveneens door White-
law op 6 november ls ingesteld.
In de Crumlin-Road-gevangenis in de
Noordierse hoofdstad Belfast zijn gis
teren rooms katholieke en protestant
se gevangenen slaags geraakt Toen de
bewakers erin geslaagd waren de vre
de te herstellen, waren vier bewakers
en een gevangene gewond. De rust
werd hersteld zonder dat hulp van
bulten de gevangenis nodig was. Het
gevecht brak uit toen protestantse
gevangenen nieuw binnengekomen
rooms katholieke collega's te lijf gin
gen. De bewakers hadden een uur
nodig om de vechtenden te scheiden.
De tot zes maanden veroordeelde lei
der van de IRA, Sean Macstiofain, is
in goede fysieke conditie in het mili
taire kamp Curragh, waar hij nu al 24
dagen in hongerstaking is. Volgens
het leger drinkt Macstiofain nu gere
geld thee en sinaasappelsap en zou hij
nu en dan ook glucose nemen. Hij
verliest wel aan gewicht, maar zijn
toestand ls bevredigend.
Meer dan 3.000 leden van de militante
protestantse Ulster Defensie Organisa
tie, gekleed in semi-militaire unifor
men, hebben gisteren een demonstra
tie gemaakt van de begrafenis van
een van hun leiders die vorige week
is vermoord. Ernie Elliot, die 'luite
nant-kolonel' was bij de UDA, is vori
ge week ontvoerd. Zijn lichaam werd
later in de bagageruimte van een auto
gevonden. Tijdens de tocht door Bel
fast en op het kerkhof deden zich
geen incidenten voor.
ze h Bij het leveren van kritiek op de
n get regering had een parlementslid ge
vraagd: 'Waar is de minister van
buitenlandse zaken? Waarom legt hij
ol 'dn geeii verklaring af over zijn bespre-
■eldi kingen in West-Europa en in het
t Ai kader van de Verenigde Naties over
hoe l de crisis in het Midden-Oosten?'
min Sidky zei dat deze kritiek paste in de
den, liberalisatiepolitiek van president An-
jrep'a war Sadat. Het is echter niet duidelijk,
vaam of het parlement nu meer bevoegdhe
den krijgt en ook een belangrijker rol
gaat spelen. Totdusver mocht het
Niet ileen het regeringsbeleid goedkeu
eer.
zwen
nleid
lm
schiel
De si
aak
ent n
breei
dan
blijft
BRUSSEL (Reuter, AP, UPI)
De Europese commissie in Brus
sel heeft de zaak van de salaris
sen van het personeel van de
H'J' Europese instellingen aanhangig
gemaakt bij het Europese Hof van
justitie in Luxemburg. De com
missie vindt dat de Europese mi
nisterraad ich met zijn salaris-
voorstellen niet heeft gehouden
aan de principe-afspraken, die in
maart in een resolutie werden
vastgesteld.
De zitting van de Raad voor Euratom-
zaken moest gisteren warden ge
schorst bij georek aan tolken en ex
perts die evenals het overige Euro-
personeel hun tweede sta
kingsdag waren ingegaan. Men is van
plan, het tot de 19de uit te houden.
Enkele hogere ambtenaren maakten
het de ministers na een korte onder
breking mogelijk, hun beraad voort te
zetten. In Luxemburg kon het Euro
pese parlement gisteren niet doorwer
ken vanwege de staking. Het zal pas
op 5 januari weer bijeenkomen.
Het stakende personeel ziet in de
klacht van de Europese commissie
geen aanleiding, weer aan het werk te
gaan. Aangenomen wordt, dat de pro
cedure van het hof teveel tijd zal
vergen om er op te kunnen wachten.
Een woordvoerder van het hof kon
niet zeggen, wanneer een uitspraak
kan worden verwacht. Als het perso
neel van het hof ook gaat staken, wat
in de beoeling lag, kan niet verga
derd worden.
Gered
De Europese commissie, waarvan de
Nederlander dr. Sicoo Mansholt voor
zitter is, werd de vernedering be
spaard enkele weken voor het verstrij
ken van haar ambtstermijn ten val te
worden gebracht door een motie van
wantrouwen van het Europese parle
ment. De motie bleef uit omdat het
een kwestie betrof, waarover commis
sie en parlement het in feite eens
zijn, nl. de uitbreiding van de be
voegdheden van het Europese parle
ment.
Nu is genoegen genomen met de toe
zegging van de aan het eind van deze
maand aftredende dr. Mansholt, zijn
opvolger te vragen, zo spoedig moge
lijk voor 1 mei de ministerraad te
vragen, de bevoegdheden van het par
lement uit te breiden. De Nederland
se christen-democraten Schuyt en
Nootenboom steunden deze opvatting
niet.
In Luxemburg verklaarde de Neder
landse staatssecretaris van verkeer en
waterstaat, dr. Kruisinga, dat in de
eerste helft van volgend jaar begon
nen kan worden met een gemeen
schappelijk vervoersbeleid van de ne
gen landen der uitgebreide EEG.
8.55
>9 rr
Scho
dar es SALAAM (AP) Vijftien
mensen zijn op het eiland Pemba bij
Zanzibar ter dood veroordeeld nadat
zij hadden bekend kruidnagels te heb
ben gesmokkeld, aldus een regerings
verklaring die in Zanzibar werd uit
gegeven.
Elf maanden geleden werd de dood
straf ingevoerd voor het smokkelen
van kruidnagelen. De smokkel kost het
eiland een miljoen pond 2,35 mil
joen dollar per jaar.
Sidky verklaarde ook dat het niet in
het belang van het land is, in het
openbaar te discussiëren over de plan
nen met betrekking tot de door Israël
bezette gebieden. De premier is wel
bereid de nationale veiligheidscom
missie in te lichten.
Hij zei voorts, dat een speciaal 'oor
logsbudget' is opgesteld, dat afwijkt
van de begroting, welke vorige maand
aan het parlement is voorgelegd. 'Er
is geen alternatief voor onze strijd
om onze grond en onze waardigheid
te herwinnen en de rechten van het
Palestijnse volk te herstellen', aldus
de premier.
De chefs van de staven der strijd
krachten van de landen van de Arabi
sche Liga proberen in Cairo een geza
menlijk plan uit te werken voor de
strijd tegen Israël. De Egyptische staf
chef Lt. generaal Eddin Sjazli zei in
een rede: 'Wij zijn allen havikken en
weigeren een duif in ons midden te
tolereren'. Tunesië en Algerije ont
braken op de conferentie.
Wel was een vertegenwoordiger van
de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie
aanwezig. Het resultaat van het over
leg zal worden voorgelegd aan de
ministers van defensie en van buiten
landse zaken, die volgende maand
wordt gehouden.
Uit Cairo wordt nog gemeld, dat ook
na de verklaring van Sidky nog reke
ning wordt gehouden met wijzigingen
in het Egyptische kabinet.
HELSINKI (AP) De 34 landen die
deelnemen aan de voorbereidende be
sprekingen voor een Europese confe
rentie over samenwerking en veilig
heid staan op het punt overeenstem
ming te bereiken over het eerste
belangrijke punt van hun overleg
het houden van een conferentie in
drie fasen.
Verschillende westerse landen
waaronder de Verenigde Staten
steunen het Joegoslavische voorstel
om eerst te praten over de organisatie
van de conferentie zelf, gebaseerd op
bedoeld principe van een conferentie
in drie fasen.
Eerst moet worden overgegaan tot het
vaststellen van de agenda en het for
muleren van het werk van de confe
rentie, waaronder dat van een aantal
commissies in de tweede fase. Vervol
gens zou men zich in Helsinki moeten
bezighouden met de vraag welke lan
den zullen deelnemen en met het
instellen van een werkgroep voor pro
blemen van technische en financiële
aard. Tenslote zou in Helsinki een
rapport samengesteld moeten worden
over het functioneren van de bespre
kingen.
Over de kwestie van een conferentie
in drie fasen wordt voor vrijdag nog
overeenstemming verwacht, omdat de
delegaties hun regeringen iets con
creets willen aanbieden, voordat zij
naar huis gaan. Op 15 januari kunnen
de eigenlijke voorbereidende bespre
kingen pas beginnen.
BONN (UPI) Bondskanselier Willy Brandt is van plan in 1973
een omvangrijke reeks ontmoetingen te hebben met westerse en
communistische leiders.
President en mevrouw Marcos van de Filippijnen brengen een bezoek
aan Amor Robles, die een messteek in haar rug kreeg, toen de presi
dentsvrouw vorige week werd aangevallen. Met haar lichaam be
schermde zij mevrouw Marcos, nadat deze aan haar arm gewond op
de grond was gevallen.
De Westduitse bondskanselier zei, in
een exclusief interview met Josef
Grigg en Wellington Long van het
Amerikaanse persbureau UPI, dat hij
wil meehelpen aan een drastische her
ziening van de Westeuropese betrek
kingen met de VS en die met de
Oosteuropese socialistische landen.
Deze wijziging van de relaties is
steeds dringender geworden, aldus
Brandt.
Met de wederzijdse aanpassing van de
betrekkingen tussen de VS en West-
Europa is nu juist een nieuwe ronde
ingezet. Met de beëindiging van de
Vietnam-oorlog zullen deze betrekkin
gen steeds meer het overheersende
thema van 1973 worden', aldus
Brandt.
'De huidige multilaterale fase van
besprekingen tussen Oost en West is
eveneens op gang gekomen. De eerste
belangrijke gebeurtenissen zullen de
Europese veiligheidsconferentie en
het begin van de onderhandelingen
over wederzijdse, evenwichtige terug
trekking van troepen uit Europa zijn',
zo vervolgde de bondskanselier.
Brandt zei dat hij verwacht in het
komende jaar te praten met president
Nixon, de Franse president Pompi
dou, de Britse premier Heath en in
het eerste halfjaar van 1973 ook te
spreken met de Russische partijleider
Vervolg van pagina 1.
Ook een boorgat voor geologische
doeleinden, dat een doorlopend bo
demmonster van 2,5 meter diep moest
opleveren, kwam redelijk vlot tot
stand. Net als bij vorige gelegenheden
bleek het alleen erg moeilijk, de boor-
kern uit het gat te trekken. Cernans
hartslag liep op tot 140 per minuut
en hij snakte af en toe naar adem.
Met hun tweeën wisten de astronau
ten tenslotte ook dit karwei te klaren.
Intussen hadden zij wel een achter
stand van ongeveer 40 minuten op het
programma opgelopen, en Cernan had
meer zuurstof verbruikt dan in de
bedoeling lag, zodat de verkenningsrit
naar een op twee kilometer liggende
krater moest worden ingekort. De
krater Steno, op 1,3 km, bleek on
danks de mooie navigatietoestellen
van de maanauto moeilijk te vinden.
'We zijn niet waar jullie denken dat
we zijn', moest Cernan aan de vlucht-
leiding melden, en we weten niet
zeker wéér we zijn.' In de buurt was
hij in ieder geval wel, maar de geolo
gen thuis waren een klein beetje
bedroefd omdat de tegenstelling tus
sen de donkere bovenlaag en het
lichtere materiaal daar onder, ter
plaatse minder uitgesproken was.
Zie verder pagina
Tijdens de maanrit van gisteren heeft
Gene Cernan het rechterachterspat-
bord van de maanwagen afgebroken,
en dat kwam de berijders op een
intensieve stofregen te staan die zelfs
de instrumentenpanelen onleesbaar
maakte. In de geringe zwaartekracht
van de maan wordt stof door de
wielen hoog opgeworpen. Cernan pro
beerde het spatbord met plakband
weer vast te zetten, maar verloor het
tenslotte toch onderweg.
Terwijl de mannen na terugkomst
sliepen, werd in Houston een con
structie voor een noodspatbord be
dacht, met behulp van klemmetjes en
overbodig geworden materiaal. Zonder
spatbord zou de lange rit naar de voet
van het zuidelijk bergmassief, die
voor vannacht op het programma
stond, bijna onmogelijk worden.
Het zuidelijk massief is een van de
hoofddoelen van de maanvlucht. Geo
logen hopen dat het een omhoogge
werkt onderdeel is van de oorspronke
lijke maankorst, zo'n 4,6 miljard jaar
oud. Een deel van dat materiaal lijkt
langs de berghelling naar beneden
gerold te zijp, en is dus bereikbaar
voor de astronauten.
Intussen had ook Evans op zijn eenza
me rondjes rond de maan kleine tech
nische moeilijkheden. Een van de kar-
teringscamera's doet er steeds langer
over om in en uit zijn bergplaats in
het instrumentenruim te worden ge
schoven (de laatste keer ruim drie
minuten). In uitgeschoven toestand
fotografeert de camera tegelijk opzij
de sterrenhemel, wat nauwkeurige
plaatsbepaling op de foto's mogelijk
maakt Maar bij gebruik van de moto
ren van het commandoschip moet hij
worden teruggetrokken om beschadi
ging te voorkomen.
Zodra de 'America' donderdag zijn
baan moet veranderen om Cernan en
Schmitt weer op te pikken, zal de
camera dus wel definitief moeten
worden genomen tijdens de dag dat de
de waarde van de foto's die nog
worden genomen tijdens de dat dat de
astronauten nog gedrieën om de maan
blijven cirkelen om het waarnemings
programma af te maken.
Breznjew, de Poolse partijleider Gie-
rek en de Roemeense leider Ceauces-
cu. Brandt liet weten dat hij nog
geen plannen had de Oostduitse lei
ders te ontmoeten. Een bezoek aan
Oost-Berlijn op 21 december ter gele
genheid van de ondertekening van het
inter-Duitse verdrag had hij moeten
opgeven, omdat de DDR daar bezwa
ren tegen had.
Brandt zei dat hij wel van plan was
in 1973 naar Israël te gaan, hoewel
een datum nog niet was vastgesteld.
Sprekend over de betrekkingen met
de VS wees Brandt elke gedachte aan
een handelsoorlog tussen de negen
EEG-landen en de VS van de hand.
'Er is zeker geen reden voor dat het
zover zou komen. Als je objectief
kijkt naar de ontwikkeling van de
handel tussen de VS en de EEG kan
je zonder overdrijving zeggen dat de
ontwikkeling voor beide partijen gun
stig is geweest.
Het resultaat zal wellicht eerder posi
tief dan negatief zijn nu Engeland,
Denemarken en Ierland tot de EEG
toetreden', aldus Brandt. Hij zei te
hopen dat de komende multilaterale
onderhandelingen zullen leiden tot de
verdere ontmanteling van handelsbar
rières en een uitbreiding van de we
reldhandel. 'In elk geval hebben wij
er gezamenlijk belang bij dat de At
lantische gemeenschap niet van econo
mische zijde wordt ondermijnd of ver
giftigd.'
Volgens Brandt is de Vietnam-oorlog
een van de voornaamste oorzaken van
de inflatie in de westerse wereld. 'Ik
geloof dat het na stopzetting van de
Vietnam-oorlog gemakkelijker zal zijn
voor de VS hun aandeel bij te dragen
tot hervorming van het monetaire
stelsel in de wereld en dat dit gevol
gen zal hebben.' Volgens Brandt zijn
de vooruitzichten van succesvolle wij
ziging van het internationale geldstel
sel gunstig.
ONVERZOENLIJK
Over de betrekkingen tot de Oosteuro
pese landen zei Brandt dat de 'techno
logie tot een aantal ontwikkelingen
leidt die gelijk lopen, en onafhanke
lijk zijn van politieke systemen.'
'Maar de fundamentele tegenstellin
gen tussen de politieke systemen blij
ven onaangetast. Technologie en com
municatie leiden tot bepaalde paralel-
le ontwikkelingen. Maar de fundamen
tele standpunten blijven onverzoen
lijk', aldus Brandt.
Op de vraag of hij meende dat het
sociale en economische stelsel van
beide Duitslanden dichter tot elkaar
zou komen door de normalisering
van de betrekkingen zei Brandt, dat
er geen verschil bestaat in de betrek
kingen tussen 'de twee Diritse staten'
en de relaties die zullen bestaan tus
sen het Oosten en het Westen in het
algemeen. De politieke tegenstellingen
zullen blijven bestaan.
Buitenlandse immigranten in
Zweden hebben het moeilijk door
de economische recessie en door
aanpassingsproblemen. Dit jaar
zijn voor het eerst sinds 1929
meer buitenlanders uit Zweden
vertrokken dan er binnenkwa
men. Het is een ommekeer die
zich in minder dan twee jaar heeft
voltrokken.
In 1970 was de netto-immigratie van
buitenlanders nog 52.275 personen. In
1971 liep dit aantal terug tot 7.352.
En na de eerste negen maanden van
1972 bleek, dat 4380 buitenlandse im
migranten méér Zweden de rug had
den toegekeerd dan er waren binnen
gekomen.
Begin dit jaar woonden er ongeveer
417.000 buitenlanders in Zweden. Dat
is één op de 19 inwoners. De grootste
groepen buitenlanders vormen de Fin
nen (203.000) en de Joegoslaven
(40.600). Het overgrote deel van de
immigranten werd naar Zweden ge
lokt door de hoge levensstandaard.
Vooral in de jaren zestig waren bui
tenlandse werkkrachten zeer welkom
in Zweden. Het waren meest jonge,
zeer produktieve krachten. Zij waren
niet veeleisend en namen genoegen
met minder prettige banen. Velen van
hen kwamen uit landen met een laag
loonniveau en een betrekkelijk hoge
werkloosheid. De immigranten kon
den profiteren van de goede sociale
voorzieningen en de Zweedse regering
hielp hen zich aan te passen, onder
meer door hen Zweeds te laten leren.
Door de groeiende werkloosheid zijn
de immigranten het eerste in de knel
gekomen. De vele bedrijfssluitingen
van de laatste paar jaar hebben het
eerst de ongeschoolde krachten van
hun baan beroofd. En de buitenlan
ders zijn veelal ongeschoold. Boven
dien bestaat de tendens, werkloze
Zweden bij voorrang de banen te
geven, die voorheen vrijwel uitslui
tend door buitenlanders werden ver
vuld. Vroeger vonden de Zweden dat
werk (in restaurants, bij de vuilnis-
dienst, in ziekenhuizen en in bepaalde
fabrieksfuncties) van te gering allooi.
Landsorganisationen (LO), met 1,6
miljoen leden de grootste Zweedse
vakbond en belangengroep van de
'blauwe-boorden'-werkers, heeft de re-
gering-Palme onder druk gezet, de
immigratie van buitenlandse werkne
mers aan banden te leggen. Het argu
ment van LO is dat de komst van
immigranten bij de bestaande werk
loosheid de tewerkstelling van oude
re. invalide en werkloze Zweden blok
keert. Minister van binnenlandse za
ken Eric Holmquist noemde dit ver
langen onlangs redelijk en zei: 'Het is
voor mij duidelijk dat werklozen en
ouderen moeite hebben in het arbeids
proces terug te keren. Wij hebben de
door Chris Blankenburgh
werkgevers dan ook gevraagd de Fin
se werknemers alleen via de arbeids
bureaus aan te nemen'.
Finnen
De Finnen zijn daar slecht over te
spreken. Finland is een van de Scan
dinavische landen die in het kader
van de Noordse samenwerking besloten
tot vrije uitwisseling van werkkrach
ten. zoals dit ook in de EEG gebeurt.
Als aan de eisen van - de vakbond
wordt tegemoetgekomen, betekent dit
een inbreuk op de vrije Noordse ar
beidsmarkt, zegt Artturi Simila, de
61-jarige secretaris van de Fins-Zweed
se onderwijsraad in Stockholm en een
geboren Fin. De buitenlandse werkne
mers vrezen grove discriminatie, om
dat de arbeidsbureaus gemakkelijk
werkloze Zweden voorrang kunnen ge
ven. 'Er wordt al geselecteerd. Ze
nemen eerst de Zweed, dan de andere
Scandinaviërs en het laatst komen de
mensen uit de Balkanlanden aan bod',
klaagt Osman Vluogli, een Turk uit
Istanboel die in Stockholm als kok
werkt.
Voor heel wat Finnen is Zweden
minder aantrekkelijk geworden. Vorig
jaar gingen ruim 18.000 Finnen naar
huis terug en dit Jaar worden nog
veel meer repatrianten verwacht. De
trek van Finland naar Zweden begint
te verminderen. Behalve de werkloos
heid zijn ook sociale moeilijkheden
voor diverse Finnen aanleiding om
weg te gaan. Hun grootste handicap is
de taal. Fins en Zweeds zijn totaal
verschillende talen en slechts een
klein deel van Finland is tweetalig
Fins en Zweeds. Van de Finse arbei
ders in Zweden spreekt 30 tot 40
procent alleen maar Fins, vertelt Art
turi Simila, wiens taak het is hier
iets aan te doen.
Taalproblemen hebben tussen Finnen
en Zweden op het werk meermalen
spanningen doen ontstaan. Dit speelde
ook een rol bij de historische mijn
werkersstaking van 1969/70 in Kiruna.
In deze noordelijke Ijzerertsstad brak
toen een grote wilde staking uit. Een
van de belangrijkste oorzaken was dat
een groot deel van de in Kiruna
werkende Finnen en Finssprekende
Zweden zich gediscrimineerd voelde.
Zo lukte het de Finnen nauwelijks
Finse of Finssprekende ploegleiders
benoemd te krijgen. Hier zat achter,
dat de Zwéédse arbeiders er weinig
voor voelden, ondergeschikt te wor
den van een buitenlander, en zeker
niet van een Fin. Een Fin, die hoger
op komt, past niet in het beeld van
de Finnen dat in Zweden bestaat.
Finland was tot 1809 een deel van
Zweden. Het werd toen door Rusland
veroverd en kreeg pas later zijn onaf
hankelijkheid. Sinds die tijd zijn er
voortdurend Finnen naar Zweden ge
komen, om er als landarbeider of
dienstmeisje te werken. Finnen zijn
altijd knechten of dienstmeiden ge
weest en een verhoging van hun sta
tus wekt problemen. Dit is een zeer
algemeen probleem ln Zweden, omdat
de Zweedse arbeiders 'zeer afgunstig
zijn, aldus Simila.
Het grootste obstakel voor de Fin die
een betere positie wil verwerven,
blijft echter de taal. Hinder daarvan
ondervinden ook de kinderen van de
Finse minderheid in Zweden. Zo
bleek enige tijd geleden, dat van de
Finse kinderen in Zweden maar 4 pro
cent naar de 'gymnasia' gaat, tegen 30
procent van de Zweedse kinderen en
28 procent van de kinderen in Fin
land. De Finnen in Zweden dreigen
op den duUr een 'slavenkaste' te wor
den, klaagde de Finse schrijver Veijo
Meri onlangs.
De Joegoslavische minderheidsgroep
lijdt eveneens onder de werkloosheid
en sociale spanningen. Haar probleem
is vooral, dat zij in Zweden in korte
tijd zeer impopulair is geworden. Dat
hebben de Joegoslaven te wijten aan
het optreden van de extremistische
Oestasja-beweging. Leden van deze be
weging vermoordden eerst de Joego
slavische ambassadeur Rolowits in
Stockholm en later namen anderen de
moordenaars mee ln een gekaapt
Zweeds vliegtuig.
Deserteurs
Een zeer bijzondere minderheidsgroep
in Zweden vormen de Amerikaanse
Vietnam-deserteurs. De regering-Pal-
De mijnwerkersstaking in Kiruna heeft begin 1D70 in Zweden grote opschud
ding verwekt. Aan deze staking namen vele Finnen en Finssprekenden deeL
In Svappavaara werd door mijnwerkers van de LKAB (Luossavaara-Kllruna-
vaara AB) ook een fakkel-protest-optocht gehouden. Op de voorgrond een bord
waarop staat: 'Wij zijn geen machines'.
me gaf hun eind 1969 verlof naar
Zweden te komen in het kader van de
'actieve' neutraliteitspolitiek. Sinds
dien zijn ongeveer 700 deserteurs
naar Zweden gegaan. Deze groep ver
schilde totaal van de andere immi
granten, die om geld te verdienen
naar Zweden kwamen, vertelt Lew
Simon, een 27-jarige Amerikaan die
in 1968 het leger verliet en naar
Zweden kwam. Het probleem is dat
de deserteurs in de VS gewend waren
aan een nog hogere levensstandaard
dan de Zweedse. Ze hadden de groot
ste moeite om zich aan te passen. De
deserteurs zijn ln Zweden uitstekend
ontvangen en materieel gesteund, zo
vult de 29-jarige Bill Schiller, even
eens een deserteur, aan. Schiller, die
free lance voor de Zweedse radio
werkt, vertelt dat zijn collega's het
moeilijk konden verwerken, dat zij
genoegen moesten nemen met dezelf
de baantjes als gastarbeiders aangebo
den kregen.
De deserteurs, meest jongelui van
rond de twintig jaar waren zo van de
universiteit, van school of van thuis
het Amerikaanse leger ingegaan en er
helemaal niet aan gewend voor zich
zelf te zorgen. In Zweden deden ze
hun eerste ervaring als alleenstaande
op. Hun ouders in de VS, hun andere
familieleden en vrienden begrepen
hun desertie niet. Zij keurden die
vaak af en zo kwam het wel voor, dat
de contacten met thuis werden ver
broken', vertelt Robert Argento, een.
lief uitziende Amerikaan van 28. Zo
raakten ze hun psychisch evenwicht
kwijt. Vaak werd dit nog verergerd
door het gebruik van drugs, waaraan
ze in militaire dienst gewend waren
geraakt.
Vele Vietnam-deserteurs kwamen met
de Zweedse justitie in aanraking, wat
hen en hun collega's bij de Zweden
weinig geliefd maakte. In 1970 waren
van de 675 geregistreerde deserteurs
er 110 om één of andere reden door
de politie opgepakt. Van hen kregen
er 49 straffen wegens illegale drug
handel, 36 wegens diefstal. 52 deser
teurs gingen de gevangenis in en 26
werden tegen hun wil 'wegens ernsti
ge misdrijven' aan de VS uitgeleverd.
Twee deserteurs pleegden zelfmoord.
De startmoeilijkheden zijn nu voor
het grootste deel opgelost, zegt Lew
Simon. Velen hebben een baan, een
Zweedse vrouw, beheersen de taal en
hebben hier vrienden gekregen. Maar
wat velen blijft hinderen, is dat Zwe
den de deserteurs nooit als politiek
vluchteling heeft erkend. 'Ze zijn
bang voor de VS. Zweden probeert
beide zijden van de wereld te bespe
len', luidt de verklaring van Simon.
En bovendien heeft Zweden het toela
tingsbeleid aanzienlijk verscherpt. Al-
leert Amerikaanse deserteurs van wie
vaststaat dat zij in Vietnam naar het
slagveld worden gestuurd, kunnen
Zweden nog binnenkomen. Maar nie
mand kan van tevoren bewijzen dat
hij in Vietnam op het slagveld zou
terechtkomen. En daardoor komen
nog maar weinigen voor de Zweedse
gastvrijheid in aanmerking. Bruce
Hudson, een neger-deserteur, is bit
ter gestemd. 'Eigenlijk wil de Zweed
se regering helemaal geen deserteurs.
Ze heeft ons alleen nodig voor haar
status om te laten zien hoe neu
traal Zweden is'.
Amnestie
Over het algemeen zijn de deserteurs
echter tevreden. Toch villen weinige
van hen in Zweden blijven. Zij wach
ten op het moment dat Washington
hun amnestie verleent. De culturele
verschillen tussen Zweden en de VS
zijn hen te groot. 'Het alledaagse
leven in de VS is als in een stad. In
Zweden is het leven als in een dorp',
zegt Bruce Hudson, die op het punt
staat naar Canada te gaan. 'In de VS
praat iedereen. Hier zegt niemand
iets. Niemand kent je. Het is moeilijk
met de mensen in contact te komen.
Het klimaat is ellendig lange koude
winters, waarin het vroeg donker is
en om zes uur zit iedereen in Stock
holm met zoveel mensen thuis.
Er is geen nachtleven zoals in het
buitenland. En voorzover het er is, ls
het niet te betalen'.
Ondanks het risico van zware gevan
genisstraffen zijn al 150 Vietnam-de
serteurs vrijwillig naar de VS terug
gekeerd. Anderen gingen naar landen
als Canada. Er zijn nog slechts 450
Vietnam-deserteurs over in Zweden.
Bij hen is het heimwee en niet de
werkloosheid die hen naar huis drijft.
Dit is het zesde artikel in een serie.
